Rzepak jary mgr inż. Krzysztof Ochmański, mgr Ewa Jackowska, inż. Danuta Andrejko- Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Skołoszowie

Transkrypt

1 Rzepak jary mgr inż. Krzysztof Ochmański, mgr Ewa Jackowska, inż. Danuta Andrejko- Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Skołoszowie Uwagi ogólne Rzepak jary zyskuje na znaczeniu w przypadku niewykonania planowanych zasiewów ozimych oraz w tedy, gdy jest alternatywnie wysiewany po wymarzniętych uprawach formy ozimej. Średni plon nasion badanych odmian rzepaku jarego w ostatnim pięcioleciu w doświadczeniach PDO stanowił 60 % plonu odmian rzepaku ozimego. Nasiona rzepaku jarego odznaczają się dobrą jakością, zawartość tłuszczu mają podobną do ozimego, zawierają więcej białka, a mniej włókna i glukozynolanów. W latach powierzchnia uprawy rzepaku jarego wahała się od tys. ha. W roku 2014 wyniosła aż 95 tys. ha (dane GUS). Forma jara rzepaku wymaga dobrych gleb i rejonów o zwiększonej ilości opadów w okresie wegetacji. Według danych Głównego Inspektoratu PIORiN, w roku 2014 zakwalifikowano 45 ha plantacji nasiennych. W roku 2014 do Krajowego rejestru wpisano 4 odmiany, aktualnie zarejestrowanych jest 30 odmian w tym 17 populacyjnych i 13 mieszańcowych. (źródło; LOO COBORU 2015). W województwie podkarpackim w ramach PDO w 2015 roku prowadzono dwa doświadczenia polowe. Badano 15 odmian; w Skołoszowie na glebach dobrych i Nowym Lublińcu na glebach lekkich. Doświadczenia prowadzono w oparciu o metodykę opracowaną przez COBORU, na jednym poziomie agrotechniki w 4 powtórzeniach. Powierzchnia poletka do zbioru wynosiła 16,5 m 2. Ochronę chemiczną roślin ograniczono do zaprawiania nasion, stosowania herbicydów i środków owadobójczych. Dopuszczono stosowanie fungicydów w doświadczeniach, gdzie zagrożenie chorobami jest silne. Nawożenie roślin stosowano uwzględniając lokalne warunki glebowe w oparciu o analizy gleby /tabela 2/. Plon nasion określano przy wilgotności 9 %. Warunki agrotechniczne, prowadzonych doświadczeń oraz pochodzenie odmian przedstawiono w tabeli 1 i 2, a wyniki ważniejszych cech gospodarczych w tabelach 3-7. Wyniki doświadczenia Doświadczenia zostały założone w optymalnym terminie. Warunki do wschodów i rozwoju roślin były złe spowodowane przez długotrwałą susze. Skrajnie wysokie temperatury w okresie wegetacji oraz występujące burze w lipcu przyczyniły się do niższego plonowania nasion. W 2015 roku średni plon nasion był niższy w porównaniu do roku 2014 o 0,7 dt z ha i nie odbiegał średnio od poziomu plonowania za ostatnie trzylecie, który wynosił 26,1 dt z ha. W roku 2015 średnio najlepiej plonowały odmiany Menthal F 1 i Agra badane po raz pierwszy, Legolas F 1 badana dwa lata oraz Markus i Mirakel F 1 badane przez trzy lata. Najlepiej plonującymi odmianami w Skołoszowie były Legolas F 1, Markus i Agra a w Nowym Lublińcu Menthal F 1 i Agra. W wieloleciu najlepsze średnie wyniki plonowania uzyskały odmiany Doktrin F 1, Tamarin i Kaliber F 1. Przy średniej wysokości roślin 117 cm. w 2015 roku do najniższych należały Belinda F 1, Delight F 1 i Tamaryn. Porażenie chorobami wystąpiło w niewielkim stopniu. Przy średnim porażeniu w wieloleciu zgnilizną twardzikową 2,5 % najmniej podatnymi były odmiany Markus i Belinda F 1. Większą odpornością na czerń krzyżowych wyróżniała się odmiana Delight F 1.

2 Tabela 1 Rzepak jary. Odmiany badane. Rok zbioru 2015 Lp Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Liczba lat w LOZ Kod kraju - pochod zenia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej pełnomocnika w Polsce. 1 Kaliber F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 2 Belinda F DE Bayer sp. z o. o., Bayer CropScience, Al. Jerozolimskie 158, Warszawa 3 Delight F DE Bayer sp. z o. o., Bayer CropScience, Al. Jerozolimskie 158, Warszawa 4 Fenja DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 5 Markus Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 6 Tamarin SE Lantmännen ek för Onsjövagen 13, SE Svalöv 7 Gandalf 2012 SE Lantmännen ek för Onsjövagen 13, SE Svalöv 8 Mirakel F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 9 Doktrin F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 10 Lennon 2013 SE Lantmännen ek för Onsjövagen 13, SE Svalöv 11 Dodger F DE Bayer sp. z o. o., Bayer CropScience, Al. Jerozolimskie 158, Warszawa 12 Legolas F SE Lantmännen ek för Onsjövagen 13 SE Svalöv 13 Agra 2015 SE Lantmännen ek för Onsjövagen 13 SE Svalöv 14 Medicus F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 15 Menthal F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul.straszewska 70, Wągrowiec F 1 odmiana mieszańcowa. LOZ odmiana zalecana do uprawy na obszarze województwa

