dr hab. Maciej Witek, prof. US Etyka i komunikacja rok akademicki 2014/15

Transkrypt

1 dr hab. Maciej Witek, prof. US Etyka i komunikacja rok akademicki 2014/15

2 Temat 1 Co to jest komunikacja? Komunikacja konwencjonalna i niekonwencjonalna

3 H.P. Grice (1957): znaczenie naturalne / znaczenie non-naturalne

4 H.P. Grice (1957): znaczenie naturalne / znaczenie non-naturalne (a) (b) (c) (d) (e) Ta wysypka na ciele pacjenta znaczy, że ma on ospę. Te chmury znaczą, że będzie padał deszcz. Dwanaście uderzeń dzwonu znaczy, że mija godzina Jego wypowiedź Byłem wczoraj w szkole znaczy, że był on wczoraj w szkole. Jego podniesiona ręka znaczy, że jest on lekarzem.

5 H.P. Grice (1957): znaczenie naturalne / znaczenie non-naturalne (a), (b) / (c), (d), (e) (a) (b) (c) (d) (e) Ta wysypka na ciele pacjenta znaczy, że ma on ospę. Te chmury znaczą, że będzie padał deszcz. Dwanaście uderzeń dzwonu znaczy, że mija godzina Jego wypowiedź Byłem wczoraj w szkole znaczy, że był on wczoraj w szkole. Jego podniesiona ręka znaczy, że jest on lekarzem.

6 H.P. Grice (1957): znaczenie naturalne / znaczenie non-naturalne (a), (b) / (c), (d), (e) (a) (b) (c) (d) (e) Ta wysypka na ciele pacjenta znaczy, że ma on ospę. Te chmury znaczą, że będzie padał deszcz. Dwanaście uderzeń dzwonu znaczy, że mija godzina Mówiąc Byłem wczoraj w szkole komunikuje, że był wczoraj w szkole. Podnosząc rękę komunikuje, że jest lekarzem.

7 H.P. Grice (1957, 1969): akt komunikacyjny, np. akt znaczenia mówiącego; Nadawca N komunikuje coś za pomocą zachowania X jest prawdziwe zawsze i tylko wtedy, gdy dla pewnego odbiorcy O, N wytworzył X z intencją, by: [1] wywołać u O określoną reakcję r [2] O myślał (rozpoznał), że N ma intencję [1] [3] O spełnił intencję [1] na podstawie tego, że spełnił intencję [2].

8 H.P. Grice (1957, 1969): akt komunikacyjny, np. akt znaczenia mówiącego; Nadawca N komunikuje coś za pomocą zachowania X jest prawdziwe zawsze i tylko wtedy, gdy dla pewnego odbiorcy O, N wytworzył X z intencją, by: [1] wywołać u O określoną reakcję r [2] O myślał (rozpoznał), że N ma intencję [1] [3] O spełnił intencję [1] na podstawie tego, że spełnił intencję [2]. coś znacznie mówiącego lub znaczenie komunikowane.

9 H.P. Grice i teoria implikatury sytuacja problemowa zastana przez Grice'a: teza o wieloznaczności versus teorie semantyczne Russella i Fregego

10 H.P. Grice i teoria implikatury sytuacja problemowa zastana przez Grice'a: teza o wieloznaczności versus teorie semantyczne Russella i Fregego (1) Jan jest filozofem i ma prawo jazdy. (2) Jan wsiadł na motor i odjechał w siną dal. (3) Jan spadł z dachu i złamał nogę.

11 H.P. Grice i teoria implikatury sytuacja problemowa zastana przez Grice'a: teza o wieloznaczności versus teorie semantyczne Russella i Fregego (1) Jan jest filozofem i ma prawo jazdy. (2) Jan wsiadł na motor i odjechał w siną dal. (3) Jan spadł z dachu i złamał nogę. znaczenie wypowiedzi: pierwotne (= semantycznie określone warunki prawdziwości) wtórne (= pragmatycznie określona implikatura)

12 (4) A i B rozmawiają o problemach Jana: A: Biedny Jan! Jak można mu pomóc? B: Piotr jest zięciem prezesa Kwiatkowskiego!

