WARUNKI WEGETACJI I WYNIKI

Transkrypt

1

2

3 RZEPAK OZIMY WSTĘP Opracowanie zawiera wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych z rzepakiem ozimym przeprowadzonych w sezonie wegetacyjnym 2011/2012 na tle wyników z sezonu 2010/2011. Synteza obejmuje wyniki licznych serii doświadczeń (krajowej i wojewódzkich) różniących się zestawem badanych odmian. Badania umożliwiają sprawdzenie aktualnej wartości gospodarczej i użytkowej znacznej liczby odmian z krajowego rejestru (KR) oraz tych ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA), które wykazały dobrą wartość rolniczo-użytkową w doświadczeniach rozpoznawczych. Doświadczenia realizowano w stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian, a także w licznych innych współpracujących ośrodkach spoza sieci doświadczalnej COBORU (rys. 1). W sezonie 2011/2012 założono łącznie 47 doświadczeń. Siedemnaście z nich nie uwzględniono w syntezie; jedno doświadczenie zdyskwalifikowano ze względu na złe wschody spowodowane długotrwałym brakiem opadów, piętnaście zakończono wcześniej, tj. po zimie z uwagi na wymarznięcie roślin, a jedno zdyskwalifikowano po zbiorze. Podstawowy dobór odmian do badań w serii krajowej Z został przygotowany w Centrali COBORU i obejmował 54 odmiany wpisane do krajowego rejestru, natomiast dobór odmian do serii wojewódzkich M ustalany był autonomicznie przez zespoły wojewódzkie PDOiR. W doświadczeniach badano także 14 odmian ze wspólnotowego katalogu, które wcześniej uzyskały pozytywne wyniki wartości gospodarczej w doświadczeniach rozpoznawczych w wybranych województwach. Poszczególne serie doświadczeń (krajową i wojewódzkie) łączy jednolity wzorzec odmianowy. W obu sezonach wegetacyjnych wzorzec tworzyły dwie odmiany populacyjne oraz dwie odmiany mieszańcowe; w sezonie 2010/2011 były to odmiany Casoar, Chagall, Visby i Artoga, a w sezonie 2011/2012 odmiany Chagall, Pamela, Visby i Artoga. W opracowaniu wyniki plonu nasion w kraju i w poszczególnych rejonach, a także plon tłuszczu z roku 2012 ostatecznie przeliczono, podobnie jak w roku ubiegłym, w odniesieniu do wzorca z wszystkich odmian populacyjnych (21 odmian) badanych we wszystkich rejonach kraju. Doświadczenia prowadzono w oparciu o metodykę 1), stosowaną także w badaniach rejestrowych. Zakładano je w układzie 1-rozkładalnym, w czterech powtórzeniach. Przy ustalaniu ilości wysiewu uwzględniano masę 1000 nasion, zdolność kiełkowania oraz obsadę nasion. Podstawowa obsada nasion wynosiła dla od- mian populacyjnych 60, natomiast dla odmian mieszańcowych 50 sztuk na 1 m 2. Nasiona wszystkich odmian zaprawiono centralnie zaprawami Brasikol C250 FS i Funaben T 450 FS. Powierzchnia pojedynczego poletka do zbioru wynosiła od 12 do 15 m 2. We wszystkich doświadczenia prowadzono zwalczanie chwastów oraz szkodników, głównie słodyszka rzepakowego. W niektórych, w zależności od potrzeb, użyto regulatorów wzrostu, a także zastosowano ochronę fungicydową. W przyszłości proponuje się ograniczenie chemicznej ochrony roślin przed chorobami. Analizy chemiczne nasion odmian uzyskanych ze zbioru doświadczeń wykonano w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Słupi Wielkiej. Obejmowały one oznaczenie zawartości tłuszczu (z wybranych 10 doświadczeń) oraz glukozynolanów (z wybranych 5 doświadczeń). Synteza zawiera wyłącznie wyniki odmian badanych w doświadczeniach PDOiR w sezonie 2011/2012. wpisane do krajowego rejestru w roku 2012 nie były badane w doświadczeniach porejestrowych. W tabelach wynikowych (oprócz tabeli 5) pominięto odmiany, które w sezonie 2011/2012 były badane tylko w kilku doświadczeniach (mniej niż 7). we wszystkich tabelach przedstawiono w dwóch grupach (populacyjne i mieszańcowe), natomiast kolejność odmian w obrębie grup uszeregowano alfabetycznie. Plon nasion i masę 1000 nasion określono przy wilgotności 9%. Wyniki plonowania przedstawiono w układzie ogólnokrajowym, a także regionalnym. Oceny dla pozostałych cech obliczono jako średnią z odchyleń od wartości wzorca w poszczególnych doświadczeniach i przedstawiono jako średnie krajowe W tabeli 1 podano ogólne informacje odnośnie badanych odmian oraz doświadczeń, natomiast w tabeli 2 zamieszczono dane dotyczące warunków prowadzenia doświadczeń (gleba, przedplon, nawożenie, stosowanie środków ochrony roślin itp.), terminów wystąpienia faz rozwojowych oraz dat siewu i zbioru. W kolejnych tabelach przedstawiono wyniki cech rolniczych i użytkowych badanych odmian (plon nasion, zawartość tłuszczu i glukozynolanów, pomiary i obserwacje polowe, w tym oceny porażenia przez patogeny). Podana u dołu każdej tabeli wynikowej liczba doświadczeń oznacza maksimum wykonanych obserwacji lub pomiarów i odnosi się do odmian badanych we wszystkich doświadczeniach, niekiedy tylko wzorcowych. Należy uwzględnić ogólną zasadę, że im mniejsza liczba doświadczeń, w których badano odmianę, z tym większą ostrożnością należy traktować jej wynik.

