WYNIKI POREJESTROWYCH DOŒWIADCZEÑ ODMIANOWYCH

Transkrypt

1 P O R E J E S T R O W E D O Œ W I A D C Z A L N I C T W O O D M I A N O W E CENTRALNY OŒRODEK BADANIA ODMIAN ROŒLIN UPRAWNYCH WYNIKI POREJESTROWYCH DOŒWIADCZEÑ ODMIANOWYCH Rzepak ozimy, rzepak jary 2007 S UPIA WIELKA, maj 2008 Numer 56

2 Centralny Oœrodek Badania Odmian Roœlin Uprawnych S³upia Wielka tel.: do 47 faks: Dyrektor COBORU prof. dr hab. Edward S. Gacek Program Porejestrowego Doœwiadczalnictwa Odmianowego (PDO) Koordynatorzy prof. dr hab. Edward S. Gacek mgr in. Marcin Behnke Opracowanie mgr in. Stefan Heimann mgr in. Jacek Broniarz Redakcja merytoryczna mgr in. Józef Zych Rozpowszechnianie danych zawartych w niniejszej publikacji wy³¹cznie z podaniem COBORU jako Ÿród³a informacji COBO 34/2008 n. 550

3 RZEPAK OZIMY 2007 WSTĘP Opracowanie zawiera wyniki odmianowych doświadczeń porejestrowych z rzepakiem ozimym przeprowadzonych w sezonach 2006/2007 oraz 2005/2006 w stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian, a także w innych instytucjach spoza Oceny Odmian (rys. 1). W doświadczeniach uczestniczyły wybrane odmiany wpisane do krajowego rejestru, a także jedna odmiana z Katalogu Wspólnotowego (CCA), która wcześniej uzyskała pozytywne wyniki w doświadczeniach rozpoznawczych. Badane odmiany oceniano na tle czołowych odmian wyznaczonych przez COBORU jako wzorcowe. Wyniki doświadczeń porejestrowych (WPDO) są przeznaczone dla hodowców i użytkowników odmian rzepaku. Z uwagi na szeroki krąg odbiorców i na ich zróżnicowaną wiedzę fachową, opracowanie zawiera krótkie wprowadzenie do problematyki przedstawionej w tabelach. Przedstawione w niniejszym zeszycie wyniki uzyskano z doświadczeń polowych założonych i prowadzonych wg jednolitej metodyki ogólnej 1) oraz Metodyki badania wartości gospodarczej odmian przy zróżnicowanych poziomach agrotechniki (Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe); Wyd. I, COBORU, Słupia Wielka Doświadczenia, z uwzględnieniem dwóch poziomów agrotechniki, zakładano w układzie pasów prostopadłych (split-block), w dwóch powtórzeniach. Badanymi czynnikami były odmiany oraz dwa poziomy intensywności produkcji rzepaku. Poziom przeciętny (a 1 ) odpowiadał stosowanemu w poprzednich latach poziomowi nawożenia i ochrony roślin w doświadczeniach rejestrowych, z tendencją do obniżania nawożenia azotowego do około 150 kg N na ha. Natomiast poziom intensywny (a 2 ) wyróżniał się zwiększonym o 50 kg nawożeniem azotowym, użyciem wieloskładnikowych nawozów dolistnych, a także najczęściej dwukrotnym zastosowaniem fungicydów oraz regulatorów wzrostu. Odmiany wysiano w zagęszczeniu nasion kiełkujących na 1 m 2. Nasiona zaprawiono centralnie zaprawami Brasikol 250 FS i Sarfun T 450 FS ) Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) roślin uprawnych 1. Rośliny rolnicze Przemysłowe. Rzepak ozimy i jary, COBORU. Słupia Wielka Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła 12 m 2. Plon nasion określono przy wilgotności 13%. Analizy chemiczne nasion obejmujące zawartość tłuszczu i glukozynolanów dla przeciętnego poziomu agrotechniki (a 1 ) wykonano w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Słupi Wielkiej. W doświadczeniach uczestniczyły wyłącznie odmiany podwójnie ulepszone ( 00 ) populacyjne i mieszańcowe. Wzorzec tworzyły odmiany populacyjne: Californium, Castille i Winner, w sezonie 2005/2006 Californium, Castille i LIsek Symbolem F 1 oznaczono odmiany mieszańcowe zrestorowane, a znakiem F 1z odmiany mieszańcowe złożone, wymagające do zawiązania nasion obecności owadów zapylających (tab. 1). W 17 doświadczeniach uczestniczyło 37 odmian wyznaczonych przez COBORU (ortogonalna seria krajowa L ), a w 21 doświadczeniach badano mniej liczne zestawy odmian ustalone przez właściwe Wojewódzkie Zespoły PDO (seria K ). W badaniach w ogóle nie uczestniczyło 11 starszych odmian: Amor, Bristol, Capio, Carina, Cazek, Contact, Kana, Lirajet, Marita, Spencer, Wotan. W roku 2006 w terminie agrotechnicznym założono 12% doświadczeń, a pozostałe od jednego do trzech tygodni po tym terminie dla rejonów. Wschody roślin były zróżnicowane w stacjach. W okresie przedzimowym rośliny rzepaku wytworzyły od 6 do 11 liści rozetowych, przy wysokości od 9 do 43 cm. Zima była wyjątkowo krótka i łagodna. W 12 stacjach zahamowanie wegetacji jesiennej nastąpiło dopiero w drugiej połowie stycznia, a ruszenie wegetacji w całym kraju obserwowano już w pierwszej połowie marca. Wiosną w dziesięciu doświadczeniach odnotowano bardzo dobre oceny przezimowania roślin i brak uszkodzenia rozet. Dla 20 doświadczeń podano średnie przezimowanie odmian oraz ich ocenę uszkodzenia rozet. Miesiąc kwiecień na ogół był upalny i bardzo suchy. W efekcie początek kwitnienia przypadł w połowie kwietnia (w stacjach od 6 do 30 kwietnia). W okresie pełni kwitnienia, na znacznym obszarze kraju, zwłaszcza na Śląsku i w Wielkopolsce wystąpiły nocą silne przymrozki do minus 10 o C, połączone z suszą i wiatrem, które spowodowały masowe zamieranie i opadanie brunatno-zielonych młodych łuszczyn. Procent

