Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa DECYZJA

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska Warszawa, dnia 29 maja 2007 r. DRTD SMP /06 (25) Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust.1 i 2, w związku z art. 24 ust. 4 i 5, art. 25 ust. 2, art. 46 ust. 2 pkt 1, 2, 3, 4, art. 47 ust. 1, art. 47 ust. 2 pkt 1 i 2, art. 47 ust. 3, art. 47 ust. 8 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.) i 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420) zwanego dalej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury oraz w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), art. 4 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2258), art. 206 ust. 1 i art. 206 ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz art Kodeksu postępowania administracyjnego: I. ustalam, Ŝe na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie nie występuje skuteczna konkurencja; II. III. wyznaczam Telekomunikację Polską S.A. z siedzibą w Warszawie jako przedsiębiorę zajmującego pozycję znaczącą na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie; nakładam na Telekomunikację Polską S.A z siedzibą w Warszawie następujące obowiązki regulacyjne w zakresie świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 47 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne zapewnienia

2 części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych, tj.: zestawu obejmującego następujące łącza: 1. cyfrowe łącza telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływnościach: n x 64 kbit/s (gdzie n = ), 2. cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, podzielonej na kanały po 64 kbit/s (łącza strukturalne 2 Mbit/s), 3. cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, niepodzielonej na kanały (łącza niestrukturalne 2 Mbit/s), 4. dwuprzewodowe i czteroprzewodowe analogowe łącza telekomunikacyjne dla pasma 300 Hz 3400 Hz o zwykłej i specjalnej jakości w przypadku operatorów publicznych stacjonarnych sieci telefonicznych; na zasadach niedyskryminacji i przejrzystości. 2. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nieustalaniu zawyŝonych cen w zakresie detalicznych usług zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nieutrudnianiu wejścia na rynek innym przedsiębiorcom; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nieograniczaniu konkurencji poprzez ustalanie zaniŝonych cen usług, na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie; 5. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na niestosowaniu nieuzasadnionych preferencji dla określonych uŝytkowników, z wyłączeniem wyjątków przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne; 6. obowiązek, o którym mowa w art. 47 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na: a) prowadzeniu rachunkowości regulacyjnej zgodnie z zatwierdzoną przez Prezesa UKE instrukcją, b) prowadzeniu kalkulacji kosztów usług w zakresie zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie, poprzez zastosowanie metody opartej na zorientowanym przyszłościowo w pełni alokowanym koszcie (FL-FDC), zgodnie z zatwierdzonym przez Prezesa UKE opisem kalkulacji kosztów i określania ich cen w oparciu o uzasadnione koszty związane z ich świadczeniem; 7. obowiązek, o którym mowa w art. 47 ust. 8 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na przedstawianiu do zatwierdzenia przez Prezesa UKE cenników i regulaminów świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie. IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu stosownie do art. 206 ust. 2 i ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne. 2

3 UZASADNIENIE Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji, do zakresu działania Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej przechodzą dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwany równieŝ Prezesem URTiP). Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, sprawy wszczęte przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty w zakresie zadań przejmowanych przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego równieŝ Prezesem UKE lub Regulatorem) i niezakończone przed dniem wejścia w Ŝycie ustawy toczą się przed Prezesem UKE według przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne zwanej dalej Pt, ustawą lub Prawem telekomunikacyjnym. Ponadto, w dniu 9 lutego 2006 r. weszła w Ŝycie ustawa z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego i naleŝy zauwaŝyć, iŝ stan prawny ustalony wskazaną ustawą został uwzględniony w niniejszej decyzji. 1. Implementacja procedury regulacji ex ante do polskiego porządku prawnego Podstawowe zasady i reguły nowego reŝimu regulacyjnego dla rynku telekomunikacyjnego, w tym równieŝ procedurę regulacji ex ante określa przede wszystkim dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa). Zgodnie z art. 15 dyrektywy ramowej, po przeprowadzeniu publicznej konsultacji oraz konsultacji z krajowymi organami regulacyjnymi (NRA), Komisja Europejska przyjmie Zalecenie określające rynki produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą usprawiedliwiać nałoŝenie obowiązków regulacyjnych, określonych w dyrektywach szczegółowych. Rynki te zostaną określone zgodnie z przepisami prawa konkurencji. Jednocześnie Komisja opublikuje Wytyczne dotyczące analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej. Mając na uwadze treść Zalecenia i Wytycznych NRA definiują rynki właściwe zgodnie z prawem konkurencji i stosownie do okoliczności występujących w danym państwie (moŝliwe jest równieŝ zdefiniowanie rynków spoza Zalecenia Komisji, po uzyskaniu jej zgody), a w szczególności definiują rynki geograficzne w obrębie danego terytorium. Art. 16 dyrektywy ramowej stanowi, Ŝe niezwłocznie po uchwaleniu Zalecenia lub jego zmian, NRA przeprowadzą analizę odnośnych rynków. Analiza ta powinna zostać przeprowadzona w miarę potrzeb we współpracy z organem ds. konkurencji. JeŜeli wyniki analizy wskaŝą, Ŝe na rynku występuje skuteczna konkurencja, wtedy NRA nie będzie nakładał obowiązków regulacyjnych, a istniejące zostaną zniesione. JeŜeli wyniki analizy określą, iŝ dany rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, wtedy NRA wskaŝe przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa posiadające znaczącą pozycję rynkową oraz nałoŝy lub zmieni istniejące obowiązki regulacyjne. Jednocześnie dyrektywa ramowa przewiduje, Ŝe dla rozstrzygnięć związanych z nałoŝeniem obowiązków regulacyjnych naleŝy zastosować mechanizm konsultacji określony w art. 6 dyrektywy a takŝe mechanizm odnoszący się do konsolidacji wewnętrznego rynku w zakresie łączności elektronicznej, wskazany w art. 7 dyrektywy ramowej. Mając na uwadze postanowienia dyrektywy ramowej, Komisja Europejska wydała: 3

4 - Zalecenie Komisji Europejskiej 2003/311/WE z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (zwane dalej Zaleceniem ) - wskazujące na przesłanki uzasadniające poddanie rynku właściwego regulacji ex ante, a takŝe określające listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante; - Notę wyjaśniającą do Zalecenia Komisji Europejskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych Ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej ( nes/relevant_markets/en1_2003_497.pdf.) zwaną dalej Notą wyjaśniającą ; - Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (zwane dalej Wytycznymi ) - skupiające się przede wszystkim na kwestiach związanych z definiowaniem rynków, ich analizą pod kątem występowania podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej a takŝe procedurach konsultacyjnych. Wskazana powyŝej procedura regulacji ex ante została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne przewidywała w przypadku niniejszego postępowania następujący etapy regulacji rynku: a. wydanie rozporządzenia ministra właściwego do spraw łączności w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); b. wszczęcie i przeprowadzenie przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej postępowania w sprawie określenia, czy na rynku właściwym, określonym w rozporządzeniu, występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); c. w przypadku stwierdzenia występowania na rynku skutecznej konkurencji wydanie przez Prezesa UKE postanowienia w sprawie stwierdzenia, Ŝe na analizowanym rynku występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego); d. w przypadku ustalenia, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja przygotowanie przez Prezesa UKE projektu decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakładającej obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie (art. 24 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); e. poddanie projektu rozstrzygnięcia w sprawie wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji rynkowej i nałoŝenia określonych obowiązków regulacyjnych postępowaniu konsultacyjnemu oraz konsolidacyjnemu (art. 25 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); f. wydanie postanowienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - zwanego dalej Prezesem UOKiK w sprawie przyjętego przez Prezesa UKE projektu rozstrzygnięcia w kwestii wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej (art. 25 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego); oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych w trybie art. 106 Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 206 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne) g. wydanie decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji 4

5 rynkowej oraz nakładającej obowiązki regulacyjne (art. 25 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego). Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w Ŝycie niniejszej ustawy tj. przed dniem 9 lutego 2006 r. postępowania w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, stają się postępowaniami w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne. Mając na uwadze powyŝsze naleŝy stwierdzić, Ŝe niniejsza decyzja stanowi realizację etapów procesu regulacyjnego wskazanych w punktach a g z uwzględnieniem zapisów art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. 2. Przebieg postępowania w sprawie ustalenia, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie 1. Pismem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI /04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne wszczął z urzędu postępowanie sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone do dnia 9 lutego 2006 r. 3. Wraz z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na tym rynku właściwym oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych. 4. Pismem z dnia 30 listopada 2006 r., Prezes UKE powiadomił Telekomunikację Polską S.A. (zwaną dalej równieŝ TP S.A., Spółką, Operatorem) z siedzibą w Warszawie o rozszerzeniu postępowania, stosownie do powołanego wyŝej art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz Kodeks postępowania cywilnego. 5. W związku z prowadzonym postępowaniem zwrócono się do przedsiębiorców telekomunikacyjnych o wypełnienie formularzy informacyjnych. Dane i informacje przekazane przez wskazanych przedsiębiorców były następnie w odpowiedzi na kolejne pisma Regulatora uzupełniane i doprecyzowane. Do analizy uŝyto takŝe informacji 5

6 udostępnianych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na oficjalnych stronach internetowych. 6. Pismem z dnia 30 listopada 2006 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego dotyczącego projektu decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie wyznaczenia Telekomunikacji Polskiej S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego pozycję znaczącą na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie oraz nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie. 7. W dniu 30 listopada 2006 r. Komisja Europejska zarejestrowała pod numerem PL/2006/0550 notyfikację UKE dotyczącą projektu decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w sprawie wyznaczenia Telekomunikacji Polskiej S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie i nałoŝenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie. W dniu 22 grudnia 2006 r. Komisja przekazała swoje stanowisko w przedmiotowej sprawie. Komisja nie wniosła zastrzeŝeń do projektu decyzji. 8. W dniach 30 listopada 2006 r. 2 stycznia 2007 r. Prezes UKE przeprowadził postępowanie konsultacyjne w sprawie wyznaczenia Telekomunikacji Polskiej S.A. jako przedsiębiorcy telekomunikacyjnego zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie oraz nałoŝenia na tego przedsiębiorcę obowiązków regulacyjnych. W ramach postępowania konsultacyjnego do Prezesa UKE wpłynęły 3 opinie złoŝone przez: Telekomunikację Polską S.A., Krajową Izbę Gospodarczą Elektroniki i Telekomunikacji, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Stanowiska uczestników postępowania konsultacyjnego zostały opublikowane na stronach Urzędu w dniu 14 lutego 2007 r. 9. Pismem z dnia 23 lutego 2007 r. (DRTD-SMP /06 (8)) Prezes UKE powiadomił Telekomunikację Polską S.A. o przekazaniu w dniu 23 lutego 2007 r. (DRTD-SMP /06 (7)) projektu rozstrzygnięcia Prezesowi UOKiK, celem zajęcia stanowiska. Projekt ten został umieszczony na stronach Urzędu w dniu 26 lutego 2007 r. wraz z komentarzem Prezesa UKE do konsultacji. 10. W dniu 9 marca 2007 r. do Prezesa UKE wpłynęło postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (DOK /07/MKK) dotyczące przedmiotowej decyzji. W postanowieniu tym Prezes UOKiK uznał, iŝ na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie nie występuje skuteczna konkurencja, TP S.A. zajmuje na tym rynku pozycję znaczącą oraz zasadne jest nałoŝenie na tego Operatora obowiązków określonych w art. 47 ust. 1, art. 46 ust. 2 pkt 1, art. 46 ust. 2 pkt 2, art. 46 ust. 2 pkt 3, art. 46 ust. 2 pkt 4, art. 47 ust. 2 pkt 1 i 2, art. 47 ust. 8 ustawy Prawo telekomunikacyjne. 11. W dniu 13 marca 2007 r. Prezes UKE zawiadomił TP S.A. (sygn. DRTD-SMP

7 45/06(10)) o zakończeniu postępowania dowodowego i wyznaczył termin do wypowiedzenia się Spółki co do zebranych materiałów i dowodów do dnia 26 marca 2007 r. 12. W dniu 26 marca 2007 r. do UKE wpłynął wniosek TP S.A (sygn. CPR/JS/977/03/07) w którym Spółka zwróciła się do Prezesa UKE o przedłuŝenie terminu na przedstawienie ostatecznego stanowiska w sprawie, do czasu uzyskania przez Spółkę informacji (od Prezesa UOKiK oraz od Prezesa UKE) umoŝliwiających pełne wypowiedzenie się w zakresie obowiązków regulacyjnych nałoŝonych na Spółkę niniejszą decyzją. W stanowisku tym Spółka przytoczyła szereg argumentów przemawiających za brakiem uzasadnienia dla stosowania określonych obowiązków regulacyjnych nakładanych na Spółkę. Prezes UKE na tym etapie nie ustosunkowywał się do niniejszych zarzutów, a jedynie przychylając się do stanowiska Spółki wydłuŝył przedmiotowy termin (sygn. DRTD-SMP /06(13) z dnia 5 kwietnia 2007 r.) do dnia 23 kwietnia 2007 r. 13. W dniu 28 marca 2007 r. do Prezesa UKE wpłynęło pismo TP S.A (sygn. CPR/JS/1029/03/07) zawierające kolejny wniosek Spółki o przedłuŝenie terminu na przedstawienie ostatecznego stanowiska w niniejszej sprawie, z uwagi na konieczność uzyskania i przeanalizowania informacji od Prezesa UOKiK oraz Prezesa UKE. Spółka zaznaczyła, iŝ zmuszona była zmodyfikować swój pierwszy wniosek o udostępnienie informacji publicznej skierowany do Prezesa UOKiK, z uwagi na treść odpowiedzi Prezesa UOKiK na pierwszy wniosek TP S.A., wskazującej, iŝ we wnioskowanej formie dane nie mogą zostać udostępnione. W piśmie Spółka wnioskowała o uwzględnienie niniejszego faktu w postanowieniu o przedłuŝeniu terminu na złoŝenie ostatecznego stanowiska. 14. W dniu 6 kwietnia 2007 r. do Prezesa UKE wpłynęło pismo TP S.A (sygn. CPR/JS/2058/04/07) wnioskujące o: - włączenie do materiału dowodowego sprawy, przygotowanego przez Urząd Raportu o stanie rynku telekomunikacyjnego rok 2004 ; - przeprowadzenie przez Prezesa UKE badań udziałów rynkowych poszczególnych podmiotów na rynku właściwym przy załoŝeniu jego dalszej segmentacji w zaleŝności od długości łączy. 15. W dniu 24 kwietnia 2007 r. Prezes UKE w postanowieniu (sygn. DRTD-SMP /06 (18)) odmówił uwzględnienia przedmiotowego wniosku TP S.A. 16. W dniu 10 kwietnia 2007 r. do Prezesa UKE wpłynął wniosek TP S.A (sygn. CPR/JS/2070/04/07) o zawieszenie postępowania na podstawie istnienia zagadnienia wstępnego, które powinno być rozstrzygnięte przez sąd przed wydaniem przedmiotowej decyzji. Zagadnieniem wstępnym, które w opinii Spółki powinno być rozstrzygnięte przez sąd przed wydaniem przedmiotowej decyzji jest sprawa zakończona decyzją Prezesa UKE z dnia 20 grudnia 2006 r., zmieniająca decyzję Prezesa UKE z dnia 6 czerwca 2006 r., zatwierdzającą zmianę Cennika usługi krajowe łącza dzierŝawione. 17. W dniu 24 kwietnia 2007 r. Prezes UKE postanowieniem (sygn. DRTD-SMP /06 (20)) odmówił zawieszenia przedmiotowego postępowania. 18. W dniu 11 kwietnia 2007 r. do Prezesa UKE wpłynęło pismo TP S.A. (sygn. CPR/JS/3012/04/07) dotyczące wyjaśnienia czy w zakres analizy rynku właściwego 7