13 (4) A i B rozmawiają o problemach Jana: A: Biedny Jan! Jak można mu pomóc? B: Piotr jest zięciem prezesa Kwiatkowskiego! To, co semantycznie wynika ze zdania wypowiedzianego przez B: Prezes Kwiatkowski jest teściem Piotra. Piotr nie jest kawalerem.

14 (4) A i B rozmawiają o problemach Jana: A: Biedny Jan! Jak można mu pomóc? B: Piotr jest zięciem prezesa Kwiatkowskiego! To, co semantycznie wynika ze zdania wypowiedzianego przez B: Prezes Kwiatkowski jest teściem Piotra. Piotr nie jest kawalerem. To, co konwersacyjnie wynika ze stwierdzenia B: Można poprosić Piotra, by wstawił się za Janem u prezesa Kwiatkowskiego.

15 (4) A i B rozmawiają o problemach Jana: A: Biedny Jan! Jak można mu pomóc? B: Piotr jest zięciem prezesa Kwiatkowskiego! To, co semantycznie wynika ze zdania wypowiedzianego przez B: Prezes Kwiatkowski jest teściem Piotra. Piotr nie jest kawalerem. To, co konwersacyjnie wynika ze stwierdzenia B: Można poprosić Piotra, by wstawił się za Janem u prezesa Kwiatkowskiego. (5) A i B rozmawiają o karierze Piotra: A: Ciekawe dlaczego Piotr tak szybko awansował? B: Piotr jest zięciem prezesa Kwiatkowskiego!

16 Implikatury są: zależne od kontekstu; wywnioskowane, a nie odkodowane; odwoływalne; nie mają wpływu na warunki prawdziwości wypowiedzi (wypowiedź fałszywa a nadużycie).

17 implikatury są: zależne od kontekstu odwoływalne wywnioskowane, a nie odkodowane nie mają wpływu na warunki prawdziwości wypowiedzi (wypowiedź fałszywa a nadużycie) ZASADA WSPÓŁPRACY Mów tak, aby twój wkład do wymiany zdań, w której uczestniczysz, był taki, jak tego się aktualnie oczekuje.

18 ZASADA WSPÓŁPRACY Mów tak, aby twój wkład do wymiany zdań, w której uczestniczysz, był taki, jak tego się aktualnie oczekuje. Zasady (maksymy) konwersacyjne: 1. ilości 2. jakości 3. stosunku (relacji, relewancji) 4. sposobu

19 Grupa A: Sytuacje, w których nie naruszono żadnej zasady, albo przynajmniej nic wyraźnie nie wskazuje na naruszenie jakiejś zasady. (6)A: Mam ochotę na pizzę! B: Tuż za rogiem jest restauracja.

20 Grupa B: Sytuacje, w których pewne zasady zostały naruszone ze względu na konflikt z innymi. (7)A: Gdzie mieszka Janek? B: Gdzieś na południu Polski.

21 Grupa C: Sytuacje, w których pewna zasada jest naruszona na poziomie znaczenia pierwotnego, ale jest tak dlatego, że mówiący przestrzega tej zasady (lub przynajmniej zasady współpracy jako takiej) na poziomie tego, co konwersacyjnie implikowane. C1. Naruszenia zasady ilości: (8) Profesor pisze opinię o studencie X: Pan X regularnie uczęszczał na moje seminarium i posługiwał się poprawną polszczyzną.

22 Grupa C: Sytuacje, w których pewna zasada jest naruszona na poziomie znaczenia pierwotnego, ale jest tak dlatego, że mówiący przestrzega tej zasady (lub przynajmniej zasady współpracy jako takiej) na poziomie tego, co konwersacyjnie implikowane. C1. Naruszenia zasady ilości: (8) Profesor pisze opinię o studencie X: Pan X regularnie uczęszczał na moje seminarium i posługiwał się poprawną polszczyzną. (9)A: Maria mnie kocha! B: Kocha lub nie kocha.

