Zagadnienia kognitywistyki I: komunikacja, wspólne działanie i poznanie społeczne. Temat 1: Dwa modele komunikacji: model kodowy i model inferencyjny

Transkrypt

1 Zagadnienia kognitywistyki I: komunikacja, wspólne działanie i poznanie społeczne rok akademicki 2016/2017 semestr zimowy Temat 1: Dwa modele komunikacji: model kodowy i model inferencyjny

2 Potoczny model kodowy MYŚL NADAWCY [kodowanie] SYGNAŁ [dekodowanie] MYŚL ODBIORCY

3 Model kodowy z punktu widzenia Shannona-Weavera (1949) modelu przekazywania informacji 1. źródło informacji (ang. information source), 2. wiadomość (ang. message), 3. przekaźnik (ang. transmitter), 4. odbiornik (ang. receiver), 5. kanał komunikacyjny (ang. communication channel), 6. źródło szumu (ang. noise source), 7. przeznaczenie informacji (ang. information destination).

4 Model kodowy z punktu widzenia Shannona-Weavera (1949) modelu przekazywania informacji 1. źródło informacji (ang. information source), 2. wiadomość (ang. message), 3. przekaźnik (ang. transmitter), 4. odbiornik (ang. receiver), 5. kanał komunikacyjny (ang. communication channel), 6. źródło szumu (ang. noise source), 7. przeznaczenie informacji (ang. information destination). WAŻNE: Moc heurystyczna tego modelu jest imponująca!

5 Model kodowy z punktu widzenia Shannona-Weavera (1949) modelu przekazywania informacji 1. źródło informacji (ang. information source), 2. wiadomość (ang. message), 3. przekaźnik (ang. transmitter), 4. odbiornik (ang. receiver), 5. kanał komunikacyjny (ang. communication channel), 6. źródło szumu (ang. noise source), 7. przeznaczenie informacji (ang. information destination). WAŻNE: PYTANIE: Moc heurystyczna tego modelu jest imponująca! Czego ten model nie uwzględnia?

6 Przypomnienie: A: We wrześniu jedziemy w Tatry. Wybierzesz się z nami? B: Niektórym studentom nie udało się zdać egzaminu w pierwszym terminie.

7 Przypomnienie: A: We wrześniu jedziemy w Tatry. Wybierzesz się z nami? B: Niektórym studentom nie udało się zdać egzaminu w pierwszym terminie. SZ B nie pojedzie na narty z A w drugiej połowie lutego. OG Tylko niektórym... ZP: x [ x jest studentem ~ (x udało się zdać egzamin w t 1 ) ]

8 Przypomnienie: A: We wrześniu jedziemy w Tatry. Wybierzesz się z nami? B: Niektórym studentom nie udało się zdać egzaminu w pierwszym terminie. SZ B nie pojedzie w Tatry we wrześniu. OG Tylko niektórym... ZP: x [ x jest studentem ~ (x udało się zdać egzamin w t 1 ) ]

9 Przypomnienie: A: We wrześniu jedziemy w Tatry. Wybierzesz się z nami? B: Niektórym studentom nie udało się zdać egzaminu w pierwszym terminie. SZ B nie pojedzie w Tatry we wrześniu. OG Tylko niektórym... ZP: x [ x jest studentem ~ (x udało się zdać egzamin w t 1 ) ] >> 1 Istnieją studenci (lub ktoś coś studiuje). >> 2 Niektórzy studenci próbowali zdać egzamin w pierwszym terminie.

10 Przypomnienie: Grice: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2. znajomość konwencji językowych odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3. rozpoznanie wtórnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4. tym wnioskowaniem rządzą zasady racjonalnej współpracy.

11 Przypomnienie: Grice: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2. znajomość konwencji językowych odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3. rozpoznanie wtórnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4. tym wnioskowaniem rządzą zasady racjonalnej współpracy. Istotne różnice: pierwotne / wtórne znaczenie mówiącego, pierwotna / wtórna intencja komunikacyjna, pierwotne / wtórne procesy pragmatyczne.