8 prowadzonej przez Prezesa UKE wchodzą łącza międzynarodowe. 19. W dniu 24 kwietnia 2007 r. pismem (sygn. DRTD-SMP /06 (19)) Prezes UKE wyjaśnił, iŝ łącza takie nie zostały włączone w zakres analizy rynku właściwego. 20. W dniu 18 kwietnia 2007 r. do Prezesa UKE wpłynął wniosek TP S.A (sygn. CPR/JS/3093/04/07) podtrzymujący wcześniejszy wniosek o przedłuŝenie terminu na złoŝenie końcowego stanowiska. 21. W dniu 23 kwietnia 2007 r. pismem (sygn. DRTD-SMP /06 (17)) Prezes UKE przedłuŝył termin do wypowiedzenia się przez Spółkę do dnia 26 kwietnia 2007 r. 22. W związku z zakończeniem postępowania w dniu 26 kwietnia 2007 r. do Prezesa UKE wpłynęło ostateczne stanowisko TP S.A. w przedmiotowej sprawie. Spółka podtrzymała swoje stanowisko zgłaszane w poszczególnych wystąpieniach w trakcie postępowania oraz zwróciła uwagę na następujące kwestie: a) Spółka podniosła, iŝ ze względu na wyznaczony przez Prezesa UKE termin do złoŝenia końcowego stanowiska w sprawie nie mogła włączyć do materiału dowodowego zaświadczenia, o które wystąpiła do UKE wnioskiem z dnia 18 kwietnia 2007 r. (dotyczącym przekazania szeregu informacji na temat ilości skarg na TP) i którego nie otrzymała do dnia 26 kwietnia 2007 r. Zaświadczenie o wydanie którego zwróciła się Spółka miało stanowić dowód na okoliczność niewłaściwości zidentyfikowanych problemów oraz proponowanych obowiązków regulacyjnych. Prezes UKE pragnie wskazać, iŝ termin 26 kwietnia 2007 roku był juŝ drugim (ostatecznym) terminem wyznaczonym przez Prezesa UKE dla Spółki na przekazanie ostatecznego stanowiska w sprawie. Biorąc pod uwagę ten fakt Spółka miała i tak więcej czasu na zebranie materiału dowodowego niŝ było to pierwotnie przewidziane. Ponadto, Prezes UKE pragnie zauwaŝyć, iŝ w dniu 25 kwietnia 2007 r. Prezes UKE przekazał Spółce postanowienie (sygn. DRTD-WUD /07 (4)) będące odpowiedzią na wniosek (sygn. CPR/JS/3094/04/07). PoniewaŜ przedmiotowym postanowieniem Prezes UKE odmówił wydania zaświadczenia, o które wnioskowała Spółka naleŝy tym bardziej uznać, iŝ fakt, Ŝe Spółka nie otrzymała owego postanowienia do dnia 26 kwietnia 2007 r. nie mógł mieć Ŝadnego wpływu na końcowy kształt ostatecznego stanowiska Spółki. b) W ocenie Spółki Prezes UKE niewłaściwie zidentyfikował problemy stanowiące podstawę do nałoŝenia obowiązków regulacyjnych. Zdaniem TP S.A. moŝliwość świadczenia usługi minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych w skali całego kraju posiada takŝe Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o., dlatego teŝ identyfikacja tego problemu nie znajduje pokrycia w stanie faktycznym. Ponadto Spółka zwróciła uwagę na dostawców lokalnych funkcjonujących na terenie całego kraju, którzy stanowią dla niej konkurencję na rynkach lokalnych. W opinii TP S.A. skutecznej konkurencji nie musi stanowić jeden podmiot, ale moŝe stanowić ją wiele podmiotów, które obejmują swoją działalnością obszar całego kraju. Prezes UKE nie zgadza się z opinią TP S.A. jakoby moŝliwości Telekomunikacji Kolejowej 8

9 Sp. z o.o. były porównywalne z moŝliwościami TP S.A. (co zostało wykazane w projekcie decyzji). Bez wątpienia Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. jest przedsiębiorstwem duŝym, dysponującym rozległymi moŝliwościami funkcjonowania na rynku właściwym jednakŝe samo to jeszcze nie świadczy o tym, iŝ jej potencjał jest porównywalny z TP S.A. Wystarczy porównać kryteria udziału obu operatorów pod względem przychodów uzyskanych ze świadczenia detalicznej usługi dzierŝawy łączy do 2 Mbit/s (zarówno analogowych jak i cyfrowych), które wyniosły odpowiednio TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o.: 67% - 8% w 2003 r., 63% - 7 % w 2004 r. oraz 60 % - 7% w 2005 r., jak równieŝ pod względem liczby posiadanych przez TP S.A. i Telekomunikację Kolejową Sp. z o.o. łączy cyfrowych i analogowych (patrz: punkt 5.2 Udział przedsiębiorcy w rynku właściwym s projektu decyzji wersja jawna) wynoszące odpowiednio TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o.: 71 % - 4 % w 2003 r., 66% - 13% w 2004 r. oraz 65% - 1% w 2005 r. Ponadto w opinii Prezesa UKE sytuacja, w której konkurencję stanowiliby dostawcy lokalni obejmujący zasięgiem swoich sieci obszar całego kraju, nie stanowi efektywnej konkurencji na niniejszym rynku. Przede wszystkim analizowany rynek jest rynkiem krajowym zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie rynków właściwych. W ramach tego rynku nie zostały wyszczególnione rynki lokalne. Prezes UKE analizując przedmiotowy rynek ostatecznie badał siłę rynkową podmiotów, których sieć obejmuje zasięgiem cały kraj. c) TP S.A. podniosła, iŝ problem moŝliwego zawyŝania opłat za usługi części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepustowościach do 2 Mbit/ ma charakter potencjalny i nie znajduje pokrycia w rzeczywistym stanie faktycznym. Ponadto problem ten jest uzasadniany przez Prezesa UKE w oparciu o skargi odbiorców usług, które w opinii Spółki nie mogą stanowić argumentu, Ŝe ceny są wysokie. Zdaniem Spółki podwyŝka, którą przytacza Prezes UKE jako element argumentacji przemawiający za istnieniem powyŝszego problemu, najpierw zyskała akceptację Prezesa UKE i dopiero skargi od organów administracji spowodowały zmianę decyzji Prezesa UKE. Ponadto praktyka zakładania tłumików jest w opinii Spółki uzasadniona koniecznością zabezpieczenia się przed nieuczciwymi odbiorcami, którzy wykorzystują łącza ponad umowną przepływność. Analiza Prezesa UKE ma charakter ex ante. Identyfikuje ona zarówno problemy, które na rynku wystąpiły jak i teŝ te, które biorąc pod uwagę specyfikę rynku oraz występujące na nim tendencje mogą zaistnieć w przyszłości. Dlatego teŝ problem, o którym wspomina TP S.A. został zidentyfikowany w decyzji Prezesa UKE. Prezes UKE pragnie podkreślić, iŝ nie moŝe lekcewaŝyć skarg ze strony klientów Spółki na rynku właściwym. Są one równieŝ istotnym elementem oceny rynku i sygnały te dają rozeznanie w jaki sposób warunki zakupu usług na rynku właściwym są postrzegane przez potencjalnych kontrahentów TP S.A. Zmiana decyzji Prezesa UKE w zakresie cennika została podyktowana faktem, iŝ na dzień wydania decyzji zatwierdzającej zmianę obowiązującego cennika, Prezesowi UKE nie były takŝe znane informacje umoŝliwiające dokonanie oceny wpływu na rynek dzierŝawy łączy, jaki wywoła zmiana relacji między opłatami stałymi a zmiennymi, a w konsekwencji na cały rynek telekomunikacyjny. Prezes UKE nie miał moŝliwości uzyskania informacji o ilości, rodzaju i długości wykorzystywanych przez abonentów łączy dzierŝawionych, których to brak, jak okazało się post factum, przyczynił się do zagroŝenia powaŝnymi szkodami dla 9

10 gospodarki narodowej. Ponadto naleŝy zauwaŝyć, iŝ Prezes UKE otrzymał wiele informacji m.in. od Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, a takŝe Starosty Powiatu Tarnowskiego, Ŝe wejście w Ŝycie z dniem 1 stycznia 2007 r. cennika usług krajowych łączy dzierŝawionych, spowoduje podwyŝkę miesięcznych opłat abonamentowych za łącza analogowe dla pasma Hz zwykłej i specjalnej jakości, co moŝe wywołać powaŝne szkody dla waŝnych interesów Państwa. I tak np. MSWiA podkreśliło, iŝ szczególnie w przypadku takich słuŝb jak Policja i StraŜ Graniczna, gdzie łącza analogowe przedkładają się bezpośrednio na właściwe zapewnienie poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego, zmiany wartości opłat za te łącza przyniosą negatywne skutki. Bowiem o łącza analogowe oparte są tzw. sztywne linie, które spinają lokalne stanowiska dowodzenia Policji, StraŜy PoŜarnej, Pogotowia Ratunkowego i innych słuŝb w całej Polsce. MSWiA wskazało, iŝ właśnie tymi łączami najczęściej są przesyłane wezwania na ratunek Ŝycia, ten typ łączy jest wykorzystywany w przypadku zdarzeń nadzwyczajnych przez słuŝby ratunkowe czy BOR, czego przykładem mogą być wielka powódź sprzed kilku lat, katastrofa w Katowicach, operacja papieska. Biorąc pod uwagę przedłoŝone informacje o skutkach nowego cennika dla zadań wykonywanych przez organy administracji publicznej i moŝliwe zagroŝenia dla gospodarki narodowej, oraz uwzględniając, Ŝe nie ma innej moŝliwości usunięcia przyczyn tego stanu, Prezes UKE podjął decyzję o zmianie decyzji zatwierdzającej, w ten sposób, Ŝe zgłosił sprzeciw wobec przedłoŝonego cennika: - w części dotyczącej opłat za usługę dzierŝawy łączy analogowych dla pasma Hz zwykłej jakości i radiofonicznych analogowych oraz - w części dotyczącej opłat za usługę dzierŝawy łączy analogowych dla pasma Hz specjalnej jakości. Prezes UKE podtrzymuje swoje stanowisko iŝ praktyka tzw. tłumików nie powinna mieć miejsca na rynku właściwym. Zasłanianie się przez TP S.A. moŝliwością nieuczciwego wykorzystywania przez klientów TP S.A. właściwości łączy nie jest, zdaniem Prezesa UKE argumentem przekonywującym, a wskazuje jedynie na problem w zakresie niewłaściwych proporcji między ceną hurtową a detaliczną, które powodują, iŝ cennik detaliczny jest bardziej atrakcyjny dla przedsiębiorców niŝ oferta ramowa. d) W opinii TP S.A. powstała rozbieŝność cenowa (cena detaliczna niŝsza od hurtowej powodująca nacisk na marŝę) jest w istotnej mierze wynikiem działań regulacyjnych. Ceny owe bowiem są zatwierdzane przez Regulatora. W opinii Spółki wystarczającym działaniem dla rozwiązania problemu byłyby obowiązki na szczeblu hurtowym. Prezes UKE zidentyfikował w projekcie decyzji problem nacisku na marŝę. W projekcie decyzji omówiono równieŝ przyczyny niemoŝności przeprowadzenia miarodajnej i rzetelnej analizy cen detalicznych w odniesieniu do wszystkich kategorii łączy (ze względu na przepustowości) stosowanych przez Spółkę i pozostałych uczestników rynku. Wśród nich wymieniono zróŝnicowanie metodologii pobierania opłat przez operatorów za świadczenie detalicznej usługi dzierŝawy łączy oraz fakt, iŝ część uczestników rynku nie posiada cenników na świadczenie tej usługi albowiem cena za usługę jest kaŝdorazowo negocjowana z klientem (s projektu decyzji wersja jawna). 10

11 Prezes UKE podtrzymuje swoje stanowisko, zgodnie z którym regulacja szczebla hurtowego moŝe nie przyczynić się do pełnego zniwelowania problemu nacisku na marŝę na rynku detalicznym. Ponadto Prezes UKE jest świadomy faktu, iŝ regulacja hurtowa jest regulacją, która ze swej istoty moŝe przynieść pozytywne skutki na szczeblu detalicznym w dłuŝszym okresie czasu. W związku z powyŝszym uznał za konieczne takŝe dokonanie regulacji detalicznej, gdyŝ moŝe ona stanowić efektywne i skuteczne narzędzie zwiększające konkurencyjność rynku do czasu, gdy wspomniane regulacje hurtowe zaczną przynosić wymierne korzyści na detalicznym rynku właściwym. Jeśli chodzi o brak uwzględnienia niniejszego problemu konkurencyjnego w tabeli w punkcie 6.4 decyzji to Prezes UKE uwzględni tą uwagę TP S.A. i w wersji ostatecznej decyzji niniejszy problem zostanie zamieszczony w tabeli w punkcie 6.4 przedmiotowej decyzji. Prezes UKE nie zgadza się z opinią Spółki, iŝ problemy występujące na rynku zostały zidentyfikowane w sposób niewłaściwy. e) Zdaniem Spółki w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z nieadekwatnością wielu spośród proponowanych obowiązków regulacyjnych. Adekwatny obowiązek to, zdaniem TP S.A. obowiązek odpowiadający na zidentyfikowany problem, a więc obowiązek, którego zastosowania ma przeciwdziałać zidentyfikowanemu problemowi. - Obowiązek nieutrudniania wejścia na rynek innym przedsiębiorcom W opinii TP S.A. Prezes UKE nie zidentyfikował problemu polegającego na utrudnianiu przez Spółkę wejścia na rynek innym przedsiębiorcom. W opinii Spółki problem zidentyfikowany przez Prezesa UKE dotyczy relacji dostawca-odbiorca natomiast proponowany obowiązek relacji dostawca- potencjalny dostawca. W opinii Prezesa UKE ta rozbieŝność nie ma Ŝadnego wpływu na osiągniecie określonych rezultatów regulacyjnych. Brak moŝliwości zaoferowania minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych na terenie całego kraju przez innego przedsiębiorcę moŝe zostać w przekonaniu Prezesa UKE zniwelowany poprzez nałoŝenie obowiązku nieutrudniania wejścia na rynek innym przedsiębiorcom. Obowiązek ten znajduje odzwierciedlenie w zidentyfikowanych problemach na rynku właściwym. Problemy takie jak zawyŝone ceny, nacisk na marŝe są bez wątpienia praktykami, które nie sprzyjają konkurencyjności rynku i mogą powodować, iŝ konkurenci TP S.A. mogą być pozbawieni optymalnych moŝliwości konkurowania z TP S.A. w zakresie usług łączy dzierŝawionych. - Obowiązek niestosowania nieuzasadnionych preferencji wobec uŝytkowników końcowych TP S.A. zarzuciła Prezesowi UKE brak jakiegokolwiek związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zidentyfikowanym problemem polegającym na utrudnianiu przez Spółkę wejścia na rynek innym przedsiębiorcom, a mającym mu zaradzić obowiązkiem niestosowania nieuzasadnionych preferencji wobec uŝytkowników końcowych. W przekonaniu Prezesa UKE związek taki zachodzi. Mianowicie moŝna wyobrazić sobie sytuację, w której określone preferencje stosowane wobec poszczególnych uŝytkowników końcowych są na tyle atrakcyjne (np. niskie ceny), iŝ stanowić mogłyby one istotny czynnik 11

