Rzepak jary - mgr inż. Krzysztof Ochmański, mgr Ewa Jackowska ZDOO Skołoszów

Transkrypt

1 Rzepak jary - mgr inż. Krzysztof Ochmański, mgr Ewa Jackowska ZDOO Skołoszów Uwagi ogólne W latach powierzchnia uprawy rzepaku jarego wahała się od tys. ha, a w roku 2017 wynosiła 35,1 tys. ha (dane GUS). Rzepak jary zyskuje na znaczeniu w przypadku niewykonania planowanych zasiewów rzepaku ozimego oraz wtedy, gdy jest alternatywnie wysiewany po wymarzniętych uprawach formy ozimej. Średni plon nasion badanych odmian rzepaku jarego w ostatnim pięcioleciu w doświadczeniach PDO stanowił 60 % plonu odmian rzepaku ozimego. Nasiona rzepaku jarego odznaczają się dobrą jakością, zawierają przeciętnie więcej białka, a mniej włókna i glukozynolanów, przy czym mają nieco mniejszą zawartość tłuszczu. Forma jara rzepaku wymaga dobrych gleb i rejonów o zwiększonej ilości opadów w okresie wegetacji. Według danych Głównego Inspektoratu PIORiN, w roku 2017 zakwalifikowano 102 ha plantacji nasiennych. trzech odmian rzepaku jarego, pochodzących z Krajowego rejestru oraz dwóch z Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). W roku 2018 do Krajowego rejestru wpisano 3 odmiany rzepaku jarego, jedną populacyjną Bruno i dwie mieszańcowe Lagonda i Lancia. Aktualnie zarejestrowanych jest 29 odmian, 16 populacyjnych i 13 mieszańcowych. (źródło; LOO COBORU 2018). Wśród nich jest 9 odmian krajowych i 20 zagranicznych. Wpisane do Krajowego rejestru odmiany wykazują zróżnicowanie ważniejszych cech wartości gospodarczej, takich jak plon nasion oraz jego jakość, a także wczesność, wysokość roślin, odporność na wyleganie oraz porażenie przez zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych. (źródło LOO 2018). W województwie podkarpackim w ramach PDO w 2018 roku prowadzono dwa doświadczenia polowe z odmianami rzepaku jarego. Badano 14 odmian; w Skołoszowie na glebach dobrych i Nowym Lublińcu na glebach lekkich. Doświadczenia założono w oparciu o metodykę opracowaną przez COBORU, na jednym poziomie agrotechniki w 3 powtórzeniach. Powierzchnia poletka do zbioru wynosiła 16,5 m 2. Ochrona chemiczna roślin ograniczała się do zaprawiania nasion, stosowania herbicydów i środków owadobójczych. Metodyka dopuszczała stosowanie fungicydów, jedynie wtedy, gdy zagrożenie chorobami było silne. Nawożenie roślin stosowano uwzględniając lokalne warunki glebowe w oparciu o analizy gleby /tabela 2/. Plon nasion określano przy wspólnej wilgotności 9 %. Wyleganie roślin określono, jako stosunek wysokości łanu przed zbiorem do wysokości roślin wrażony w procentach. Warunki agrotechniczne, prowadzonych doświadczeń oraz pochodzenie odmian przedstawiono odpowiednio w tabelach 1 i 2, a wyniki ważniejszych cech gospodarczych w tabelach 3-7. Wyniki doświadczenia Doświadczenia zostały założone w optymalnym terminie. Warunki wilgotnościowe gleby od siewu do wschodów były niekorzystne, występowały wysokie temperatury i niewielkie opady. Suma opadów za kwiecień wynosiła 25 mm. W maju w dalszym ciągu występowały wysokie temperatury dochodzące do 29,4 o C w dzień, a suma opadów za maj wynosiła tylko 45 mm. W czerwcach znacznie poprawiły się warunki wilgotnościowe, suma opadów wynosiła około 110 mm, co sprzyjało wzrostowi i rozwojowi roślin. Lipiec był miesiącem bardzo ciepłym i wilgotnym, (opady powyżej 100 mm), stan roślin uległ znacznej poprawie, zwiększyła się masa i liczba łuszczyn na pędach. Zbiory przeprowadzono w sierpniu w dobrych warunkach pogodowych. W 2018 roku średni plon nasion wyniósł 24,8 dt i był niższy od roku 2017 o 2,1 dt. W Skołoszowie uzyskano 30, 9 dt, a w Nowym Lublińcu 18, 6 dt z ha. I ten niski plon miał wpływ na wynik roku w 2018 w regionie. W Skołoszowie najwyżej plonowała odmiana populacyjna Markus (107 % wzorca) i mieszańcowe Legolas (106 %), Lumen (109 %), Lexus (111 %), Lagonda (111 %) i Lancia (112 %), zaś w Nowym Lublińcu populacyjna Goliat (105 %)i mieszańcowe - Kaliber (108 %), Legolas ( 111 %), Lumen (108 %), Lagonda (106 %), Lancia (105 %). Za wielolecie najlepiej plonowały odmiany: Lennon ( populacyjna 106 %), mieszańcowe Lumen (113 %), Legolas (106 %) i Kaliber (105 %). W 2018 roku na rzepaku jarym wystąpiła tylko czerń krzyżowych, dla wzorca 7, 6 ( w 9 stopniowej skali), najbardziej porażona była odmiana Lennon, a najmniej Goliat i Turner. Średnia wysokość roślin wynosiła 125 cm. Najniższymi odmianami byly Lagonda (119 cm), Lumen (121 cm), stosunkowo wysokie były odmiany Goliat (129 cm) i Lexus (127 cm). Wyleganie roślin było niewielkie (13 %),najmniej wyległa odmiana Legolas ( 6 %) a najbardziej Karo (19 %).