4 - 2 - WARUNKI WEGETACJI I WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Siew odmian rzepaku prawie we wszystkich doświadczeniach wykonano w trzeciej dekadzie sierpnia, na ogół w dobrych warunkach wilgotnościowych gleby. W większości doświadczeń wschody były dobre i wyrównane, wyraźnie gorsze jedynie w Bezku, w efekcie długotrwałego przesuszenia gleby. Średnio wschody rzepaku były najwcześniejsze w ostatnich pięciu latach. Opady we wrześniu i październiku były mniejsze od średniej wieloletniej i wyniosły odpowiednio 51% i 69% normy. Jeszcze większy deficyt opadów obserwowano w listopadzie (zaledwie 6% średniej wieloletniej). Tam, gdzie ilość opadów była najmniejsza rośliny rosły dość wolno. W okresie przedzimowym wytworzyły od 5 do 12 liści rozetowych, a ich wysokość była bardzo zróżnicowana w miejscowościach i wynosiła od 7 do 42 cm. Mimo tego, w większości doświadczeń rośliny osiągnęły właściwe zaawansowanie w rozwoju przed zimą. Sprzyjała temu stosunkowo wysoka temperatura powietrza we wrześniu i październiku oraz dość długo trwająca w wielu doświadczeniach wegetacja. Przeciętnie, rośliny przed zimą były wyraźnie wyższe i bardziej zaawansowane w rozwoju niż w poprzednim sezonie wegetacyjnym. Zima 2011/2012 była mroźna, z wyraźnym okresem odwilży w styczniu. W tym okresie po znacznym wzroście temperatury powierza nastąpiło zanikanie pokrywy śnieżnej i rozmarzanie gleby. Natomiast w pierwszej dekadzie lutego nastąpił okres dużych spadków temperatury przy gruncie, sięgającej 25 o C ( 30 o C). W rejonach, w których zalegała pokrywa śnieżna, rośliny były skutecznie chronione przed silnym mrozem. W części centralnej i zachodniej kraju, gdzie śniegu nie było, rośliny w dużym stopniu przemarzły. Dodatkowo w pierwszej dekadzie marca ponownie nastąpiły spadki temperatury dochodzące przy gruncie do 10 o C, które uszkodziły wznawiające wegetację rośliny rzepaku. Wskutek silnych mrozów prawie całkowicie wymarzły rośliny wszystkich badanych odmian w 15 doświadczeniach (dyskwalifikacja), a w kilku innych nastąpiły duże straty roślin. W jednym doświadczeniu, pomimo kontynuowania badań, ostatecznie wyniki plonowania również zdyskwalifikowano. Termin wznowienia wegetacji był zróżnicowany na terenie kraju; w większości rejonów odnotowano w drugiej i trzeciej dekadzie marca. Przeciętnie, ruszenie wegetacji roślin rzepaku nastąpiło o kilka dni wcześniej niż w ostatnich latach. Stan roślin po zimie był dobry w części północnej, wschodniej i południowej, natomiast zdecydowanie gorszy w zachodniej i środkowej części kraju. Tam pozimowe straty roślin obserwowano we wszystkich doświadczeń, a ich zakres dla odmian wynosił przeciętnie od 24 do 100 procent. W wielu doświadczeniach obserwowano bardzo duże zróżnicowanie przezimowania badanych odmian. Ze względu na straty pozimowe, także obsada roślin była bardzo zróżnicowana w poszczególnych doświadczeniach i wyniosła od 6 do 60 szt./m 2. Osłabione po zimie rośliny rozwijały się stosunkowo wolno i wymagały właściwego nawożenia. W kwietniu lokalnie niewielkie opady i relatywnie wysoka temperatura powietrza utrudniały regenerację uszkodzonych przez mróz roślin. Ponadto, na przełomie kwietnia i maja wystąpiły przygruntowe przymrozki, a lokalnie także opady śniegu, które jednak nie wpłynęły negatywnie na stan roślin. Natomiast w maju wystąpił dość duży deficyt opadów (71% normy wielolecia), przy stosunkowo wysokiej temperaturze, a to spowodowało w niektórych doświadczeniach gorszy rozwój roślin oraz skrócenie okresu kwitnienia, które trwało średnio trzy tygodnie. W niektórych doświadczeniach odmiany dokwitały dłużej, a także wystąpiło przerastanie pędów, na których wyrastały nowe odrosty. Zjawisko nasilało się zwłaszcza tam, gdzie rośliny były częściowo przemrożone i odrastały z bocznych pąków. Rośliny średnio osiągnęły wysokość zbliżoną do wielolecia, natomiast były wyższe w porównaniu do poprzedniego roku. W czerwcu warunki atmosferyczne sprzyjały wegetacji rzepaku. Opady były większe od średniej wielolecia (136% normy). Podobnie w lipcu, opady były powyżej normy wieloletniej (116%). W obu miesiącach średnie miesięczne temperatury powietrza były wyższe niż w wieloleciu. W lipcu, lokalnie w niektórych doświadczeniach, wystąpiły ulewne deszcze połączone z silnym wiatrem, a także opady gradu, które spowodowały znaczne wylegnięcie roślin rzepaku. Średnio odmiany rzepaku dojrzałość do zbioru osiągnęły o kilka dni wcześniej; także termin zbioru doświadczeń był nieco wcześniejszy niż w wieloleciu. Ogólnie, w sezonie 2011/2012 największy wpływ na przebieg wegetacji rzepaku ozimego miały niekorzystne warunki zimowania, które wystąpiły głównie na terenie centralnej i zachodniej części kraju. Skrajne warunki atmosferyczne (bardzo niska temperatura powietrza przekraczająca -25 o C przy jednoczesnym braku pokrywy śnieżnej) spowodowały całkowite lub częściowe przemrożenie roślin większości odmian. W rejonach, gdzie zachowała się nawet kilkucentymetrowa warstwa śniegu, z reguły skutecznie chroniła rośliny przed następstwami niskiej temperatury. W doświadczeniach, w których straty roślin były średnie i duże, a ponadto zróżnicowane odmianowo, uzyskane wyniki pozwoliły ocenić zimotrwałość badanych odmian. Wiosną, w niektórych doświadczeniach konieczne było zwalczanie chowaczy, a następnie słodyszka rzepakowego. Wykonano od 2 do 7 zabiegów zwalczających, stosując przemiennie różne insektycydy. Nasilenie występowania chorób grzybowych było przeważnie umiarkowane. Obserwowano porażenie odmian przez zgniliznę twardzikową, patogeny powodujące choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych.

5 -3- Plon nasion w miejscowościach był bardzo zróżnicowany i kształtował się w od 18,7 dt z ha w Śremie Wójtostwie do 69,3 dt z ha w Ruskiej Wsi. Średni plon odmian wzorcowych (21 odmiany populacyjne) z 30 doświadczeń wyniósł 42,8 dt z ha. Plon nasion wzorca był większy od uzyskanego w roku 2011 aż o 8,8 dt z ha, tj. o 26%. mieszańcowe średnio plonowały o 6% powyżej odmian populacyjnych. W syntezie uwzględniono również wyniki tych doświadczeń, w których było bardzo duże zróżnicowanie plonowania odmian, jako efekt ich zróżnicowanego przezimowania. W rejonach III i V, w których straty roślin odmian po zimie były duże, zebrano wyraźnie mniejszy plon nasion w po- równaniu do rejonów, gdzie odmiany rzepaku przezimowały dobrze. Średnia zawartość tłuszczu w nasionach ze zbioru roku 2012 była większa niż w roku poprzednim ) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/2/2008, COBORU, Słupia Wielka 2008 Objaśnienia skali 9 stopniowej (dotyczą tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy), 5 średni, 1 najgorszy (najmniej korzystny). Rys. 1. Rozmieszczenie porejestrowych doświadczeń PDOiR z rzepakiem ozimym w sezonie wegetacyjnym 2011/2012

6 - 4 - Tabela 1 RZEPAK OZIMY. i doświadczenia. Lata zbioru 2012 i 2011 Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca masa 1000 nasion (g) Materiał siewny zdolność kiełkowania (%) populacyjne 1 Adriana 2008 Nickerson International Research SNC FR 5,1 5, Andie 2011 Dieckmann GmbH & Co. KG DE 5, Arot 2010 Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,5 4, Bakara 2007 HR Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR 5,8 5, Bellevue 2008 Bayer CropScience Raps GmbH DE 6,0 5, Bogart 2008 HR Strzelce Grupa IHAR 5,9 5, Cabriolet 2004 Monsanto SAS FR 5,5 5, Cadeli 2007 Monsanto Technology LLC US 6,2 6, Californium 2002 Monsanto SAS FR 4,1 4, Casoar 2007 Monsanto SAS FR 4,9 5, Castille 2005 Monsanto Technology LLC US 5, Chagall 2009 Lantmännen SW Seed DE 4,9 5, ES Alegria 2010 Euralis Semences FR 4,2 4, ES Beata 2011 Euralis Semences FR 5, Gloria 2010 Syngenta CH 4,7 4, Monolit 2008 HR Strzelce Grupa IHAR 5,5 5, NK Bold 2008 Syngenta CH 4,8 4, NK Diamond 2010 Syngenta CH 4,9 4, NK Morse 2010 Syngenta CH 4,8 4, NK Pegaz 2008 Syngenta CH 5,1 5, Pamela 2011 Nickerson International Research SNC FR 5, Sherlock 2010 KWS Saat AG DE 4,4 4, Starter 2011 HR Strzelce Grupa IHAR 7, Tactic 2012 Syngenta CH 5, Cult CCA Lantmännen SW Seed DE 5, Goya CCA Lantmännen SW Seed DE 4,4 5, Vision CCA Lantmännen SW Seed DE 5,5 5, mieszańcowe 28 Abakus F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 8,1 5, Adam F Deutsche Saatveredelung AG DE 5,4 4, Artoga F Nickerson International Research SNC FR 7,4 4, DK Example F Monsanto Technology LLC US 4,9 4, DK Exfile F Monsanto Technology LLC US 7, DK Exquisite F Monsanto Technology LLC US 5,4 95