12 uniemoŝliwiający konkurencji TP S.A. stworzenie konkurencyjnej oferty. Biorąc pod uwagę potencjał oraz siłę rynkową TP S.A. sytuacja taka jest wysoce prawdopodobna i moŝliwa. - Obowiązek przedstawiania regulaminów i cenników do zatwierdzenia W opinii Spółki obowiązek przedstawiania regulaminów usług nie ma związku z problemem zawyŝania opłat za świadczenie minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych. Prezes UKE nakładając ten obowiązek potraktował go komplementarnie w stosunku do obowiązku przedstawiania do zatwierdzenia cenników. W praktyce regulacyjnej oba te obowiązki są stosowane łącznie i o ile obowiązek przedstawiania do zatwierdzania cenników moŝna potraktować w tym konkretnym przypadku jako główny element mający zaradzić zidentyfikowanemu problemowi, to przedstawianie regulaminów jest elementem uzupełniającym. W opinii Prezesa UKE nie ma tutaj Ŝadnej sprzeczności ani braku adekwatności obowiązku do zidentyfikowanego problemu. f) Spółka podniosła, iŝ wszystkie z nałoŝonych przez Prezesa UKE obowiązków regulacyjnych mogą być przedmiotem kontroli ex post, dokonywanej przez Prezesa UOKiK. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe Prezes UOKiK (organ antymonopolowy) rozstrzyga sprawy dotyczące telekomunikacji na zupełnie innej płaszczyźnie niŝ czyni to Prezes UKE. To zaś oznacza, Ŝe kwestia działań podejmowanych ex ante przez Regulatora nie ingeruje w postępowania antymonopolowe, które toczą się na innej podstawie prawnej i w następstwie praktyk przedsiębiorców ograniczających konkurencję, określonych w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. NaleŜy stwierdzić, Ŝe działania Prezesa UOKiK w sektorze telekomunikacyjnym obejmują płaszczyznę określoną stricte w ww. ustawie, czyli sprawy z zakresu naduŝycia pozycji dominującej oraz nielegalnych porozumień przedsiębiorców (a takŝe sprawy dotyczące naruszenia zbiorowych interesów konsumentów). Sprawy tego rodzaju tylko pozornie nakładają się na zadania Prezesa UKE. Mają one charakter wyłączny i nie związany z działaniami dotyczącymi regulacji i promocji konkurencji prowadzonymi przez organ regulacyjny. Mając na uwadze powyŝsze, Prezes UKE uwaŝa, iŝ uwaga TP S.A. jest bezpodstawna. g) Spółka podnosi, iŝ obowiązki regulacyjne nakładane przez Prezesa UKE na rynku właściwym nie spełniają wymogów proporcjonalności, gdyŝ mogą istnieć obszary rynku właściwego (segmenty,) w których inny podmiot niŝ TP S.A. posiada pozycję znaczącą. Spółka wskazuje, iŝ zgodnie z danymi UKE z 2004 r. udział TP S.A. w rynku właściwym w segmencie łączy o długości przekraczającej 50 km, nie wskazywał na posiadanie przez Spółkę pozycji znaczącej. Prezes UKE juŝ wskazywał w pismach kierowanych do Spółki, iŝ okoliczności przytoczone w raporcie Prezesa URTiP z 2004 r., na które powołuje się Spółka nie są w Ŝaden sposób miarodajną oceną rzeczywistej sytuacji rynkowej. Wynika to z faktu, iŝ raport ten został przygotowany w odniesieniu do rynku łączy dzierŝawionych łącznie, bez wyszczególnienia rynku hurtowego oraz rynku detalicznego. Przedmiotowe postępowanie dotyczy tylko detalicznego segmentu rynku łączy dzierŝawionych, dlatego teŝ wnioski jakie moŝna wyciągnąć na podstawie niniejszego 12

13 raportu w Ŝaden sposób nie mogą stanowić argumentu przemawiającego za brakiem zajmowania przez Spółkę pozycji znaczącej na rynku świadczenia minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie. h) Spółka podniosła argument konieczności dokonania przez Prezesa UKE analizy rynku w zaleŝności od długości łączy, co jednocześnie w jej opinii stanowiłoby badanie przesłanki proporcjonalności nakładanych obowiązków. Prezes UKE pragnie ponownie przytoczyć stanowisko zaprezentowane w postanowieniu skierowanym do Spółki odmawiającym dokonania niniejszej analizy. Prezes UKE nie jest w stanie dokonać takiego wyliczenia odnośnie długości łączy, gdyŝ nie posiada danych, które umoŝliwiłyby takie wyliczenie. Obliczenie udziałów rynkowych przedsiębiorców telekomunikacyjnych w ww. rynku, zostało dokonane w oparciu o dane, które pochodzą z formularza do badania konkurencyjności F3, przesłanego do Spółki w trakcie analizy rynków właściwych, oraz formularza sprawozdawczego F02. W Ŝadnym z ww. formularzy nie został zastosowany podział na długości łączy, który dotyczyłby liczby oraz przychodów z łączy dzierŝawionych. W formularzu sprawozdawczym F02 znajduje się podział na długości łączy, jednakŝe podział ten dotyczy tylko i wyłącznie cen za łącza dzierŝawione. Na podstawie informacji dotyczących jedynie cen nie jest moŝliwe wyliczenie udziału przedsiębiorców telekomunikacyjnych w ww. rynku zarówno pod względem ilości łączy jak i przychodów z tych łączy. Prezes UKE pragnie takŝe zauwaŝyć, iŝ jedynie w formularzu sprawozdawczym F3, który obowiązywał do 2004 roku, był zastosowany podział na długości łączy, dotyczący liczby łączy dzierŝawionych. JednakŜe formularz ten obejmował łącza dzierŝawione na detalicznym jak i hurtowych rynkach łączy dzierŝawionych, związku z czym na podstawie danych z tego formularza nie jest moŝliwe wyliczenie udziałów, pod względem ilości łączy z podziałem na ich długości, w rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepustowościach do 2 Mbit/s włącznie. Ponadto przedsiębiorcy telekomunikacyjni nie byli zobowiązani do przesyłania informacji o zakresie i rodzaju prowadzonej działalności telekomunikacyjnej na wzorze formularza F3 określonego przez Urząd i dlatego teŝ nawet historyczne dane, zebrane za pomocą tego formularza, nie są w pełni wiarygodne, gdyŝ nie obejmują całości rynku (wszystkich przedsiębiorców). Ponadto naleŝy zauwaŝyć, iŝ przedmiotowy rynek dotyczy całości rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepustowościach do 2 Mbit/s włącznie. Wobec opisanych powyŝej okoliczności zarzut braku zasadności regulacji dokonanej przez Prezesa UKE w zakresie łączy, których długość przekracza 50 km w opinii Prezesa UKE nie znajduje uzasadnienia. Na końcu stanowiska Spółka proponuje zakres obowiązków, który powinien w jej przekonaniu zostać nałoŝony przez Prezesa UKE na rynku właściwym. JednakŜe Prezes UKE pragnie zaznaczyć, iŝ obowiązki nałoŝone na Spółkę są obowiązkami proporcjonalnymi i adekwatnymi do zidentyfikowanych na analizowanym rynku problemów 13

14 (co Prezes UKE niejednokrotnie podkreślał i udowadniał), a takŝe są z godne z obowiązującymi przepisami. Dlatego teŝ Prezes UKE uwaŝa propozycję TP S.A. w zakresie zmiany zakresu obowiązków, za nie znajdującą uzasadnienia. Prezes UKE podtrzymuje więc swoje wcześniejsze ustalenia i utrzymuje obowiązki w takim zakresie i o takiej treści jaka została ustalona w projekcie decyzji w porozumieniu z Prezesem UOKIK. 23. W dniu 11 maja 2007 roku do Prezesa UKE wpłynęło pismo Spółki z dnia 7 maja 2007 roku (sygn. CPR/JS/5056/05/07) wnioskujące, aby ostateczna decyzja Prezesa UKE nie wskazywała ograniczeń w promocjach stosowanych przez TP S.A. W załączeniu do owego pisma Spółka przekazała postanowienie Prezesa UOKiK z dnia 26 kwietnia 2007 roku (sygn. DOK /07/MKK) wskazujące, iŝ warunki dopuszczalności promocji organizowanych przez TP (nie więcej niŝ jedna promocja rocznie, trwająca nie dłuŝej niŝ 3 miesiące) nie były analizowane przez ten organ, a dokonana przez Prezesa UOKiK ocena adekwatności i proporcjonalności obowiązków regulacyjnych nie odnosi się do ograniczeń w stosowaniu promocji przez TP S.A. Biorąc pod uwagę powyŝsze okoliczności Prezes UKE zdecydował się na zniesienie ograniczeń w promocjach stosowanych przez TP, które były poprzednio zawarte w pkt decyzji - obowiązek nieograniczania konkurencji poprzez ustalanie cen usług zaniŝonych w stosunku do kosztów ich świadczenia - art. 46 ust. 2 pkt 3 Pt. 3. Definicja rynku właściwego 3.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331), zwanej dalej: ustawą uokik, do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego - rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Rynki właściwe poddane analizie przez Prezesa UKE, a następnie w przypadku braku skutecznej konkurencji poddane regulacji, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, wydał stosowne rozporządzenie, w którym w zakresie rynków detalicznych określił jako rynek poddany analizie rynek świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie ( 1 pkt 7). Rynek ten, zgodnie z 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury, ma wymiar krajowy. Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyŝsze, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, jak równieŝ odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego. Wytyczne, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalaniu pozycji znaczącej przewidują, iŝ na 14

15 mocy nowych ram regulacyjnych, rynki, które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji oraz wskazują na Zalecenie, jako dokument, w którym rynki te zostały określone przez Komisję Europejską Rynek produktowy W załączniku do Zalecenia Komisji z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych dla sieci i usług łączności elektronicznej - określono listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante. Na poziomie detalicznym wymieniono jako jeden z rynków minimalny zestaw łączy dzierŝawionych, który obejmuje określone rodzaje łączy dzierŝawionych do 2 Mb/s włącznie zgodnie z art. 18 i załącznikiem VII dyrektywy o usłudze powszechnej. Zgodnie z Zaleceniem Komisji analiza rynku musi być podjęta dla celów określonych w art. 18 dyrektywy o usłudze powszechnej, który obejmuje kontrolę regulacyjną świadczenia minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych. 2 Stosownie do art. 18 ust. 1 dyrektywy o usłudze powszechnej, jeŝeli krajowy organ regulacyjny stwierdza, Ŝe rynek minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych nie jest skutecznie konkurencyjny, wskazuje on przedsiębiorstwa o znaczącej sile rynkowej i nakłada na nie wymogi dotyczące zapewnienia minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych oraz warunków z nimi związanych. Jednocześnie przepis art. 18 ust. 3 dyrektywy o usłudze powszechnej przewiduje publikację w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych wraz z ujednoliconymi charakterystykami. 3 Realizując delegację wynikającą z art. 18 ust. 3 dyrektywy o usłudze powszechnej, Komisja Europejska wydała Decyzję, w której określiła minimalny zestaw łączy dzierŝawionych o zharmonizowanej charakterystyce i związanych z nią normach. 4 Zgodnie z załącznikiem do Decyzji minimalny zestaw łączy dzierŝawionych obejmuje: łącza analogowe dwu i czteroprzewodowe, łącza cyfrowe o przepływności 64 kbit/s, łącza cyfrowe niestrukturalne o przepływności kbit/s, łącza cyfrowe strukturalne o przepływności kbit/s. 1 Wytyczne Komisji punkt punkt 7 załącznika do Zalecenia Komisji. 3 Dyrektywa 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i praw uŝytkowników dotyczących sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U.UE.L ). 4 Decyzja Komisji 2003/548/WE z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o zharmonizowanej charakterystyce i związanych z nią normach, określonych w art. 18 dyrektywy o usłudze powszechnej (Dz.U.UE.L ). 15

16 PowyŜsze Komisja potwierdza, w Zaleceniu w sprawie udostępniania łączy dzierŝawionych w Unii Europejskiej (Część 1 NajwaŜniejsze warunki udostępniania oferowanych hurtowo łączy dzierŝawionych), zgodnie z którym: Udostępnianie łączy dzierŝawionych o przepustowości 64 kbit/s, łączy dzierŝawionych niestrukturalnych o przepustowości 2 Mbit/s oraz łączy dzierŝawionych strukturalnych o przepustowości 2 Mbit/s jest uwzględnione w ramach usług minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych, o których mowa w zaleceniu w sprawie odnośnych rynków. Minimalny zestaw łączy dzierŝawionych jest zdefiniowany w decyzji Komisji 2003/548/WE z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o zharmonizowanej charakterystyce i związanych z nim normach, określonego w art. 18 dyrektywy o usłudze powszechnej. 5 W Nocie wyjaśniającej do Zalecenia w sprawie rynków właściwych Komisja Europejska stwierdza, iŝ: Przepływność dedykowana lub łącza dzierŝawione mogą być wymagane przez uŝytkowników końcowych w celu budowy sieci lub połączonych lokalizacji lub przez przedsiębiorstwa, które z kolei świadczą usługi uŝytkownikom końcowym. Dlatego teŝ moŝliwe jest określenie rynków detalicznych i hurtowych, które są w duŝym stopniu równoległe. Komisja Europejska w Nocie wyjaśniającej stwierdza ponadto, iŝ Minimalny zestaw łączy dzierŝawionych oznacza określone obwody dzierŝawione o zharmonizowanych charakterystykach, które muszą być udostępnione w określonych warunkach na danym terytorium krajowym. Dlatego teŝ ten minimalny zestaw łączy dzierŝawionych jest określony w zaleceniu jako określony zestaw rynków detalicznych. Nie uznaje się za niezbędne określenie rynków dla kaŝdej kategorii łączy dzierŝawionych w zestawie minimalnym, gdyŝ prawdopodobnie struktura rynku będzie w przypadku kaŝdego podzestawu podobna. Nie jest konieczne rozszerzanie detalicznych kategorii łączy dzierŝawionych o przepływności przekraczające zestaw minimalny, jako Ŝe zawsze naleŝy zakładać, Ŝe interwencja na szczeblu hurtowym będzie wystarczająca dla rozwiązania powstałych problemów. Nie ma powodu, by z góry sądzić, Ŝe nie stanie się tak w kontekście łączy dzierŝawionych. Zdaniem Komisji, Kluczowymi elementami popytu i podaŝy w przypadku połączeń dedykowanych są szerokość pasma, odległość i obsługiwana lokalizacja lub lokalizacje. Mogą istnieć takŝe charakterystyki jakościowe, poniewaŝ w niektórych przypadkach wciąŝ dokonuje się rozróŝnienia pomiędzy obwodami głosowymi i obwodami danych. Rynkiem detalicznym podlegającym badaniu Prezesa UKE jest w tym przypadku rynek świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie. Obecni na tym rynku operatorzy na ogół pobierają od uŝytkowników końcowych dwa typy opłat: opłaty jednorazowe za zestawienie łącza telekomunikacyjnego lub zmianę konfiguracji usługi oraz okresową opłatę o zryczałtowanej wysokości z tytułu eksploatacji wydzierŝawionego łącza. Opłaty czasami uzaleŝnione są od dodatkowych parametrów jakościowych (Service Level Agreement). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie zakresu usługi zapewnienia minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych, z dnia 11 sierpnia 2005 r., minimalny zestaw łączy dzierŝawionych obejmuje: 5 zgodnie z punktem 8 Zalecenia Komisji 2005/57/WE z dnia 21 stycznia 2005 r. (Dz.U.UE.L ). 16