12 GRICE: opis strukturalny wypowiedzianego zdania [ INTERPRETACJA SEMANTYCZNA ] konwencjonalne znaczenie wypowiedzianego zdania [ INTERPRETACJA PRAGMATYCZNA W SŁABYM SENSIE ] pierwotne znaczenie mówiącego [ INTERPRETACJA PRAGMATYCZNA W MOCNYM SENSIE ] wtórne znaczenie mówiącego

13 Przypomnienie: Grice: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2. znajomość konwencji językowych odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3. rozpoznanie wtórnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4. tym wnioskowaniem rządzą zasady racjonalnej współpracy. 1. koncepcja interpretacji metapsychologicznej

14 Przypomnienie: Grice: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2. znajomość konwencji językowych odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3. rozpoznanie wtórnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4. tym wnioskowaniem rządzą zasady racjonalnej współpracy. 2. literalizm lub mininimalizm: interpretacja semantyczna wyznacza znaczenie pierwotne;

15 Przypomnienie: Grice: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2. znajomość konwencji językowych odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3. rozpoznanie wtórnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4. tym wnioskowaniem rządzą zasady racjonalnej współpracy. 2. literalizm lub mininimalizm: interpretacja semantyczna wyznacza znaczenie pierwotne; antyinferencjonizm: pierwotne procesy pragmatyczne nie są inferencyjne.

16 Przypomnienie: Grice: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2. znajomość konwencji językowych odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3. rozpoznanie wtórnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4. tym wnioskowaniem rządzą zasady racjonalnej współpracy. 4. model racjonalistyczny

17 Przypomnienie: Teoria relewancji: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2. znajomość konwencji językowych odgrywa kluczową rolę w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3. rozpoznanie wtórnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4. tym wnioskowaniem rządzą zasady racjonalnej współpracy.

18 Przypomnienie: Teoria relewancji: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2'. znajomość konwencji językowych nie odgrywa kluczowej roli w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3'. rozpoznanie wtórnych i pierwotnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4. tym wnioskowaniem rządzą zasady racjonalnej współpracy.

19 Przypomnienie: Teoria relewancji: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2'. znajomość konwencji językowych nie odgrywa kluczowej roli w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3'. rozpoznanie wtórnych i pierwotnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4'. tym wnioskowaniem rządzi zasada relewancji.

20 Przypomnienie: Teoria relewancji: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2'. znajomość konwencji językowych nie odgrywa kluczowej roli w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3'. rozpoznanie wtórnych i pierwotnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4'. tym wnioskowaniem rządzi zasada relewancji. 2'. kontekstualizm: znaczenie pierwotne zawiera składniki ustalone pragmatycznie; 3'. inferencjonizm: nie tylko wtórne, ale również pierwotne procesy interpretacyjne mają naturę inferencyjną.

21 Przypomnienie: Teoria relewancji: 1. interpretacja wypowiedzi polega na rozpoznaniu intencji komunikacyjnej nadawcy; 2'. znajomość konwencji językowych nie odgrywa kluczowej roli w rozpoznaniu pierwotnej intencji komunikacyjnej; 3'. rozpoznanie wtórnych i pierwotnych intencji komunikacyjnych wymaga przeprowadzenia wnioskowania pragmatycznego; 4'. tym wnioskowaniem rządzi zasada relewancji. 4' przykład zastosowania zasady uogólniania na inne procesy poznawcze: bodźce komunikacyjne ( wypowiedzi) interpretujemy wykorzystując mechanizmy zasadniczo tego samego rodzaju, jak mechanizmy odpowiedzialne za interpretację innych bodźców.