4 wykształconych łuszczyn, w porównaniu do wytworzonych szypułek często wynosił poniżej 50%. Największe uszkodzenia mrozowe obserwowano u odmian najwcześniejszych, intensywnie kwitnących, takich jak Castille i Californium. W okresie dosychania rzepaku wystąpiły intensywne opady deszczu, które opóźniły i utrudniły zbiór. Mimo suszy w wielu stacjach uzyskano plony nasion na poziomie poprzedniego roku. Spadek plonu częściowo zrekompensowała duża masa 1000 nasion, znacznie większa niż w poprzednich latach. Nasiona zawierały jednak stosunkowo mało tłuszczu (często poniżej 44%). Zawartość glukozynolanów w zebranych nasionach okazała się odmianowo bardzo zróżnicowana: 14 odmian zawierało powyżej 15 mikromoli, w tym cztery: ES Betty 43, ES Saphir 37, PR 46W31 24 i Castille 21 mikromoli. Należy podkreślić, iż kwalifikowane nasiona siewne wszystkich odmian zostały pobrane z partii handlowych i dostarczonych do COBORU przez pełnomocników handlowych. Uzyskane zawartości glukozynolanów w nasionach ze zbioru wymienionych odmian są znacznie większe niż określają obowiązujące umowy kontraktacyjne. Problem przekraczania norm i wymagań glukozynolanów w surowcu przemysłowym musi być egzekwowany, celem zapewnienia rosnącego zbytu dla makuchu i śruty poekstrakcyjnej. Odporność odmian na wyleganie (czyli ugiecie łanu) podano dla 16 doświadczeń, w których to zjawisko wyraźnie wystąpiło. Choroby wystąpiły w niewielkim nasileniu i nie stanowiły większego problemu. Po zbiorze plonu zdyskwalifikowano statystycznie doświadczenia w Małyszynie, Borowie, Pągowie i Ulhówku oraz w Naroczycach z powodu zbyt dużej zmienności, lub niewiarygodnych wyników. W roku 2007 średni plon na przeciętnym poziomie agrotechniki (a 1 ) stanowił zaledwie 91% plonu zebranego w roku W tab. 5 podano wyniki dla sześciu regionów administracyjno-klimatrycznych, analogicznie jak w WPDO w roku Ze względu na małą liczbę doświadczeń i podobne warunki klimatyczno-glebowe, połączono regiony II i IV. Najmniejszy przyrost plonu wzorca przy intensywnej technologii uzyskano w regionach wielkopolsko-kujawskim i śląskim, gdzie wystąpiła najbardziej dotkliwa susza. Plon wzorca na wysokim poziomie agrotechniki stanowił 111% plonu wzorca poziomu przeciętnego. Natomiast zróżnicowanie plonowania odmian populacyjnych na poziomie a 1 wyniosło od 91 do 108%, a odmian mieszańcowych od 99 do 117% plonu odmian wzorcowych. Na intensywnym poziomie agrotechniki opóźnienie kwitnienia i dojrzewania wzorca w porównaniu z poziomem przeciętnym wyniosło średnio jeden dzień. Na skutek działania regulatorów wzrostu wysokość roślin nie zmieniła się i nie zmniejszyło się ugięcie łanu. Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych z rzepakiem ze zbioru 2007 zamykają serię badań na dwóch poziomach agrotechniki. Od sezonu 2007/2008 porejestrowe doświadczenia z rzepakiem ozimym będą prowadzone na jednym poziomie agrotechniki, którego celem będzie uzyskiwanie dobrego plonowania odmian rzepaku przy ograniczonych nakładach materiałowych na nawożenie i ochronę roślin.

5

6 Tabela 1 RZEPAK OZIMY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2007 i 2006 Odmiany Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Materiał siewny masa 1000 nasion zdolność kiełkowania (g) (%) populacyjne 1 Baros 2005 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,6 4, Batory 2001 HR Smolice Grupa IHAR 4,5 4, Bazyl 2001 HR Smolice Grupa IHAR 4,1 5, Bojan 2004 HR Strzelce Grupa IHAR 3,7 4, Bosman 2002 HR Strzelce Grupa IHAR 4,5 5, Brise 2006 Deutsche Saatveredelung AG DE 5, Cabriolet 2004 Monsanto SAS FR 5,4 6, Californium 2002 Monsanto SAS FR 5,0 4, Carousel 2003 Monsanto SAS FR 4,5 4, Castille 2005 Monsanto Technology LLC US 5,6 5, Dante 2004 Raps GbR DE 5,3 5, Digger 2003 KWS Saat AG DE 5,4 5, ES Astrid 2006 Euralis Semences FR 4, Libomir 2003 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,6 4, Liclassic 2002 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,4 4, Lisek 1998 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,6 4, Livius 2004 Deutsche Saatveredelung AG DE 4,9 4, Olpop 2003 Euralis Semences FR 4,4 4, Rasmus 2000 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 5,0 5, Remy 2006 KWS Saat AG DE 4, Viking 2003 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,8 4, Winner 2006 Raps GbR Saatzucht Lundsgaard DE 4,3 87 mieszańcowe 23 Baldur F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 7,3 6, Elektra F Raps GbR DE 6,8 8, ES Betty F Euralis Semences FR 5, ES Saphir F Euralis Semences FR 5,1 4, Exgold F Monsanto SAS FR 5,5 4, Extend F Monsanto Technology LLC US 5, Extrem F Monsanto SAS FR 3,8 4, Herlules F Raps GbR DE 6,1 6, Kaszub F 1z 2001 IHAR Radzików 5,7 6, Kronos F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 7,6 8, Lubusz x F 1z 2002 IHAR Radzików 6,3 6, Mazur x F 1z 2001 IHAR Radzików 6,3 6, Nelson F Syngenta Seeds AG CH 5, Pomorzanin F 1z 2002 IHAR Radzików 6,2 6, Taurus F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4, Titan F W.von Borries-Eckendorf GmbH&Co. DE 7,5 4, Vectra F Raps GbR DE 6,0 6, PR 46W31 F 1 CCA Pioneer AT 4,5 96 Lata zbioru Bilans doświadczeń: założone zdyskwalifikowane przyjęte do syntezy Kol.1: F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana, F 1z odmiana mieszańcowa złożona o strukturze: mieszamniec męskosterylny 70%, zapylacze 30% (dwie odmiany populacyjne po 15%); X odmiana skreślona z KR w roku 2007