17 1. cyfrowe łącza telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływnościach: 64 kbit/s, 34 Mbit/s, 140 Mbit/s lub 155 Mbit/s, 2. cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, podzielonej na kanały po 64 kbit/s (łącza strukturalne 2 Mbit/s) 3. cyfrowe łącze telekomunikacyjne klasy standardowej, o przepływności 2048 kbit/s, niepodzielonej na kanały (łącza niestrukturalne 2 Mbit/s) 4. dwuprzewodowe i czteroprzewodowe analogowe łącza telekomunikacyjne dla pasma 300 Hz 3400 Hz o zwykłej i specjalnej jakości w przypadku operatorów publicznych stacjonarnych sieci telefonicznych. Prezes UKE pragnie wskazać, iŝ powyŝsze Rozporządzenie Ministra Infrastruktury obejmuje wszystkie łącza dzierŝawione, takŝe te o przepływności powyŝej 2 Mbit/s (pkt 1). JednakŜe Prezes UKE pragnie podkreślić, iŝ rynkiem podlegającym analizie jest rynek określony w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty, tj. rynek świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływności do 2Mbit/s włącznie. W opinii Prezesa UKE, zasadniczo moŝna wyróŝnić 4 podstawowe cele, dla których wykorzystywana jest usługa dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych: - połączenia własnej sieci telekomunikacyjnej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego z siecią przedsiębiorcy telekomunikacyjnego posiadającego znaczącą pozycję rynkową, - połączenia własnej sieci telekomunikacyjnej z sieciami innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, - jako elementu niezbędnego do świadczenia własnej usługi detalicznej dla uŝytkowników końcowych, - jako elementu niezbędnego do świadczenia przez innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych usługi detalicznej dla uŝytkowników końcowych. Badaniu przeprowadzonemu przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej podlegał rynek świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływności do 2 Mbit/s włącznie i obejmował on terytorium całego kraju. Jednym z kryteriów analizy była dostępność wspomnianej usługi na terytorium kraju, a co za tym idzie, zbadana była oferta operatorów pod kątem moŝliwości dostarczenia ww. usługi na badanym obszarze. Na badanym rynku oferowane są usługi dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych, które polegają na udostępnieniu uŝytkownikowi stałego dedykowanego łącza telekomunikacyjnego o określonych parametrach transmisji sygnału, pomiędzy dwoma punktami sieci telekomunikacyjnej, do wyłącznego uŝytku uŝytkownika. W oparciu o przepisy poprzednio obowiązującej ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz przepis przejściowy obecnej ustawy (art. 221 ust. 1 pkt 3 Pt) obowiązki w zakresie zapewniania minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływności do 2 Mbit/s włącznie, spoczywają na operatorze o znaczącej pozycji rynkowej w zakresie świadczenia usługi dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych. W Polsce operatorem takim jest TP S.A., która decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji nr DRT-WK-61/2001 z dnia 31 grudnia 2001 r., została uznana za operatora o pozycji dominującej na krajowym rynku dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych. 17

18 Wskutek nowelizacji ww. ustawy, dokonanej ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2003 r., Nr 113, poz. 1070), podmioty o pozycji dominującej stały się z mocy prawa podmiotami o znaczącej pozycji rynkowej. Z powyŝszego przepisu wynika, iŝ TP S.A. zobowiązana jest wykonywać obowiązki o których mowa w art. 47 Pt Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangaŝowane w proces popytu i podaŝy właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar moŝna odróŝnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przewaŝające warunki konkurencji są znacząco róŝne. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera art. 4 pkt 9 ustawy uokik, do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne. Zgodnie z tą definicją rynek geograficzny oznacza obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Zakres geograficzny rynku podlegającego analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako krajowy, czyli jego zasięg geograficzny obejmuje terytorium całego kraju. PowyŜsze oznacza, Ŝe na obszarze Polski brak jest wewnętrznych barier w zakresie dostępu do rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie, które stanowiłyby podstawę do przestrzennej segmentacji tego rynku. Brak jest teŝ róŝnic w zaleŝności od obszaru geograficznego w preferencjach odbiorców usług. Nie występują równieŝ w obrębie kraju róŝnice w opłatach czy kosztach przesyłu sygnału. Z tych względów zasadnym było wyodrębnienie w ujęciu geograficznym rynku krajowego, obejmującego terytorium Polski. 4. Całkowita wielkość przedsiębiorców telekomunikacyjnych, świadczących usługi na krajowym rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie, których udział w rynku właściwym przekracza 1% Telekomunikacja Polska S.A. spółka notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz w formie GDR-ów (globalnych kwitów depozytowych) na Giełdzie Papierów Wartościowych w Londynie. Największym akcjonariuszem TP S.A. jest France Telecom posiadający 47,50% akcji. Udział Skarbu Państwa wynosi 3,87%. Posiadacze GDR reprezentowani przez Bank of New York dysponują 9,98% akcji, a pozostali akcjonariusze 38,65%. (stan na dzień 10 maja 2007 r.- źródło strona internetowa TP S.A. oferuje usługę dzierŝawy łączy skierowaną zarówno do uŝytkowników końcowych jak i operatorów telekomunikacyjnych. Usługa łącza dzierŝawione tp polega na udostępnieniu klientowi stałego, dedykowanego łącza o określonych parametrach transmisji sygnału pomiędzy dwoma wskazanymi lokalizacjami. W ofercie detalicznej usługa skierowana jest m.in. do banków instytucji finansowych i innych firm, którym zaleŝy na wysokim bezpieczeństwie 6 Ze względu na rozdrobnione dane rynku właściwego, uwzględnieni zostali jedynie przedsiębiorcy telekomunikacyjni, którzy na badanym rynku osiągnęli w analizowanym okresie pod względem kryterium przychodu udział powyŝej 1%. 18

19 transmisji danych. TP S.A. oferuje łącza dzierŝawione o następujących przepustowościach: łącza cyfrowe (n x 64 kbit/s, 2 Mbit/s, powyŝej 2 Mbit/s aŝ do 2,5 Gbit/s) łącza analogowe dla pasma Hz zwykłej jakości, radiofoniczne oraz teleinformatyczne wolnej transmisji danych lambda DWDM (długość fali optycznej) TP S.A. wraz z usługą dzierŝawy łączy oferuje takŝe Certyfikat jakości tp SLA. Dla cyfrowych łączy dzierŝawionych certyfikat jest rozwiązaniem gwarantującym odpowiedni poziom świadczenia usługi cyfrowych łączy dzierŝawionych tp o szybkości 2 Mbit/s i powyŝej 2 Mbit/s. Firmy posiadające certyfikat jakości tp SLA dla łączy dzierŝawionych tp otrzymują finansową gwarancję zachowania ustalonych parametrów dostępności usługi i limitu czasu na usunięcie ewentualnych awarii. Spółka prowadzi działalność na terenie całego kraju. Jest dostawcą usług na opisywanym rynku właściwym, a jednocześnie świadczy usługi detaliczne na wszystkich określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury rynkach detalicznych (dostępu abonenckiego, połączeń krajowych i międzynarodowych, dzierŝawy minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych). Jest równieŝ operatorem działającym na rynkach hurtowych telefonii stacjonarnej. TP S.A. stoi na czele grupy kapitałowej, której podmioty prowadzą działalność takŝe w zakresie: telefonii ruchomej (PTK Centertel Sp. z o.o.), usług związanych z dostępem do Internetu (TP Internet Sp. z o.o., Wirtualna Polska S.A.), transmisji programów radiofonicznych i telewizyjnych (TP EmiTel Sp. z o.o.). W 2005 r. TP S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeŝone) Netia S.A. (zwana dalej równieŝ Netią) jest spółką giełdową, która została załoŝona pod firmą R.P. Telekom Sp. z o.o. w 1990 roku przez polskich przedsiębiorców przy udziale kilku inwestorów zagranicznych. Jej struktura akcyjna jest bardzo zróŝnicowana, a Ŝaden z akcjonariuszy nie posiada 50% głosów na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy (stan na 10 maja 2007 roku - źródło strona internetowa Grupa Netia obejmuje grupę spółek zaleŝnych od spółki Netia S.A. Jako grupa spółek, Netia jest wiodącym niezaleŝnym operatorem telefonii przewodowej w Polsce. Działa na bazie własnej, nowoczesnej światłowodowej sieci szkieletowej, obejmującej swoim zasięgiem największe polskie miasta oraz na bazie lokalnych sieci dostępowych. Netia świadczy szeroką gamę usług telekomunikacyjnych, w tym telefoniczne usługi głosowe, usługi transmisji danych oraz sieciowe usługi hurtowe. Swoje usługi oferuje przede wszystkim klientom biznesowych. Ponadto w skład Grupy Netia wchodzą następujące spółki prowadzące działalność telekomunikacyjną (stan jw.): Netia SA (100%) Pro Futuro S.A. (100%) spółki z grupy Świat Internet S.A. (100%) 19

20 Netia Wimax S.A. (100%) Uni-Net Sp. z o.o. (62%) Jedną z wielu usług świadczonych przez tego operatora jest usługa dzierŝawy łączy cyfrowych. Usługa ta polega na udostępnieniu klientowi przezroczystego łącza pomiędzy dwoma dowolnymi, wskazanymi przez niego punktami i zapewnieniu dla tego łącza transmisji o stałej przepustowości 2 Mbit/s lub jej wielokrotności. Usługa dzierŝawy łączy dostarczana jest jako całościowe rozwiązanie bezpośrednio do punktu wskazanego przez klienta. Obejmuje instalację i obsługę urządzeń transmisyjnych do punktów końcowych znajdujących się po stronie uŝytkownika. Usługa dzierŝawy łączy cyfrowych świadczona przez Netię umoŝliwia: łączenie centralek PABX i zestawów wideokonferencyjnych do realizacji bezpłatnych połączeń między oddziałami prowadzenie rozmów telefonicznych pomiędzy połączonymi centralkami abonenckimi PABX, znajdującymi się w oddalonych od siebie oddziałach firmy łączenie sieci LAN oraz realizacja wewnętrznej telefonii IP w przypadku duŝych wymagań na pasmo transmisyjne gwarancję stałej szybkości transmisji. Obszar działalności Netia S.A. przedstawia poniŝsza mapa: Rys. 1 Obszar działalności Netii (ciemniejszy kolor na mapie): Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji ze strony oraz danych uzyskanych od operatora. W 2005 r. Netia S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeŝone) Telefonia Dialog S.A. (zwana dalej równieŝ Dialogiem) to spółka, która rozpoczęła działalność juŝ w latach 90-tych jako Telefonia Lokalna S.A. Po przekształceniach i zmianie nazwy dolnośląski operator rozszerzył swoją działalność na cały kraj. Obszar, na którym powstaje sieć Dialogu stanowi ok. 13 % powierzchni kraju, a zamieszkany jest przez ponad 6 mln ludzi (stan na dzień 10 maja 2007 r. źródło na stronie internetowej 20

21 W dniu 27 marca 2002 r. po otrzymaniu zezwolenia od Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji na świadczenie powszechnych usług telekomunikacyjnych na terenie całego kraju Telefonia Dialog stała się operatorem międzystrefowym, z prefiksem Jedynym właścicielem ww. spółki jest inna spółka handlowa KGHM Polska Miedź S.A. siódma spółka na świecie w zakresie produkcji miedzi i druga co do wielkości produkująca srebro. (stan na dzień 10 maja 2007 r. źródło: strona internetowa Dialog oferuje swym klientom usługę dzierŝawy łączy i kanałów cyfrowych, która pozwala klientowi na uŝytkowanie części zasobów sieciowych operatora w relacji punkt - punkt. Ponadto w ramach tej usługi istnieje moŝliwość przyłączenia dowolnych urządzeń i transmisji dowolnych danych (routery, centrale telefoniczne, urządzenia do transmisji radiowej). Rys. 2 Zasięg działalności Telefonii Dialog S.A. (ciemniejszy kolor na mapie): Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji ze strony oraz danych uzyskanych od operatora. W 2005 r. Telefonia Dialog S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeŝone) Exatel S.A. (zwana dalej równieŝ Exatel) powstał z połączenia dwóch operatorów telekomunikacyjnych, Tel-Energo S.A. i Telbank S.A., specjalizujących się w obsłudze sektorów: operatorskiego, bankowo-finansowego i energetycznego. Dominującym akcjonariuszem Exatel S.A. są Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. posiadające prawie 95% (stan na 10 maja 2007 roku - źródło strona internetowa które zostały powołane w 1990 r., jako jednoosobowa Spółka Skarbu Państwa. Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. są spółką-matką Grupy Kapitałowej PSE. Exatel S.A. posiada znaczące udziały w spółkach, które świadczą zaawansowane usługi w powiązanych segmentach rynku teleinformatycznego. Firmy zaleŝne w róŝnych obszarach działalności biznesowej od Exatel S.A. to: 1) NiezaleŜny Operator Międzystrefowy (NOM) Sp. z o.o. operator telefonii stacjonarnej świadczący usługi poprzez prefiks 1044, 2) E-Telbank S.A. spółka specjalizująca się w usługach certyfikacyjnych, kolokacji, 21