22 Teoria relewancji: Dan Sperber i Deirdre Wilson: Relevance, 1986/1995 (polski przekład: Relewancja, 2011); Pragmatics, Modularity and Mind-reading, 2002 (polski przekład: Pragmatyka, modularność i czytanie w umyśle, 2009); Meaning and Relevance, Robyn Carston: Thoughts and Utterances. The Pragmatics of Explicit Communication, 2002.

23 Relewancja: własność bodźca;

24 Relewancja: własność bodźca; stopień relewancji bodźca jest wprost proporcjonalny do korzyści poznawczych, które są konsekwencją jego przetworzenia, i odwrotnie proporcjonalny do wielkości nakładów poniesionych w trakcie jego przetwarzania.

25 Relewancja: własność bodźca; stopień relewancji bodźca jest wprost proporcjonalny do korzyści poznawczych, które są konsekwencją jego przetworzenia, i odwrotnie proporcjonalny do wielkości nakładów poniesionych w trakcie jego przetwarzania. POZNAWCZA ZASADA RELEWANCJI: ludzka aktywność poznawcza jest nastawiona na maksymalizację relewancji.

26 Relewancja: własność bodźca; stopień relewancji bodźca jest wprost proporcjonalny do korzyści poznawczych, które są konsekwencją jego przetworzenia, i odwrotnie proporcjonalny do wielkości nakładów poniesionych w trakcie jego przetwarzania. POZNAWCZA ZASADA RELEWANCJI: ludzka aktywność poznawcza jest nastawiona na maksymalizację relewancji. KOMUNIKACYJNA ZASADA RELEWANCJI: każdy bodziec ostensywny komunikuje założenie o swojej własnej relewancji.

27 Bodziec ostensywny = bodziec, którego wytworzeniu towarzyszy intencja komunikacyjna.

28 Bodziec ostensywny = bodziec, którego wytworzeniu towarzyszy intencja komunikacyjna. intencja informacyjna / intencja komunikacyjna

29 Bodziec ostensywny = bodziec, którego wytworzeniu towarzyszy intencja komunikacyjna. intencja informacyjna / intencja komunikacyjna Komunikacja ostensywna jest: inferencyjna i metapsychologiczna.

30 Teoria relewancji: mentalizacja (ang. mindreading) umożliwia odczytywanie nie tylko implikatur, ale również eksplikatur; eksplikatura = znaczenie pierwotne.

31 Teoria relewancji: mentalizacja (ang. mindreading) umożliwia odczytywanie nie tylko implikatur, ale również eksplikatur; eksplikatura = znaczenie pierwotne. Podstawowa idea: istnieje jeden poznawczy mechanizm inferencyjny, który równolegle ustala dwie hipotezy interpretacyjne: (i) o eksplikaturze oraz (ii) o implikaturze wypowiedzi;

32 Teoria relewancji: mentalizacja (ang. mindreading) umożliwia odczytywanie nie tylko implikatur, ale również eksplikatur; eksplikatura = znaczenie pierwotne. Podstawowa idea: istnieje jeden poznawczy mechanizm inferencyjny, który równolegle ustala dwie hipotezy interpretacyjne: (i) o eksplikaturze oraz (ii) o implikaturze wypowiedzi; hipotezy (i) oraz (ii) mają postać złożonych metareprezentacji;

33 Teoria relewancji: mentalizacja (ang. mindreading) umożliwia odczytywanie nie tylko implikatur, ale również eksplikatur; eksplikatura = znaczenie pierwotne. Podstawowa idea: istnieje jeden poznawczy mechanizm inferencyjny, który równolegle ustala dwie hipotezy interpretacyjne: (i) o eksplikaturze oraz (ii) o implikaturze wypowiedzi; hipotezy (i) oraz (ii) mają postać złożonych metareprezentacji; działaniem tego mechanizmu rządzi zasada relewancji.