7 Tabela 2 RZEPAK OZIMY. Warunki prowadzenia doświadczeń na dwóch poziomach agrotechniki Lata zbioru 2007 i 2006 (liczba doświadczeń) Wyszczególnienie a 1 a 2 a 1 a Przydatność rolnicza gleby: - bardzo dobra i dobra (kompleks 1, 2) średnia (kompleks 3, 4, 8) słaba (kompleks 5) 1 3 Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy pow. 7, obojętny 6,6 7, lekko kwaśny 5,6 6, kwaśny do 5,5 4 6 Przedplon: - zboża strączkowe na nasiona inne 1 Nawożenie mineralne: przeciętna dawka i (zakres) w kg czystego składnika na 1 ha: - N ogółem i (zakres) 150 (94-200) 200 ( ) P (27-120) 68 (0-130) - K (90-180) 116 (68-180) Termin siewu: - agrotechniczny opóźniony do 7 dni od 8 do 14 dni 11 7 od 15 do 21 dni 2 4 Zaprawa nasienna : - Brasikol 250 FS + Sarfun T 450 FS Zwalczanie chwastów: - bez zwalczania chemicznego jeden zabieg dwa zabiegi trzy i więcej zabiegów zwalczanie chwastów jednoliściennych Zwalczanie szkodników: - do trzech zabiegów cztery do siedem zabiegów Zwalczanie chorób i skracanie roślin (średnia liczba zabiegów): - fungicydy zwykłe: - jeden zabieg dwa zabiegi 7 - fungicydy skracające rośliny rzepaku: - jeden zabieg dwa zabiegi trzy zabiegi regulator wzrostu CCC 6 6 Desykacja: Reglone Turbo, Harvade, Klinik 10 7 Sklejanie łuszczyn: Spodnam 6 6 Rodzaj zbioru: - jednoetapowy dwuetapowy 1 5 Termin koszenia lub omłotu: 1-10 lipca lipca lipca sierpnia 4 Liczba doświadczeń przyjętych do syntezy Kol. 2 i 3 - a 1 przeciętny poziom agrotechniki w doświadczeniach - a 2 wysoki poziom agrotechniki (zwiększone o 50 kg nawożenie azotowe, połączone z zastosowaniem fungicydów i regulatorów wzrostu)

8 Tabela 3 RZEPAK OZIMY. Średni plon nasion odmian*. Lata zbioru 2007 i 2006 (odchylenia od wzorca) Odmiany Liczba Plon nasion przy 13% wilgotności doświadczeń poziom a 1 poziom a Wzorzec dt z ha ,4 48,7 49,5 52,8 populacyjne 1 Baros DE ,2-0,5 0,3-1,6 2 Batory ,8-1,5-3,5-1,6 3 Bazyl ,2-3,4-0,7-3,7 4 Bojan ,4-2,4 2,8-2,1 5 Bosman Brise DE 38 0,2-3,4 1,1-3,2 7 Cabriolet FR ,5 1,0 2,4 1,0 8 Californium FR ,6 0,0 1,6 0,0 9 Carousel FR ,1 1,0 0,0-1,6 10 Castille US ,2 1,0-0,5 0,5 11 Dante DE ,7 1,0-0,4 1,6 12 Digger DE ,4 1,5 1,4 1,6 13 ES Astrid FE 32-0,8-0,9 14 Libormir DE ,4 2,9 0,2 1,0 15 Liclassic DE ,4-1,5 0,1-0,5 16 Lisek DE ,1-1,0 0,5-0,5 17 Livius DE ,2-1,9-0,1-2,1 18 Olpop FR ,4-2,4-1,7-2,1 19 Rasmus DE Remy DE 32 2,6 1,7 21 Viking DE ,6-1,0 0,9-0,5 22 Winner DE 38-0,4-1,1 mieszańcowe 23 Baldur F 1 DE ,0 3,9 0,9 3,2 24 Elektra F 1 DE ,5 1,9 0,3 3,2 25 ES Betty F 1 FR 37 3,5 4,8 26 ES Saphir F 1 FR ,7 1,9 6,1 1,6 27 Exgold F 1 FR ,5 1,5 3,0 2,1 28 Extend F 1 FR 37 6,4 5,9 29 Extrem F 1 FR ,2 0,0 4,4 1,6 30 Herkules F 1 DE ,3 4,9 5,7 4,8 31 Kaszub F 1z ,3 0,0 3,1 0,0 32 Kronos F 1 DE ,1 3,4 1,8 3,7 33 Lubusz F 1z ,3 0,0-0,7-1,1 34 Mazur F 1z ,5 0,0 0,0-0,5 35 Nelson F 1 CH 35 7,5 7,0 36 Pomorzanin F 1z ,6 0,0-0,3-1,1 37 Taurus F 1 DE 37-0,1-0,4 38 Titan F 1 DE ,5 1,9 2,6 1,6 39 Vectra F 1 DE ,8 4,9 6,8 4,2 40 PR 46 W31 F 1 AT 13 5,0 6,5 wyliczenia średnich z uzupełnieniem licznych brakujących wyników wykonano metodą REML w programie GenStat. 5 i 19: odmiana w roku 2007 badana tylko w nielicznych doświadczeniach (wyniki tab.5) Kol. 1: Wzorzec w roku 2007 Californium, Castille, Winner; w roku 2006 Californium, Castille, Lisek F 1 odmiana mieszańcowa. F 1z odmiana mieszańcowa złożona,