22 zarządzaniu bazami danych i usługach konsultingowych, 3) Energo-Tel S.A. spółka specjalizująca się w zakresie dostarczania kompleksowych systemów zarządzania bezpieczeństwem informacji w przedsiębiorstwie. W ramach świadczonych usług Exatel S.A. świadczy takŝe usługę dzierŝawy krajowych łączy cyfrowych. Usługa krajowych łączy cyfrowych polega na zestawieniu przez Exatel synchronicznego traktu cyfrowego pomiędzy dwiema lokalizacjami, znajdującymi się na terenie Polski. KaŜde łącze cyfrowe zakończone jest w porcie od strony klienta interfejsem zgodnym ze standardami ITU (Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej). Usługa oparta jest na standardzie transmisji SDH (Synchronous Digital Hierarchy) w sieci światłowodowej Exatel obejmującej swoim zasięgiem ponad 600 miast na terenie Polski. Dostęp do sieci Exatel moŝliwy jest w węzłach sieciowych - Point of Presence (POP) lub w lokalizacji klienta. Urządzeniem dostępowym jest multiplekser SDH umoŝliwiający dołączenie klienta z określoną przepływnością. W 2005 r. Exatel S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeŝone) Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. (zwana dalej równieŝ Telekomunikacją Kolejową) to spółka powstała w dniu 1 października 2001 r. Spółka posiada strukturę wielooddziałową z Centralą w Warszawie i ośmioma Zakładami Telekomunikacji w: Szczecinie, Lublinie, Poznaniu, Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu, Katowicach i Warszawie. Udziałowcami Spółki są (stan na dzień 10 maja 2007 roku - źródło strona internetowa Skarb Państwa: 62,30%, PKP S.A.: 37,70%. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. w swej ofercie posiada następujące usługi zakresie dzierŝawy łączy (stan jw.): 1) DzierŜawa łączy analogowych o standardowych parametrach technicznych oferowana na bazie ogólnopolskiej sieci kabli miedzianych i analogowych kanałów transmisyjnych na terenie całego kraju, 2) DzierŜawa kanałów cyfrowych, czyli udostępnienie przezroczystych bitowo łączy pomiędzy dwoma punktami w relacjach krajowych i międzynarodowych i zapewnienie na nich transmisji o stałej szybkości w zakresie od E1 (2 Mbit/s), E3 (34 Mbit/s), STM-1 (155 Mbit/s), STM-4 (622 Mbit/s), STM-16 (2,5 Gbit/s); operator ten zapewnia realizację usługi od zestawienia i uruchomienie kanału cyfrowego do zainstalowania urządzeń zakończenia łącza, a takŝe zestawia łącza dostępowe. Istnieje takŝe moŝliwość uzgodnienia umowy dotyczącej gwarancji jakości świadczonych usług tzw. SLA (Service Level Agreement). 3) DzierŜawa kanałów optycznych, czyli udostępnienie pojedynczego przezroczystego kanału optycznego (tzw. Lambdy) w systemie DWDM (Dense Wavelength Division Multiplexing), umoŝliwiające uruchomienie systemu teletransmisyjnego o przepływności maksymalnej STM-16 (np. ATM, Gigabit Ethernet); istnieje moŝliwość uruchomienia do 32 kanałów o przepływności 2,5 Gbit/s kaŝdy z moŝliwością rozbudowy do przepływności 10 Gbit/s. 22

23 W 2005 r. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeŝone) GTS Energis Sp. z o.o. (dawniej Energis Polska Sp. z o.o.) jest operatorem telekomunikacyjnym obecnym na polskim rynku od 1999 roku. Od początku głównym obszarem działania spółki jest świadczenie usług dla klientów biznesowych. Usługi GTS Energis Sp. z o.o. w zakresie dzierŝawy łączy to przede wszystkim: Lokalne łącza dzierŝawione Krajowe łącza dzierŝawione Międzynarodowe łącza dzierŝawione. Usługa łączy dzierŝawionych umoŝliwia klientom GTS Energis Sp. z o.o. transmisję danych, odpowiadającą standardom G.826 lub G.821, zgodnym z rekomendacją ITU. Sieci klientów zostają fizycznie dołączone do sieci GTS Energis Sp. z o.o. oraz w przypadku łączy międzynarodowych do sieci partnera zagranicznego. Zostają przy tym zapewnione odpowiednie parametry transmisji wewnątrz sieci GTS Energis Sp. z o.o. Transmisja danych odbywa się w wydzielonych kanałach cyfrowych o stałej przepustowości, przeznaczonych do wyłącznego wykorzystania przez jednego uŝytkownika. Przepustowość łączy określona jest jako całkowite wielokrotności kanałów E-1 (2 Mb/s), E-3 (34 Mb/s), STM-1(155 Mb/s) lub kanału STM-4 (622 Mb/s) zgodnie ze standardami SDH. Łącza dzierŝawione zestawiane przez GTS Energis Sp. z o.o. umoŝliwiają przesyłanie kaŝdego rodzaju informacji w postaci cyfrowej głosu, obrazu, danych oraz transmisji internetowej. MoŜliwe jest równieŝ łączenia dowolnych urządzeń sieciowych jak routery, centrale telefoniczne oraz urządzenia do wideokonferencji. W ramach umowy na dzierŝawą łączy klient moŝe zawrzeć równieŝ umowę SLA (Service Level Agreement parametry jakości). Usługa dzierŝawy łączy świadczona przez GTS Energis Sp. z o.o. ma charakter rozwiązania kompleksowego czyli operator zapewnia łącze dostępowe oraz sprzęt końcowy. Usługa dzierŝawy łączy realizowana jest w oparciu o własną, w pełni redundantną sieć światłowodową wyposaŝoną w zarządzane przez GTS Energis Sp. z o.o. urządzenia transmisyjne DWDM-SDH. Od lipca 2005 roku głównym udziałowcem spółki jest GTS Polska Sp. z o.o. posiadająca 97,5% udziałów w kapitale zakładowym Energis Polska. Sp. z o.o. W związku z połączeniem dwóch operatorów telekomunikacyjnych - pod koniec roku 2005 zmieniono nazwę na GTS Energis Sp. z o.o. (stan na dzień 10 maja 2007 r. źródło: strona internetowa W 2005 r. GTS Energis Sp. z o.o. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeŝone) Crowley Data Poland Sp. z o.o. firma powstała w 1998 r. W czerwcu 1999 r. otrzymała na 15 lat koncesję na świadczenie usług telekomunikacyjnych, a w połowie 2000 r. uruchomiła szerokopasmową sieć usług bezprzewodowych, utworzoną w oparciu o rozwiązania techniczne, bazujące na technologii LMDS. Na początku usługi sieci Crowley Data Poland Sp. z o.o. były dostępne dla klientów w Warszawie i Poznaniu. W styczniu 2001 r. firma ta uruchomiła 23

24 infrastrukturę w Trójmieście, w marcu 2001 r. na Śląsku, a kilka miesięcy później w Krakowie i Wrocławiu. Crowley Data Poland Sp. z o.o. jest częścią The Crowley Group - międzynarodowego konsorcjum, zajmującego się przede wszystkim budowaniem rozwiązań telekomunikacyjnych w oparciu o technologię bezprzewodowej transmisji danych. Sto procent udziałów w Crowley Data Poland Sp. z o.o. jest w posiadaniu Crowley Data L.C.C. (stan na 10 maja 2007 r. źródło: strona internetowa W skład The Crowley Group wchodzą (stan jw.): Salmon PCS - największy operator telefonii komórkowej w USA, Crowley Data Poland Sp. z o.o. dostawca rozwiązań teleinformatycznych dla biznesu w Polsce, Renaissance Lighting - konsorcjum zajmujące się badaniami i wdraŝaniem najnowszych technologii optycznych, Crowley Broadcast Analysis Brazil - firma monitorująca słuchalność 160 stacji radiowych oraz sprzedaŝ nagrań w Brazylii, Crowley Infrastructure Development Group (CIDG) firma wdraŝająca projekty w zakresie zarządzania i finansowania przedsięwzięć infrastrukturalnych, Thorium Power - firma produkująca paliwa dla elektrowni jądrowych. W ramach usług związanych z dzierŝawą łączy spółka oferuje usługi transmisji danych (Wirtualne Sieci Prywatne VPN, Łącza Transmisji Danych jest to usługa umoŝliwiająca połączenie gwarantowanej przepływności pomiędzy dwiema wskazanymi lokalizacjami, przy zachowaniu najwyŝszych parametrów bezpieczeństwa transmisji danych, Kanały Cyfrowe). W 2005 r. Crowley Data Poland Sp. z o.o. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeŝone) Pro Futuro S.A. (zwana dalej równieŝ Pro Futuro) jest niezaleŝnym operatorem telekomunikacyjnym świadczącym usługi: transmisji danych, dostępu do Internetu, usługi hostingowe, przesyłu głosu w technologii VoIP dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych. Swoje usługi realizuje w oparciu o własną, szerokopasmową sieć telekomunikacyjną Infostradę Futuro powstałą na bazie technologii LMDS. Sieć Infostrada Futuro zaczęła funkcjonować we wrześniu 2000 r. a następnie sukcesywnie powiększał się jej zasięg geograficzny. Strategicznym inwestorem Pro Futuro S.A. jest Netia S.A. W pierwszych dniach lipca 2006 roku spółka Netia S.A. nabyła 100% akcji Pro Futuro S.A., stając się tym samym jedynym akcjonariuszem Spółki (stan na dzień 10 maja 2007 r. źródło: strona internetowa Pro Futuro S.A. w swej ofercie związanej z dzierŝawą łączy posiada usługę transmisji danych W ramach tej usługi Pro Futuro oferuje połączenia typu punkt-punkt (PVC) zapewniające transmisję pomiędzy dwiema lokalizacjami klienta znajdującymi się w zasięgu Infostrady Futuro. Usługa ta zapewnia gwarantowaną przepustowość o określonych parametrach. Ponadto spółka oferuje Wirtualne Sieci Prywatne (VPN) czyli wydzielone sieci korporacyjne zapewniające transmisję 24

25 danych pomiędzy wskazanymi lokalizacjami klienta, znajdującymi się w zasięgu Infostrady Futuro (w ramach tej usługi zapewniona jest gwarantowana przepustowość pomiędzy zakończeniami łączy zgodnie z deklarowanymi parametrami, przy czym przepustowość dla poszczególnych relacji moŝe być róŝna. W 2005 r. Pro Futuro S.A. osiągnęła przychód z prowadzonej działalności telekomunikacyjnej w wysokości złotych (dane zastrzeŝone). 5. Analiza rynku pod kątem ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja i występowania pozycji rynkowej 5.1 Prawne podstawy do ustalenia skutecznej konkurencji i wyznaczenia znaczącej pozycji na rynku właściwym Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, jeŝeli Prezes UKE ustali, Ŝe na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznacza przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakłada obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie. PowyŜsza ustawa zawiera definicje pozycji znaczącej oraz kolektywnej pozycji znaczącej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Z kolei kolektywną pozycję znaczącą definiuje art. 24 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne. Stosownie do tego przepisu, dwóch lub więcej przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmuje kolektywną pozycję znaczącą na rynku właściwym, jeŝeli nawet przy braku powiązań organizacyjnych lub innych związków między nimi posiadają na rynku właściwym pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Ustawa Prawo telekomunikacyjne zobowiązuje Prezesa UKE do stosowania przy ocenie pozycji znaczącej szeregu kryteriów, pozwalających na ustalenie, czy podmioty działające na rynku posiadają pozycję znaczącą. Kryteria te określone zostały jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 i 24 ust. 5 ustawy. Jednocześnie naleŝy zauwaŝyć, iŝ zgodnie z art. 24 ust. 6 uznanie przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych za posiadających znaczącą pozycję rynkową następuje na podstawie wyników oceny kryteriów, o których mowa w art. 24 ust. 3 i 5, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. PowyŜsze regulacje są zgodne z zapisami prawa wspólnotowego w kwestiach związanych z pojęciem dominacji, o której mowa w art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zwanego dalej traktatem lub TWE) z dnia 25 marca 1957 r. Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (zwanego dalej ETS) w sprawie United Brands Company and United Brands Continental Bv v Commission 7 : Pozycja dominująca, o której mowa w tym artykule [82 TWE], oznacza pozycję siły ekonomicznej posiadanej przez danego przedsiębiorcę, która umoŝliwia mu powstrzymanie skutecznej konkurencji na danym rynku poprzez swobodę zachowania się w duŝej mierze niezaleŝnie od konkurentów, klientów (dostawców) i w końcu konsumentów. Stanowisko powyŝsze zostało powtórzone w wyroku w 7 Case 27/76; [1978] ECR 207; [1978] 1 CMLR 429 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem naduŝywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str

26 sprawie Hoffman La Roche & Co AG v Commission, 8 zgodnie z którym: Taka pozycja nie wyłącza istnienia pewnej konkurencji, jak ma to miejsce w przypadku monopolu i quasimonopolu, lecz umoŝliwia przedsiębiorcy, który czerpie z tego tytułu korzyści, jeŝeli nie określać, to co najmniej w znaczący sposób wpływać na warunki rozwoju konkurencji, a w kaŝdym razie działać, nie licząc się z nią tak długo, jak takie działania nie przynoszą mu strat. Pozycję dominującą naleŝy odróŝnić od rodzajów paralelnych zachowań charakterystycznych dla oligopoli poprzez to, iŝ w oligopolu zachowania przedsiębiorców współgrają, podczas gdy w przypadku przedsiębiorcy zajmującego pozycję dominującą zachowanie przedsiębiorcy, który czerpie z tej pozycji korzyści, w znacznej mierze ustalane jest jednostronnie. Istnienie pozycji dominującej moŝe wynikać z wielu czynników, które ujmowane osobno, nie są decydujące, jednak spośród nich bardzo waŝnym są wysokie udziały w rynku. W punkcie 5 Wytycznych, stwierdza się, Ŝe Komisja oraz NRA muszą: opierać się na zasadach prawa konkurencji i metodologiach słuŝących definiowaniu rynków, podlegających regulacji exante oraz określeniu czy przedsiębiorstwo posiada znaczącą pozycję rynkową na tych rynkach. Jak podkreślają to Wytyczne Komisji na podstawie zasad wywodzących się z orzecznictwa, udział w rynku przedsiębiorstwa stanowi zasadnicze kryterium, odzwierciedlające siłę rynkową, to znaczy pozycję dominującą na tym rynku. Orzecznictwo wspólnotowe wychodzi z załoŝenia, Ŝe dysponowanie duŝymi udziałami w rynku przekraczającymi 50 % - pozwala, poza wyjątkowymi okolicznościami, określić daną pozycję jako dominującą. Poza tym, ewolucja odpowiednich udziałów w rynku przedsiębiorstwa i jego konkurentów stanowi dodatkowy czynnik przy ocenie posiadania pozycji dominującej na danym rynku. Udziały w rynku mogą zostać oszacowane na podstawie wielkości fizycznych lub obrotów, a najbardziej właściwy wskaźnik winien zostać określony w zaleŝności od charakterystyk kaŝdego rynku. Poza tym, zgodnie z Wytycznymi Komisji, wymiar dynamiczny i przyszłościowy analiz oznacza, Ŝe wymagane informacje obejmują okres odpowiednio długi. Niemniej jednak samo kryterium dotyczące udziałów w rynku nie moŝe wystarczać do ustalenia pozycji znaczącej przedsiębiorstwa. NaleŜy zatem wziąć pod uwagę inne wskaźniki, o charakterze jakościowym. Art. 24 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne wymienia w szczególności: - brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej, - istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy, - brak albo niewielki poziom równowaŝącej siły nabywczej, - łatwy bądź uprzywilejowany dostęp przedsiębiorcy do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych, - ekonomie skali, - ekonomie zakresu, - zintegrowanie pionowe przedsiębiorcy, - poziom rozwoju sieci dystrybucji i sprzedaŝy przedsiębiorcy, - brak potencjalnej konkurencji, - istnienie barier dla dalszego rozwoju przedsiębiorcy oraz rynku właściwego. - istnienie barier wejścia na rynek właściwy. Ponadto, naleŝy zauwaŝyć, Ŝe niniejsza analiza, prowadzona jest w aspekcie przyszłościowym, 8 Case 85/76), [1979] ECR 461; [ 1979] 3 CMLR 211 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem naduŝywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str

