wersja do konsultacji PREZES URZĘDU KOMUNKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska Warszawa, dnia 2008 r.

Transkrypt

1 wersja do konsultacji PREZES URZĘDU KOMUNKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska Warszawa, dnia 2008 r. DART-SMP /07 ( ) Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa Polska Telefonia Komórkowa Centertel Sp. z o.o. ul. Skierniewicka 10A Warszawa POLKOMTEL S.A. ul. Postępu Warszawa Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie Warszawa etelko Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 123a Warszawa Netia S.A. ul. Poleczki Warszawa Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. ul. Kijowska 10/ Warszawa MNI S.A. ul. śurawia Warszawa ELTERIX S.A. ul. Hutnicza Gdynia

2 Tele2 Polska Sp. z o.o. ul. Cybernetyki Warszawa Multimedia Polska Mielec Sp. z o.o. ul. Tadeusza Wendy 7/ Gdynia Premium Internet S.A. Al. Jerozolimskie 65/ Warszawa datacom S.A. Plac Czerwca 1976 r. Nr Warszawa Exatel S.A. ul. Perkuna Warszawa MEDIATEL S.A. ul. Wspólna Warszawa Agencja Rozwoju Regionalnego ARREKS S.A. ul. Główna Kleszczów etel Polska Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 65/ Warszawa Elektrownia Wodna śarnowiec S.A Czymanowo woj. pomorskie Petrotel Sp. z o.o. ul. Chemików Płock T-Systems Polska Sp. z o.o. ul. Św. Antoniego Wrocław GTS Polska Sp. z o.o. Al. Niepodległości Warszawa Telefonia Dialog S.A. Pl. Jana Pawła II Wrocław 2

3 GTS Energis Sp. z o.o. Al. Niepodległości Warszawa Spółdzielnia Telekomunikacyjna WIST w Łące Łąka Łąka MultiMedia Polska Południe S.A. ul. Tadeusza Wendy 7/ Gdynia Multimedia Polska Zachód Sp. z o.o. ul. Tadeusza Wendy 7/ Gdynia Kompania Węglowa S.A. Zakład Informatyki i Telekomunikacji ul. Jastrzębska Rybnik Multimedia Polska S.A. ul. Tadeusza Wendy 7/ Gdynia CONCEPT-T Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 65/79 lok Warszawa Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe Bakar Krzysztof Piwnicki ul. Malików Kielce Cyfrowe Sieci Multimedialne Sp. z o.o. ul. Kwiatkowskiego Stalowa Wola Intelligent Technologies S.A. ul. Prądzyńskiego 12/ Warszawa Zakład Energetyczny Płock Centrum Techniki Energetycznej Sp. z o.o. ul. Wyszogrodzka Płock 3

4 Inter Energia S.A. ul. Grochowska 341 lok Warszawa Telepolska Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 123 a Warszawa Corponet Sp. z o.o. ul. Kochanowskiego Warszawa Elpol Telekom Sp. z o.o. ul. Kochanowskiego Warszawa Telekomunikacja Podlasie Sp. z o.o. ul. Dobra 14A Białystok E.G.T. Eurotelekom Sp. z o.o. Al. Zwycięstwa 96/ Gdynia Aster Sp. z o.o. ul. Wołoska Warszawa InfoTel Service Sp. z o.o. ul. Biskupa Dominika 37/ Gdynia Tankard Marcin Marszałek ul. Wejnerta 36/ Warszawa Usługi Informatyczne Łukasz Pryłowski ul. Kustronia 3 lok Grudziądz Tartel Sp. z o.o. ul. Kozielska Gliwice Bakarnet Sp. z o.o. ul. Kozielska Gliwice 4

5 Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji ul. Stępińska 22/ Warszawa POSTANOWIENIE Na podstawie art. 23 ust. 3 oraz ust. 4 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) zwanej dalej równieŝ ustawą Prawo telekomunikacyjne bądź PT i 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420) zwanego dalej równieŝ rozporządzeniem Ministra Infrastruktury: zamykam postępowanie w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej występuje skuteczna konkurencja 1. Przebieg postępowania UZASADNIENIE 1. Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI /04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone do dnia 9 lutego 2006 r. 3. Wraz z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego, tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na tym rynku właściwym oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych. 4. W związku z prowadzonym postępowaniem zwrócono się do operatorów telefonii stacjonarnej o wypełnienie formularzy informacyjnych. Dane i informacje przekazane przez operatorów były następnie w odpowiedzi na kolejne pisma Regulatora uzupełniane i doprecyzowane. Do przeprowadzenia analizy rynku uŝyto takŝe informacji udostępnianych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na ich oficjalnych stronach internetowych. 5

6 5. W dniach 17 września 17 października 2007 r. Prezes UKE przeprowadził postępowanie konsultacyjne dotyczące projektu postanowienia w sprawie ustalenia, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telekomunikacyjnej występuje skuteczna konkurencja. W ramach postępowania konsultacyjnego do Prezesa UKE wpłynęły 3 niezastrzeŝone opinie złoŝone przez: Telekomunikację Polską S.A., Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o., Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego dalej równieŝ Prezesem UOKiK). PowyŜsze stanowiska zostały opublikowane na stronie Urzędu w dniu 26 października 2007 r. 6. Pismem z dnia 17 września 2007 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego w sprawie ustalenia, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telekomunikacyjnej występuje skuteczna konkurencja. 7. W dniu 17 września 2007 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej notyfikował Komisji Europejskiej (zwanej dalej równieŝ Komisją bądź KE) projekt przedmiotowego postanowienia. 8. Pismem z dnia 28 września 2007 r. Komisja Europejska wezwała Prezesa UKE do przedstawienia dodatkowych informacji w niniejszej sprawie. 9. Pismem dnia 3 października 2007 r. Prezes UKE dostarczył Komisji Europejskiej Ŝądane informacje. 10. Dnia 16 października 2007 r. Komisja Europejska wystosowała do Prezesa UKE pismo uznające zasadność stwierdzenia skutecznej konkurencji na rynku właściwym. 11. W dniu 16 października 2007 r. (pismo nr KIGEIT/1091/10/2006) Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji (zwana dalej KiGEIT) złoŝyła do Prezesa UKE wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu w sprawie ustalenia, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telekomunikacyjnej występuje skuteczna konkurencja 12. Dnia 19 października 2007 r. Prezes UKE dopuścił KiGEIT do udziału w przedmiotowym postępowaniu. 13. Pismem z dnia 2 stycznia 2008 r. Telekomunikacja Polska S.A. zwróciła się do Prezesa UKE z pytaniem na temat przewidywanego terminu zakończenia przedmiotowego postępowania. 14. Pismem z dnia 5 lutego 2008 r. Prezes UKE udzielił odpowiedzi na pytania zawarte w piśmie Telekomunikacji Polskiej S.A. z dnia 2 stycznia 2008 r., w którym stwierdził m.in., iŝ przedmiotowe postępowanie zostanie zakończone w najbliŝszym moŝliwym terminie. 15. W dniu 15 marca 2008 r. Prezes UKE przekazał Komisji Europejskiej stanowiska przedstawione podczas postępowania konsultacyjnego oraz zgromadzone podczas prowadzenia analiz opinie uczestników rynku. 6