34 Eksplikatura: sąd komunikowany przez wypowiedź, który powstaje w wyniku rozwinięcia formy logicznej tej wypowiedzi.

35 Eksplikatura: sąd komunikowany przez wypowiedź, który powstaje w wyniku rozwinięcia formy logicznej tej wypowiedzi. Forma logiczna wypowiedzi: treść składająca się z pojęć i elementów proceduralnych, które stanowią znaczenia językowe kodowanych przez elementy wypowiedzianego zdania lub frazy.

36 Eksplikatura: sąd komunikowany przez wypowiedź, który powstaje w wyniku rozwinięcia formy logicznej tej wypowiedzi. Forma logiczna wypowiedzi: treść składająca się z pojęć i elementów proceduralnych, które stanowią znaczenia językowe kodowanych przez elementy wypowiedzianego zdania lub frazy. (1) On pił!

37 Eksplikatura: sąd komunikowany przez wypowiedź, który powstaje w wyniku rozwinięcia formy logicznej tej wypowiedzi. Forma logiczna wypowiedzi: treść składająca się z pojęć i elementów proceduralnych, które stanowią znaczenia językowe kodowanych przez elementy wypowiedzianego zdania lub frazy. (1) On pił! (LF-1) [PEWIEN OSOBNIK PŁCI MĘSKIEJ] PIŁ.

38 Eksplikatura: sąd komunikowany przez wypowiedź, który powstaje w wyniku rozwinięcia formy logicznej tej wypowiedzi. Forma logiczna wypowiedzi: treść składająca się z pojęć i elementów proceduralnych, które stanowią znaczenia językowe kodowanych przez elementy wypowiedzianego zdania lub frazy. (1) On pił! (E-1) albo albo ZENEK PIŁ ALKOHOL NA IMIENINACH MARIOLI. ZENEK PIŁ* NA IMIENINACH MARIOLI. ZENEK PIŁ**.

39 Implikatura: sąd komunikowany przez wypowiedź, który nie jest eksplikaturą; wyróżniamy implikowane wnioski ( IW) oraz implikowane przesłanki ( IP).

40 Implikatura: sąd komunikowany przez wypowiedź, który nie jest eksplikaturą; wyróżniamy implikowane wnioski ( IW) oraz implikowane przesłanki ( IP). (IW 1-1) (IW 2-1) ZENEK NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. ZABIERZCIE ZENKOWI KLUCZYKI. itd.

41 Implikatura: sąd komunikowany przez wypowiedź, który nie jest eksplikaturą; wyróżniamy implikowane wnioski ( IW) oraz implikowane przesłanki ( IP). (IW 1-1) (IW 2-1) (IP 1-1) (IP 1-1) ZENEK NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. ZABIERZCIE ZENKOWI KLUCZYKI. itd. JEŚLI KTOŚ PIŁ NIEDAWNO ALKOHOL, TO NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. JEŚLI KTOŚ PIŁ NIEDAWNO ALKOHOL I CHCE PROWADZIĆ SAMOCHÓD,TO NALEŻY ZABRAĆ MU KLUCZYKI.?

42 Słaba / mocna komunikacja: słabe / mocne eksplikatury, słabe / mocne implikatury. Im większy zakres alternatywnych interpretacji zgodnych z tym, co odkodowane, tym słabsza interpretacja.

43 Słaba / mocna komunikacja: słabe / mocne eksplikatury, słabe / mocne implikatury. Im większy zakres alternatywnych interpretacji zgodnych z tym, co odkodowane, tym słabsza interpretacja. (1) On pił! (1 ) On pił alkohol! (1 ) On pił alkohol na imieninach Marioli!

44 Słaba / mocna komunikacja: słabe / mocne eksplikatury, słabe / mocne implikatury. Im większy zakres alternatywnych interpretacji zgodnych z tym, co odkodowane, tym słabsza interpretacja. (1) On pił! (1 ) On pił alkohol! (1 ) On pił alkohol na imieninach Marioli! PYTANIE: dlaczego w naszych interakcjach językowych dominuje słaba komunikacja?