27 mając na celu określenie moŝliwości regulacyjnych ex-ante na rynku. MoŜe więc prowadzić do wyników odmiennych niŝ te, które wynikałyby z zastosowania reguł konkurencji ex post. Przedmiotem niniejszej analizy nie jest badanie sposobu postępowania w przeszłości, naduŝywanie pozycji dominującej lub zawieranie niedozwolonych przez prawo konkurencji porozumień. Analiza dokonana przez NRA róŝni się takŝe od rodzaju analizy, która moŝe być prowadzona ex-ante, podczas badania fuzji ekonomicznej przez organ ds. konkurencji, poniewaŝ wtedy chodzi o ocenę ryzyka dla struktury rynku, dotyczącego pewnego zdarzenia, a nie wypowiadania się na temat struktury rynkowej jako takiej. PowyŜsze potwierdzają Wytyczne, w punkcie 27, zgodnie z którym punktem wyjściowym dla przeprowadzenia analizy rynku dla celów art. 15 Dyrektywy Ramowej nie jest istnienie porozumienia czy praktyk uzgodnionych, objętych zakresem art. 81 TWE ani koncentracja objęta zakresem rozporządzenia o fuzji, ani teŝ domniemane naduŝycie dominacji rynkowej objęte zakresem art. 82 TWE, lecz podstawą powinna być kompleksowa, zorientowana przyszłościowo ocena struktury i funkcjonowania badanego rynku. Jednocześnie naleŝy podkreślić, Ŝe wyznaczenie przedsiębiorstwa jako posiadającego znaczącą pozycję rynkową na rynku zdefiniowanym dla celów regulacji ex-ante nie oznacza automatycznie, iŝ przedsiębiorstwo to zajmuje takŝe dominującą pozycję na rynku określaną dla celów art. 82 TWE lub podobnych przepisów krajowych. (...). Po prostu wskazuje ono na to, iŝ z perspektywy strukturalnej i w krótkim bądź średnim okresie operator ma i będzie miał na zidentyfikowanym rynku właściwym wystarczającą pozycję rynkową, aby móc zachowywać się do pewnych granic, niezaleŝnie od konkurencji, klientów i konsumentów. 9 Stwierdzić zatem trzeba, Ŝe chociaŝ ustalanie, czy na danym rynku właściwym występują podmioty zajmujące znaczącą pozycję, ma być oparte na zasadach prawa konkurencji, to róŝni się ono zasadniczo od stwierdzenia istnienia pozycji dominującej przez organy ochrony konkurencji Udział przedsiębiorcy w rynku właściwym Punktem wyjścia do analizy występowania podmiotu bądź podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej jest analiza udziałów rynkowych. W związku z tym Prezes UKE przeanalizował udziały rynkowe przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na analizowanym rynku, których udział w rynku przekracza 1%. Udział konkretnego przedsiębiorcy w danym rynku właściwym moŝe być obliczany na podstawie wolumenu sprzedaŝy (przepustowości, liczby minut, liczby uŝytkowników, itp.) lub wartości tej sprzedaŝy. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Komisji Europejskiej, przedsiębiorcy mający udział w rynku mniejszy niŝ 25% pod względem powyŝszych kryteriów raczej nie posiadają na nim indywidualnej pozycji znaczącej, natomiast przedsiębiorcy o udziale rynkowym przekraczającym 50% powinni być uznani za zajmujących taką pozycję, przy czym niejednokrotnie juŝ przekroczenie przez przedsiębiorcę 40% udziału w rynku stanowi silną podstawę dla takiej decyzji. Przedsiębiorcy posiadający udział w danym rynku pomiędzy 25% a 40% takŝe mogą 9 Punkt 30 Wytycznych 27

28 zajmować na nim indywidualną pozycję znaczącą, jeśli udział ten jest relatywnie wysoki w porównaniu z pozostałymi operatorami działającymi na tym rynku, a pozostałe kryteria równieŝ sprzyjają podjęciu takiej decyzji. Wskaźnik udziału przedsiębiorcy w badanym rynku to jeden z najistotniejszych wskaźników słuŝących do analizy pozycji zajmowanej przez przedsiębiorcę. Analiza tego kryterium wskazała, Ŝe TP S.A., która z racji wysokiego udziału w danym rynku ze względu na przychody z detalicznej dzierŝawy łączy w badanym okresie , moŝe potencjalnie posiadać pozycję znaczącą na rynku świadczenia ww. usługi. co pokazują poniŝsze zestawienia Udziały pod względem przychodów oraz liczby łączy W 2005 r. przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, który miał największy udział pod względem uzyskanych przychodów w rynku świadczenia usług zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepływnościach do 2 Mbit/s włącznie była TP S.A. Udział ten kształtował się na poziomie 60% (rys. 5). W latach 2003 (rys. 3) oraz 2004 udziały tego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego kształtowały się odpowiednio na poziomie 67 i 63 %. Rys. 3. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych ze wzgledu na przychody w detalicznym rynku dzierŝawy łączy w 2003 roku. 2% 2% 2% 1%1% 3% 8% 14% 67% TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp.z o.o. Pro Futuro S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Inni Exatel S.A. GTS Energis Sp. z o.o. Netia S.A. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Rys 4. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych ze względu na przychody w detalicznym rynku dzierŝawy łączy w 2004 roku. 3% 4% 3% 2% 1%1% 7% 16% 63% TP S.A. Exatel S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp.z o.o. Netia S.A. Pro Futuro S.A. GTS Energis Sp. z o.o. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Telefonia Dialog S.A. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 28

29 Rys 5. Procentowy udział przedsiebiorców telekomunikacyjnych ze względu na przychody w detalicznym rynku świadczenia usługi dzierŝawy łączy w 2005 roku. 5% 1% 1% 2% 2% 4% 6% 19% 60% TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Pro Futuro S.A. Inni Exatel S.A. Netia S.A. GTS Energis Sp. z o.o. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Prezes UKE dokonał równieŝ podziału na przychody z poszczególnych rodzajów łączy. Analiza udziałów pod tym kątem wykazała, Ŝe TP S.A. zarówno w przychodach osiągniętych we wszystkich kategoriach łączy (ogółem patrz rys. 6) jak i przy zastosowaniu podziału łączy na poszczególne przepustowości (Rys. 7, 9, 10) w większości kategorii łączy Spółka w analizowanym okresie miała równieŝ udział potwierdzający jej znaczną przewagę nad pozostałymi przedsiębiorcami. 100% 80% 60% 40% 20% Rys. 6. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w przychodach z dzierŝawy łączy analogowych w latach % TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 29

30 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% TP S.A. Rys. 7. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w przychodach z dzierŝawy łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w latach Netia S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. GTS Energis Sp. z o.o. Inni 1 Exatel 2 S.A. 3 Pro Futuro S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Prezes UKE dokonał takŝe zestawienia pod względem liczby posiadanych łączy (rys. 8). Analiza udziałów pod tym kątem wykazała, Ŝe TP S.A. w większości kategorii łączy Spółka miała równieŝ udział potwierdzający jej znaczną przewagę nad pozostałymi przedsiębiorcami. Rys. 8. Procentowy udział przedsiebiorców telekomunikacyjnych w liczbie dzierŝawionych łączy analogowych w latach % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 30

31 Rys. 9. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w liczbie dzierŝawionych łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w 2003 roku. 1% 2% 2% 1% 2% 3% 4% 7% 7% 71% TP S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. ZEP-TECH Sp. z o.o. El-Net S.A. TeleNet Mielec Sp. z o.o. Exatel S.A. Pro Futuro S.A. Netia S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Rys. 10. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w liczbie dzierŝawionych łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w 2004 roku. 1% 8% 2% 1% 1% 2% 3% 3% 13% 66% TP S.A. Pro Futuro S.A. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Exatel S.A. Netia S.A. ZEP-TECH Sp. z o.o. El-Net S.A. Inni Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. 31

32 Rys.11. Procentowy udział przedsiębiorców telekomunikacyjnych w liczbie dzierŝawionych łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w 2005 roku. 1% 8% 1% 1% 1% 2% 1% 2% 3% 3% 4% 8% 65% TP S.A. Pro Futuro S.A. Netia S.A. ZEP-TECH Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. GTS Energis Sp. z o.o. Inni Exatel S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. NASK Telefonia Dialog S.A. ATM T-Systems Polska Sp. z o.o. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Mimo, iŝ udziały TP S.A. pod względem dzierŝawionych łączy cyfrowych mniejszych i równych 2 Mbit/s w badanym okresie spadały to jednak ich wysoki poziom moŝe wskazywać, iŝ operator ten zajmuje pozycję znaczącą na badanym rynku. Pomimo spadku udziałów na przestrzeni lat TP S.A. posiadała w analizowanym okresie wysoki udział w badanym rynku pod względem liczby ww. łączy kształtujący się na poziomie 65%. Potwierdza to tym samym moŝliwość posiadania przez tego operatora pozycji znaczącej na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepustowościach do 2 Mbit/s włącznie. Podsumowując, kryterium udziału przedsiębiorcy w rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepustowościach do 2 Mbit/s włącznie, pozwala stwierdzić, Ŝe TP S.A. moŝe zajmować na nim pozycję znaczącą. W całym analizowanym okresie, pomimo zanotowanych spadków, udział przedsiębiorcy w rynku mierzony zarówno przychodami jak i ilością łączy przekraczał odpowiednio dla przychodów poziom 57%, a dla ilości łączy 55% co w myśl zaleceń Komisji Europejskiej jednoznacznie świadczy o tym, iŝ przedsiębiorca taki powinien być uznany za podmiot o znaczącej pozycji rynkowej, o ile taki wniosek zostanie potwierdzony przez kolejne kryteria. PoniŜej przedstawione zostało tabelaryczne zestawie udziałów TP S.A. w analizowanym rynku. Tab. 1 Zestawienie udziałów TP S.A. w analizowanym rynku. Kryterium udziału i udział TP S.A. w analizowanym rynku Przychody z detalicznej dzierŝawy łączy do 2 Mbit/s włącznie (analogowych i cyfrowych) Przychody z dzierŝawy łączy analogowych Przychody z dzierŝawy łączy cyfrowych do 2 Mbit/s włącznie Liczba dzierŝawionych łączy analogowych Liczba dzierŝawionych łączy cyfrowych do 2 Mbit/s włącznie

33 5.3. Istnienie barier wejścia na rynek właściwy Jak wynika z punktu 80 Wytycznych: Ustalenie dominacji zaleŝy od oceny, z jaką łatwością moŝna wejść na dany rynek. Brak barier uniemoŝliwiających innym operatorom wejście na rynek, odstrasza w zasadzie niezaleŝne antykonkurencyjne zachowania ze strony przedsiębiorstwa posiadającego znaczącą pozycję rynkową. W sektorze komunikacji elektronicznej bariery do wejścia na rynek są często ustanowione na wysokim poziomie z powodu istniejących prawnych i innych wymogów regulacyjnych, które mogą ograniczać liczbę dostępnych przyznawanych licencji lub świadczenie pewnego rodzaju usług (np. GSM/DCS lub usługi komórkowe trzeciej generacji). Ponadto, bariery dla wejścia na rynek istnieją tam, gdzie wejście na właściwy rynek wymaga znacznych inwestycji i długoterminowego planowania działalności, tak aby była ona opłacalna. W przypadku występowania niewielu barier wejścia, nowi operatorzy dostrzegą moŝliwość potencjalnego zarobku na tym rynku i będą próbowali przejąć klientów od działających juŝ operatorów. Pojawienie się nowych operatorów skutkuje zazwyczaj obniŝką cen oraz pojawieniem się nowych ofert, produktów oraz usług, które charakteryzują się lepszą jakością oraz elastycznością pod względem potrzeb klienta. Klienci w takiej sytuacji mają większe moŝliwości wyboru ofert najlepiej odpowiadających ich potrzebom i nie są uzaleŝnieni od świadczenia im usług przez jednego operatora. Zalecenie Komisji Europejskiej wskazuje dwa podstawowe rodzaje barier wejścia i barier dla rozwoju konkurencji: bariery strukturalne, na które składają się rozmaite warunki naturalne oraz bariery prawne/regulacyjne. Kryterium wysokich barier dostępu do rynku jest równieŝ wymieniane przez ustawę Prawo telekomunikacyjne (art. 24 ust. 3 pkt 12) jako jedno z kryteriów oceny znaczącej pozycji rynkowej. Strukturalne bariery wejścia zostały określone w punkcie 11 Zalecenia w sposób następujący: Strukturalne bariery wejścia wynikają z kosztu pierwotnego lub warunków popytu, które stwarzają asymetryczne warunki dla operatorów dominujących i nowych operatorów na rynku, utrudniające lub uniemoŝliwiające tym ostatnim wejście na rynek. Na przykład wysokie bariery strukturalne mogą istnieć na rynku, który charakteryzują znaczne ekonomie skali i/lub zakresu oraz wysokie koszty utopione. Dotychczas takie bariery moŝna zidentyfikować w przypadku szerokiego stosowania i/lub świadczenia lokalnych sieci dostępu do lokalizacji stacjonarnych. Powiązana bariera strukturalna moŝe takŝe istnieć, kiedy świadczenie usług wymaga elementu sieci, którego nie moŝna technicznie powielić lub moŝna powielić po koszcie, który sprawia, Ŝe dla konkurencji jest to nieekonomiczne. Przykładami strukturalnych barier wejścia mogą być: ekonomia skali, ekonomia zakresu, kontrola nad trudną do powielenia infrastrukturą, wysokie koszty utracone. Analizowany rynek świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych o przepustowości do 2 Mbit/s włącznie charakteryzuje się wysokimi 33