9 Tabela 4 RZEPAK OZIMY. Istotność źródeł zmienności plonu nasion wg analizy wariancji pojedynczych doświadczeń dwuczynnikowych. Lata zbioru 2007i 2006 Liczba doświadczeń z zmiennością istotną przy Źródła zmienności α= 0.05 α= 0.01 α= 0.05 α= Odmiany Poziomy agrotechniki Odmiany x poziomy agrotechniki Ogółem doświadczeń przyjętych do syntez rocznych 38 39

10 Tabela 5 RZEPAK OZIMY. Plon nasion odmian w rejonach na poziomie a1 i a2. Lata zbioru 2007, 2006 Odmiany Liczba doświadczeń Plon nasion (w odchyleniach od wzorca) I III II+IV V VI I III II+IV V VI I III II+IV V VI Poziom a1 +a2 Poziom a1 Poziom a Wzorzec, dt zha ,7 47,6 45,6 41,4 49,8 44,1 52,2 50,2 48,2 55,4 populacyjne 1 Baros ,9-2,5 0,5 2,4-0,9-1,6-2,0 0,2 4,4-4,2 2 Batory ,4-5,4-3,3-0,9 (-4,0) -2,1-6,1-3,7-2,0-2,8 3 Bazyl ,4-4,6-3,8 0,7 (-2,8) 1,7-2,6-2,0 0,5 0,4 4 Bojan ,7 1,7 3,8 5,3-0,4 5,6 0,8 2,2 4,0 0,7 5 Bosman ,6-5,2 6 Brise ,0-0,4-1,0 1,5 0,2 1,1-0,7 0,0 3,6 0,6 7 Cabriolet ,4 1,7-0,9 5,8 (0,9) 3,1 0,9 0,2 4,8 4,3 8 Californium ,2 2,5 1,8 2,0 0,1 0,9 1,8 2,0 1,1 3,1 9 Carousel ,3-0,3-1,3 2,7 3,5 1,8 0,7-4,1 0,6 1,0 10 Castille ,5-0,9 1,0-3,5 0,5-1,3-0,5 1,0-1,0-1,9 11 Dante ,6-1,1-3,7-2,2 (2,5) 0,7-0,8-1,3-1,3 5,0 12 Digger ,8-0,9 1,2 3,8 (4,3) 1,8-0,4 0,2 3,1 4,0 13 ES Astrid ,5 1,4-2,3-4,4 0,9 1,9 1,0-3,1-4,2-1,0 14 Libomir ,6-0,8-0,7 3,5 (2,0) 0,7-1,1-2,1 2,6-0,7 15 Liclassic ,3-1,6-1,5 2,8 (2,9) 5,7-2,0-3,3 1,6 1,4 16 Lisek ,5-1,3-2,6 2,7 0,5 0,7-1,4 1,0 0,2 1,6 17 Livius ,8-2,4-1,8 1,3 (-1,8) 1,1-2,4-1,0 2,2 0,9 18 Olpop ,0-3,0-5,2 0,2 (-1,2) -2,7-2,2-3,4 0,1-0,1 19 Rasmus ,6-1,9-0,9-1,7 20 Remy ,9 1,2 1,4 4,2 3,5 6,6 0,6-0,8 2,1-0,1 21 Viking ,0 1,3-3,5 0,4 (1,7) 3,4-0,4-1,0 2,1 1,2 22 Winner ,7-1,6-2,7 1,5-0,6 0,4-1,3-3,1-0,1-1,2

11 cd. tabeli mieszańcowe 23 Baldur F ,9 0,6-0,1 3,4 (3,4) 0,2-0,8-0,3 3,7 1,8 24 Elektra F ,5-3,4-0,5 0,8 (2,2) 0,7-1,6-0,3 2,3 0,0 25 ES Betty F ,0 3,5 2,8 2,6 3,0 6,5 5,8 4,0 4,0 3,4 26 ES Saphir F ,0 5,3 4,4 3,8 (10,8) 6,1 7,2 6,5 4,8 9,0 27 Exgold F ,4 3,6 1,9 4,5 (3,2) 3,3 2,7 0,5 5,3 2,1 28 Extend F ,0 3,8 5,0 7,2 3,2 8,8 4,5 5,7 6,7 1,8 29 Extrem F ,0 4,9 2,4 7,6 (2,8) 6,1 4,1 1,7 5,2 4,8 30 Herkules F ,5 4,4 4,4 5,0 (9,6) 8,6 4,9 4,1 5,4 7,7 31 Kaszub F1z ,2 0,9 2,1-0,1 4,4 3,9 1,5 3,1 1,0 6,7 32 Kronos F ,0 0,8 1,6 3,0 2,2 5,2 1,7-0,1 2,1-0,5 33 Lubusz F1z ,2-2,0 0,8 0,5 (-4,3) ,8 0,8-0,8-2,4 34 Mazur F1z ,4-1,7-0,8-0,6 (-0,7) 3,3-0,9-0,7 0,2-3,1 35 Nelson F ,8 7,2 7,4 8,7 (9,0) 7,4 5,2 5,6 9,0 10,9 36 Pomorzanin F1z ,2 0,6-3,4 0,4 1,5 0,0-1,8 0,4 0,0 0,8 37 Taurus F ,2-2,8 0,0 2,1 1,9 1,4-1,7-2,6 0,9 0,8 38 Titan F ,9 1,4 0,6 3,9 (2,2) 5,7 1,8 0,9 3,4 0,2 39 Vectra F ,3 4,8 5,6 7,0 (5,1) 8,2 5,1 7,5 7,1 5,2 40 PR 46W31 F ,2 4,8 5,0 7,7 Uwagi jak pod tabelą 3