7 16. W dniach od 18 kwietnia - 20 maja 2008 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej przeprowadził postępowanie konsultacyjne dotyczące projektu decyzji w sprawie ustalenia, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia Telekomunikacji Polskiej S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. W ramach postępowania konsultacyjnego do Prezesa UKE wpłynęły 3 niezastrzeŝone opinie złoŝone przez: Telekomunikację Polską S.A., Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. oraz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów opublikowane na stronie Urzędu w dniu 1 lipca 2008 r. 17. Pismem z dnia 18 kwietnia 2008 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego w powyŝszej sprawie. 18. W dniu 18 kwietnia 2008 r. Prezes UKE notyfikował Komisji Europejskiej projekt decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie ustalenia, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia Telekomunikacji Polskiej S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego znaczącą pozycję na tym rynku i nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. 19. Pismem z dnia 25 kwietnia 2008 r. Komisja Europejska wezwała Prezesa UKE do przedstawienia dodatkowych informacji. 20. Pismem z dnia 30 kwietnia 2008 r. Prezes UKE dostarczył Komisji Europejskiej Ŝądane informacje. 21. W dniu 20 maja 2008 r. Komisja Europejska zgłosiła powaŝne wątpliwości odnośnie proponowanego przez Prezesa UKE projektu rozstrzygnięcia. Komisja wyraziła wątpliwości w tym zakresie z następujących powodów: - braku dostatecznych dowodów, Ŝe rynek podlega regulacji ex ante, oraz - niedostatecznych dowodów uzasadniających wyznaczenie Telekomunikacji Polskiej S.A. jako operatora o znaczącej pozycji rynkowej 22. Pismem z dnia 2 czerwca 2008 r. Komisja Europejska wezwała Prezesa UKE do przedstawienia dodatkowych informacji. 23. Prezes UKE udzielił odpowiedzi na pytania KE w dniu 5 czerwca 2008 r. oraz w dniu 12 czerwca 2008 r. 24. W dniu 1 lipca 2008 r. Prezes UKE wycofał notyfikowany 18 kwietnia 2008 r. projekt decyzji. 2. Definicja rynku właściwego 2.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm. - 7

8 zwanej dalej: ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów ), do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne: rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Rynki właściwe podlegające analizie i regulacji przez Prezesa UKE, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, wydał rozporządzenie, w którym wymienił rynki podlegające analizie. Jednym z nich jest odnoszący się do wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz uŝytkowników końcowych rynek świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej ( 2 pkt 3 rozporządzenia). Zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne analiza rynków właściwych i ustalanie pozycji znaczącej następuje z uwzględnieniem wytycznych KE. Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U. C165/6 z 2002 r.) zwane dalej Wytycznymi przewidują, iŝ na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji, tak jak zostały one przedstawione przez Komisję w zaleceniu dotyczącym właściwych rynków produktów i usług zgodnie z art. 15 ust. 1 dyrektywy ramowej 1. W dniu 11 lutego 2003 r KE wydała pierwsze Zalecenie nr 2003/311/WE w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante, które obejmowało rynek świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Dnia 17 grudnia 2007 r. Komisja Europejska wydała kolejne Zalecenie nr 2007/879/WE w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (Dz.U. L344/65 z 2007 r.) zwane dalej Zaleceniem. W zaleceniu tym analizowany w niniejszym postanowieniu rynek nie został wymieniony, co nie oznacza, Ŝe nie moŝe on nadal być regulowany przez krajowe organy regulacyjne. Krajowe organy regulacyjne mogą bowiem regulować rynki inne niŝ te wymienione w Zaleceniu, jeśli jest to uzasadnione warunkami panującymi w danym kraju (muszą zostać spełnione trzy kryteria określone w Zaleceniu). Jakkolwiek przedmiotowy rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyŝsze, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, przy odniesieniu się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego. 1 Wytyczne Komisji (pkt 1.1.4) 8

9 2.2. Rynek produktowy Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej wyraŝonym w Nocie wyjaśniającej do Zalecenia Komisji z dnia 11 lutego 2003 r. 2 (zwaną dalej Notą wyjaśniającą): Punktem wyjścia dla definicji i określenia rynków jest scharakteryzowanie rynków detalicznych w perspektywie czasowej z uwzględnieniem substytucji po stronie popytu i po stronie podaŝy. Po scharakteryzowaniu i określeniu rynków detalicznych, czyli rynków, na których odbywa się gra podaŝy i popytu uŝytkowników końcowych, naleŝy określić właściwe rynki hurtowe, czyli rynki, na których odbywa się gra popytu i podaŝy produktów dla osób trzecich zaopatrujących uŝytkowników końcowych. 3 NaleŜy zauwaŝyć, iŝ takie samo stanowisko zawiera projekt nowej noty wyjaśniającej do Zalecenia Komisji z dnia 17 grudnia 2007 r. 4 Mając powyŝsze na uwadze, Prezes UKE przed określeniem zakresu produktowego rynku świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, przeanalizował odpowiadający mu rynek na szczeblu detalicznym. Analiza ta wskazała, które produkty oferowane na rynku detalicznym są powiązane z rynkiem tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Usługa połączeń telefonicznych jest podstawową usługą oferowaną na rynku detalicznym, powiązaną bezpośrednio z usługami hurtowymi. Połączeniem telefonicznym zgodnie z art. 2 pkt 26 ustawy Prawo telekomunikacyjne jest połączenie ustanowione za pomocą publicznie dostępnej usługi telefonicznej, pozwalającej na dwukierunkową łączność w czasie rzeczywistym. Publicznie dostępną usługą telefoniczną jest natomiast usługa telekomunikacyjna, która jest dostępna dla ogółu uŝytkowników, w celu inicjowania i odbierania połączeń krajowych i międzynarodowych oraz uzyskania dostępu do słuŝb ustawowo powołanych do niesienia pomocy, za pomocą numeru lub numerów ustalonych w krajowym lub międzynarodowym planie numeracji telefonicznej. Usługa połączeń telefonicznych zakłada więc zarówno inicjowanie, jak i odbieranie połączeń telefonicznych. KaŜdy uŝytkownik końcowy powinien więc mieć moŝliwość odbierania połączeń telefonicznych, realizowanych przez wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Odpowiednikiem na rynku detalicznym hurtowej usługi tranzytu połączeń są więc wszystkie połączenia telefoniczne zainicjowane i odbierane przez uŝytkowników końcowych, dla realizacji których wymagany jest tranzyt połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, takie jak: rozpoczynane i zakańczane w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (w tym połączenia lokalne, strefowe, międzystrefowe i międzynarodowe) rozpoczynane w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych i zakańczane w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, 2 ( society/policy/ecomm/doc/info_centre/recomm_guidelines/ relevant_markets/en1_2003_497.pdf.) 3 Nota wyjaśniająca (ust. 3.1.) 4 ( proposals/index_en.htm) 9