7 - 5 - cd. tabeli cd. mieszańcowe 34 Dobrava F Nickerson International Research SNC FR 5, ES Domino F Euralis Semences FR 5,5 5, ES Kamillo F Euralis Semences FR 5, ES Mercure F Euralis Semences FR 5,4 5, Exotic F Monsanto Technology LLC US 5,2 5, Extend F Monsanto Technology LLC US 5,7 5, Gladius F Syngenta CH 4,5 4, Herlules F Bayer CropScience Raps GmbH DE 5,2 5, Hycolor F Dieckmann GmbH & Co. KG DE 6,8 6, Inspiration F Deutsche Saatveredelung AG DE 5, Nelson F Syngenta CH 5,4 4, NK Octans F Syngenta CH 5,9 6, NK Petrol F Syngenta CH 5,6 4, NK Technic F Syngenta CH 6,0 4, Poznaniak F HR Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 6,5 6, Primus F Deutsche Saatveredelung AG DE 6,5 5, Rohan F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 7,8 7, Rumba F Deutsche Saatveredelung AG DE 6, SY Cassidy F Syngenta CH 5, SY Kolumb F Syngenta CH 4,4 4, Turan F Syngenta CH 6,6 5, Vectra F Bayer CropScience Raps GmbH DE 8,2 7, Visby F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 5,0 6, Xenon F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 6,1 5, ES Alonso F 1 CCA Euralis Semences FR 4, ES Hydromel F 1 CCA Euralis Semences FR 5,4 5, Hybrigold F 1 CCA KWS Seet Polska DE 3,6 7, NK Caravel F 1 CCA Syngenta CH 5,1 5, PR 44 W 29 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 5, PR 46 W 24 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 4, PR44W22 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 5,8 4, PR46W14 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 6,8 4, PR46W15 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 4,4 5, PR46W20 F 1 CCA Pioneer Hi-Bred Services GmbH AT 4,1 4, Tassilo F 1 CCA KWS Saat AG DE 6,3 95 Lata zbioru Bilans doświadczeń: założone zdyskwalifikowane przyjęte do syntezy Kol.1: F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana Kol.2: CCA odmiana pochodząca ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych badana w doświadczeniach PDOiR w niektórych województwach na podstawie wyników doświadczeń rozpoznawczych Kol.3: HR Hodowla Roślin, Norddeutsche Pflanzenzucht Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke, Syngenta Syngenta Crop Protection AG Seeds Division, Lantmännen SW Seed Lantmännen SW Seed Hadmersleben GmbH; AT Austria, CH Szwajcaria, DE Niemcy, FR Francja, US USA

8 Tabela 2 RZEPAK OZIMY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie 2011/ / Średnia rolnicza wartość gleb, w 100 o skali IUNG 76* 84 liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1, , , Odczyn gleby (ph w KCl): - zasadowy (powyżej 7,2) obojętny (6,6-7,2) lekko kwaśny (5,2-6,5) brak danych 4 5 Przedplon: - zboża strączkowe na nasiona i zielonkę inne 5 - Nawożenie mineralne średnio i (zakres): kg czystego składnika na 1 ha - P 2O 5 63 (30-100) 56 (17-111) - K 2O 110 (72-165) 107 (40-175) - N - jesienią 24 (12-53) 21 (0-80) - N - wiosną 150 (70-200) 145 (71-212) - S - (wczesna wiosna) 50 (30-94) 48 (17-75) liczba doświadczeń Zastosowanie nawozów dolistnych z mikroskładnikami: - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów Zaprawa nasienna (stosowana centralnie): - Brasikol C 250 FS + Funaben T 480 FS Zwalczanie chwastów: - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów w tym zwalczanie chwastów jednoliściennych 10 8 Zwalczanie szkodników: jesienią: - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów 2 2 wiosną: - jeden-trzy zabiegi cztery-siedem zabiegów Zastosowanie fungicydów: bez ochrony fungicydowej jesienią - jeden zabieg 6 4 wiosną - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów 2 4 Zastosowanie regulatorów wzrostu: jesienią - jeden zabieg 1 - wiosną - jeden zabieg 2 1 Desykacja roślin przed zbiorem Sklejanie łuszczyn 6 11 Rodzaj zbioru: - jednoetapowy dwuetapowy 1 1 Liczba doświadczeń: - założonych - wykorzystanych w syntezie * średnia rolnicza wartość gleb z 30 doświadczeń, z których zebrano plon nasion

9 Tabela 3 RZEPAK OZIMY. Daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych wzorca. Lata zbioru 2012, 2011 Wyszczególnienie Termin i zakres Sezon wegetacyjny 2011/ / Siew, data średnio od-do Wschody, data średnio od-do Ocena wyrzędowania, skala 9 o średnio 8,0 7,9 od-do 3,5-9,0 5,7-9,0 Liczba liści na roślinie jesienią, szt. średnio 9 7 od-do Wysokość roślin jesienią, cm średnio 24 9 od-do Zahamowanie wegetacji jesienią, data średnio od-do Wznowienie wegetacji, data średnio od-do Straty mrozowe w obsadzie roślin, % m.r. średnio od-do Stan roślin po zimie, skala 9 o średnio 5,0 6,6 od-do 1,3-8,3 3,9-9,0 Obsada roślin wiosną, szt./m 2 średnio od-do Początek kwitnienia, data średnio od-do Koniec kwitnienia, data średnio od-do Wysokość roślin, cm średnio od-do Wysokość łanu przed zbiorem, cm średnio od-do Wyleganie, % średnio od-do Dojrzałość techniczna, data średnio od-do Zbiór (omłot), data średnio od-do Plon nasion, dt z ha średnio 42,8* 34,0* od-do 13,1-70,9 15,9-61,7 Liczba doświadczeń Kol. 3-4: dane dotyczące faz rozwojowych i cech rolniczych odnoszą się do średniej odmian wzorcowych; daty określają początek wystąpienia faz rozwojowych * średnia odmian wzorcowych: Chagall, Pamela, Visby, Artoga; 2011 Chagall, Casoar, Visby, Artoga