12 cd. tabeli 5 Odmiany Liczba doświadczeń Plon nasion (w odchyleniach od wzorca) I III II+IV V VI I III II+IV V VI I III II+IV V VI Poziom a1 + a2 Poziom a1 Poziom a Wzorzec, dt zha ,6 47,9 52,2 48,6 41,4 57,5 51,1 56,2 52,2 47,3 populacyjne 1 Baros ,3-1,4-1,6 1,8-2,7-0,4 0,2-6,4 0,6-4,5 2 Batory ,6-0,1-1,0-1,2-0,2-5,6-0,8 0,4-2,0-1,2 3 Bazyl ,9-2,6-3,8-4,3-0,6-2,5-2,5-7,4-4,4-1,8 4 Bojan ,2-2,5-0,4-2,6-0,8-5,4-1,0-1,4-3,0-0,7 5 Bosman ,4-2,3-4,1-2,3-3,1-0,9-4,4-1,0-4,8-3,5 6 Cabriolet ,2 2,1 1,1-0,4-2,7 4,8 1,9 0,5-0,4-7,6 7 Californium ,2 0,7-2,4-0,1-1,7 1,6 0,6-1,4-0,2-0,3 8 Carousel ,2 1,2-1,9 0,5 2,5 0,4-0,7-2,9-3,5-0,9 9 Castille ,3 0,7 1,2 1,4 0,7 2,0 1,3-0,7-0,2 1,5 10 Dante ,0 2,9-2,1 0,0-1,8 3,1 4,1-1,9-0,1-4,3 11 Digger ,8 1,8-0,3 1,4 1,0 3,8 1,3-0,9 0,1 3,7 12 Libomir ,7 2,6 1,7 4,3 1,8 1,7 1,7-3,9 1,0 7,9 13 Liclassic ,5-0,5 0,7-3,1-1,2-1,2 1,4 1,0-3,8 0,5 14 Lisek ,5-1,4 1,2-1,4 1,0-3,7-1,9 2,1 0,4-1,2 15 Livius ,1-0,8-3,2-1,5-2,2-1,5-0,2-4,4-2,7 2,0 16 Olpop ,9-2,1-6,5 1,1-0,4-3,1-2,4-3,3-0,5-3,9 17 Rasmus ,8-1,1-2,2-1,6 0,9 2,1-1,8-4,8-4,2-4,7 18 Viking ,7-0,7-2,7-0,7 0,6 1,3 1,2-3,9-0,6-0,8 mieszańcowe 19 Baldur F ,0 5,8-0,3 4,6 4,4 3,7 3,9-0,1 3,9 4,4 20 Elektra F ,6 2,8 1,3 2,7 1,2 3,3 3,4 3,7 1,5 6,6 21 ES Saphir F ,9 1,7 0,5 2,4 3,3 2,1 2,2 2,2 1,2-3,8 22 Exgold F ,8 4,1-4,7 0,4-0,6 3,0 4,8 0,0-0,8-1,5 23 Extrem F ,1 0,1-3,6 2,0-2,9 1,1 2,2 1,1 2,8-4,5 24 Herkules F ,8 6,0 7,1 0,5 5,6 5,0 7,4 3,8 1,4 2,0 25 Kaszub F1z ,6-0,6 1,1-1,5 1,8 0,6-0,9 1,0-1,6 1,4 26 Kronos F ,5 3,9 4,2 2,1 2,7 5,7 5,3 4,2 1,7 1,4 27 Lubusz F1z ,6-0,4 0,7-0,5-0,3 1,1-0,8-2,8-1,0-5,2 28 Mazur F1z ,5 0,1 0,9-1,6 2,4 0,3-0,1 0,0-1,6 0,8 29 Pomorzanin F1z ,2 0,5-1,3-0,3 0,9-0,4 0,6-1,5-1,8-2,6 30 Titan F ,2 2,2 1,0 1,9 0,4 0,9 2,1 0,3 1,7 2,9 31 Vectra F ,5 6,1 4,4 4,4-0,4 7,5 6,6 0,5 2,9-0,6 Uwagi jak pod tabelą 2006

13 Tabela 6 RZEPAK OZIMY. Poziom a 1. Zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach oraz białka ogólnego i włókna w suchej masie beztłuszczowej. Lata zbioru 2007 i 2006 Odmiany Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu Zawartość białka ogólnego μm/g nasion w % s.m. w % smb Zawartość włókna w wartościach w odchyleniach od wzorca bezwzględnych Wzorzec 43,7 43,7 37,4 8,6 populacyjne 1 Baros 8,4 9,5 0,8 2,7-0,8 0,7 2 Batory 14,9 11,0 1,6 1,3 0,4-0,3 3 Bazyl 7,9 11,5 0,2 0,7 1,6-0,4 4 Bojan 8,6 11,1-0,6 0,2 1,8-0,2 5 Bosman - 10,7-2,0 1,1-0,3 6 Brise 10,7 1,0 7 Cabriolet 14,4 12,1 0,1 0,6 1,8-0,4 8 Californium 13,8 13,6-0,5 0,5 0,6-0,2 9 Carousel 8,1 10,0 1,1 1,4 1,2 0,0 10 Castille 21,2 14,8-0,4 0,2 0,9 0,2 11 Dante 8,4 7,7 0,7 0,8-1,0 0,4 12 Digger 13,5 11,5-0,8 0,2 0,7-0,1 13 ES Astrid 16,6-0,3 14 Libomir 11,8 11,6 0,8 1,1 1, Liclassic 8,5 9,7 1,0 0,2-0,2 0,6 16 Lisek 6,3 9,4-0,5-0,7-1,6 0,0 17 Livius 8,7 12,5 0,6 1,9 1,1 0,2 18 Olpop 11,0 11,0 0,6 0,9 0,7 0,3 19 Rasmus - 9,7 - -0,1 1,0-0,7 20 Remy 9,8 1,0 21 Viking 6,0 8,8 0,2 0,9 1,1 0,2 22 Winner 9,4 0,9 mieszańcowe 23 Baldur F 1 8,2 9,1 0,8 0,9 0,5 0,7 24 Elektra F 1 9,2 9,8 0,7 1,6 0,8 0,2 25 ES Betty F 1 43,2 0,1 26 ES Saphir F 1 36,8 32,7 0,4-0,1 1,8-0,4 27 Exgold F 1 17,9 13,3-0,1 0,6 2,1 0,2 28 Extend F 1 15,3 0,4 29 Extrem F 1 15,2 12,6-1,0-0,8 2,0-0,4 30 Herkules F 1 10,0 9,2 0,2 0,0 0,8 0,2 31 Kaszub F 1z 15,8 13,6 0,7 0,7 1,0-0,4 32 Kronos F 1 10,8 9,3 0,2-0,3-0,5 0,0 33 Lubusz F 1z 12,3 12,2 0,4 0,2 2,6 0,2 34 Mazur F 1z 17,3 11,8 0,4 0,7 1,9-0,4 35 Nelson F 1 18,3 0,0 36 Pomorzanin F 1z 16,5 12,0 0,3-0,4 3,4 0,1 37 Taurus F 1 10,1 2,1 38 Titan F 1 8,4 9,3 1,1 1,0 1,3 0,4 39 Vectra F 1 9,2 10,5 0,2 0,6 0,6 0,7 40 PR 46 W31 F 1 24,2-1,3 Liczba doświadczeń Uwagi jak pod tabelą 3. Kol. 4 i 5 w roku 2007 analiz nie zaplanowano