2 Tabela 1 Rzepak jary. Odmiany badane. Rok zbioru 2018 Lp Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Rok włączenia do LOZ Kod kraju - pochod zenia Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej pełnomocnika w Polsce. 1 Fenja 2010 DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 2 Markus Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 3 Lennon SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava 4 Agra SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava 5 Karo R Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 6 Goliat 2017 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul Główna 20, Strzelce 7 Turner 2017 SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava 8 Bruno 2018 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce 9 Kaliber F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 10 Legolas F SE Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava 11 Lumen F R DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 12 Lexus F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 13 Lagonda F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec 14 Lancia F DE Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec F 1 odmiana mieszańcowa. LOZ odmiana zalecana do uprawy na obszarze województwa LOZR odmiana wstępnie zalecana do uprawy na podstawie mniejszej ilości doświadczeń. DE, SE kod kraju z którego pochodzi odmiana

3 Tabela 2 Rzepak jary. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2018 Miejscowość ZDOO Skołoszów ZDOO Nowy Lubliniec Powiat Jarosław Lubaczów Kompleks rolniczej przydatności gleby II IV B Klasa bonitacyjna gleby II a IV b ph gleby w KCl 6,1 6,1 Przedplon Pszenica jara Jęczmień jary Data siewu (dzień, m-c, rok) Obsada nasion (szt/m 2 ) Data zbioru (dzień, m-c, rok) Nawożenie mineralne N (kg/ha) P (kg/ha) K 2 O (kg/ha) S (kg/ha) Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi (l/ha) Florovit 1,0 Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) zaprawiono centralnie nie stosowano Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Butisan Star Max 500 SC - 2,0 l Metazanex 500 SC - 2,0 l Insektycyd Fungicyd (nazwa, dawka/ha) (nazwa, dawka/ha) Decis Mega 50 EW - 0,15 l x2 Fastac Activ 050 EC- 0,2 l Karate Zeon 050-0,15l Proteus 110 OD - 0,6 l Inazuma 130 WG - 0,2 kg Topsin M 500 SC - 1,4 l 2x Decis Mega 50 EW - 0,15 l Nurelle D 550-0,6 l Proteus 110 OD - 0,6 l Grisu 500 SC - 1,0 l Amistar 480 SC - 0,8 l Inne (nazwa, dawka/ha) Nie stosowano Flexi - 0,8 l Desykant (nazwa, dawka/ha) Nie stosowano Roundup Flex 480 SL - 3,0 l