10 - 8 - Tabela 4 RZEPAK OZIMY. Plon nasion i tłuszczu odmian (odchyleniach od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2012, 2011 Plon nasion Plon tłuszczu Liczba doświadczeń przy wilgotności 9% dt z ha dt z ha Wzorzec, dt z ha ,5 31,8 18,0 13,2 populacyjne 1 Adriana ,4 1,5 1,6 1,0 2 Andie 30 0,6 0,1 3 Arot ,5 0,0 1,8 0,2 4 Bellevue ,4 0,5-1,4 0,3 5 Bogart ,0 2,5 0,9 0,8 6 Cabriolet ,8-2,1-2,8-1,1 7 Californium ,2-2,7 0,5-1,6 8 Casoar ,0-1,3-2,0-0,9 9 Chagall ,7-0,2-0,9 0,0 10 ES Alegria ,3 1,2-2,9 1,0 11 ES Beata 24-3,1-1,5 12 Gloria ,5 1,9-0,6 1,2 13 Monolit ,5-0,5 1,5-0,4 14 NK Bold ,8 0,5 1,2 0,3 15 NK Diamond ,0 1,0 1,4 0,4 16 NK Morse ,9 0,0 3,4 0,1 17 NK Pegaz ,9 0,4 0,5 0,2 18 Pamela 30-1,6-0,8 19 Sherlock ,7 1,9 0,6 0,6 20 Starter 22-2,4-1,4 21 Tactic 26 0,2 0,5 22 Vision (CCA) ,1 1,4-3,2 0,0

11 - 9 - cd. tabeli 4 Plon nasion Plon tłuszczu Liczba doświadczeń przy wilgotności 9% dt z ha dt z ha Wzorzec, dt z ha ,5 31,8 18,0 13,2 mieszańcowe 23 Abakus ,7 4,2 2,3 1,4 24 Adam ,2 3,1-0,2 1,1 25 Artoga ,6 5,6 1,8 2,2 26 DK Example ,9 7,4 1,4 2,9 27 DK Exfile 26 4,7 1,8 28 DK Exquisite 26 8,6 3,7 29 Dobrava 24-1,0-1,0 30 ES Kamillo 26 0,4 0,0 31 ES Mercure ,3 3,0-1,6 0,6 32 Exotic ,2 4,8 0,6 1,3 33 Extend ,6 5,9 1,1 2,3 34 Gladius ,3 4,2 1,7 1,6 35 Herkules ,7 2,9-0,7 0,8 36 Hycolor ,5 3,9-0,3 1,5 37 Inspiration 24 3,9 1,6 38 Nelson ,3 4,0 0,8 1,3 39 NK Octans ,0 4,7 0,7 1,8 40 NK Petrol ,9 3,8 0,0 1,3 41 NK Technic ,2 5,7 0,4 2,1 42 Poznaniak ,6 5,2 0,2 1,8 43 Primus ,5 6,0-0,4 2,8 44 Rohan ,6 6,4 1,7 2,3 45 Rumba 30 1,3 0,2 46 SY Cassidy 22-0,6-0,7 47 SY Kolumb ,9 5,9 1,0 2,3 48 Turan 24-4,7-2,1 49 Vectra ,6 3,5-1,1 0,9 50 Visby ,1 5,0 1,4 1,9 51 Xenon ,1 4,6 2,9 2,1 52 NK Caravel (CCA) ,0 5,4 0,4 1,5 53 PR46W14 (CCA) ,3 5,5-0,2 1,8 54 PR46W20 (CCA) ,4 5,2 3,9 2,5 Kol. 1: wzorzec: : 2012 średnia z 21 odmian populacyjnych; 2011 średnia z 22 odmian populacyjnych CCA odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych, które uzyskały pozytywną ocenę wartości gospodarczej w doświadczeniach rozpoznawczych i zostały włączone do badań PDOiR Kol. 3: wyniki plonowania dla 14 odmian o małej liczbie doświadczeń podano w tabeli 5 Kol. 4: plon tłuszczu = plon suchej masy nasion z wszystkich miejscowości x zawartość tłuszczu z 10 miejscowości / 100

12 Tabela 5 RZEPAK OZIMY. Plon nasion odmian w rejonach (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2012, 2011 Liczba doświadczeń Plon nasion Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI Wzorzec, dt z ha ,9 63,0 30,3 41,3 38,8 47,4 20,8 31,4 28,2 42,9 36,0 38,4 populacyjne 1 Adriana ,6 1,9 6,8 3,9 3,7 0,6 0,2 1,1 1,6 1,1 2,5 0,7 2 Andie ,6 2,3-1,1-0,2 0,6 1,8 3 Arot ,3-1,7 8,0 5,4 2,4 0,9-0,4-1,7-1,0 0,0 2,3-1,1 4 Bakara 1 4-6,7-1,8 5 Bellevue ,4-2,4-1,3-7,6-2,8 0,4 5,5 0,3 0,7-0,9 2,0 6 Bogart ,0 0,6 4,5 0,5-0,3 1,4 5,6 2,1-1,9 4,8 2,8 7 Cabriolet ,0-2,5-13,5-4,2-1,9-4,4 5,6-4,7 0,4-1,3-1,3 8 Cadeli ,2-1,2 0,3 0,1-0,3 0,5-2,8 9 Californium ,9-2,2 5,4 2,0-2,2-3,6-5,5-4,1-3,3-1,8 1,0 10 Casoar ,4-8,2-8,3-5,3-2,6 0,1-2,0 0,3-2,1-1,8-0,3-2,3 11 Castille 3 1-0,4 4,9 12 Chagall ,4-1,1-8,2 3,7 1,2 0,0-2,0-1,1 1,0-0,4 0,4-3,1 13 ES Alegria ,7-2,1-14,0-4,7-4,9-0,7 0,9 0,0 0,7 3,9 3,1-1,7 14 ES Beata ,1-5,7-5,2-1,7-4,1-2,2 15 Gloria ,9-5,5-0,9-1,7-0,6-2,8 2,4 9,3 2,7 4,5-0,2 2,0 16 Monolit ,3-1,5 5,2 5,7-3,1 1,5 2,8 0,4-3,4-2,8-0,8 17 NK Bold ,5-0,2 11,2-2,5 1,2 1,0 1,8 2,1 0,4-0,7 0,0 0,1 18 NK Diamond ,9 1,7 5,5 4,0 1,6 2,0 3,3 4,1 0,3 1,4-0,3 3,4 19 NK Morse ,5 11,2 13,7 2,4 5,7 4,2 2,1-6,7 0,5 3,3-2,3-2,2 20 NK Pegaz ,6 1,6 3,7-1,3 0,5 1,4 3,3 0,7 0,6 1,3-1,0 0,9 21 Pamela ,6 3,5-7,4 2,8-3,6 2,2 22 Sherlock ,1 2,2 0,7 1,4 2,6 2,7 2,9 7,0 1,0 2,9 1,2 3,1 23 Starter ,5 2,9-5,4-1,4-1,8 0,1 24 Tactic ,0 5,2 0,7-4,7 1,5-1,1-10 -