34 barierami wejścia z powodu wysokich kosztów, jakie przedsiębiorca telekomunikacyjny musi ponieść aby zbudować własną infrastrukturę, która umoŝliwiłaby mu świadczenie ww. usługi. Taka infrastruktura techniczna niezbędna do świadczenia usług na omawianym rynku sprowadza się do trzech elementów: sieci szkieletowej, sieci dostępowej (tzw. ostatniej mili ); systemu zarządzania siecią. Jednym z przykładów wysokich barier wejścia na omawiany rynek moŝe być tutaj infrastruktura dostępowa TP S.A., która jest trudna do powielenia, gdyŝ odtworzenie jej wymaga duŝych nakładów (szacowanych na kwotę rzędu 1 tys. USD na linię) oraz pokonania licznych trudności związanych z prawem budowlanym, prawem drogi oraz innymi czynnikami natury regulacyjnej. Kolejnym przykładem wysokich barier wejścia jest brak racjonalnej technicznie alternatywy dla światłowodowych sieci szkieletowych. Sieć taka, jeŝeli jest odpowiednio rozległa, spełnia kryterium trudności powielenia ze względu na czas, nakłady i bariery formalne (prawo drogi) niezbędne do jej odtworzenia. Przyjmuje się, Ŝe bezpośrednie nakłady na zbudowanie 1 km odcinka łącza światłowodowego wynoszą przeciętnie ok. 100 tys. zł, zatem wartość odtworzenia największych sieci szkieletowych w Polsce (Exatel S.A. 4 tys. km, Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 6 tys. km, Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. ponad 58 tys. km) 10 sięga miliardów złotych. Częściowym substytutem, szczególnie dla zastosowań wąskopasmowych, mogą być dostępne rozwiązania radiowe SDH/PDH. Mimo Ŝe są one relatywnie łatwiejsze w budowie niŝ światłowody, to jednak oferują niŝsze przepustowości i nie zapewniają porównywalnego QoS 11. Strukturalną barierą wejścia na rynek świadczenia usługi dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych są równieŝ znaczne koszty utracone związane z budową niezbędnej infrastruktury. Jeśli jakaś firma zdecyduje się na inwestycje w nową sieć słuŝącą dzierŝawie łączy telekomunikacyjnych, to w przypadku niepowodzenia, znaczna część nakładów będzie nie do odzyskania. Nie będzie np. moŝliwa sprzedaŝ znacznej części infrastruktury czy środków produkcji na rynku wtórnym ze względu na jej przestarzałość, tak jak w przypadku wielu innych rodzajów działalności gospodarczej. Koszty te będą rosły proporcjonalnie do wielkości sieci, tzn. jej zasięgu i pojemności. Na obecnym etapie rozwoju rynku właściwego, operatorzy głównie inwestują w swe sieci telekomunikacyjne i w związku z tym w tym kryterium przeanalizowane zostały ich wydatki inwestycyjne. Budowa sieci pochłania większość środków, zwłaszcza operatorów nowo wchodzących, którzy dąŝą do budowy własnych sieci. W wielu przypadkach sieci te dublują się z sieciami innych operatorów. Dlatego teŝ w przypadku niepowodzenia jednego operatora inni operatorzy, nie muszą być zainteresowani odkupieniem jego infrastruktury, gdyŝ posiadają juŝ własną. Stąd teŝ koszty związane z budową infrastruktury, czyli w większości inwestycje z nią związane, są uznawane za koszty utracone, których odzyskanie jest bardzo trudne a czasami niemoŝliwe. Rynek dzierŝawy łączy charakteryzuje się koniecznością poniesienia wysokich nakładów inwestycyjnych na budowę sieci, która umoŝliwia świadczenie usługi dzierŝawy łączy i w związku z tym do badania tego kryterium posłuŝyły wydatki inwestycyjne poniesione przez poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych obecnych na rynku. 10 Informacje prasowe operatorów. 11 (ang. Quality of Service jakość obsługi/przekazu). 34

35 Tab. 2 Wydatki inwestycyjne przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na analizowanym rynku właściwym (dane zastrzeŝone) Przedsiębiorca TP S.A. Exatel S.A. GTS Energis Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Pro Futuro S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Netia S.A. Telefonia Dialog S.A. Źródło: Dane zawarte w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Na przestrzeni lat przedsiębiorcą telekomunikacyjnym, który miał największe wydatki inwestycyjne była TP S.A. Operator ten pod względem wydatków znacznie przewyŝsza pozostałych przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy działają na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych do 2 Mbit/s włącznie. Najbardziej zbliŝeni do TP S.A. pod względem wielkości wydatków inwestycyjnych byli dwaj operatorzy Netia S.A. oraz Telefonia Dialog S.A., jednakŝe poziom ich wydatków znacznie odbiegał od poziomu wydatków operatora zasiedziałego. Malejąca wysokość wydatków ponoszonych przez TP S.A. świadczy o tym, iŝ operator ten przy silnie rozbudowanej infrastrukturze telekomunikacyjnej przeznaczał w analizowanym okresie coraz mniej środków na jej rozbudowę, a tym samym przeznaczał je na inne cele. Dzięki poniesionym wcześniej kosztom budowy infrastruktury operator zasiedziały ponosił i nadal ponosi głównie koszty związane z utrzymaniem sieci, a poprzez wydatki inwestycyjne moŝe poprawiać standardy usług oraz oferować nowe usługi, podczas gdy pozostali operatorzy istniejący na analizowanym rynku zmuszeni są do rozbudowy swej infrastruktury, gdyŝ nie posiadają sieci o takim zasięgu jak operator zasiedziały. Konkurujący z TP S.A. operatorzy chcąc pozyskać nowych klientów stoją zatem nie tylko przed problemem poniesienia kosztów związanych z rozbudową swej sieci lecz takŝe z zaoferowaniem usług, które będą w stanie funkcjonalnością oraz standardem konkurować z usługami świadczonymi przez TP S.A., co z kolei ponosi za sobą dodatkowe koszty. Dzięki takiej sytuacji mimo, Ŝe TP S.A. miała w analizowanym okresie największe wydatki inwestycyjne to ich wielkość systematycznie malała. Pozwala to TP S.A. na osiąganie znacznej przewagi nad pozostałymi przedsiębiorcami działającymi na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych do 2 Mbit/s włącznie. Z analizy danych wynika, Ŝe operator ten od wielu lat posiada infrastrukturę umoŝliwiającą świadczenie omawianej usługi nawet bez ponoszenia dodatkowych nakładów na rozbudowę sieci słuŝącej do świadczenia usług dzierŝawy łączy. Natomiast kaŝdy inny operator chcąc zaistnieć na rynku telekomunikacyjnym musi ponieść albo bardzo wysokie koszty budowy własnej infrastruktury telekomunikacyjnej a przynajmniej sieci dostępowej, albo koszty dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych wykorzystywanych do świadczenia usług. 35

36 WyŜej wymienione bariery, zwłaszcza dotyczące powielenia tak rozbudowanej infrastruktury telekomunikacyjnej jaką dysponuje TP S.A., moŝna uznać za bariery trwałe. Wprawdzie stopniowa i częściowa likwidacja tych barier wydaje się być moŝliwa z racji istnienia alternatywnych technologii w zakresie sieci dostępowych (np. radiowych), to jednak Prezes UKE nie przewiduje, Ŝe w perspektywie najbliŝszych dwóch lat ( ) obecna sytuacja w tym zakresie ulegnie zmianie Ekonomie skali (korzyści skali) PoniŜsze kryterium bada, czy konkretny przedsiębiorca telekomunikacyjny osiąga korzyści skali na danym rynku właściwym. Korzyści skali powstają, gdy rosnąca produkcja powoduje obniŝenie średnich kosztów na jednostkę produkcji. Korzyści skali występują zazwyczaj w sytuacji, gdy proces produkcji wymaga wysokich kosztów stałych, co często ma miejsce na rynku takim jak hurtowy rynek świadczenia usługi dzierŝawy odcinków zakończeń łączy. Innym sposobem obniŝenia kosztów jednostkowych dzięki rosnącej produkcji jest dąŝenie do większej specjalizacji i wyŝszej wydajności. Korzyści skali mogą stanowić barierę wejścia na rynek, jak równieŝ przewagę nad konkurencją istniejącą. Osiąganie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego korzyści skali na danym rynku właściwym wzmacnia jego pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im większe korzyści skali osiąga konkretny przedsiębiorca, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on pozycję znaczącą na danym rynku. Przedsiębiorca moŝe osiągnąć korzyści skali dzięki lepszemu wykorzystaniu juŝ posiadanej infrastruktury telekomunikacyjnej, a takŝe poprzez duŝą specjalizację, a co za tym idzie, wzrost efektywność produkcji. Znaczne korzyści skali są typową charakterystyką ekonomiki przedsiębiorców działających na rynkach łączności elektronicznej. Dlatego teŝ kryterium to naleŝy zawsze analizować dla konkretnego przedsiębiorcy w porównaniu z innymi operatorami działającymi na danym rynku. Osiąganie korzyści skali przez konkretnego przedsiębiorcę moŝe stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. Wprawdzie na analizowanym rynku właściwym osiąganie korzyści skali przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego wynika przede wszystkim z posiadania przez niego rozbudowanej infrastruktury to jednak Prezes UKE postanowił posłuŝyć się pomocniczo dodatkowymi wskaźnikami finansowymi potwierdzającymi osiągnie korzyści skali. Są to: rentowność majątku całkowitego (ROA - return on assets) poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na danym rynku właściwym. Do obliczenia tego wskaźnika przyjmujemy wartość bilansową aktywów na koniec okresu (najczęściej roku) i wypracowany w tym samym okresie (bilansowym) zysk netto. Pozwala on na dokonanie oceny produktywności i efektywności wykorzystania majątku w generowaniu zysku. Wzrastająca wartość ROA świadczy o poprawiającej się zyskowności. Zwiększając swoją zyskowność operatorzy umacniają swoją pozycję finansową i co za tym idzie pozycję na rynku świadczenia usługi. 36

37 Tab. 3 Return on assets (ROA) Przedsiębiorca TP S.A. 3,41% 2,49% 5,24% 3,93% Exatel S.A. - 15% - 10% - 5% 3,10% GTS Energis Sp. z o.o. - 34,90% - 30,86% - 45,80% -10,01% Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 3,53% - 3,33% - 3,54% -8,39% Pro Futuro S.A. - 31% - 22% - 11% - 13,96% Crowley Data Poland Sp. z o.o. - 67% 38% - 2% 52,16% Netia S.A. b.d. b.d. 6% 3,05% Telefonia Dialog S.A. -27% 17% 4% - 12,80% Źródło: Dane zawarte w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Z analizy sytuacji finansowej przedsiębiorców telekomunikacyjnych pod względem poziomu wskaźnika ROA widać, iŝ przedsiębiorcą telekomunikacyjnym na badanym rynku, który miał w analizowanym okresie najbardziej stabilny poziom wskaźnika ROA, była TP S.A. Operator ten w całym badanym okresie charakteryzował się dodatnim poziomem wskaźnika ROA, co świadczy o dobrej sytuacji finansowej tego przedsiębiorcy. Dodatkowo na dobrą oraz stabilną sytuację finansową tego przedsiębiorcy świadczy równieŝ fakt, iŝ jego wskaźnik ROA ulegał jedynie nieznacznym wahaniom w badanym okresie. TP S.A. jest równieŝ jedynym przedsiębiorcą telekomunikacyjnym spośród badanych przedsiębiorców, którego wskaźnik ROA na przestrzeni lat przyjmował dodatnie wartości. Mimo, iŝ kilku przedsiębiorców osiągało znacznie wyŝszy od wskaźnika TP S.A. poziom badanego wskaźnika to jednak ulegał on znacznym wahaniom w całym badanym okresie, przyjmując w jednym roku wysoką dodatnią wartość, ale juŝ w roku następnym przyjmując niekiedy nawet wartości ujemne. Przykładem takiego zmiennego zachowania wskaźnika ROA moŝe być tu Crowley Data Poland Sp. z o.o., którego wskaźnik ROA w np roku osiągnął wartość 67%, podczas gdy rok później wskaźnik ten wynosił juŝ 38%. Z kolei w roku następnym wskaźnik ten dla tego przedsiębiorcy osiągnął ponownie wartość ujemną 2%. Takie kształtowanie się wskaźnika ROA dla Crowley Data Poland Sp. z o.o. świadczy o zmiennej zyskowności tego przedsiębiorcy w badanym okresie oraz o mało stabilnej sytuacji finansowej. Wpływa to zapewne na ocenę tego przedsiębiorcy przez potencjalnych inwestorów oraz na jego moŝliwość pozyskania dodatkowych środków działalność inwestycyjną. Jedynym przedsiębiorcą spośród badanych, którego wskaźnik ROA w całym badanym okresie rósł był Exatel S.A. Świadczy to o poprawie sytuacji finansowej tego przedsiębiorcy oraz coraz lepszej zyskowności tego podmiotu. JednakŜe mimo, iŝ wskaźnik ROA dla tego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego rósł w całym badanym okresie to w latach osiągał on wartości ujemne i dopiero w 2005 r. osiągnął wartość dodatnią. Taka sytuacja pozwala przypuszczać, iŝ mimo polepszającej się zyskowności tego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jego sytuacja finansowa nie jest jednak tak dobra i stabilna jak w przypadku TP S.A. Pozostali przedsiębiorcy telekomunikacyjni charakteryzowali się albo ujemnym wskaźnikiem ROA w całym badanym okresie tak jak GTS Energis Sp. z o.o. oraz Pro Futuro S.A. lub wskaźnikiem, który przyjmował zarówno dodatnie jaki i ujemne wartości w badanym okresie, czego przykładem są tu tacy operatorzy jak Telefonia Dialog S.A., Crowley Data Poland Sp. z o.o. lub teŝ Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. rentowność kapitałów własnych (return on equity) poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na danym rynku właściwym 37

38 Do obliczenia tego wskaźnika przyjmuje się wartość kapitałów własnych na koniec okresu (najczęściej roku) i wypracowany w tym samym okresie (bilansowym) zysk netto. UmoŜliwia on dokonanie oceny zasadności i opłacalności ulokowania kapitałów w określonej firmie. Wzrastająca wartość ROE utoŝsamiana jest ze zwiększeniem wartości samej jednostki, a więc i wartości zainwestowanych w nią udziałów czy akcji. Jak widać z przedstawionych danych wskaźnik ten przedstawia się róŝnie w zaleŝności od przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. Tab. 4 Return on equity (ROE) Przedsiębiorca TP S.A. 8,3% 5,85% 10,66% 7,95% Exatel S.A. - 42% - 21% - 11% 6,08% GTS Energis Sp. z o.o. - 39,94% - 36,20% - 61,40% -14,63% Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 8,19% - 6,49% - 7,02% -12,08% Pro Futuro S.A. - 44% - 40% - 23% - 34,63% Crowley Data Poland Sp. z o.o. 62% - 54% 2% 126,39% Netia S.A. b.d. b.d. 7% 3,25% Telefonia Dialog S.A. 170% 273% 8% - 21,10% Źródło: Dane zawarte w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Analizując sytuację przedsiębiorców pod względem osiąganego poziomu wskaźnika ROE widać, iŝ tak jak w przypadku wskaźnika ROA przedsiębiorcą, który charakteryzuje się najlepszym poziomem wskaźnika ROE w całym badanym okresie jest TP S.A. Operator ten w latach osiągał dodatni oraz stabilny poziom omawianego wskaźnika. Mimo, iŝ w 2005 r. to Crowley Data Poland Sp. z o.o. osiągnął najwyŝszy poziom omawianego wskaźnika, to tak jak w przypadku wskaźnika ROA na przestrzeni lat ulegał on znacznym wahaniom przyjmując zarówno wysokie wartości dodatnie jak i wysokie wartości ujemne. Świadczy to o niestabilnej sytuacji tego przedsiębiorcy co moŝe niekorzystnie wpływać na ocenę jego sytuacji finansowej przez inwestorów. Z kolei wskaźnik ROE dla Exatel S.A. charakteryzował się w badanym okresie podobną dynamiką wzrostu jak w przypadku wskaźnika ROA. Rósł on w całym badanym okresie przyjmując w 2005 r. wartość dodatnią, mniejsza jednak od wartości wskaźnika ROE dla TP S.A. Porównując zatem wartości wskaźnika ROE badanych przedsiębiorców ze wskaźnikiem ROE dla TP S.A. wyraźnie widać, iŝ przyjmuje on najlepsze wartości w całym badanym okresie. Jego stabilność charakteryzująca się niewielkimi wahaniami poziomu wskaźnika ROE świadczy o stabilnej sytuacji tego przedsiębiorstwa, które dzięki posiadaniu najlepszej pozycji pod względem udziałów w badanym rynku zarówno ze względu na przychody oraz liczbę łączy, osiąga korzyści, które przyczyniają się do zwiększania wartości danego przedsiębiorstwa co tym samym czyni TP S.A. najbardziej atrakcyjnym dla potencjalnych inwestorów przedsiębiorstwem na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych do 2 Mbit/s włącznie. 38