10 rozpoczynane w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i zakańczane w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych, komutowane (wdzwaniane) do sieci Internet, do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych, do numerów abonenckich usług specjalnych (AUS). KaŜdy z ww. rodzajów połączeń moŝe się wiązać z tranzytem połączenia w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Zdaniem Prezesa UKE, wskazane powyŝej rodzaje połączeń telefonicznych, realizowanych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, wchodzą w skład rynku produktowego na poziomie detalicznym Rynek produktowy na poziomie hurtowym Główne elementy usługi hurtowej niezbędne do świadczenia omówionych wyŝej detalicznych usług telefonicznych to: rozpoczynanie połączeń, ich przekazywanie czyli tranzyt oraz zakańczanie połączeń. Stosownie do tego, w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury zostały wyodrębnione trzy rynki hurtowe zapewniające realizację połączeń w publicznej stacjonarnej sieci telefonicznej na poziomie hurtowym, tj. rynek rozpoczynania, rynek zakańczania i rynek tranzytu połączeń. Usługi na hurtowych rynkach rozpoczynania, zakańczania i tranzytu połączeń w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych są dostarczane/realizowane w formie minut lub pojemności. Rynkiem hurtowym, wymienionym w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, podlegającym analizie w niniejszym postanowieniu jest rynek świadczenia usługi tranzytu w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Usługa tranzytu połączeń telefonicznych w sieciach stacjonarnych jest niezbędna przedsiębiorcom telekomunikacyjnym w celu świadczenia usługi połączeń telefonicznych niezaleŝnie od tego w sieci jakiego operatora połączenie zostało zainicjowane. Tranzyt połączeń jest usługą oferowaną przez operatorów telekomunikacyjnych, posiadających własną infrastrukturę tworzącą stacjonarną publiczną sieć telefoniczną. Usługa ta polega na kierowaniu połączeń od centrali abonenckiej, do której przyłączony jest abonent inicjujący połączenie do centrali abonenckiej abonenta, do którego kierowane jest to połączenie, pod warunkiem, Ŝe obie centrale nie są ze sobą bezpośrednio połączone. Oznacza to, iŝ dane połączenie musi być przesłane przy wykorzystaniu zasobów innej lub kilku innych central. Tak definiowana usługa tranzytu ma zatem miejsce w trzech przypadkach: 1. W sieci operatora A inicjowane jest połączenie, które następnie tranzytowane jest w sieci operatora B (lub sieci kilku operatorów) i zakańczane w sieci operatora C; 2. W sieci operatora A inicjowane jest połączenie, które następnie jest tranzytowane w sieci operatora B i zakańczane w sieci operatora B; 3. W sieci operatora A inicjowane jest połączenie, które następnie tranzytowane jest w sieci operatora A i zakańczane w sieci operatora A, czyli tranzyt połączenia następuje pomiędzy centralami jednego operatora (tzw. on net calls). 10

11 NaleŜy równieŝ wskazać, iŝ w analogiczny sposób usługa tranzytu połączeń została określona w Nocie wyjaśniającej do Zalecenia Komisji z dnia 11 lutego 2003 r., w której stwierdzono, Ŝe Usługi tranzytu dotyczą przekazywania (na duŝą odległość) połączeń komutowanych w sieci telefonii publicznej w lokalizacji stacjonarnej. (...) Tranzyt zatem łączy w sobie zarówno przekazywanie pomiędzy parami przełączników w danej sieci, pomiędzy parami przełączników w róŝnych sieciach, a takŝe czyste przekazywanie przez trzecią sieć. 5 Wszystkie trzy przedstawione powyŝej warianty słuŝą przekazywaniu połączeń pomiędzy centralami abonenckimi. Z technicznego punktu widzenia usługi te są do siebie zbliŝone, a do ich świadczenia wykorzystywane są podobne elementy sieci przedsiębiorców telekomunikacyjnych. JednakŜe jedynie dwie pierwsze spośród wymienionych powyŝej usług tranzytu połączeń mogą być przedmiotem transakcji handlowych. Trzeci rodzaj tranzytu (połączenie przekazywane jest pomiędzy centralami tranzytowymi jednego operatora), nie jest przedmiotem wymiany handlowej (gdyŝ przedsiębiorstwo przekazuje połączenie które zostało zainicjowane w jego własnej sieci i które zostanie równieŝ zakończone w sieci tego operatora) choć moŝe nim się stać w przypadku zwiększonego popytu na usługi tranzytu w sieci danego operatora. Dlatego teŝ ostatecznie Prezes UKE postanowił włączyć do definicji rynku właściwego usługi tranzytu połączeń wymienione w pkt. 1 i 2. Zdaniem Prezesa UKE do zakresu produktowego rynku właściwego nie wchodzą następujące usługi: - usługi dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych, - usługi bezpośrednich połączeń międzyoperatorskich świadczone na punktach styku sieci (PSS) pomiędzy operatorami sieci dostępowych, poniewaŝ nie stanowią one konkurencyjnego zamiennika (substytutu) usługi tranzytu połączeń telefonicznych. W 2007 r. stronę podaŝową przedmiotowego rynku stanowiło 45 przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy świadczyli usługę tranzytu połączeń. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ Telekomunikacja Polska S.A. (zwana dalej równieŝ TP S.A., TP) jako jedyny operator jest zobowiązana na podstawie przepisów przejściowych (art. 221, ust. 1, pkt 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne) do świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Wynika to z faktu uznania Spółki (Decyzja Prezesa URTiP nr DRT-WUP/K-10/2002 z dnia 24 grudnia 2002 r.) za operatora o znaczącej pozycji rynkowej w zakresie świadczenia usług na krajowym rynku połączeń międzyoperatorskich, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 73, poz. 852, z późn. zm.). 6 5 Nota wyjaśniająca, punkt ang. Transit services refer to the (long distance) conveyance of switched calls on the public telephone network provided at a fixed location. ( ) Transit services therefore compromise both conveyance between tandem switches on a given network, between tandem switches on different networks and including pure conveyance across a third network. 6 Decyzja Prezesa URTiP nr DRT-WUP/K-10/2002 z dnia 24 grudnia 2002 r. 11