13 cd. tabeli 5 Liczba doświadczeń Plon nasion Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI Wzorzec, dt z ha ,9 63,0 30,3 41,3 38,8 47,4 20,8 31,4 28,2 42,9 36,0 38,4 cd. populacyjne 25 Cult (CCA) 2 1,8 26 Goya (CCA) ,9-4,9 1,7 0,9 27 Vision (CCA) ,7-10,6-6,7 2,5 1,2 1,7 mieszańcowe 28 Abakus ,7 3,6 8,7 6,3 3,5 3,8 9,2 4,5 4,6 2,4 6,2 29 Adam ,5 5,2-6,0 2,6 2,9 1,9 7,7 2,6 3,0 4,4-0,9 30 Artoga ,2 2,7 5,2 4,7 4,2 4,6 4,8 8,3 6,3 4,0 5,0 5,5 31 DK Example ,2-1,4 7,8 7,5 1,9 3,1 4,9 10,7 8,3 6,9 7,0 4,6 32 DK Exfile ,1 0,7 6,6 5,7 3,9 7,6 33 DK Exquisite ,7-3,9 14,2 6,8 6,4 4,4 34 Dobrava ,9-2,5-3,7 6,0-1,2 4,6 35 ES Domino ,6-4,0-6,1-4,4-4,6 0,5-4,1 2,7 36 ES Kamillo ,8 3,5-5,8 4,3 0,5 6,1 37 ES Mecure ,6-8,1 2,8-6,5-2,4 2,4 6,7 1,9 5,4 3,2 3,0 38 Exotic ,3-1,7 9,0 3,6-0,3 0,1 4,3 8,3 4,2 1,2 5,7 5,0 39 Extend ,8 0,6 3,2 9,6 3,1 3,4 6,5 3,7 7,8 5,7 4,5 4,4 40 Gladius ,4 3,9 5,0 0,3 5,3 1,7 6,6 4,6 4,0 4,3 3,9 1,3 41 Herkules ,5 7,7-3,2-0,2-0,8 2,3 4,5 2,2 4,4 3,1 5,8 42 Hycolor ,0 4,3-3,1-1,3-0,6 3,9 7,5 1,9 3,4 4,4 4,0 43 Inspiration ,5 1,8 5,8 6,6 1,1 4,1 44 Nelson ,1 4,1-1,9 6,2 5,0 7,0 3,0 6,9 5,1 7,1 2,9 2,9 45 NK Octans ,3 5,5 0,1 4,1 1,5 4,7 7,6 4,8-0,6 5,0 3,9 46 NK Petrol ,0 8,1-5,1 2,3 0,2 4,1 2,2 3,2 4,0 4,1 5,6 1,1 47 NK Technic ,1 6,8-1,2 2,0 3,6 7,3 6,6 5,5 6,5 5,0 6,6 48 Poznaniak ,0-4,4 5,4 0,4-3,2 2,7 7,6 5,5 7,2 4,8 6,1 49 Primus ,3-0,6-1,6-1,7-0,4 0,8 7,5 21,1 4,5 4,9 5,5 5,8 50 Rohan ,0 3,6 7,5 6,1 2,8 7,1 13,2 6,6 6,9 3,5 6,0 51 Rumba ,9 3,4-0,3 4,2-1,9 4,7-11 -

14 cd. tabeli 5 Liczba doświadczeń Plon nasion Rejon I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI I II III IV V VI Wzorzec, dt z ha ,9 63,0 30,3 41,3 38,8 47,4 20,8 31,4 28,2 42,9 36,0 38,4 cd. mieszańcowe 52 SY Cassidy ,3 7,7-5,3 3,4-2,6 2,9 53 SY Kolumb ,0 12,7 0,8 5,2 1,6 4,4 3,6 7,9 6,3 8,5 6,1 3,7 54 Turan ,4-1,7-12,2 0,7-5,4 3,4 55 Vectra ,7 5,5-5,2 0,6-1,7 3,3 7,7 4,0 2,6 2,2 6,3 56 Visby ,1 5,5 8,6 1,8 4,3-0,1 4,2 10,7 5,0 6,1 4,7 1,6 57 Xenon ,7 10,2 9,3 3,2 6,7 4,5 5,1 7,5 2,7 3,7 6,3 7,6 58 ES Alonso (CCA) 4 2,9 59 ES Hydromel (CCA) 1 4-0,5 2,5 60 Hybrigold (CCA) ,0 2,8 2,6 61 NK Caravel (CCA) ,2-1,3 6,1 3,1 5,9 5,9 62 PR44W22 (CCA) 1 4 3,8 4,5 63 PR46W14 (CCA) ,5-5,2 4,3 5,0 5,4 6,1 64 PR46W15 (CCA) 1 4 5,3 2,6 65 PR46W20 (CCA) ,7 8,5 4,9 4,4 4,8 5,7 66 PR 44 W 29 (CCA) 2 1 2,9 5,4 67 PR 46 W 24 (CCA) 4 3,1 68 Tassilo (CCA) 3-3,8 Kol. 1: wzorzec: 2012 średnia z 21 odmian populacyjnych; 2011 średnia z 22 odmian populacyjnych Wyniki plonowania odmian z CCA pochodzą z następujących województw: Cult 2012, 2011: pomorskie; Goya 2012: opolskie i zachodniopomorskie, 2011: opolskie, pomorskie i zachodniopomorskie; Vision 2012: dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, opolskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie, 2011: kujawsko-pomorskie, opolskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie; ES Alonso 2012: wielkopolskie, 2011: opolskie; ES Hydromel 2012, 2011: opolskie; Hybrigold 2012: opolskie, pomorskie, 2011: opolskie; NK Caravel 2012: opolskie, pomorskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie, 2011: opolskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie; PR44W , 2011: opolskie; PR46W , 2011: opolskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie; PR46W , 2011: opolskie; PR46W : opolskie, pomorskie, wielkopolskie, 2011: dolnośląskie, opolskie, pomorskie, wielkopolskie; PR 44 W : opolskie, pomorskie, 2011: opolskie; PR 46 W : dolnośląskie, 2011: opolskie; Tassilo 2012: śląskie

15 Tabela RZEPAK OZIMY. Zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach odmian. Lata zbioru 2012, 2011 Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu w s.m. µm/g nasion % wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca odchylenia od wzorca Wzorzec 8,6 8,6 8,6 8,6 47,2 45,2 (43,0)* (41,1)* populacyjne 1 Adriana 7,0 7,7-1,6-0,9 1,9 1,6 2 Andie 8,4-0,2 0,1 3 Arot 8,9 10,1 0,3 1,5 1,1 1,4 4 Bellevue 12,2 9,9 3,6 1,3 0,8 0,9 5 Bogart 7,6 8,7-1,0 0,1 0,7-0,3 6 Cabriolet 10,4 8,3 1,8-0,3-0,4-0,3 7 Californium 8,4 8,2-0,2-0,4-0,5-1,1 8 Casoar 11,2 11,8 2,6 3,2-0,2-0,8 9 Chagall 9,5 8,8 0,9 0,2 0,2 0,7 10 ES Alegria 6,4 5,9-2,2-2,7 0,1 2,2 11 ES Beata 6,5-2,1-0,1 12 Gloria 7,6 7,3-1,0-1,3 0,8 1,7 13 Monolit 6,2 7,6-2,4-1,0 1,6-0,2 14 NK Bold 8,4 7,4-0,2-1,2 0,5 0,8 15 NK Diamond 8,7 7,8 0,1-0,8 0,8 0,4 16 NK Morse 9,0 9,2 0,4 0,6 0,4 1,0 17 NK Pegaz 7,0 7,7-1,6-0,9 0,7 0,5 18 Pamela 8,1-0,5 0,2 19 Sherlock 8,5 7,8-0,1-0,8 0,2 0,0 20 Starter 6,7-1,9-0,4 21 Tactic 10,0 1,4 1,7 22 Vision (CCA) 6,6 11,0-2,0 2,4 0,1-1,4