3 Tabela 2 Rzepak jary. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2015 Miejscowość ZDOO Skołoszów ZDOO Nowy Lubliniec Powiat Jarosław Lubaczów Kompleks rolniczej przydatności gleby II IV A Klasa bonitacyjna gleby II a IV a ph gleby w KCl 5,98 5,55 Przedplon Burak cukrowy Pszenica ozima Data siewu (dzień, m-c, rok) 10 IV IV 2015 Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) 19 VIII VIII 2015 Nawożenie mineralne N (kg/ha) P (kg/ha) K 2 O (kg/ha) S (kg/ha) 30 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi (l/ha) Insol 5-1,5 l - Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Chinook 200 FS zaprawiano centralnie Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Butisan Star 400 SC - 2,0 l Insektycyd (nazwa, dawka/ha) Decis Mega 50 EW - 0,15 l 2x Proteus 110 OD - 0,6 l Plenum 500 WG - 0,15 kg 2x Mospilan 20 SP - 0,12 kg Metazanex 500 SC 2,0 l Command 480 EC - 0,1 l 3x Decis Mega 50 EW- 0,15 l Biscaya 240 OD - 0,3 l Fungicyd (nazwa, dawka/ha) Orius Extra 250 EW - 1,2 l Inne (nazwa, dawka/ha) Flexi - 1,0 l Reglone 200 SL - 3,0 l Flexi - 0,8 l

4 Tabela 3 Rzepak jary. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2015 Lp. Cecha Skołoszów Nowy Lubliniec 1 Termin kwitnienia początek (dzień, m-c) 05 VI VI Termin kwitnienia koniec (dzień, m-c) 17 VII VI Termin dojrzałości do koszenia (dzień, m-c) 28 VII VII Termin dojrzałości do zbioru kombajnem (dzień, m-c) 10 VIII VIII Wysokość roślin (cm) Wysokość łanu (cm) Ocena wylegania (%) 6,2 4,5 8 Pękanie łuszczyn (%) Brakujące łuszczyny (%) 2,0 6,3 10 Porażenie przez choroby: mączniakiem rzekomym (skala 9 0 ) 8, zgnilizną twardzikową (%) 0, czernią krzyżowych (skala 9 0 ) - 7,1 13 Wilgotność nasion przy zbiorze (%) 11,6 7,7 14 Plon nasion (dt z ha) 26,9 25,2 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny

5 Tabela 4. Rzepak jary. Plon nasion odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2015 Zawartość w nasionach Lp. Odmiana Skołoszów Nowy Lubliniec tłuszczu % s.m. Wzorzec, dt z ha 26,9 25,2 46,6 8,5 1 Kaliber F ,1 9,1 2 Belinda F ,1 9,7 3 Delight F ,9 10,1 4 Fenja ,2 7,4 5 Markus ,8 8,7 6 Tamarin ,4 7,4 7 Gandalf ,6 8,2 8 Mirakel F ,5 9 Doktrin F ,3 8,8 10 Lennon ,2 10,0 11 Dodger F ,4 8,8 12 Legolas F ,2 10,0 13 Agra ,6 6,9 14 Medicus F ,5 5,5 15 Menthal F ,8 6,3 Wzorzec wszystkie odmiany badane Zawartość tłuszczu i glukozynolanów - LOO 2015, COBORU Tabela 5 Rzepak jary. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2015, 2014, 2013 glukozynolanów µm/g Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha 26,1 26,8 25,4 26,5 26,1 1 Kaliber F Belinda F Delight F Fenja Markus Tamarin Gandalf Mirakel F Doktrin F Lennon Dodger F Legolas F Agra Medicus F Menthal F Liczba doświadczeń Wzorzec wszystkie odmiany badane

6 Tabela 6 Rzepak jary. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2015, Lp Odmiana L-ba lat Zgnilizna twardzikowa - % Czerń krzyżowych skala 9º badań Wzorzec, dt z ha 0,4 2,0 7,1 7,3 1 Kaliber F 1 3 0,1 0,3 0,4-0,1 2 Belinda F 1 3-0,4 0,5-0,1 0,3 3 Delight F 1 3 0,1-0,3 0,4 0,4 4 Fenja 3-0,4-0,8-0,1 0,1 5 Markus 3 0,1 1,5-0,6-0,3 6 Tamarin 3-0,4 0-0,1-0,5 7 Gandalf 3 1,1 1,3-0,6-0,3 8 Mirakel F 1 3 0,1 0,4 9 Doktrin F 1 3-0,4-0,8-0, Lennon 3 0,6 0,5-0,6-0,3 11 Dodger F 1 2 1,1-0,5-0,1 12 Legolas F 1 2-0,4-0,3-1,1 13 Agra 1-0,4 0,9 14 Medicus F 1 1-0,4 0,9 15 Menthal F 1 1-0,4-0,1 Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła. Tabela 7 Rzepak jary. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2015, Lp. Odmiana L-ba Wysokość (cm) Ocena wylegania % lat roślin łanu badań Wzorzec Kaliber F Belinda F Delight F Fenja Markus Tamarin Gandalf Mirakel F Doktrin F Lennon Dodger F Legolas F Agra Medicus F Menthal F Liczba doświadczeń Wzorzec wszystkie badane odmiany

7 Charakterystyka odmian rzepaku jarego wpisanego do krajowego rejestru odmian w roku 2015 wg COBORU, LOO 2015 AGRA - Odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza od średniej, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej bardzo duża. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową średnia, na czerń krzyżowych powyżej średniej. MANDELA - Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Rośliny wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych powyżej średniej. MEDICUS - Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na czerń krzyżowych średnia. MENTHAL - Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza od średniej, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Rośliny dość wysokie, o nieco większej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową powyżej średniej, na czerń krzyżowych średnia.