Rzepak jary mgr inż. Krzysztof Ochmański, mgr Ewa Jackowska - ZDOO Skołoszów

Transkrypt

1 Rzepak jary mgr inż. Krzysztof Ochmański, mgr Ewa Jackowska - ZDOO Skołoszów Uwagi ogólne Średni plon nasion badanych odmian rzepaku jarego w ostatnim pięcioleciu w doświadczeniach PDO stanowił około 60 % plonu odmian rzepaku ozimego. Nasiona rzepaku jarego odznaczają się dobrą jakością, zawartość tłuszczu mają podobną do ozimego, zawierają więcej białka, a mniej włókna i glukozynolanów. W latach powierzchnia uprawy rzepaku jarego wahała się od tys. ha, natomiast w roku 2015 wynosiła 63 tys.ha (dane GUS). Forma jara rzepaku wymaga dobrych gleb i udaje się najlepiej w rejonach o zwiększonej ilości opadów w okresie wegetacji. Najwięcej rzepaku jarego uprawia się w województwach - zachodnio-pomorskim, warmińsko-mazurskim, podkarpackim i wielkopolskim. Łączny areał zasiewu w tych województwach stanowił %, ogólnej powierzchni uprawy w kraju. Według danych Głównego Inspektoratu PIORiN, w roku 2015 zakwalifikowano 30 ha plantacji nasiennych. W roku do Krajowego Rejestru wpisano dwie odmiany rzepaku jarego, aktualnie zarejestrowanych jest 29 odmian: 15 populacyjnych i 14 mieszańcowych. (Źródło; LOO COBORU ). W województwie podkarpackim w ramach programu PDO w roku prowadzono dwa doświadczenia polowe z rzepakiem jarym. Badano 12 odmian; w Skołoszowie na glebach dobrych i w Nowym Lublińcu na glebach lekkich. Doświadczenia założono w oparciu o metodykę opracowaną przez COBORU, na jednym poziomie agrotechniki w trzech powtórzeniach. Powierzchnia poletka do zbioru wynosiła 16,5 m 2. Ochronę chemiczną roślin ograniczono do zaprawiania nasion, stosowania herbicydów i środków owadobójczych. Dopuszczono stosowanie fungicydów w doświadczeniach, gdzie zagrożenia chorobami jest silne. Nawożenie roślin stosowano uwzględniając lokalne warunki glebowe w oparciu o analizy gleby (Tabela 2). Plon nasion określano przy wilgotności 9%. Warunki agrotechniczne prowadzonych doświadczeń oraz pochodzenie odmian przedstawiono w tabelach 1-2, a wyniki ważniejszych cech gospodarczych w tabelach 3-7. Wyniki doświadczeń Doświadczenia zostały założone w optymalnym terminie. Warunki wilgotnościowe gleby od siewu do wschodów były dobre, jednak niska temperatura opóźniła kiełkowanie nasion i wydłużyła je w czasie. W III dekadzie maja wystąpiło ocieplenie i nastąpiła poprawa rozwoju roślin. Czerwiec i lipiec były miesiącami upalnymi o dość dużym zróżnicowaniu temperatur pomiędzy nocą i dniem, sumy opadów były porównywalne do poziomu średnich za wielolecie przy niejednakowych ilościach dekadowych. W I dekadzie sierpnia występujące upały i stabilizacja pogody pozwoliły na dobre kończenie wegetacji. W roku średni plon nasion wynosił 26,9 dt z ha i był wyższy w porównaniu do roku 2015 o 0,8 dt z ha i nie odbiegał znacznie od średniego poziomu plonowania za wielolecie, który wynosił 26,6 dt z ha. W analizowanym roku średnio w miejscowościach najlepiej plonowały odmiany - Lumen F 1, Delight F 1, Kaliber F 1, Markus i Doktrin. W wieloleciu najkorzystniej pod względem plonowania oceniono odmiany: Delight F 1, Kaliber F 1, Legolas F 1, Doktrin F 1 i Markus. W Skołoszowie w r najlepiej plonowały najlepiej odmiany: Lumen F 1, Kaliber F 1, Delight F 1, Markus, a w Nowym Lublińcu: Doktrin F 1, Lumen F 1, Delight F 1, Kaliber F 1, Markus. Porażenie chorobami wystąpiło w niewielkim stopniu, przy średnim porażeniu czernią krzyżowych 7,3 stopnia, najmniej podatnymi odmianami były - Kaliber F 1, Lumen F 1, Doktrin F 1, Legolas F 1 i Agra. Stosunkowo najbardziej podatną odmianą była Markus. Rośliny były dość wysokie cm, przy średniej za wielolecie wynoszącej 110 cm. Najbardziej podatne na wyleganie były odmiany: Doktrin F 1-9 %, Medicus F 1-9 % i Lenon - 8 %.