23 Grupa C: Sytuacje, w których pewna zasada jest naruszona na poziomie znaczenia pierwotnego, ale jest tak dlatego, że mówiący przestrzega tej zasady (lub przynajmniej zasady współpracy jako takiej) na poziomie tego, co konwersacyjnie implikowane. C1. Naruszenia zasady ilości: (8) Profesor pisze opinię o studencie X: Pan X regularnie uczęszczał na moje seminarium i posługiwał się poprawną polszczyzną. (9)A: Maria mnie kocha! B: Kocha lub nie kocha. (10) J. Kaczyński: Jeśli ktoś ma pieniądze, to skądś je ma.

24 Grupa C: Sytuacje, w których pewna zasada jest naruszona na poziomie znaczenia pierwotnego, ale jest tak dlatego, że mówiący przestrzega tej zasady (lub przynajmniej zasady współpracy jako takiej) na poziomie tego, co konwersacyjnie implikowane. C1. Naruszenia zasady ilości: (11) A: Czy babcia już zdrowa? B: Zdrowa i bardzo ciekawa, co u ciebie.

25 C2. Naruszenia zasady jakości: (12) A: Teheran jest stolicą Turcji. B: Jasne, a Moskwa jest stolicą Francji.

26 C2. Naruszenia zasady jakości: (12) A: Teheran jest stolicą Turcji. B: Jasne, a Moskwa jest stolicą Francji. np. hiperbole: (13) Joanna Szczypińska: Platforma Obywatelska nie ma programu wyborczego. (14) Wszystkie ładne dziewczyny kochają marynarzy. (15) Ten stek jest surowy.

27 C2. Naruszenia zasady jakości: (12) A: Teheran jest stolicą Turcji. B: Jasne, a Moskwa jest stolicą Francji. np. metafory: (16) Muchy brzęczały, a prelegent szczęśliwie dopłynął do drugiego brzegu swojego referatu.

28 C3. Naruszenia zasady stosunku: (17) A: Jasiu, czy ty mnie jeszcze kochasz? B: Ładną pogodę dziś mamy!

29 C3. Naruszenia zasady stosunku: (17) A: Jasiu, czy ty mnie jeszcze kochasz? B: Ładną pogodę dziś mamy! (18) A: Pójdziemy do kina? B: Jestem dziś bardzo zmęczona.

30 C3. Naruszenia zasady stosunku: (17) A: Jasiu, czy ty mnie jeszcze kochasz? B: Ładną pogodę dziś mamy! (18) A: Pójdziemy do kina? B: Jestem dziś bardzo zmęczona. C4. Wielosłowie i rozwlekłość: (19) A: Co Anna zatańczyła? B: Wykonała serię ruchów charakterystycznych dla mazura.

31 inne przykłady: implikatury uogólnione (to rodzaj implikatur konwersacyjnych): (20) Marek ma trzy córki.

32 inne przykłady: implikatury uogólnione (to rodzaj implikatur konwersacyjnych): (20) Marek ma trzy córki. (21) Niektórzy studenci zdali egzamin.

33 inne przykłady: implikatury uogólnione (to rodzaj implikatur konwersacyjnych): (20) Marek ma trzy córki. (21) Niektórzy studenci zdali egzamin. (22) Wczoraj widziałem Jana, jak wychodził z kina z pewną kobietą.

34 inne przykłady: implikatury uogólnione (to rodzaj implikatur konwersacyjnych): (20) Marek ma trzy córki. (21) Niektórzy studenci zdali egzamin. (22) Wczoraj widziałem Jana, jak wychodził z kina z pewną kobietą. implikatury skalarne i zasada "to, o czym się nie mówi, nie ma miejsca": (20), (21) oraz:

35 inne przykłady: implikatury uogólnione (to rodzaj implikatur konwersacyjnych): (20) Marek ma trzy córki. (21) Niektórzy studenci zdali egzamin. (22) Wczoraj widziałem Jana, jak wychodził z kina z pewną kobietą. implikatury skalarne i zasada "to, o czym się nie mówi, nie ma miejsca": (20), (21) oraz: (23) A: Jasiu, paliłeś papierosy pod szkołą? B: Zenek palił.

36 inne przykłady: implikatury konwencjonalne (czyli nie konwersacyjne) (24) Jan jest bogatym, choć uczciwym człowiekiem.