12 TP S.A. zobowiązana jest świadczyć usługę tranzytu wszystkich rodzajów połączeń. Ponadto jest zobowiązana świadczyć tę usługę kaŝdemu przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu, który chce tranzytować połączenia przez sieć TP S.A. śaden z pozostałych operatorów nie ma obowiązku podejmowania takiej działalności. Zakres oferowanej usługi tranzytu połączeń jest zatem autonomiczną decyzją kaŝdego operatora alternatywnego. Z kolei stronę popytową tego rynku stanowią przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy w celu świadczenia uŝytkownikom końcowym usług połączeń telefonicznych muszą korzystać z usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangaŝowane w proces popytu i podaŝy właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar moŝna odróŝnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przewaŝające warunki konkurencji są znacząco róŝne. 7 Podobną definicję rynku geograficznego zawiera ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, o której była mowa w punkcie 2.1. niniejszego postanowienia. Hurtowy rynek świadczenia usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, podlegający analizie w niniejszym postanowieniu, został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako rynek krajowy, czyli jego zasięg geograficzny obejmuje terytorium całego kraju. Na obszarze całego kraju mamy bowiem do czynienia z jednorodną usługą, której zakup (na poziomie hurtowym) jest moŝliwy w zasadzie w kaŝdym miejscu, gdzie dociera sieć telefoniczna i ma jednolity charakter na obszarze całego kraju. RóŜnice mogą występować jedynie na co wskazywano juŝ wcześniej w zakresie poziomu dostępu, z tym, Ŝe poszczególne poziomy dostępu są równomiernie rozłoŝone na obszarze całego kraju i są związane z rozmieszczeniem poszczególnych punktów styku sieci. Na obszarze Polski brak jest wewnętrznych barier w zakresie dostępu do rynku usługi tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej, które stanowiłyby podstawę do przestrzennej segmentacji tego rynku. Preferencje nabywców usługi tranzytu połączeń (a więc np. ich oczekiwania co do ceny lub jakości usługi) są zbliŝone na terenie całego kraju. 3. Struktura podmiotowa rynku właściwego Na podstawie danych zebranych w ramach postępowania stwierdzono, Ŝe działalność polegającą na świadczeniu usług tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telekomunikacyjnej prowadziło w 2007 r. 45 przedsiębiorców telekomunikacyjnych: 1. Telekomunikacja Polska S.A. 2. Polska Telefonia Komórkowa Centertel Sp. z o.o. 7 Wytyczne (pkt ) 12

13 3. POLKOMTEL S.A. 4. Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. 5. etelko Sp. z o.o. 6. Netia S.A. 7. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 8. MNI S.A. 9. ELTERIX S.A. 10. Tele2 Polska Sp. z o.o. 11. Multimedia Polska Mielec Sp. z o.o. 12. Premium Internet S.A. 13. datacom S.A. 14. Exatel S.A. 15. MEDIATEL S.A. 16. Agencja Rozwoju Regionalnego ARREKS S.A. 17. etel Polska Sp. z o.o. 18. Elektrownia Wodna śarnowiec S.A. 19. Petrotel Sp. z o.o. 20. T-Systems Polska Sp. z o.o. 21. GTS Polska Sp. z o.o. 22. Telefonia Dialog S.A. 23. GTS Energis Sp. z o.o. 24. Spółdzielnia Telekomunikacyjna WIST w Łące 25. MultiMedia Polska Południe S.A. 26. Multimedia Polska Zachód Sp. z o.o. 27. Kompania Węglowa S.A. 28. Multimedia Polska S.A. 29. CONCEPT-T Sp. z o.o. 30. Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe Bakar Krzysztof Piwnicki 31. Cyfrowe Sieci Multimedialne Sp. z o.o. 32. Intelligent Technologies S.A. 33. Zakład Energetyczny Płock Centrum Techniki Energetycznej Sp. z o.o. 34. Inter Energia S.A. 35. Telepolska Sp. z o.o. 36. Corponet Sp. z o.o. 37. Elpol Telekom Sp. z o.o. 38. Telekomunikacja Podlasie Sp. z o.o. 39. E.G.T. Eurotelekom Sp. z o.o. 40. Aster Sp. z o.o. 41. InfoTel Service Sp. z o.o. 42. Tankard Marcin Marszałek 43. Usługi Informatyczne Łukasz Pryłowski 44. Tartel sp. z o.o. 45. Bakarnet Sp. z o.o. 4. Analiza rynku pod kątem występowania znaczącej pozycji rynkowej 4.1. Prawne podstawy do wyznaczenia znaczącej pozycji na rynku właściwym Zgodnie z art. 21 ust1 ustawy Prawo telekomunikacyjne Prezes UKE przeprowadza analizę rynków właściwych w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych. Zgodnie z art. 24 ust 1, jeŝeli Prezes UKE ustali, Ŝe na rynku właściwym nie 13