45 Procedura interpretacyjna najmniejszej linii oporu (a) (b) Rozważaj hipotezy interpretacyjne w malejącym porządku dostępności. Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione. Relevance-theoretic comprehension procedure (a) (b) Follow a path of least effort in computing cognitive effects. In particular, test interpretive hypotheses (disambiguations, reference resolutions, implicatures, etc.) in order of accessibility. Stop when your expectations of relevance are satisfied.

46 Procedura interpretacyjna najmniejszej linii oporu (a) (b) Rozważaj hipotezy interpretacyjne w malejącym porządku dostępności. Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione. (1) On pił! (LF-1) [PEWIEN OSOBNIK PŁCI MĘSKIEJ] PIŁ.

47 Procedura interpretacyjna najmniejszej linii oporu (a) (b) Rozważaj hipotezy interpretacyjne w malejącym porządku dostępności. Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione. (1) On pił! (LF-1) [PEWIEN OSOBNIK PŁCI MĘSKIEJ] PIŁ. ZENEK PIŁ DZISIAJ ALKOHOL. ZENEK PIŁ DZISIAJ JAKIŚ NAPÓJ. ZENEK PIŁ W TYM TYGODNIU ALKOHOL.

48 Procedura interpretacyjna najmniejszej linii oporu (a) (b) Rozważaj hipotezy interpretacyjne w malejącym porządku dostępności. Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione. (1) On pił! (LF-1) [PEWIEN OSOBNIK PŁCI MĘSKIEJ] PIŁ. ZENEK PIŁ DZISIAJ ALKOHOL.!!! ZENEK PIŁ DZISIAJ JAKIŚ NAPÓJ. ZENEK PIŁ W TYM TYGODNIU ALKOHOL.

49 PYTANIE: jaka jest rola znaczenia językowego w procesie komunikacji?

50 PYTANIE: jaka jest rola znaczenia językowego w procesie komunikacji? ( ) the only requirement on linguistic meaning is that it guides the hearer towards the speaker s meaning by indicating the direction in which relevance is to be sought. (Wilson and Sperber 2012: 26).

51 PYTANIE: jaka jest rola znaczenia językowego w procesie komunikacji? ( ) the only requirement on linguistic meaning is that it guides the hearer towards the speaker s meaning by indicating the direction in which relevance is to be sought. (Wilson and Sperber 2012: 26). Innymi słowy: funkcja znaczenia językowego polega na tym, że wskazuje słuchającemu kierunek, w którym powinno zmierzać wnioskowanie zorientowane na rozpoznanie intencji komunikacyjnej mówiącego, czyli sformułowanie hipotezy interpretacyjnej spełniającej oczekiwania relewancji.

52 (2) A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów? B: Przecież wszyscy przyjdą!

53 (2) A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów? B: Przecież wszyscy przyjdą! (LF-2B): WSZYSCY PRZYJDĄ

54 (2) A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów? B: Przecież wszyscy przyjdą! (LF-2B): WSZYSCY PRZYJDĄ (E-2B): WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY. (IW-2B): TAK (TRZEBA POŻYCZYĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW) (IP-2B): JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW.

55 (2) A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów? B: Przecież wszyscy przyjdą! (LF-2B): WSZYSCY PRZYJDĄ (E-2B): WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY. (IW-2B): TAK (TRZEBA POŻYCZYĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW) (IP-2B): JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW. (CZ-2B) = (E-2B) + (IW-2B) + (IP-2B) +.

56 (2) A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów? B: Przecież wszyscy przyjdą! (LF-2B): WSZYSCY PRZYJDĄ (E-2B): WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY. (IW-2B): TAK (TRZEBA POŻYCZYĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW) (IP-2B): JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW. (CZ-2B) = (E-2B) + (IW-2B) + (IP-2B) +. (CZ-2B) jest wynikiem inferencyjnego procesu wzajemnego dostosowywania (ang. mutual adjustment).