14 Tabela 7 RZEPAK OZIMY. Przedzimowy rozwój roślin i ich zimotrwałość. Lata zbioru 2007 i 2006 (odchylenia od wzorca) Odmiany Wysokość łanu liści przed zimą Obsada roślin przed zimą Ocena uszkodzenia rozet po zimie Przezimowanie roślin cm szt/m 2 skala 9 o % Wzorzec ,0 6, populacyjne 1 Baros ,1-0, Batory ,2-0, Bazyl ,1-0, Bojan ,0-0, Bosman , Brise ,1 0 7 Cabriolet ,0 0, Californium ,0 0, Carousel ,0 0, Castille ,0 0, Dante ,0-0, Digger ,0-0, ES Astrid 0 1-0, Libomir ,1 0, Liclassic ,2-0, Lisek ,3-0, Livius ,0 0, Olpop ,3-0, Rasmus , Remy , Viking ,1 0, Winner 1-1 0,0 0 mieszańcowe 23 Baldur F ,0 0, Elektra F ,0-0, ES Betty F , ES Saphir F ,1 0, Exgold F ,0-0, Extend F , Extrem F ,1-0, Herkules F ,1 0, Kaszub F 1z ,1 0, Kronos F ,2-0, Lubusz F 1z ,2-0, Mazur F 1z ,2-0, Nelson F , Pomorzanin F 1z ,1-0, Taurus F , Titan F ,1 0, Vectra F ,2 0, PR 46 W31 F ,1 0 Liczba doświadczeń Uwagi jak pod tabelą 3

15 Tabela 8 RZEPAK OZIMY. Przebieg wegetacji. Lata zbioru 2007 i 2006 (odchylenia od wzorca) Odmiany Dojrzałość techniczna Wysokość roślin Wysokość łanu roślin przed zbiorem Ugięcie łanu Liczba dni cm % a1 a2 a1 a2 a1 a2 a1 a Wzorzec populacyjne 1 Baros Batory * 3 Bazyl Bojan Bosman Brise Cabriolet Californium Carousel Castille Dante Digger ES Astrid Libomir Liclassic Lisek Livius Olpop

16 cd. tabeli Rasmus Remy Viking Winner mieszańcowe 23 Baldur F Elektra F ES Betty F ES Saphir F Exgold F Extend F Extrem F Herkules F Kaszub F1z Kronos F Lubusz F1z Mazur F1z Nelson F Pomorzanin F1z Taurus F Titan F Vectra F PR 46W31 F Liczba doświadczeń Uwagi jak pod tabelą 3 Kol.5: ugięcie łanu jest miarą wylegania; określane jest jako stosunek wysokości łanu roślin przed zbiorem do wysokości roślin (w %), z doświadczeń w których zjawisko wystąpiło

17 Tabela 9 RZEPAK OZIMY. Porażenie odmian chorobami bez zastosowania fungicydów. Lata zbioru 2007 i 2006 (odchylenia od wzorca) Odmiany Zgnilizna twardzikowa Sucha zgnilizna kapustnych Czerń krzyżowych % roślin porażonych skala 9 o Wzorzec ,7 6,6 populacyjne 1 Baros ,3 0,1 2 Batory ,1-0,5 3 Bazyl ,3-0,2 4 Bojan ,0-0,1 5 Bosman ,4 6 Brise 1-5 0,6 7 Cabriolet ,2 0,4 8 Californium ,1-0,2 9 Carousel ,1 0,4 10 Castille ,0 0,1 11 Dante ,6 0,0 12 Digger ,1 0,0 13 ES Astrid ,1 14 Libomir ,6 0,3 15 Liclassic ,4 16 Lisek ,1 0,1 17 Livius ,2-0,2 18 Olpop ,0 0,3 19 Rasmus ,3 20 Remy ,9 21 Viking ,2 0,1 22 Winner ,1 mieszańcowe 23 Baldur F ,3 0,2 24 Elektra F ,3-0,1 25 ES Betty F ,1 26 ES Saphir F ,1 0,1 27 Exgold F ,1 0,1 28 Extend F ,4 29 Extrem F ,0-0,1 30 Herkules F ,1-0,3 31 Kaszub F 1z ,2-0,1 32 Kronos F ,1-0,1 33 Lubusz F 1z ,3-0,2 34 Mazur F 1z ,1 0,3 35 Nelson F ,1 36 Pomorzanin F 1z ,2-0,2 37 Taurus F ,3 38 Titan F ,0-0,3 39 Vectra F ,1-0,2 40 PR 46 W31 F ,3 Liczba doświadczeń Uwagi jak pod tabelą 3