16 cd. tabeli 6 Zawartość glukozynolanów Zawartość tłuszczu w s.m. µm/g nasion % wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca odchylenia od wzorca Wzorzec 8,6 8,6 8,6 8,6 47,2 45,2 (43,0)* (41,1)* mieszańcowe 23 Abakus 7,7 8,0-0,9-0,6 0,0-0,5 24 Adam 8,7 7,8 0,1-0,8 0,2 0,1 25 Artoga 9,1 7,3 0,5-1,3 0,0 0,3 26 DK Example 11,3 11,4 2,7 2,8-0,2-0,1 27 DK Exfile 12,3 3,7-0,1 28 DK Exquisite 9,7 1,1 0,4 29 Dobrava 11,5 2,9-1,0 30 ES Kamillo 11,1 2,5 0,1 31 ES Mercure 11,1 9,3 2,5 0,7-2,2-1,6 32 Exotic 14,1 12,1 5,5 3,5-2,4-1,6 33 Extend 11,4 9,8 2,8 1,2-0,6 0,0 34 Gladius 9,3 8,3 0,7-0,3 0,1-0,1 35 Herkules 8,1 8,1-0,5-0,5-0,4-0,9 36 Hycolor 11,5 8,2 2,9-0,4 0,4 0,1 37 Inspiration 11,0 2,4 0,3 38 Nelson 16,1 13,4 7,5 4,8-1,0-0,7 39 NK Octans 11,1 8,0 2,5-0,6 0,0 0,0 40 NK Petrol 8,5 7,8-0,1-0,8-0,6-0,4 41 NK Technic 10,6 9,2 2,0 0,6-0,8-0,3 42 Poznaniak 8,3 8,6-0,3 0,0-0,6-0,4 43 Primus 11,4 8,6 2,8 0,0 0,1 1,4 44 Rohan 7,5 6,6-1,1-2,0-0,1-0,5 45 Rumba 10,0 1,4-0,4 46 SY Cassidy 7,8-0,8-0,8 47 SY Kolumb 7,3 6,8-1,3-1,8-0,1 0,0 48 Turan 8,4-0,2 0,4 49 Vectra 9,3 6,9 0,7-1,7-0,6-1,1 50 Visby 7,5 6,7-1,1-1,9-0,4-0,1 51 Xenon 9,9 9,2 1,3 0,6 1,1 1,0 52 NK Caravel (CCA) 8,4 7,5-0,2-1,1-0,6-1,8 53 PR46W14 (CCA) 6,9 8,0-1,7-0,6 1,5-1,0 54 PR46W20 (CCA) 9,8 9,8 1,2 1,2 2,0 1,5 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Chagall, Pamela, Visby, Artoga; 2011 Casoar, Chagall, Visby, Artoga Kol. 2-4: oznaczenie zawartości glukozynolanów i tłuszczu dokonano dla serii ortogonalnej, a dla odmian z CCA tylko z wyznaczonych doświadczeń Kol. 2: zawartość sumy glukozynolanów alkenowych i indolowych oznaczono metodą HPLC i podano w mikromolach na gram powietrznie suchych nasion Kol. 4: * w nawiasach zawartość tłuszczu wzorca obliczona przy wilgotności nasion 9%

17 Tabela 7 RZEPAK OZIMY. Rozwój roślin jesienią, zimotrwałość odmian i obsada roślin po zimie (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Wysokość roślin jesienią Procent martwych roślin po zimie Ocena stanu roślin po zimie Przezimowanie Obsada roślin cm % skala 9 o % szt./m Wzorzec ,0 6, populacyjne 1 Adriana ,7 0, Andie , Arot ,6-0, Bellevue ,4-0, Bogart ,6 0, Cabriolet ,6-0, Californium ,4-0, Casoar ,5 0, Chagall ,4-0, ES Alegria ,7-0, ES Beata 0 9-0, Gloria ,2-0, Monolit ,6-0, NK Bold ,1-0, NK Diamond ,6-0, NK Morse ,8-0, NK Pegaz ,0-0, Pamela , Sherlock ,0-0, Starter 1 4 0, Tactic , Vision (CCA) ,9-0,

18 cd. tabeli 7 Wysokość roślin jesienią Procent martwych roślin po zimie Ocena stanu roślin po zimie Przezimowanie Obsada roślin cm % skala 9 o % szt./m Wzorzec ,0 6, mieszańcowe 23 Abakus ,8 0, Adam ,2 0, Artoga ,2 0, DK Example ,1 0, DK Exfile 1-5 0, DK Exquisite , Dobrava , ES Kamillo , ES Mercure ,3 0, Exotic ,4 0, Extend ,0 0, Gladius ,1 0, Herkules ,0 0, Hycolor ,1 0, Inspiration 1-8 0, Nelson ,2 0, NK Octans ,1 0, NK Petrol ,3 0, NK Technic ,3 0, Poznaniak ,5 0, Primus ,0 0, Rohan ,6 0, Rumba 0 6-0, SY Cassidy , SY Kolumb ,2 0, Turan , Vectra ,2 0, Visby ,8 0, Xenon ,8 0, NK Caravel(CCA) ,3-0, PR46W14 (CCA) ,8 0, PR46W20 (CCA) ,4 0, Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Chagall, Pamela, Artoga, Visby; 2011 Casoar, Chagall, Visby, Artoga; Kol. 5: przezimowanie obliczono z uwzględnieniem procentu martwych roślin i stanu roślin po zimie; (100 oznacza całkowite przezimowanie) 6

19 Tabela 8 RZEPAK OZIMY. Ważniejsze cechy rolnicze odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Początek kwitnienia Dojrzałość techniczna Wysokość Wyleganie roślin łanu data; liczba dni cm % Wzorzec populacyjne 1 Adriana Andie Arot Bellevue Bogart Cabriolet Californium Casoar Chagall ES Alegria ES Beata Gloria Monolit NK Bold NK Diamond NK Morse NK Pegaz Pamela Sherlock Starter Tactic Vision (CCA)

20 cd. tabeli 8 Początek kwitnienia Dojrzałość techniczna Wysokość Wyleganie roślin łanu data; liczba dni cm % Wzorzec mieszańcowe 23 Abakus Adam Artoga DK Example DK Exfile DK Exquisite Dobrava ES Kamillo ES Mercure Exotic Extend Gladius Herkules Hycolor Inspiration Nelson NK Octans NK Petrol NK Technic Poznaniak Primus Rohan Rumba SY Cassidy SY Kolumb Turan Vectra Visby Xenon NK Caravel (CCA) PR46W14 (CCA) PR46W20 (CCA) Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Chagall, Pamela, Visby, Artoga; 2011 Casoar, Chagall, Visby, Artoga Kol.6: wyleganie cecha określana jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin, w procentach: [100 (wysokość łanu / wysokość roślin x 100)]; wyniki pochodzą z doświadczeń, w których zjawisko wystąpiło w większym nasileniu

21 Tabela 9 RZEPAK OZIMY. Porażenie odmian przez choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Zgnilizna twardzikowa Sucha zgnilizna kapustnych Choroby podstawy łodygi Czerń krzyżowych % roślin porażonych skala 9 o Wzorzec ,3 7,4 populacyjne 1 Adriana ,2-0,2 2 Andie ,1 3 Arot ,0-0,1 4 Bellevue ,3 0,4 5 Bogart ,0 0,0 6 Cabriolet ,3-0,1 7 Californium ,2 0,1 8 Casoar ,3 0,1 9 Chagall ,0 0,0 10 ES Alegria ,1-0,3 11 ES Beata ,2 12 Gloria ,0 0,2 13 Monolit ,3 0,1 14 NK Bold ,1 0,1 15 NK Diamond ,0-0,1 16 NK Morse ,4 0,2 17 NK Pegaz ,2-0,2 18 Pamela ,0 19 Sherlock ,2 0,0 20 Starter ,3 21 Tactic ,2 22 Vision (CCA) ,2.