57 Dedukcja: Każdy, kto odwiedził Katarzynę, ma katar. Piotr odwiedził Katarzynę. Piotr ma katar. Abdukcja: Każdy, kto odwiedził Katarzynę, ma katar. Piotr ma katar. Piotr odwiedził Katarzynę Indukcyja: Piotr (Jan, Karol,.) odwiedził Katarzynę. Piotr (Jan, Karol, ) ma katar. Każdy, kto odwiedził Katarzynę, ma katar. reguła warunek wynik reguła wynik warunek warunek wynik reguła

58 (2) A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów? B: Przecież wszyscy przyjdą! (iii) (i) JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW. WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY. (reguła) (warunek) zatem: (ii) TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW. (wynik)

59 (2) A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów? B: Przecież wszyscy przyjdą! (i) WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY. (warunek) (ii) TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW. (wynik) zatem: (iii) JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW. (reguła)

60 (2) A: Czy pożyczyć krzesła od sąsiadów? B: Przecież wszyscy przyjdą! (iii) JEŚLI WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY, TO TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW. (reguła) (ii) TRZEBA PRZYNIEŚĆ KRZESŁA OD SĄSIADÓW. (wynik) zatem: (i) WSZYSCY Z NASZEGO INSTYTUTU PRZYJDĄ NA NASZ BANKIET PARAPETOWY. (warunek)

61 Wróćmy do przykładu (1): (1) On pił! (E-1) (IW-1) (IP-1) ZENEK PIŁ ALKOHOL NA IMIENINACH MARIOLI. ZENEK NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. JEŚLI KTOŚ PIŁ NIEDAWNO ALKOHOL, TO NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU.

62 Wróćmy do przykładu (1): (1) On pił! (E-1) (IW-1) (IP-1) ZENEK PIŁ ALKOHOL NA IMIENINACH MARIOLI. ZENEK NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. JEŚLI KTOŚ PIŁ NIEDAWNO ALKOHOL, TO NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. Dwoista natura implikowanych przesłanek: składniki kontekstu oraz całkowitego znaczenia ( CZ)

63 Wróćmy do przykładu (1): (1) On pił! (E-1) (IW-1) (IP-1) ZENEK PIŁ ALKOHOL NA IMIENINACH MARIOLI. ZENEK NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. JEŚLI KTOŚ PIŁ NIEDAWNO ALKOHOL, TO NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. Dwoista natura implikowanych przesłanek: składniki kontekstu oraz całkowitego znaczenia ( CZ) Jak to możliwe?

64 Wróćmy do przykładu (1): (1) On pił! (E-1) (IW-1) (IP-1) ZENEK PIŁ ALKOHOL NA IMIENINACH MARIOLI. ZENEK NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. JEŚLI KTOŚ PIŁ NIEDAWNO ALKOHOL, TO NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. Dwoista natura implikowanych przesłanek: składniki kontekstu oraz całkowitego znaczenia ( CZ) Jak to możliwe? Dzięki akomodacji! (Wilson and Sperber 2012: 15)

65 Komunikacja językowa jest grą typem wspólnego działania w której wykonujemy pewne posunięcia. Planowanie oraz interpretacja tych posunięć odbywa się w ramach charakterystycznego dla gry systemu wzajemnych oczekiwań.

66 Komunikacja językowa jest grą typem wspólnego działania w której wykonujemy pewne posunięcia. Planowanie oraz interpretacja tych posunięć odbywa się w ramach charakterystycznego dla gry systemu wzajemnych oczekiwań. Grice: oczekiwania charakterystyczne dla komunikacji językowej dotyczą tego, że jej uczestnicy postępują zgodnie z zasadami racjonalnej współpracy (tj. z maksymami konwersacyjnymi). TR: oczekiwania charakterystyczne dla komunikacji językowej dotyczą tego, że jej uczestnicy są nastawieni na tworzenie oraz interpretowanie relewantnych bodźców komunikacyjnych.