2 Tabela 1 Rzepak jary. Odmiany badane. Rok zbioru Lp Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Liczba lat w LOZ Kod kraju - pocho dzenia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej pełnomocnika w Polsce. 1 Kaliber F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 2 Delight F DE Bayer sp. z o. o., Al. Jerozolimskie 158, Warszawa 3 Fenja DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 4 Markus Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 5 Tamarin SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a, 3002 LV Jelgava 6 Doktrin F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 7 Lennon SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a, LV 3002 Jelgava 8 Legolas F SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a, LV 3002 Jelgava 9 Agra 2015 SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a, LV 3002 Jelgava 10 Medicus F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 11 Karo Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 12 Lumen F 1 DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec F 1 odmiana mieszańcowa. LOZ odmiana zalecana do uprawy na obszarze województwa

3 Tabela 2 Rzepak jary. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość ZDOO Skołoszów ZDOO Nowy Lubliniec Powiat Jarosław Lubaczów Kompleks rolniczej przydatności gleby II IV B Klasa bonitacyjna gleby II a IV b ph gleby w KCl 6,17 6,38 Przedplon Warzywa Jęczmień jary Data siewu (dzień, m-c, rok) 06 IV 08 IV Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) X x08 VIII xx 08 VIII Nawożenie mineralne N (kg/ha) P (kg/ha) K 2 O (kg/ha) S (kg/ha) Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi (l/ha) Florovit - 1,0 l Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Chinook 200 FS zaprawiano centralnie Herbicyd Insektycyd (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) Butisan Star Max 500 SC - 2,5 l Agil 100 EC 0,7 l Fastac Activ 050 ME 0,15 l 2x Decis Mega 50 EW - 0,15 l Proteus 110 OD - 0,6 l nie stosowano Metazanex 500 SC 2,0 l Command 480 EC - 0,12 l 3x Decis Mega 50 EW- 0,15 l Biscaya 240 OD - 0,3 l Mospilan 20 SP - 0,12 kg Fungicyd (nazwa, dawka/ha) nie stosowano nie stosowano Inne (nazwa, dawka/ha) Asahi SL - 0,5 l nie stosowano

4 Tabela 3 Rzepak jary. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Lp. Cecha Skołoszów Nowy Lubliniec 1 Termin kwitnienia początek (dzień, m-c) 05 VI 03 VI 2 Termin kwitnienia koniec (dzień, m-c) 25 VII 21 VI 3 Termin dojrzałości do koszenia (dzień, m-c) 28 VII 20 VII 4 Termin dojrzałości do zbioru kombajnem (dzień, m-c) 05 VIII 05 VIII 5 Wysokość roślin (cm) Wysokość łanu (cm) Ocena wylegania (%) 6,2 4,6 8 Pękanie łuszczyn (%) Brakujące łuszczyny (%) 3,6 8,1 10 Porażenie przez choroby: mączniakiem rzekomym (skala 9 0 ) 8,5 9, zgnilizną twardzikową (%) 0,0 0, czernią krzyżowych (skala 9 0 ) 7,3 7,3 13 Wilgotność nasion przy zbiorze (%) 7,3 8,9 14 Plon nasion (dt z ha) 31,5 22,4 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny

5 Tabela 4 Rzepak jary. Plon nasion odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru:. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach. Odmiana Skołoszów Nowy Lubliniec Zawartość w nasionach * tłuszczu % s.m. glukozynolanów µm/g Wzorzec, dt z ha 31,5 22,4 45,0 8,9 1 Kaliber F ,6 9,8 2 Delight F ,5 10,3 3 Fenja ,4 7,1 4 Markus ,7 9,1 5 Tamarin ,1 8,3 6 Doktrin F ,2 9,8 7 Lennon ,5 11,3 8 Legolas F ,2 10,6 9 Agra ,2 7,3 10 Medicus F ,4 5,8 11 Karo ,2 7,6 12 Lumen F ,3 7,0 Wzorzec wszystkie odmiany badane * Zawartość tłuszczu i glukozynolanów - LOO, COBORU Tabela 5 Rzepak jary. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru:, 2015, 2014 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha 26,9 26,1 26,8 26,5 26,6 1 Kaliber F Delight F Fenja Markus Tamarin Doktrin F Lennon Legolas F Agra Medicus F Karo Lumen F Liczba doświadczeń Wzorzec wszystkie odmiany badane

6 Tabela 6 Rzepak jary. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, Lp Odmiana L-ba lat badań Czerń krzyżowych skala 9º Wzorzec, dt z ha 7,3 7,1 1 Kaliber F 1 3 0,4 0,1 2 Delight F ,3 3 Fenja 3-0,4-0,2 4 Markus 3-0,6-0,4 5 Tamarin 3-0,1-0,2 6 Doktrin F 1 3 0,5 0,1 7 Lennon 3-0,1-0,4 8 Legolas F 1 2 0,3-0,1 9 Agra 1 0,3 10 Medicus F 1 1-0,1 11 Karo 1-0,2 12 Lumen F 1 1 0,4 Liczba doświadczeń 2 5 Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła. Tabela 7 Rzepak jary. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca Lata zbioru, Lp. Odmiana L-ba lat badań Wysokość (cm) roślin łanu Ocena wylegania % Wzorzec Kaliber F Delight F Fenja Markus Tamarin Doktrin F Lennon Legolas F Agra Medicus F Karo Lumen F Liczba doświadczeń

7 Charakterystyka odmian rzepaku jarego wpisanego do krajowego rejestru odmian w roku wg COBORU, LOO KARO Odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion większa od średniej. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. LUMEN Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach większa od średniej. Glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Rośliny średniej wysokości, o nieco większej od średniej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na czerń krzyżowych średnia.

8