22 cd. tabeli 9 Zgnilizna twardzikowa Sucha zgnilizna kapustnych Choroby podstawy łodygi Czerń krzyżowych % roślin porażonych skala 9 o Wzorzec ,3 7,4 mieszańcowe 23 Abakus ,2-0,2 24 Adam ,1 0,2 25 Artoga ,1 0,0 26 DK Example ,0 0,4 27 DK Exfile ,4 28 DK Exquisite ,2 29 Dobrava ,2 30 ES Kamillo ,2 31 ES Mercure ,1 0,3 32 Exotic ,1 0,2 33 Extend ,1 0,1 34 Gladius ,1-0,1 35 Herkules ,1-0,6 36 Hycolor ,1 0,2 37 Inspiration ,2 38 Nelson ,3-0,2 39 NK Octans ,1 0,3 40 NK Petrol ,1-0,1 41 NK Technic ,0 0,1 42 Poznaniak ,4 0,2 43 Primus ,1 0,2 44 Rohan ,3 0,0 45 Rumba ,1 46 SY Cassidy ,2 47 SY Kolumb ,1 0,1 48 Turan ,2 49 Vectra ,1 0,0 50 Visby ,1 0,0 51 Xenon ,0 0,1 52 NK Caravel (CCA) ,2 0,3 53 PR46W14 (CCA) ,6 0,8 54 PR46W20 (CCA) ,5 0,0 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Chagall, Pamela, Visby, Artoga; 2011 Casoar, Chagall, Visby, Artoga;. brak danych; mała liczba doświadczeń, w których badano odmianę

23 RZEPAK JARY WSTĘP Opracowanie obejmuje wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych i rolniczych (PDOiR) z rzepakiem jarym z roku zbioru 2012, które przedstawiono na tle wyników z roku Badania obejmowały 18 odmian wpisanych do krajowego rejestru w latach , dwanaście populacyjnych i sześć mieszańcowych (tab. 1). Odmianami wzorcowymi w roku 2012 były populacyjne Fenja i Markus oraz mieszańcowa Makro. Doświadczenia założono w 12 stacjach i zakładach doświadczalnych oceny odmian oraz w Oddziale Hodowli Roślin Strzelce Grupa IHAR, w Małyszynie (rys. 1). Badania prowadzono według jednakowej dla wszystkich doświadczeń metodyki 1) opracowanej w COBORU. Określono w niej ogólne i szczegółowe zasady zakładania i prowadzenia doświadczeń, a także zakres i sposób przeprowadzania pomiarów i obserwacji. Przy zakładaniu doświadczeń zastosowano układ 1-rozkładalny (jeśli liczba odmian była większa niż 15) lub układ losowanych bloków kompletnych (liczba odmian do 15) oraz cztery powtórzenia. Powierzchnia poletka wraz z pasami ochronnymi na skraju poletka wynosiła 16,5 m 2. Na 1 m 2 wysiewano 100 nasion; w przypadku gorszych stanowisk o 20 sztuk więcej. Przedplonem były przeważnie zboża, a także rośliny okopowe i strączkowe. Zbiór nasion w poszczególnych doświadczeniach przeprowadzano z niejednakowej powierzchni, która wynosiła 13,5-16,5 m 2. Plon nasion obliczono przy wilgotności 9%. W tabeli 1 podano ogólne informacje odnośnie badanych odmian oraz liczby doświadczeń. W tabeli 2 zebrano dane dotyczące podstawowych warunków prowadzenia doświadczeń, natomiast w tabeli 3 przedstawiono daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych. W kolejnych tabelach zamieszczono wyniki cech rolniczych i użytkowych dla badanych odmian (plon nasion i tłuszczu, zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach, pomiary i obserwacje polowe). Wyniki plonu nasion i tłuszczu z roku 2012 w tabeli 4 przeliczono w odniesieniu do wzorca z wszystkich badanych odmian populacyjnych. Liczba doświadczeń zapisana u dołu każdej tabeli wynikowej oznacza maksimum wykorzystanych obserwacji lub pomiarów i odnosi się najczęściej tylko do odmian wzorcowych. Analizy chemiczne obejmujące zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach odmian ze zbioru doświadczeń wykonano w Laboratorium Chemiczno-Technologicznym SDOO w Słupi Wielkiej. Większość doświadczeń założono w pierwszej dekadzie kwietnia, w terminie zbliżonym do średniej wieloletniej. W kilku doświadczeniach, ze względu na dość niskie temperatury powietrza oraz niedobór wilgoci po siewie obserwowano gorsze i nierównomierne wschody. W maju, ze względu na znaczny deficyt wody, rozwój roślin był bardzo utrudniony. Dopiero w kolejnych miesiącach warunki atmosferyczne uległy poprawie i sprzyjały wegetacji rzepaku jarego. Średnia obsada roślin była nieco niższa niż w poprzednim roku. Termin początku oraz końca kwitnienia roślin był zbliżony do roku Rośliny były wyższe niż w poprzednim sezonie wegetacyjnym. W lipcu wystąpiły ulewne deszcze, które w połączeniu z silnym wiatrem powodowały wyleganie roślin. Częste i obfite opady w okresie dojrzewania niekiedy utrudniały przeprowadzenie zbioru. Nasilenie występowania słodyszka rzepakowego było zróżnicowane terytorialnie i oceniane przeważnie jako średnie. W poszczególnych doświadczeniach wykonano od 3 do nawet 9 zabiegów, stosując przemiennie różne preparaty. Choroby rzepaku wystąpiły w umiarkowanym nasileniu. Najczęściej obserwowano porażenie roślin czernią krzyżowych, ale także zgnilizną twardzikową. Ogólnie, przebieg warunków pogodowych, w roku 2012 był korzystny dla wegetacji rzepaku jarego. plonowały na dobrym poziomie. Wielkość zebranych plonów nasion w doświadczeniach była zróżnicowana i wynosiła średnio dla odmian od 13,9 dt z ha w Małyszynie do 38,2 dt z ha w Krzyżewie. Średni plon odmian wzorcowych (12 odmian populacyjnych) z doświadczeń osiągnął 29,4 dt z ha i był większy aż o 17% w porównaniu do plonu uzyskanego w roku mieszańcowe średnio plonowały o 7% powyżej odmian populacyjnych ) Rzepak. Metodyka badania wartości gospodarczej odmian (WGO), NR/P/2/2008, COBORU, Słupia Wielka Objaśnienie skali 9-stopniowej (dotyczy tabel wynikowych): 9 oznacza stan rolniczo najlepszy (najkorzystniejszy) 5 średni 1 najgorszy (najmniej korzystny)

24 Rys. 1. Rozmieszczenie doświadczeń PDOiR z rzepakiem jarym w roku 2012

25 Tabela 1 RZEPAK JARY. i doświadczenia. Lata zbioru 2012, 2011 Rok wpisania do krajowego rejestru Hodowca Materiał siewny masa 1000 nasion (g) zdolność kiełkowania (%) populacyjne 1 Bios 2005 HR Strzelce Grupa IHAR 3,2 4, Clipper 2007 Deutsche Saatveredelung AG DE 3,4 3, Feliks 2007 HR Strzelce Grupa IHAR 3,9 3, Fenja 2010 W. von Borries Eckendorf GmbH DE 4,1 4, Gandalf 2012 Lantmännen SW Seed AB SE 3, Heros 2001 Bayer CropScience Raps GmbH DE 3,6 3, Larissa 2010 Bayer CropScience Raps GmbH DE 3,0 4, Markus 2010 HR Strzelce Grupa IHAR 4,0 5, Proximo 2010 Bayer CropScience Raps GmbH DE 4,3 4, Rollo 2008 Lantmännen SW Seed AB SE 3,4 3, SW Svinto 2007 Lantmännen SW Seed AB SE 3,4 3, Tamarin 2010 Lantmännen SW Seed AB SE 3,4 3, mieszańcowe 13 Belinda F Bayer CropScience Raps GmbH DE 2,9 2, Delight F Bayer CropScience Raps GmbH DE 3,0 3, Kaliber F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,6 3, Makro F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4, Mirakel F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 3, Osorno F Norddeutsche Pflanzenzucht DE 4,5 4, Bilans doświadczeń: - założone i przyjęte do syntezy Lata zbioru Kol. 1: F 1 odmiana mieszańcowa zrestorowana Kol. 3: HR Hodowla Roślin, Norddeutsche Pflanzenzucht Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke KG, DE Niemcy, SE Szwecja

