co decyduje o tym, że niektóre teksty językowe mają charakter literacki? jaka jest różnica między zwykłym, codziennym

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "co decyduje o tym, że niektóre teksty językowe mają charakter literacki? jaka jest różnica między zwykłym, codziennym"

Dominik Adamski
7 lat temu
Przeglądów:

1 Co sprawia, że "Lalka" Prusa to tekst literacki? co decyduje o tym, że niektóre teksty językowe mają charakter literacki? jaka jest różnica między zwykłym, codziennym komunikatem językowym a tekstem literackim? literatura funkcjonuje dzięki językowi, w języku i poprzez język; to on jest jej tworzywem; tekst literacki od zwykłego komunikatu odróżnia tzw. uporządkowanie naddane; są to wszystkie elementy językowe sprawiające, że tekst ma niezwykły charakter, różny od języka codziennej komunikacji; wpływa na to niecodzienne słownictwo, - filmy edukacyjne on-line Strona 1/9

2 metaforyka, symbolika i alegoryczność oraz zapis i organizacja rytmiczna wypowiedzi; jeżeli uznasz, że jakaś wypowiedź językowa jest zorganizowana ponad wymaganą codzienną praktykę komunikacyjną, masz prawdopodobnie do czynienia z tekstem o charakterze literackim schemat komunikacji językowej: warunkiem koniecznym zaistnienia procesu komunikacji językowej jest fakt, że ktoś do kogoś o czymś mówi; tego, kto mówi lub pisze nazywamy nadawcą wypowiedzi, tego, kto słucha lub czyta nazywamy odbiorcą; tekst językowy - filmy edukacyjne on-line Strona 2/9

3 nazywany jest często komunikatem; to uproszczona wersja schematu komunikacji językowej; w zależności od tego, który z elementów tego schematu pełni nadrzędną funkcję, rozróżniamy funkcje wypowiedzi językowej jeżeli wypowiedź językowa (komunikat) jest nakierowana na jej nadawcę, mówimy wtedy o funkcji ekspresywnej wypowiedzi; nadawca, jego stan emocjonalny, myśli i uczucia są wtedy najważniejsze dla tego rodzaju komunikatów; jeśli komunikat jest nakierowany na odbiorcę, mamy wtedy do czynienia z funkcją impresywną wypowiedzi ustnej bądź pisemnej; istnieje również - filmy edukacyjne on-line Strona 3/9

4 taki wariant, że najważniejszy staje się sam komunikat; mówimy wtedy, że tekst jest nakierowany na samego siebie; zwraca uwagę swoją budową, specyficznym ukształtowaniem językowym; mówi się wtedy o funkcji poetyckiej tekstu; istnieją takie przypadki, kiedy w tym schemacie komunikacyjnym występują dwie, a nawet trzy funkcje równocześnie umiejętność rozpoznawania i nazywania funkcji językowych pomaga w rozróżnianiu intencji wypowiedzi; każdy tekst powstaje z jakiegoś powodu, czyli mówiąc inaczej, ktoś kto go wygłasza lub pisze ma jakiś założony cel; ten cel nazywamy intencją - filmy edukacyjne on-line Strona 4/9

5 wypowiedzi; intencją może być poinformowanie kogoś o czymś, zrezygnujemy wtedy z funkcji poetyckiej tekstu, bowiem byłaby to tylko zbędna komplikacja; komunikat musi być wtedy jasny i zrozumiały; taki charakter mają teksty o charakterze naukowym lub popularnonaukowym (z tego rodzaju komunikatem możesz się spotkać w części pierwszej egzaminu maturalnego z języka polskiego); jeżeli najważniejszy w procesie komunikacyjnym jest odbiorca, to intencją wypowiedzi może być np.: rozkaz - filmy edukacyjne on-line Strona 5/9

6 (zrób coś), prośba, instrukcja itd.; mówię coś do kogoś, aby spowodować jego określoną reakcję; istnieją również teksty literackie, które są zgodne z tym schematem; takim przykładem może być liryka apelatywna, liryka zwrotu do adresata; najważniejsze dla tego typu utworów lirycznych jest właśnie ty liryczne; jeżeli znaczenie podstawowe, prymarne ma w procesie komunikacyjnym nadawca i funkcja ekspresywna, to tekst zyskuje wtedy walor autoprezentacji podmiotu mówiącego; informuje, że jest szczęśliwy, - filmy edukacyjne on-line Strona 6/9

7 smutny, rozgoryczony, zawiedziony itd.; jest to przypadek typowy dla liryki bezpośredniej, bardzo popularnej np. w czasie romantyzmu; kiedy najistotniejszy jest sam komunikat, jego dziwne uporządkowanie językowe, dominuje funkcja poetycka; są to przykłady charakterystyczne dla liryki pośredniej, inaczej zwaną opisową; podmiot wypowiedzi jest wtedy jakby schowany za światem, który prezentuje; jednak językowy sposób prezentacji tego świata też świadczy o nastawieniu osoby mówiącej do - filmy edukacyjne on-line Strona 7/9

8 rzeczywistości każda wypowiedź literacka ma charakter językowy i rządzą nią prawa języka; powstaje w ten sposób językowy obraz świata; każda wypowiedź ma jakiś cel, zgodny z intencją osoby wypowiadającej się; rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w schemacie komunikacyjnym: ekspresywną, poetycką i impresywną; interpretując utwór literacki, w szczególności utwór poetycki, trzeba sobie odpowiedzieć na cztery podstawowe pytania: kto mówi? do kogo i w jakim celu się zwraca? o czym mówi? w jaki - filmy edukacyjne on-line Strona 8/9

9 Powered by TCPDF ( Ściąga eksperta sposób (językowy) dokonuje się to mówienie? jaka jest funkcja właśnie takiego uporządkowania językowego? - filmy edukacyjne on-line Strona 9/9

Podobne dokumenty

wydarzeniach w utworze epickim opowiada narrator; jego relacja ma najczęściej charakter zobiektywizowany i cechuje ją

Charakterystyka trzech rodzajów literackich Cechy charakterystyczne epiki wydarzeniach w utworze epickim opowiada narrator; jego relacja ma najczęściej charakter zobiektywizowany i cechuje ją chłodny dystans;