67 W ramach systemu wzajemnych oczekiwań może działać mechanizm akomodacji, tj. naprawy lub modyfikacji kontekstu danej wypowiedzi tak, aby była ona (w naprawionym kontekście) poprawnym lub stosownym posunięciem w grze (ang. correct play, appropriate move).

68 W ramach systemu wzajemnych oczekiwań może działać mechanizm akomodacji, tj. naprawy lub modyfikacji kontekstu danej wypowiedzi tak, aby była ona (w naprawionym kontekście) poprawnym lub stosownym posunięciem w grze (ang. correct play, appropriate move). Lewis 1979: Jeśli w chwili t sformułowano twierdzenie, które można ocenić jako stosowne jedynie pod warunkiem, że spełniona jest presupozycja P, a presupozycja P nie jest spełniona w chwili bezpośrednio poprzedzającej t, to ceteris paribus presupozycja P staje się spełniona w chwili t (czyli sąd P staje się częścią CG w chwili t).

69 W ramach systemu wzajemnych oczekiwań może działać mechanizm akomodacji, tj. naprawy lub modyfikacji kontekstu danej wypowiedzi tak, aby była ona (w naprawionym kontekście) poprawnym lub stosownym posunięciem w grze (ang. correct play, appropriate move). Lewis 1979: Jeśli w chwili t sformułowano twierdzenie, które można ocenić jako stosowne jedynie pod warunkiem, że spełniona jest presupozycja P, a presupozycja P nie jest spełniona w chwili bezpośrednio poprzedzającej t, to ceteris paribus presupozycja P staje się spełniona w chwili t (czyli sąd P staje się częścią CG w chwili t). (3) Spóźnię się. Muszę odebrać córkę ze szkoły. (4) Żałuję, że nie przyjdę na twój referat.

70 PYTANIE: Czego oczekujemy od poprawnego posunięcia w grze komunikacyjnej? Grice: prawdziwości, informatywności, bycia na temat, zwięzłości; TR: relewancji.

71 PYTANIE: Czego oczekujemy od poprawnego posunięcia w grze komunikacyjnej? Grice: prawdziwości, informatywności, bycia na temat, zwięzłości; TR: relewancji. (1) On pił! (E-1) (IW-1) (IP-1) ZENEK PIŁ ALKOHOL NA IMIENINACH MARIOLI. ZENEK NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU. JEŚLI KTOŚ PIŁ NIEDAWNO ALKOHOL, TO NIE POWINIEN TERAZ PROWADZIĆ SAMOCHODU.

72 Procedura interpretacyjna najmniejszej linii oporu (a) (b) Rozważaj hipotezy interpretacyjne w malejącym porządku dostępności. Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione.

73 Procedura interpretacyjna najmniejszej linii oporu (a) (b) Rozważaj hipotezy interpretacyjne w malejącym porządku dostępności. Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione. (5) A: Czy Jan przyjdzie? B: Och, on jest pustelnikiem.

74 Procedura interpretacyjna najmniejszej linii oporu (a) (b) Rozważaj hipotezy interpretacyjne w malejącym porządku dostępności. Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione. (5) A: Czy Jan przyjdzie? B: Och, on jest pustelnikiem. konkurencyjne hipotezy o (E-5B): (a) JAN JEST PUSTELNIKIEM. (b) JAN MIESZKA SAM. (c) JAN NIE LUBI PRZYJĘĆ. (d) JAN MA BOGATE ŻYCIE WEWNĘTRZNE. itd.

75 Procedura interpretacyjna najmniejszej linii oporu (a) (b) Rozważaj hipotezy interpretacyjne w malejącym porządku dostępności. Zatrzymaj się, gdy twoje oczekiwania relewancji są spełnione. (5) A: Czy Jan przyjdzie? B: Och, on jest pustelnikiem. konkurencyjne hipotezy o (E-5B): (a) JAN JEST PUSTELNIKIEM. (b) JAN MIESZKA SAM. (c) JAN NIE LUBI PRZYJĘĆ. (d) JAN MA BOGATE ŻYCIE WEWNĘTRZNE. itd.