14 występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. Natomiast zgodnie z art. 23 ust 3 jeŝeli na analizowanym rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, Prezes UKE zamyka postępowanie w drodze postanowienia. Ustawa Prawo telekomunikacyjne zobowiązuje Prezesa UKE do stosowania określonych kryteriów przy ocenie pozycji przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych na rynkach właściwych i przy ustaleniu, czy podmioty te posiadają odpowiednio: indywidualną lub kolektywną pozycję znaczącą. Kryteria te określone zostały jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 PT (dla analizy indywidualnej pozycji znaczącej) lub art. 24 ust 5 PT (dla kolektywnej pozycji znaczącej). Jednocześnie naleŝy zauwaŝyć, iŝ zgodnie z jej art. 24 ust. 6, uznanie przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych za posiadających znaczącą pozycję rynkową następuje na podstawie wyników oceny kryteriów, o których mowa w art. 24 ust. 3 lub 5 PT, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. PowyŜsze regulacje są zgodne z zapisami prawa wspólnotowego w kwestiach związanych z pojęciem dominacji, o której mowa w art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (tekst skonsolidowany, uwzględniający zmiany wprowadzone Traktatem z Nicei, Dziennik Urzędowy UE C 325 z 24 grudnia 2002 r.). Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 8 : Pozycja dominująca, o której mowa w tym artykule [82 TWE], oznacza pozycję siły ekonomicznej posiadanej przez danego przedsiębiorcę, która umoŝliwia mu powstrzymanie skutecznej konkurencji na danym rynku poprzez swobodę zachowania się w duŝej mierze niezaleŝnie od konkurentów, klientów (dostawców) i w końcu konsumentów. W punkcie 5 Wytycznych stwierdza się, Ŝe Komisja oraz regulatorzy (NRA) muszą: opierać się na zasadach prawa konkurencji i metodologiach słuŝących definiowaniu rynków, podlegających regulacji ex-ante oraz określeniu czy przedsiębiorstwo posiada znaczącą pozycję rynkową na tych rynkach. Jak podkreślają Wytyczne, na podstawie zasad wywodzących się z orzecznictwa, udział w rynku przedsiębiorstwa stanowi zasadnicze kryterium, odzwierciedlające siłę rynkową, to znaczy pozycję dominującą na tym rynku. Orzecznictwo wspólnotowe oparte jest na przekonaniu, Ŝe posiadanie duŝych udziałów w rynku przekraczających 50% pozwala, poza wyjątkowymi okolicznościami, załoŝyć, Ŝe dane przedsiębiorstwo posiada pozycję dominującą. Poza tym, ewolucja odpowiednich udziałów w rynku przedsiębiorstwa i jego konkurentów stanowi dodatkowy czynnik przy ocenie posiadania pozycji dominującej na danym rynku. Zgodnie z Wytycznymi Komisji, wymiar dynamiczny i przyszłościowy analiz, które mają zostać przeprowadzone na potrzeby regulacyjne, oznacza, Ŝe wymagane informacje obejmują okres odpowiednio długi. Niemniej jednak samo kryterium dotyczące udziałów w rynku nie moŝe wystarczać do ustalenia pozycji dominującej (znaczącej) przedsiębiorstwa. Na podstawie aktów prawa wspólnotowego i krajowego naleŝy wziąć pod uwagę takŝe inne wskaźniki określone w art. 24 ust. 3 i 24 ust. 5 PT (kryteria do ustalania indywidualnej i kolektywnej pozycji znaczącej). 8 Case 27/76; [1978] ECR 207; [1978] 1 CMLR 429 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem naduŝywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str

15 Niniejsza analiza, prowadzona jest w aspekcie przyszłościowym, mając na celu określenie moŝliwości regulacyjnych ex-ante na rynku. MoŜe więc prowadzić do wyników odmiennych niŝ te, które wynikałyby z zastosowania reguł konkurencji expost (w rozumieniu ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów). Przedmiotem niniejszej analizy nie jest bowiem badanie zachowań rynkowych przedsiębiorców w przeszłości, w szczególności pod kątem potencjalnego naduŝywania pozycji dominującej lub zawierania niedozwolonych przez prawo konkurencji porozumień ograniczających konkurencję, a określenie jego przyszłego kierunku rozwoju Specyfika rynku tranzytu połączeń w Polsce W ocenie Prezesa UKE, dokonując analizy konkurencyjności rynku tranzytu połączeń naleŝy wskazać na istotne kwestie, które mają wpływ na przedstawiane przez operatorów dane w ramach prowadzonej sprawozdawczości, a co za tym idzie na dane słuŝące organowi regulacyjnemu do podjęcia rozstrzygnięć w przedmiotowym postępowaniu. Przede wszystkim naleŝy podkreślić, iŝ w analizowanym okresie wielkość ruchu tranzytowanego systematycznie rosła, a co nietypowe dynamika wzrostu tego ruchu była zdecydowanie wyŝsza niŝ w przypadku dynamiki wzrostu ruchu zakańczanego. Wyniosła ona dla ruchu tranzytowanego 19,82% a dla zakańczanego 2,61% dla roku 2006 w stosunku do Tak duŝa róŝnica wielkości tych wskaźników budzi wątpliwości co do prowadzonej przez operatorów polityki handlowej na rynku tranzytu połączeń. Zdaniem Prezesa UKE, dynamika wzrostu ruchu tranzytowanego krajowego powinna być proporcjonalna lub przynajmniej zbliŝona do dynamiki wzrostu ruchu zakańczanego w Polsce (przychodzącego z kraju i z zagranicy). PoniŜszy przykład analizuje dalsze występowanie tego zjawiska w 2007 roku. W poniŝszym zestawieniu został wzięty pod uwagę tylko tzw. czysty tranzyt, który został wykazany przez wszystkich 45 operatorów działających na tym rynku na koniec 2007 r. W 2007 r. wielkość ruchu zakańczanego w sieciach operatorów telekomunikacyjnych, przychodzącego zarówno z kraju, jak i z zagranicy wyniosła milionów minut (dane zastrzeŝone), w tym milionów minut (dane zastrzeŝone) połączeń zakończonych zostało w sieci TP S.A. co daje 83,16% udziału TP w wolumenie ruchu zakańczanego w sieciach wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Natomiast w sieciach operatorów alternatywnych wartości te wyniosły odpowiednio (dane zastrzeŝone) minut i 16,84%. W tym samym okresie wielkość czystego tranzytu w sieciach polskich operatorów wynosiła: minut (dane zastrzeŝone), w tym jedynie minut (dane zastrzeŝone) połączeń tranzytowała TP S.A. co dawało jej 11% udział w rynku tranzytu połączeń, a operatorzy alternatywni tranzytowali 89% minut. 15