18 RZEPAK JARY 2007 WSTĘP W opracowaniu zamieszczono wyniki doświadczeń odmianowych realizowanych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Badano w nich odmiany rzepaku jarego zarejestrowane w latach W doświadczeniach oceniano łącznie 16 odmian, w tym 15 populacyjnych i jedną mieszańcową (tab. 1). Wzorcem w doświadczeniach były odmiany Hunter, Campino i Clipper. Rezultaty badań uzyskane w roku 2007 przedstawiono na tle wyników z roku Doświadczenia założono w 13 stacjach i punktach doświadczalnych oceny odmian oraz w jednym miejscu poza oceną odmian w Oddziale Hodowli Roślin Strzelce Grupa IHAR, w Małyszynie (rys. 1). Badania prowadzono według ramowej metodyki 1). Przy zakładaniu doświadczeń zastosowano układ 1 rozkładalny oraz cztery powtórzenia. Powierzchnia poletka do siewu wynosiła 16,5 m 2. Na 1 m 2 wysiewano nasion. Przedplonem były głównie zboża, a także rośliny okopowe i strączkowe. Zbiór nasion przeprowadzano z powierzchni 12 m2, po odcięciu brzeżnych części poletka. Plon nasion obliczono przy wilgotności 13% ) Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO) roślin uprawnych 1. Rośliny rolnicze Przemysłowe. Rzepak ozimy i jary, COBORU, Słupia Wielka Siew nasion w większości doświadczeń wykonano w drugiej dekadzie kwietnia, kilka w pierwszej dekadzie tego miesiąca, a jedno w końcu marca. Wschody roślin były na ogół dobre i wyrównane, a tylko w dwóch doświadczeniach wyraźnie utrudnione z powodu braku opadów. W efekcie, w jednym z nich w Świebodzinie badania przerwano. Dalszy rozwój roślin odbywał się w zróżnicowanych lokalnie warunkach pogodowych. W niektórych, wzrost roślin został wyraźnie spowolniony w pierwszej dekadzie maja, wskutek silnych przygruntowych przymrozków. Później, przeważała dość upalna temperatura powietrza oraz zróżnicowana ilość opadów w poszczególnych miejscowościach. Kwitnienie roślin było w większości doświadczeń wczesne i stosunkowo krótkie. Nasilenie występowania słodyszka rzepakowego było bardzo duże. Zastosowano intensywną ochronę. W poszczególnych doświadczeniach wykonano od 3 do 11 zabiegów, stosując przemiennie różne preparaty. Pomimo tego, w kilku doświadczeniach obserwowano uszkodzenia kwiatostanów i utratę łuszczyn. Z tego powodu jedno doświadczenie zdyskwalifikowano. W lipcu ulewne opady i silne wiatry spowodowały lokalnie wyleganie roślin. Dojrzewanie nasion było o tydzień wcześniejsze niż w roku poprzednim. Zbioru dokonywano jednofazowo, przeważnie w pierwszej i drugiej dekadzie sierpnia. Choroby rzepaku wystąpiły w niewielkim nasileniu. Najczęściej obserwowano porażenie roślin czernią krzyżowych. Wielkość zebranych plonów nasion w doświadczeniach była bardzo zróżnicowana i wynosiła średnio dla wzorca od 14,2 dt z ha w Białogardzie do 39 dt z ha w Słupi. Średni plon wzorca z doświadczeń osiągnął 24,7 dt z ha i był większy o 5% w porównaniu do plonu uzyskanego w roku Objaśnienie skali 9-stopniowej (dotyczy tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy) 1 oznacza stan rolniczo najgorszy (najmniej korzystny)

19 Tabela 1 RZEPAK JARY. Odmiany i doświadczenia. Lata zbioru 2007, 2006 Odmiany Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Materiał siewny masa 1000 nasion (g) zdolność kiełkowania (%) populacyjne 1 Bios 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 5,4 4, Campino 2006 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,2 3, Cliper 2007 Deutsche Saatveredelung AG DE 3, Feliks 2007 HR Strzelce Grupa IHAR 4, Heros 2001 Raps GbR DE 3,8 3, Hunter 2003 Raps GbR DE 3,8 4, Huzar 2004 HR Strzelce Grupa IHAR 3,4 3, Licosmos 1999 Deutsche Saatveredelung AG DE 3,0 3, Markiz 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 3,5 4, Mozart 2002 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 2,6 2, Sponsor 1999 Svalöf Weibull AB SE 3,3 3, SW Landmark 2004 Svalöf Weibull AB SE 3,7 3, SW Savann 2007 Svalöf Weibull AB SE 4, SW Svinto 2007 Svalöf Weibull AB SE 4, Trend 2004 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 3,2 3, mieszańcowe 16 Jura 2001 Euralis Semences FR 4,7 95 Lata zbioru Bilans doświadczeń: założone zdyskwalifikowne przyjęte do syntezy 12 14

20 Tabela 2 RZEPAK JARY. Warunki prowadzenia doświadczeń. Lata zbioru 2007, 2006 (liczba doświadczeń) Wyszczególnienie Przydatność rolnicza gleby: - bardzo dobra i dobra (kompleks 1, 2) średnia (kompleks 4, 8, 11) słaba (kompleks 5) 1 2 Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy pow. 7,2 2 - obojętny 6,6-7, lekko kwaśny 5,6-6, brak danych 1 2 Przedplon: - zboża ziemniak, burak cukrowy inne (bobik, groch, miesz. groch + owies) 3 1 Nawożenie organiczne: - obornik słoma, nawóz zielony bez nawożenia Nawożenie mineralne: (zakres) kg na 1 ha - N P 2 O K 2 O Termin siewu: Zaprawa nasienna: - 29 marca kwietnia kwietnia kwietnia 6-4 maja 1 Chinook 200 FS, Brasicol+ Sarfun T 450 FS Zwalczanie chemiczne chwastów: - 1 zabieg zabiegi 5 3 Zwalczanie szkodników: - 2 zabiegi 1-3 zabiegi 1-4 zabiegi zabiegów 3-6 i więcej zabiegów 7 8 Rodzaj zbioru: Termin zbioru: - jednoetapowy lipca sierpnia sierpnia sierpnia września 1 Liczba doświadczeń Kol. 2: w roku 2007 informacje o zwalczaniu chwastów oraz szkodników pochodzą z 13 doświadczeń, a o rodzaju i terminie zbioru nasion z 12 doświadczeń