76 GRICE: opis strukturalny wypowiedzianego zdania [ INTERPRETACJA SEMANTYCZNA ] konwencjonalne znaczenie wypowiedzianego zdania [ INTERPRETACJA PRAGMATYCZNA W SŁABYM SENSIE ] pierwotne znaczenie mówiącego [ INTERPRETACJA PRAGMATYCZNA W MOCNYM SENSIE ] wtórne znaczenie mówiącego

77 RT: opis strukturalny wypowiedzianego zdania [ INTERPRETACJA SEMANTYCZNA ] (= odkodowanie) forma logiczna [ INTERPRETACJA PRAGMATYCZNA ] (= inferencyjny mechanizm wzajemnego dostosowywania) znaczenie pierwotne + znaczenie wtórne

78 PYTANIE: Co jest wynikiem interpretacji semantycznej? (Chodzi o semantykę rozumianą jako moduł, który reprezentacji fonetycznej zdania przypisuje reprezentację jego struktury gramatycznej oraz reprezentację semantyczną.)

79 PYTANIE: Co jest wynikiem interpretacji semantycznej? Literalizm: wynikiem interpretacji semantycznej jest treść, która po ustaleniu interpretacji wyrażeń okazjonalnych i wyrażeń wieloznacznych przyjmuje postać sądu (czyli treści stanowiącej warunki prawdziwości).

80 PYTANIE: Co jest wynikiem interpretacji semantycznej? Literalizm: wynikiem interpretacji semantycznej jest treść, która po ustaleniu interpretacji wyrażeń okazjonalnych i wyrażeń wieloznacznych przyjmuje postać sądu (czyli treści stanowiącej warunki prawdziwości). Literalizm łączy się z minimalizmem, tj. przekonaniem, że luka między tym, co odkodowane, a warunkami prawdziwości wypowiedzianego zdania jest minimalna, np. spowodowana wyłącznie przez okazjonalność i wieloznaczność; tę minimalną lukę wypełniają procesy językowo obligatoryjne i językowo kontrolowane (ang. linguistically mandatory and linguistically controlled processes).

81 PYTANIE: Co jest wynikiem interpretacji semantycznej? Kontekstualizm: wynikiem interpretacji semantycznej jest treść szkielet (np. forma logiczna w sensie teorii relewancji), który może przyjąć postać sądu dopiero po serii pragmatycznych uzupełnień ( składniki niewysłowione) i/lub modyfikacji ( konstrukcja pojęć ad hoc, modulacja pojęć i in).

82 PYTANIE: Co jest wynikiem interpretacji semantycznej? Kontekstualizm: wynikiem interpretacji semantycznej jest treść szkielet (np. forma logiczna w sensie teorii relewancji), który może przyjąć postać sądu dopiero po serii pragmatycznych uzupełnień ( składniki niewysłowione) i/lub modyfikacji ( konstrukcja pojęć ad hoc, modulacja pojęć i in). Kontekstualiści odrzucają minimalizm na rzecz mocnej tezy o niedookreśleniu językowym;

83 PYTANIE: Co jest wynikiem interpretacji semantycznej? Kontekstualizm: wynikiem interpretacji semantycznej jest treść szkielet (np. forma logiczna w sensie teorii relewancji), który może przyjąć postać sądu dopiero po serii pragmatycznych uzupełnień ( składniki niewysłowione) i/lub modyfikacji ( konstrukcja pojęć ad hoc, modulacja pojęć i in). Kontekstualiści odrzucają minimalizm na rzecz mocnej tezy o niedookreśleniu językowym; lukę między znaczeniem językowym a znaczeniem pierwotnym wypełniają procesy językowo opcjonalne i językowo niekontrolowane (ang. liguistically optional processes of free enrichment).