16 Porównując powyŝsze wielkości, moŝna stwierdzić, iŝ prawie cały ruch zakańczany przez wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych w Polsce jest jednocześnie najpierw tranzytowany. Taka sytuacja wydaje się być sprzeczna z panującym na rynku stanem faktycznym TP S.A. posiadała (na koniec lutego 2008 r.) (dane zastrzeŝone) umów o współpracy w zakresie wymiany ruchu z operatorami alternatywnymi, tym samym konieczność tranzytowania prawie wszystkich minut zakańczanych w sieciach wszystkich operatorów w Polsce wydaje się być z technicznego punktu widzenia bezzasadna. Jednym z powodów występowania takiej sytuacji moŝe być zjawisko polegające na zwiększaniu przychodów przez operatorów alternatywnych przychodami z usług tranzytu, pomimo braku ich ekonomicznego i technicznego uzasadnienia. Operatorzy alternatywni, mogą chcieć wykazać jak najwyŝsze wartości przychodów w swoich sprawozdaniach finansowych (przychody są jedną z podstawowych kategorii branych pod uwagę przy ocenie wyników finansowych spółek) i tranzytują połączenia, choć z technicznego i punktu widzenia nie jest to zasadne. Innym powodem jest funkcjonowanie w analizowanym okresie umów typu bill and keep (B&K). NaleŜy wyjaśnić, Ŝe umowa typu B&K (w dosłownym tłumaczeniu - taryfikuj i zatrzymaj) to typ umowy polegającej na tym, Ŝe operatorzy wymieniają się ruchem za darmo, kaŝdy taryfikuje swojego abonenta, ale pieniądze zatrzymuje po swojej stronie operator wywołujący (z którego sieci abonent rozpoczął połączenie). Zgodnie z tymi umowami operator zakańczający połączenia nie rozlicza się z operatorem, w którego sieci połączenie to zostało zainicjowane. W Polsce umowy typu B&K były podpisywane między TP S.A, i operatorami alternatywnymi. Dlatego teŝ w tym przypadku operator zakańczający połączenia w sieci Telekomunikacji Polskiej S.A. nie rozlicza się z TP za usługę zakończenia połączenia, ale pobiera jedynie opłatę za tranzyt z zakończeniem połączeń od operatora, któremu świadczy usługę tranzytu połączeń (innemu operatorowi alternatywnemu) wraz z ich zakończeniem w sieci TP. W tym przypadku operator alternatywny, posiadający umowę typu B&K z TP S.A. moŝe ustalać stawki za tranzyt z zakończeniem w sieci TP S.A. niŝszą niŝ stawki za zakończenie połączenia oferowana przez TP w jej sieci. W ten sposób operator alternatywny moŝe zwiększać wolumen ruchu we własnej sieci, tranzytując ruch przychodzący od operatorów, którzy mają umowy z TP, ale zasady rozliczeń określone w tych umowach opierają się na wyŝszych stawkach za usługę (w tym usługę zakończenia połączenia). Aby wykazać istnienie powyŝszych zjawisk na rynku tranzytu połączeń w Polsce Prezes UKE zwrócił się do 10 operatorów, posiadających w sumie 85% udziału w rynku tranzytu połączeń, o przekazanie następujących informacji, które miały pomóc zobrazować tę specyficzną sytuację. Operatorów poproszono o: - całkowitą wielkość zakupionych przez nich (Operator A) usług tranzytu połączeń (świadczonych przez Operatora B) do operatorów (Operator C), z którymi posiadają oni bezpośredni punkt styku sieci; 16

17 - całkowitą wielkość zakupionych przez nich (Operator A) usług tranzytu połączeń (świadczonych przez Operatora B) do operatorów (Operator D), z którymi nie posiadają oni bezpośrednich punktów styku sieci. Podczas przeprowadzonego badania stwierdzono, Ŝe duŝa część ruchu tranzytowanego w Polsce nie ma technicznego i ekonomicznego uzasadnienia, gdyŝ operatorzy (A) kupują tranzyt połączeń do operatorów (C), z którymi posiadają PSS. PowyŜsze moŝe mieć miejsce w dwóch sytuacjach. Jedna z nich występuje gdy operatorem tranzytującym połączenie (Operator B) jest operator typu B&K, który nie ponosi opłat za zakończenie połączenia u Operatora C. Wtedy Operator A czyli kupujący usługę tranzytu z zakończeniem u operatora typu B&K moŝe płacić mniej niŝ kosztowałoby go samo zakończenie połączenia u Operatora C, z którym posiada bezpośredni PSS. W ten sposób na krajowym rynku tranzytu połączeń w Polsce spora część ruchu tranzytowana moŝe być z punktu widzenia statystyki niezasadnie. Całkowita liczba minut połączeń tranzytowanych w sieciach polskich operatorów stacjonarnych moŝe być zatem zawyŝona w stosunku do realnych potrzeb rynku przez co moŝe wpływać na wyliczane w dalszej części analizy udziały rynkowe poszczególnych podmiotów. Druga dotyczy moŝliwości zwiększania przychodów przez operatorów alternatywnych przychodami z usług tranzytu, pomimo braku ich ekonomicznego i technicznego uzasadnienia. Tabela 1. Udział tranzytu nadwymiarowego w całkowitym tranzycie w Polsce w latach PSS ruch tranzytowany pomimo posiadania PSS z danym operatorem Bez PSS ruch tranzytowany z powodu braku PSS z danym operatorem Lp. Nazwa Operatora PSS bez PSS PSS bez PSS PSS bez PSS 1 Tele2 Polska Sp. z o.o. 82,04 17,96 87,56 12,44 63,45 36,55 2 Multimedia Polska - Mielec 94,60 5,40 95,09 4,91 97,73 2,27 3 Multimedia Polska S.A. 0,00 0,00 0,00 0,00 94,49 5,51 4 EXATEL S.A. 93,39 6,61 94,63 5,37 97,04 2,96 5 MEDIATEL S.A. 94,23 5,77 99,47 0,53 99,99 0,01 6 DR S.A. 95,83 4,17 78,31 21,69 7 Premium Internet S.A. 97,54 2,46 85,97 14,03 brak danych 8 NETIA S.A. 79,19 20,81 82,91 17,09 9 GTS Energis/Polska 72,01 27,99 77,91 22,09 10 TP S.A. 100,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 OGÓŁEM: 83,32 16,68 89,45 10,55 83,05 16,95 Źródło: UKE na podstawie danych operatorów telekomunikacyjnych. Z wolumenu ruchu przedstawionego przez operatorów wynika, Ŝe w 2007 r. ruchu nadmiarowego było aŝ 83%. Zaznaczyć naleŝy, Ŝe do powyŝszego opisu specyfiki polskiego rynku tranzytu pod uwagę wzięty został tylko ruch krajowy. Zdaniem Prezesa UKE fakt istnienia opisanych powyŝej zjawisk na polskim rynku moŝe wpływać na zwiększoną liczbę minut połączeń tranzytowanych w polskich sieciach operatorów alternatywnych, która moŝe częściowo zniekształcać obraz rynku tranzytu połączeń w Polsce i ma wpływ na ocenę innych kryteriów analizowanych w dalszej części tego postanowienia Udział przedsiębiorcy w rynku właściwym 17