21 Tabela 3 RZEPAK JARY. Plon nasion i tłuszczu odmian (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2007, 2006 Plon nasion Plon tłuszczu Odmiana Wzorzec, dt z ha 24,7 23,6 9,7 9,3 1 Bios -0,5-0,3-0,8-0,6 2 Campino -0,1 1,9-0,1 0,9 3 Clipper 1,1 0,7 4 Feliks 0,7 0,2 5 Heros 0,7 0,0 0,2 0,1 6 Hunter -1,0-0,2-0,6-0,2 7 Huzar -1,5-1,1-0,8-0,6 8 Licosmos -1,4-1,7-0,6-0,6 9 Markiz -0,8-0,5-0,8-0,6 10 Mozart -0,7-2,3-0,4-0,8 11 Sponsor -0,7-2,4-0,9-1,2 12 SW Landmark 1,5 0,2 0,1-0,3 13 SW Savann 1,0 0,1 14 SW Svinto 1,3 0,4 15 Trend -1,6-1,7-0,9-0,7 16 Jura 1,0 0,0 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec Campino, Clipper, Hunter (w roku 2006 Campino, Hunter, Licosmos) Kol. 3: zawartość tłuszczu w nasionach oznaczono z wybranych siedmiu doświadczeń

22 Tabela 4 RZEPAK JARY. Ważniejsze cechy jakościowe nasion odmian. Lata zbioru 2007, 2006 Odmiana Zawartość tłuszczu (% s. m.) odchylenia od wzorca Zawartość glukozynolanów (μm/g) wartości bezwzględne Zawartość białka (% smb) Zawartość włókna (% smb) odchylenia od wzorca Wzorzec 45,0 45,4 7,2 10,4 43,5 8,2 1 Bios -2,7-2,3 7,0 9,3-0,9-0,1 2 Campino -0,2 0,4 6,4 8,9-1,3 0,2 3 Clipper 1,4 7,4 4 Feliks -0,5 7,0 5 Heros -0,4 0,2 8,0 11,3 0,5 0,1 6 Hunter -1,2-0,8 7,8 11,0 1,4-0,1 7 Huzar -0,9-0,8 5,2 8,2 1,2-0,4 8 Licosmos -0,2 0,4 7,7 11,4-0,1 0,0 9 Markiz -2,5-2,2 8,4 11,3-0,6 0,0 10 Mozart -0,8 0,4 7,4 12,0 1,9-0,8 11 Sponsor -2,9-1,4 8,1 12,3 1,9-0,6 12 SW Landmark -2,1-2,0 7,9 12,0 1,4-0,8 13 SW Savann -1,2 9,8 14 SW Svinto -0,3 8,1 15 Trend -1,4 0,0 10,0 13,2 0,2-0,4 16 Jura -1,6 7,6 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec Campino, Clipper, Hunter (w roku 2006 Campino, Hunter, Licosmos) Kol. 4, 5: w roku 2007 analiz nie zaplanowano

23 Tabela 5 RZEPAK JARY. Ważniejsze fazy fenologiczne i cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2007, 2006 Ocena Obsada roślin Data kwitnienia wschodów (szt./m 2 ) (liczba dni) Odmiana (skala 9 o ) po wschodach przed zbiorem początek koniec Wzorzec 8,1 8, Bios 0,2 0, Campino -0,1-0, Clipper 0, Feliks 0, Heros -0,1 0, Hunter 0,1 0, Huzar 0,1 0, Licosmos 0,2 0, Markiz -0,1 0, Mozart -0,2 0, Sponsor 0,2 0, SW Landmark 0,1 0, SW Savann 0, SW Svinto 0, Trend -0,2 0, Jura 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec Campino, Clipper, Hunter (w roku 2006 Campino, Hunter, Licosmos)

24 cd. tabeli 5 Data dojrzałości Wysokość Wyleganie technicznej (cm) Odmiana (%) (liczba dni) roślin łanu Wzorzec Bios Campino Clipper Feliks Heros Hunter Huzar Licosmos Markiz Mozart Sponsor SW Landmark SW Savann SW Svinto Trend Jura Liczba doświadczeń Kol. 10: wyleganie roślin miarą jest ugięcie łanu roślin określane jako stosunek wysokości łanu przed zbiorem do wysokości roślin (w %), z doświadczeń w których zjawisko wystąpiło

25 cd. tabeli 5 Porażenie przez Liczba nasion Masa 1000 czerń krzyżowych w łuszczynie nasion Odmiana skala 9 o szt. g Wzorzec 6,8 6, ,6 4,3 1 Bios 0,1 0, ,3 0,2 2 Campino -0,1-0, ,1 0,1 3 Clipper 0,1 1 0,1 4 Feliks -0,1 2-0,1 5 Heros 0,2 0, ,4 0,2 6 Hunter 0,1-0, ,0 0,0 7 Huzar 0,4-0, ,2 0,0 8 Licosmos 0,0 0, ,2-0,1 9 Markiz 0,2-0, ,2 0,0 10 Mozart -0,3-0, ,1 0,1 11 Sponsor 0,2-0, ,0 0,0 12 SW Landmark 0,0-0, ,7 1,1 13 SW Savann -0,1 0 0,3 14 SW Svinto 0,0 1 0,1 15 Trend -0,1-0, ,1 0,3 16 Jura -0,1-1 0,3 Liczba doświadczeń `