4 Tabela 3 Rzepak jary. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2018 Lp. Cecha Skołoszów Nowy Lubliniec 1 Termin kwitnienia początek (dzień, m-c) Termin kwitnienia koniec (dzień, m-c) Termin dojrzałości do koszenia (dzień, m-c) Termin dojrzałości do zbioru kombajnem (dzień, m-c) Wysokość roślin (cm) Wysokość łanu (cm) Ocena wylegania (%) 16,3 9,6 8 Pękanie łuszczyn (%) 0 2,6 9 Brakujące łuszczyny (%) 1,0 5,3 10 Porażenie przez choroby: mączniakiem prawdziwym (skala 9 0 ) 5,5 9, zgnilizną twardzikową (%) czernią krzyżowych (skala 9 0 ) 9,0 7,6 13 Wilgotność nasion przy zbiorze (%) 12,0 6,9 15 Plon nasion (dt z ha) 30,9 18,6 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny

5 Tabela 4. Rzepak jary. Plon nasion odmian w miejscowościach(% wzorca). Rok zbioru:2018 Zawartość w nasionach * Lp Nowy Odmiana Skołoszów Lubliniec tłuszczu % s.m. glukozynolanów µm/g Wzorzec, dt z ha 30,9 18,6 45,2 8,7 1 Fenja ,1 7,4 2 Markus ,3 9,6 3 Lennon ,8 12,4 4 Agra ,1 9,1 5 Karo ,4 8,1 6 Goliat ,0 6,9 7 Turner ,8 8,6 8 Bruno ,2 6,0 8 Kaliber F ,5 10,7 9 Legolas F ,0 11,8 10 Lumen F ,6 7,7 11 Lexus F ,1 9,8 13 Lagonda F ,3 6,7 14 Lancia F ,1 7,3 Wzorzec wszystkie odmiany badane * Zawartość tłuszczu i glukozynolanów - LOO 2018, COBORU Tabela 5. Rzepak jary. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2018, 2017, 2016 Lp. Odmiana Wzorzec, dt z ha 24,8 26,9 26,9 26,9 26,2 1 Fenja Markus Lennon Agra Karo Goliat Turner Bruno 96 9 Kaliber F Legolas F Lumen F Lexus F Lagonda F Lancia F Liczba doświadczeń Wzorzec wszystkie odmiany badane

6 Tabela 6. Rzepak jary. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2018, Lp Odmiana L-ba lat Czerń krzyżowych skala 9º badań Wzorzec, dt z ha 7,6 7,6 1 Fenja 3 0,4-0,1 2 Markus 3-0,1-0,1 3 Lennon 3-1,1-0,6 4 Agra 3-0,6-0,2 5 Karo 3-0,1-0,2 6 Goliat 2 1,4 7 Turner 2 1,4 8 Bruno 1-0,1 9 Kaliber F 1 3-0,1 0,2 10 Legolas F 1 3 0,4 0,2 11 Lumen F 1 3 0,4 0,3 12 Lexus F 1 2 0,4 13 Lagonda F 1 1-0,1 14 Lancia F 1 1 0,4 Liczba doświadczeń 1 6 Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla odmian badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza Tabela 7. Rzepak jary. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca).lata zbioru 2018, Lp. Odmiana L-ba Wysokość (cm) Ocena wylegania % lat roślin łanu badań Wzorzec Fenja Markus Lennon Agra Karo Goliat Turner Bruno Kaliber F Legolas F Lumen F Lexus F Lagonda F Lancia F Liczba doświadczeń Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła. Liczba doświadczeń dla okresu odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla odmian badanych dwa lata jest odpowiednio mniejsza.

7 Charakterystyka odmian rzepaku jarego wpisanego do Krajowego rejestru odmian w roku 2018 wg COBORU, LOO 2018 BRUO - odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujacych zarejestrowanych odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów ponizej sredniej. Zawartość białka w suchej masie beztluszczowej duża. Masa 1000 nasion srednia. Termin poczatku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości o nieco mniejszej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twwardzikowa i czerń krzyżowych średnia. Hodowca: Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., Grupa IHAR, ul. Główna 20, Strzelce LAGONGA - Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej poniżej średniej. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienie i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o dużej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. Przedstawiciel Hodowcy: Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec LANCIA - Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienie i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o dużej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. Przedstawiciel Hodowcy: Saaten Union Polska sp. z o.o., ul. Straszewska 70, Wągrowiec

8