26 Tabela 2 RZEPAK JARY. Warunki polowe i agrotechniczne doświadczeń. Lata zbioru 2012, 2011 Sezon wegetacyjny Wyszczególnienie Średnia rolnicza wartość gleb w 100 o skali IUNG liczba doświadczeń Kompleks przydatności rolniczej gleb: - 1, , 8, Odczyn gleby (ph w KCl): - obojętny 6,6-7, lekko kwaśny 5,6-6, kwaśny 4,6-5,5 1 2 Przedplon: zboża okopowe (ziemniak, burak cukrowy) strączkowe (łubin, groch) 3 3 Nawożenie mineralne: średnia dawka (zakres): kg czystego składnika na 1 ha - P 2 O 5 57 (36-100) 54 (30-70) - K 2 O 96 (60-150) 95 (69-150) - N średnio 113 (85-145) 115 (98-171) - S 25 (14-30) 37 (22-66) liczba doświadczeń Dolistne nawożenie mikroskładnikami: - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów 5 6 Zaprawa nasienna: - Brasikol C 250 FS + Funaben T 480 FS Zwalczanie chemiczne chwastów: - jeden zabieg dwa i więcej zabiegów w tym rośliny jednoliścienne 3 3 Zwalczanie szkodników: - do 4 zabiegów zabiegów zabiegów 4 5 Zastosowanie desykantów 7 7 Zbiór jednofazowy Liczba doświadczeń założonych 12 12

27 Tabela 3 RZEPAK JARY. Daty siewu, zbioru oraz ważniejszych faz rozwojowych i wybranych cech rolniczych. Lata zbioru 2012, 2011 Wyszczególnienie Jednostka Termin i zakres Sezon wegetacyjny Siew data średnio od-do Wschody data średnio od-do Ocena wyrzędowania skala 9 o średnio 8,3 7,7 od - do 7,1-9,0 5,9-9,0 Obsada roślin szt./m 2 średnio od - do Początek kwitnienia data średnio od - do Koniec kwitnienia data średnio od - do Długość kwitnienia liczba dni średnio od - do Wysokość roślin cm średnio od - do Wysokość łanu cm średnio od - do Wyleganie % średnio od - do Dojrzałość techniczna data średnio od - do Zbiór (omłot) data średnio od - do Plon nasion dt z ha średnio 29,4 25,6 od - do 13,9-39,2 8,1-37,3 Liczba doświadczeń Dane dotyczące faz rozwojowych i cech rolniczych odnoszą się do średniej z odmian wzorcowych

28 Tabela 4 RZEPAK JARY. Plon nasion i tłuszczu odmian (odchylenia od wzorca w dt z ha). Lata zbioru 2012, 2011 Liczba doświadczeń Plon nasion przy wilgotności 9% (dt z ha) Plon tłuszczu (dt z ha) Wzorzec, dt z ha ,4 25,2 12,3 10,3 populacyjne 1 Bios 8 8-1,8-0,8-1,3-0,9 2 Clipper ,3 0,2 0,2 0,6 3 Feliks ,8-1,3-0,6-0,6 4 Fenja ,7 0,9 1,6 0,9 5 Gandalf 12 1,1 0,2 6 Heros 8 8-0,6-0,3-0,1-0,1 7 Larissa ,3 0,8-0,2 0,1 8 Markus ,0 2,3 0,3 0,9 9 Proximo ,7-0,6 0,2-0,3 10 Rollo ,5 0,3-0,3 0,0 11 SW Svinto ,4-0,7-0,7-0,3 12 Tamarin ,3 0,5-0,1-0,1 mieszańcowe 13 Belinda ,6 0,9 0,6 0,4 14 Delight ,8 0,7 0,8 0,3 15 Kaliber ,9 0,5 0,9 0,2 16 Makro 12 0,9 0,5 17 Mirakel 12 3,4 1,5 18 Osorno ,4 1,8 1,6 0,8 Kol. 1: wzorzec: 2012 Fenja, Markus, Makro; 2011 Clipper, Fenja, Belinda Kol. 4: Plon tłuszczu = plon suchej masy nasion z wszystkich miejscowości x zawartość tłuszczu z 5 miejscowości / 100

29 Tabela 5 RZEPAK JARY. Zawartość glukozynolanów i tłuszczu w nasionach odmian. Lata zbioru 2012, Zawartość glukozynolanów ( M/g) Zawartość tłuszczu w s.m. (%) wartości rzeczywiste odchylenia od wzorca odchylenia od wzorca Wzorzec 9,8 6,3 9,8 6,3 47,2 46,2 (43,0) * (42,0) * populacyjne 1 Bios 8,7 5,5-1,1-0,8-3,3-3,8 2 Clipper 10,0 6,5 0,2 0,2 0,4 0,6 3 Feliks 8,9 6,8-0,9 0,5-1,9-1,7 4 Fenja 7,8 5,9-2,0-0,4 2,0 0,7 5 Gandalf 7,4-2,4-1,8 6 Heros 8,2 6,3-1,6 0,0-0,5-1,4 7 Larissa 9,5 6,4-0,3 0,1-2,2-2,4 8 Markus 8,7 6,1-1,1-0,2-1,4-1,5 9 Proximo 7,5 5,6-2,3-0,6-1,5-1,8 10 Rollo 9,2 6,1-0,6-0,2-1,6-2,0 11 SW Svinto 7,9 6,3-1,9 0,0-1,5-1,4 12 Tamarin 7,6 5,1-2,2-1,2-1,9-2,6 mieszańcowe 13 Belinda 8,7 6,5-1,1 0,2-1,3-1,3 14 Delight 10,0 6,8 0,2 0,5-1,1-1,5 15 Kaliber 9,1 6,2-0,7-0,1-0,6-1,7 16 Makro 12,8 3,0-0,5 17 Mirakel 5,9-3,9-0,7 18 Osorno 10,0 7,4 0,2 1,1-0,4-1,2 Liczba doświadczeń Kol. 1: wzorzec: 2012 Fenja, Markus, Makro; 2011 Clipper, Fenja, Belinda Kol. 4: * - w nawiasach zawartość tłuszczu wzorca obliczona przy wilgotności 9%

30 Tabela 6 RZEPAK JARY. Ważniejsze fazy fenologiczne i cechy rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru 2012, 2011 Ocena wyrzędowania (skala 9 o ) Obsada roślin (szt./m 2 ) Kwitnienie (data; liczba dni) Długość kwitnienia (liczba dni) początek koniec Wzorzec 8,3 7, populacyjne 1 Bios -0,1 0, Clipper 0,0 0, Feliks 0,0-0, Fenja 0,0-0, Gandalf 0, Heros -0,1 0, Larissa -0,4 0, Markus 0,1-0, Proximo 0,2 0, Rollo 0,1 0, SW Svinto 0,0 0, Tamarin -0,1 0, mieszańcowe 13 Belinda -0,1 0, Delight 0,0-0, Kaliber 0,2-0, Makro -0, Mirakel 0, Osorno 0,0 0, Liczba doświadczeń