18 Punktem wyjścia do analizy występowania podmiotu bądź podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej jest analiza udziałów rynkowych. Kryterium to jest równieŝ pierwszym na liście wśród wskaźników wymienionych w ustawie Prawo telekomunikacyjne słuŝących do oceny pozycji znaczącej. RównieŜ zdaniem Komisji 9 udział w rynku ma zasadnicze znaczenie jako wyznacznik dominacji rynkowej. Wskaźnik ten jest ponadto najczęściej wykorzystywanym kryterium oceny posiadania pozycji znaczącej na rynku właściwym, a jednocześnie stanowi wiarygodny i bardzo waŝny argument w analizie siły rynkowej przedsiębiorców. Ze względu na brak moŝliwości prawidłowego oszacowania przez większość operatorów działających na badanym rynku przychodów osiąganych ze świadczenia usługi tranzytu we własnej sieci (co wynika z faktu, iŝ usługi te w znacznej części fakturowane są wspólnie z usługami zakańczania połączeń), analizą przedmiotowego rynku zostały objęte dane i informacje dotyczące wielkości ruchu, tj. liczby minut połączeń tranzytowanych w poszczególnych stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych poszczególnych operatorów telekomunikacyjnych. W pierwszej kolejności, do obliczeń udziałów rynkowych zostały wliczone dwa rodzaje tranzytu, zgodnie z przyjętą definicją rynku właściwego, tj.: - sytuacja, w której połączenie inicjowane jest w sieci operatora A, tranzytowane w sieci operatora B lub sieci kilku operatorów a następnie zakańczane w sieci operatora C (czysty tranzyt), oraz gdy - połączenie inicjowane w sieci operatora A, tranzytowane i zakańczane w sieci operatora B (tzw. tranzyt wewnątrzsieciowy). NaleŜy przy tym zaznaczyć, iŝ jedynie Telekomunikacja Polska S.A. świadczy usługi tranzytu wewnątrzsieciowego (a więc połączenie inicjowane w sieci operatora A tranzytowane jest w sieci TP i zakańczane w sieci TP). Pozostali operatorzy telekomunikacyjni, wskazywali w toku prowadzonego postępowania, iŝ nie świadczą usługi tranzytu wewnątrzsieciowego, a jedynie usługę czystego tranzytu. Wynika to m.in. z faktu, iŝ operator zasiedziały posiada hierarchiczną budowę swojej sieci, a zarazem jego sieć jest najbardziej rozbudowana spośród wszystkich sieci operatorów działających na rynkach telefonii stacjonarnej w Polsce. PoniŜsza tabela przedstawia udziały poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych w rynku świadczenia usługi tranzytu pod względem liczby minut. W tabeli przedstawione zostały udziały rynkowe przedsiębiorców, którzy przynajmniej w jednym z analizowanych lat osiągnęli udział w rynku tranzytu połączeń wynoszący minimum 5%. Tabela 2. Udziały operatorów telekomunikacyjnych w rynku tranzytu połączeń w latach Nazwa Operatora Telekomunikacja Polska S.A. 45,59 44,66 37,52 32,32 EXATEL S.A. 14,12 11,68 11,81 14,02 Premium Internet S.A. 0,00 5,90 10,07 11,63 Netia S.A. 5,64 5,71 7,72 7,54 GTS Energis Sp. z o.o. 11,08 9,04 7,68 8,10 Długie Rozmowy S.A. 5,21 2,20 1,49 0,00 Tele2 Polska Sp. z o.o. nd nd nd 6,45 9 Punkt 3.1. Wytycznych 18

19 Pozostali: 18,36 20,80 23,71 19,93 Źródło: UKE na podstawie danych operatorów telekomunikacyjnych. Biorąc pod uwagę dane zawarte w tabeli 2, stwierdzić naleŝy, Ŝe udział w badanym rynku właściwym Telekomunikacji Polskiej jest prawie dwukrotnie wyŝszy od udziału następnego w kolejności operatora - firmy EXATEL. Natomiast róŝnice pomiędzy wielkością udziałów pozostałych operatorów są niewielkie rzędu kilku punktów procentowych. Z drugiej strony wskazać naleŝy, iŝ udział operatora zasiedziałego ulega w ciągu ostatnich czterech lat obniŝeniu. Istotną grupę przedsiębiorców, działających na tym rynku stanowili operatorzy, których udział w rynku tranzytu połączeń na koniec roku 2007 nie przekraczał 5% (w powyŝszej tabeli zostali oni określeni jako pozostali). Łącznie wielkość usług tranzytu połączeń świadczonych przez tych operatorów w 2007 r. wyniosła prawie 20%. Aby w pełni zbadać sytuację panującą na rynku tranzytu połączeń Prezes UKE dokonał równieŝ analizy udziałów rynkowych tylko w zakresie tzw. czystego tranzytu. Pojęcie to oznacza, Ŝe połączenie tranzytowane jest przez sieć operatora/operatorów, w której nie zostało ono zainicjowane, ani równieŝ zakończone. Zgodnie z informacjami przedstawianymi przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych tylko ten rodzaj tranzytu jest świadczony przez operatorów alternatywnych w Polsce. Tabela 3. Udziały poszczególnych przedsiębiorców w rynku tranzytu połączeń w Polsce (z wyłączeniem tranzytu wewnątrzsieciowego) Nazwa Operatora EXATEL S.A. 22,93 18,91 17,19 18,45 Premium Internet S.A. 0,00 9,55 14,66 15,30 Telekomunikacja Polska S.A. 11,61 10,45 9,06 10,94 GTS Energis Sp. z o.o. 18,00 14,64 11,18 10,66 Netia S.A. 9,16 9,24 11,24 9,92 Tele2 Polska Sp. z o.o. 0,00 0,00 2,47 8,49 T-Systems Sp. z o.o. 4,87 2,99 2,94 3,40 GTS Polska Sp. z o.o. 0,00 5,19 3,11 3,21 MEDIATEL S.A. (SM-Media) 3,98 5,38 6,18 2,70 Multimedia Polska Zachód Sp. z o.o. 1,07 1,69 1,49 1,08 Multimedia Polska Mielec Sp. z o.o. 5,14 3,33 3,28 0,91 etel Polska Sp. z o.o. 0,11 2,51 1,03 0,81 Długie Rozmowy S.A. 8,47 3,55 2,18 0,00 NOM Sp. z o.o. 3,86 4,00 0,37 0,00 Pozostali: 10,79 8,58 13,64 14,12 Źródło: UKE na podstawie danych operatorów telekomunikacyjnych. Z powyŝszej tabeli wynika, Ŝe największy udział w zakresie czystego tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej w 2007 r. osiągnął EXATEL S.A.- 18,45%. Drugim operatorem był w 2007 r. Premium Internet S.A. 15,30%, a dopiero trzecie miejsce zajęła Telekomunikacja Polska S.A. udział na poziomie 11%. Podobny udział jak TP osiągnął w roku 2007 GTS Energis Sp. z o.o. (10,66%). 19

20 Podsumowując analizowane kryterium naleŝy stwierdzić, iŝ operatorem posiadającym największy udział w rynku tranzytu połączeń (włączając równieŝ tranzyt wewnątrzsieciowy) była w analizowanym okresie Telekomunikacja Polska S.A. Udział tego operatora w badanym okresie uległ jednak spadkowi i w 2007 r. osiągnął poziom 32,32%, zaś udziały pozostałych operatorów zwiększyły się. Z kolei udział TP tylko w zakresie czystego tranzytu był wyraźnie niŝszy i wyniósł 10,94% w roku DuŜy wzrost udziału zanotowała równieŝ spółka Tele2 Polska. Tym samym, w ocenie Prezesa UKE, w chwili obecnej analizowane kryterium nie wskazuje, aby którykolwiek z operatorów działających na rynku tranzytu połączeń w Polsce zajmował samodzielnie pozycję znaczącą. Niemniej jednak rynek ten będzie nadal podlegał systematycznemu monitorowaniu, w tym ocenie udziałów poszczególnych podmiotów. 5. Analiza rynku pod kątem występowania indywidualnej pozycji znaczącej w oparciu o inne kryteria Zgodnie z art. 24 ust. 3 oprócz kryterium udziałów rynkowych, Prezes UKE analizując stan rynku tranzytu połączeń powinien przeanalizować równieŝ inne niŝ udziały w rynku kryteria, które charakteryzują sytuacje konkurencyjną na tym rynku. PoniŜej została przeprowadzona analiza wszystkich najwaŝniejszych kryteriów pozwalających na dokonanie oceny konkurencyjności rynku tranzytu połączeń w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej Istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego O istnieniu przewagi technologicznej konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego moŝemy mówić, jeśli posiada on na danym rynku właściwym taką technologię, która umoŝliwia mu tańsze lub efektywniejsze świadczenie usług albo dostarczanie w dotychczasowej cenie produktów lub usług nowocześniejszych i posiadających więcej funkcji lub zastosowań od dostarczanych do tej pory. Spełnianie tego kryterium przez konkretnego przedsiębiorcę moŝe stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. Do świadczenia usługi tranzytu połączeń przedsiębiorcy telekomunikacyjni uŝywają podobnych technologii, przez co nie moŝna stwierdzić występowania przewagi technologicznej któregokolwiek z nich. Rozwiązania telekomunikacyjne są oferowane przez szereg producentów i są powszechnie dostępne. W związku z powyŝszym nie moŝna mówić o istnieniu przewagi technologicznej któregokolwiek przedsiębiorcy telekomunikacyjnego gdyŝ Ŝaden z nich nie posiada na analizowanym rynku takiej technologii, która umoŝliwiałaby mu tańsze lub efektywniejsze świadczenie usług Brak albo niewielki poziom równowaŝącej siły nabywczej Analiza powyŝszego kryterium pozwala określić, czy poziom siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jest wystarczająco wysoki, aby zrównowaŝyć pozycję tego przedsiębiorcy jako dostawcy usług na danym rynku właściwym. Istnienie klientów o silnej pozycji negocjacyjnej ma istotny wpływ na warunki konkurencyjności na danym rynku i ogranicza zdolność przedsiębiorców telekomunikacyjnych do działań niezaleŝnych od pozostałych uczestników rynku, w tym do nieuzasadnionego podwyŝszania cen. 20

21 Zasadniczo, niski poziom równowaŝącej siły nabywczej na danym rynku właściwym, czyli brak klientów lub grup klientów o silnej pozycji negocjacyjnej w stosunku do konkretnego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych, wzmacnia ich pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im niŝszy jest poziom równowaŝącej siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców na danym rynku, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe przedsiębiorca lub przedsiębiorcy ci zajmują indywidualną lub kolektywną pozycję znaczącą. Poziom równowaŝącej siły nabywczej uznaje się za wysoki, jeśli: do jednego klienta bądź grupy klientów trafia duŝa część produktów lub usług konkretnego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych, najwięksi klienci są dobrze poinformowani na temat alternatywnych dostawców danych produktów lub usług, najwięksi klienci mogą łatwo i niewielkim kosztem przestawić się na korzystanie z tych alternatywnych dostawców, najwięksi klienci mogą rozpocząć samodzielnie wytwarzanie danych produktów lub usług, przedsiębiorca lub przedsiębiorcy telekomunikacyjni zainwestowali znaczne środki w infrastrukturę słuŝącą wyłącznie dostarczaniu produktów lub usług konkretnym największym klientom. Do oceny tego wskaźnika bierze się pod uwagę przede wszystkim stopień koncentracji sprzedaŝy, czyli udział największych klientów w wartości sprzedaŝy danego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców na rynku. Ze względu na brak danych za rok 2007 kryterium to zostało przeanalizowane w oparciu o informacje z roku Ze względu jednak na specyfikę tego rynku o ile udziały procentowe w poniŝszych zestawieniach mogły się nieco zmienić w 2007 roku to najwięksi klienci z duŝym prawdopodobieństwem pozostali tacy sami. W 2006 r. największymi klientami Telekomunikacji Polskiej S.A. w zakresie usługi tranzytu połączeń były następujące podmioty: Tabela 4. Najwięksi klienci TP. S.A. korzystający z usługi tranzytu w 2006 r. (dane zastrzeŝone) Nazwa Operatorów Udział w przychodach TP S.A. Źródło: UKE na podstawie danych operatorów telekomunikacyjnych. Łączny udział ww. podmiotów w przychodach osiągniętych przez operatora zasiedziałego z usługi tranzytu połączeń w swojej sieci na rzecz tych podmiotów wyniósł prawie (dane zastrzeŝone). Opisana powyŝej sytuacja wskazuje na niski poziom równowaŝącej siły nabywczej, tym bardziej, Ŝe głównym nabywcą jest spółka naleŝąca do tej samej grupy kapitałowej. W 2006 roku najwięksi klienci EXATEL S.A. w zakresie usługi tranzytu połączeń osiągnęli następujące udziały: Tabela. 5. Najwięksi klienci Exatel S.A. korzystający z usługi tranzytu w 2006 r. (dane zastrzeŝone) Nazwa Operatorów Udział w przychodach Exatel S.A. 21