39 rentowność zaangaŝowanego kapitału (Return of Capital Employed) poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych działających na danym rynku właściwym. Współczynnik ROCE określa wydajność oraz rentowność inwestycji, w które zaangaŝowany jest kapitał firmy. Pokazuje on, który przedsiębiorca lepiej wykorzystuje zainwestowany kapitał, tzn. ile uzyskuje z kaŝdej złotówki zainwestowanej w firmę. Dla celów niniejszej analizy ROCE zostało zdefiniowane jako stosunek zysku operacyjnego do wielkości zaangaŝowanego w firmę kapitału (określonego jako całkowite aktywa minus bieŝące zobowiązania). NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe ze względu na zastosowanie tego wskaźnika winno rozpatrywać się tylko przypadki, w których wartość tego wskaźnika jest dodatnia, a tym samym brać pod uwagę i porównywać tylko te podmioty, dla których wskaźnik ROCE był w badanym okresie dodatni. Tab. 5 Return of Capital Employed (ROCE) Przedsiębiorca TP S.A. 10,25% 10,52% 9,80% 9,55% Exatel S.A. 0 (-16,07%) 0 (-8,57%) 0 (-19,12%) 0 (-8,58%) GTS Energis Sp. z o.o. 0 (-23,08%) 0 (-35,02%) 0 (-56,38%) 0 (-9,92%) Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. 6,72% 0 (-1,73%) 0 (-0,46%) 0 (-9,65%) Pro Futuro S.A. 0 (-36,65%) 0 (-21,48%) 0 (-9,21%) 0 (- 3,68%) Crowley Data Poland Sp. z o.o. 0 (-52,30%) 0 (-47,10%) 0 (-26,04%) 0 (-16,93%) Netia S.A. b. d. 0 (- 1,09%) 3,01% 4,02% Telefonia Dialog S.A. 0 (97,39%) 28,57% 5,27% 0 (- 13,67%) Źródło: Dane zawarte w formularzach do badania konkurencyjności UKE. Z powyŝszych danych wynika, Ŝe najbardziej stabilny w badanym okresie był wskaźnik ROCE dla TP S.A. Operator zasiedziały jako jedyny osiągnął dodatnią wartość omawianego wskaźnika w latach śaden z pozostałych przedsiębiorców telekomunikacyjnych nie osiągnął poziomu wskaźnika ROCE, którym mógłby konkurować z TP S.A. Tak dobre wyniki omawianego wskaźnika dla TP S.A. świadczą o tym, iŝ operator ten nie ma problemów z właściwą wydajnością oraz rentownością inwestycji, w które zaangaŝował swój kapitał, co w rezultacie pozytywnie wpływa na pozycję TP S.A. na rynku świadczenia usługi zapewnienia części lub całości minimalnego zestawu łączy dzierŝawionych do 2 Mbit/s włącznie. PowyŜsze wskaźniki obrazują, Ŝe działająca na badanym rynku właściwym TP S.A. osiągała w analizowanym okresie korzyści skali. Korzyści skali są postrzegane przez potencjalnych konkurentów jako istotne bariery wejścia na rynek, zniechęcające do podjęcia działalności. Nowi operatorzy potrzebują bowiem czasu, aby rozwinąć swoją bazę klientów, liczbę łączy o co za tym idzie skutecznie powiększyć wielkość przychodów i wolumen sprzedaŝy i nie mogą oczekiwać na korzystanie z takich samych korzyści skali jak istniejący od wielu lat operatorzy. śaden z badanych przedsiębiorców telekomunikacyjnych nie osiągał tak dobrych jak TP S.A. wyników finansowych co świadczy o znacznej przewadze tego operatora nad innymi 39

40 podmiotami funkcjonującymi na analizowanym rynku Ekonomie zakresu (korzyści zakresu) Z ekonomiami zakresu mamy do czynienia, gdy produkty lub usługi wytwarzane lub dostarczane przez konkretnego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego opierają się o wspólne procesy bądź infrastrukturę. Korzyści zakresu występują często u tych przedsiębiorców, którzy posiadają rozległą sieć telekomunikacyjną, gdyŝ moŝe ona być wykorzystywana do dostarczania wielu produktów bądź usług. Najlepszym przykładem biorąc pod uwagę specyfikę badanego rynku jest moŝliwość świadczenia usług dzierŝawy łączy na rynkach detalicznych oraz hurtowych przy pomocy tej samej infrastruktury. Wielu z operatorów np. TP S.A., Exatel S.A. czy Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o., działających na detalicznym rynku dzierŝawy łączy jest równieŝ obecna na rynku hurtowym. Przykładem dodatkowych usług świadczonych wraz z usługą dzierŝawy łączy telekomunikacyjnych przez największego operatora (TP S.A.) obecnego na badanym rynku mogą być równieŝ takie usługi jak: dzierŝawa kabli, transmisja danych oraz dostęp do Internetu. Przedsiębiorcy dzięki tym usługom generują dodatkowe przychody bez konieczności inwestycji w istniejącą sieć. Osiąganie korzyści zakresu przez konkretnego przedsiębiorcę moŝe stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. Kryterium to jest czynnikiem jakościowym, toteŝ nie jest moŝliwe dokonanie jego pomiaru za pomocą wskaźników ilościowych lecz przy wykorzystaniu metod porównawczych, pokazujących oferowane przez poszczególnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych na posiadanej przez siebie infrastrukturze usługi. Porównanie takie zostało dokonane w punkcie 5.7. opisującym integrację pionową analizowanych podmiotów Brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej Kryterium to bada, czy na danym rynku istnieje techniczna i ekonomiczna zasadność budowy alternatywnej infrastruktury, a tym samym czy infrastruktura, którą dysponuje największy przedsiębiorca na rynku właściwym jest trudna do powielenia przez innych operatorów działających na tym rynku bądź mogących na niego wejść w badanym okresie czasu. Posiadanie przez przedsiębiorcę na danym rynku właściwym kontroli nad trudno powielarną infrastrukturą telekomunikacyjną wzmacnia jego pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im trudniejsza do powielenia jest ta infrastruktura oraz im pełniejsza jest kontrola nad nią konkretnego przedsiębiorcy, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na tym rynku. Kryterium to dotyczy kontroli przedsiębiorcy nad taką infrastrukturą, która pozwala mu na działalność niezaleŝną od innych operatorów. Pojęcie infrastruktura telekomunikacyjna oznacza tu sieć, część sieci lub elementy sieci, które są uŝywane do dostarczania produktów lub usług na danym rynku właściwym. Kontrola natomiast moŝe oznaczać własność, posiadanie, wykorzystywanie lub wpływ na infrastrukturę. Trudności w powieleniu istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej mogą wynikać zarówno z wysokich kosztów jej utworzenia jak i z fizycznych i technicznych parametrów sieci oraz ze strukturalnych i prawnych ograniczeń istniejących na danym rynku. Przykładem jest tu posiadanie przez konkretnego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego rozległej sieci telekomunikacyjnej z duŝą liczbą abonentów, której zbudowanie (powielenie) byłoby bardzo kosztowne i czasochłonne dla konkurentów. Wydatki 40

41 jakie musi ponieść nowo wchodzący przedsiębiorca na stworzenie infrastruktury słuŝącej do świadczenia usługi dzierŝawy łączy są istotną barierą i w wielu przypadkach uniemoŝliwią zaistnienie na ww. rynku nowym przedsiębiorcą. Na koszty związane w budową infrastruktury składają się między innymi koszty zestawienia łączy, koszty nabycia multiplekserów SDH, routerów brzegowych i szkieletowych, stacji bazowych i dostępowych a takŝe koszty związane z budową punktów styku z sieciami innych przedsiębiorców oferujących usługę dzierŝawy łączy. Kontrola nad taką trudno powielarną infrastrukturą przez największego przedsiębiorcę działającego na rynku właściwym moŝe stanowić dla potencjalnych konkurentów istotną barierę wejścia na ten rynek. Telekomunikacja Polska S.A. (dane zastrzeŝone) Usługa dzierŝawy łączy, jak i pozostałe usługi świadczone przez TP S.A., realizowane były w analizowanym okresie na dostępnej infrastrukturze sieciowej TP S.A. 12 Z informacji uzyskanych przez Prezesa UKE wynika, iŝ TP S.A. oferuje moŝliwości połączenia dwóch punktów łączem stałym w dowolnej lokalizacji i o dowolnej przepływności. 13 Przedsiębiorca ten posiada najlepiej rozbudowaną infrastrukturę sieciową obejmującą niemal całe terytorium kraju. Długość kabli optotelekomunikacyjnych (światłowodowych) wynosiła w 2002 r. ok. 58,5 tys. km. Tab. 6 (dane zastrzeŝone) Exatel S.A. Sieć teletransmisyjna Exatel S.A. powstała w wyniku połączenia infrastruktury telekomunikacyjnej Tel-Energo S.A. i Telbank S.A.. Jest drugą co do wielkości platformą telekomunikacyjną w Polsce. Sieci transmisji danych Exatel S.A. obejmowała na koniec analizowanego okresu: Sieć IP MPLS (Cisco) posiadającą 16 węzłów dostępowych w 12 największych miastach Polski i szkielet zbudowany na bazie łączy STM-16. Sieć Frame Relay/ATM Punkty styku z operatorami krajowymi i zagranicznymi. Sieć teleinformatyczna Exatel S.A. charakteryzowała się w analizowanym okresie: długością ponad km obejmującą około 500 miast i miejscowości, pokryciem wszystkich obszarów biznesowych w Polsce, przepustowością sieci szkieletowej sięgającą do 320 Gb/s, połączeniem z sieciami internetowymi największych operatorów polskich i zagranicznych, umoŝliwiającym najszybszy dostęp do wszystkich zasobów globalnej sieci Internet, punktami styku z operatorami na granicach Polski zachodniej, południowej i wschodniej, umoŝliwiającymi tranzyt i terminowanie ruchu przechodzącego przez centralną Europę. 12 Źródło: Formularze URTiP do badania konkurencyjności. 13 Źródło: strona internetowa TP S.A. 41

42 Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. posiadała w analizowanym okresie infrastrukturę telekomunikacyjną pozwalającą na detaliczną dzierŝawę: Łączy analogowych o standardowych parametrach technicznych oferowana na bazie ogólnopolskiej sieci kabli miedzianych i analogowych kanałów transmisyjnych na terenie całego kraju, Kanałów cyfrowych, pozwalających na udostępnienie przezroczystego bitowo łącza pomiędzy dwoma punktami w relacjach krajowych i międzynarodowych i zapewnienie na nim transmisji stałej o szybkości w zakresie od E1 (2 Mbit/s), przez E3 (34 Mbit/s), STM-1 (155 Mbit/s), STM-4 (622 Mbit/s, STM-16 (2,5 Gbit/s). Kanałów optycznych, udostępnienie pojedynczego przezroczystego kanału optycznego (tzw. Lambdy) w systemie DWDM (Dense Wavelength Division Multiplexing), umoŝliwiające uruchomienie systemu teletransmisyjnego o przepływności maksymalnej STM-16 (np. ATM, Gigabit Ethernet). Dzięki tej infrastrukturze moŝliwe było uruchomienie w tym okresie do 32 kanałów o przepływności 2,5 Gbit/s kaŝdy, z moŝliwością rozbudowy do przepływności 10 Gbit/s. Sieć kablową T K Sp. z o.o. w analizowanym okresie tworzyły kable: Światłowodowe o łącznej długości ok km., Miedziane o łącznej długości ok km. Sieć teletransmisyjna TK Sp. z o.o. wykorzystuje systemy: DWDM, SDH, PDH/140 Mbit/s oraz krotnice PCM. Sieć transmisji danych oparta jest na systemach: MPLS, IP, ATM, FR oraz X.25. Oprócz sieci optycznej i miedzianej Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. posiadała w analizowanym okresie odcinki sieci opartej na transmisji radiowej, zwłaszcza w sieci dostępowej. Spółka w analizowanym okresie zapewniała kompletną realizację usługi (od zestawienia i uruchomienia kanału cyfrowego do zainstalowania urządzeń zakończenia łączą), a nawet na Ŝyczenie klienta zestawiała łącza dostępowe. Do tej usługi istnieje takŝe moŝliwość uzgodnienia indywidualnej umowy dotyczącej gwarancji jakości świadczonych usług tzw. SLA (Service Level Agreement). GTS Energis Sp. z o.o. Usługa łączy dzierŝawionych w analizowanym okresie umoŝliwiała klientom GTS Energis Sp. z o.o. transmisję danych, odpowiadającą standardom G.826 lub G.821, zgodnym z rekomendacją ITU. Sieci klientów zostały fizyczne dołączone do sieci GTS Energis Sp. z o.o. GTS Energis Sp. z o.o. zapewniała przy tym odpowiednie parametry transmisji wewnątrz sieci. Transmisja danych odbywała się w wydzielonych kanałach cyfrowych, o stałej przepustowości, przeznaczonych do wyłącznego wykorzystania przez jednego uŝytkownika. Przepustowość łączy określona jest jako całkowite wielokrotności kanałów E-1 (2 Mb/s), E-3 (34 Mb/s), STM-1(155 Mb/s) lub kanału STM-4 (622 Mb/s) zgodnie ze standardami SDH. Łącze dostępowe, zakończone we wskazanym miejscu w budynku, stanowi integralną część rozwiązania (stan na 10 maja 2007 r. źródło strona internetowa 42

43 GTS Energis Sp. z o.o. posiada wielowarstwową sieć transmisji danych, w której skład wchodzą systemy dostępowe zbudowane z radiolinii cyfrowych łączących relacje punkt-punkt. GTS Energis Sp. z o.o. w analizowanym okresie realizowała swe usługi w oparciu o technologie SDH na bazie sieci światłowodowej wykorzystującej DWDM, jak i technologie: ATM, Frame Relay i transmisję w oparciu o wirtualne kanały w sieci IP. W celu realizacji transmisji na odcinku tzw. ostatniej mili GTS Energis Sp. z o.o. wykorzystywała rozwiązania dostępowe oparte zarówno na infrastrukturze naziemnej tradycyjne kable miedziane i światłowody obsługiwane przez urządzenia Cisco Systems i Lucent Technologies jak równieŝ i na radioliniach m.in. firmy SAF. Operator ten w swej sieci stosował m.in. cyfrowe radiolinie pracujące na dedykowanej dla klienta częstotliwości w paśmie 23 lub 38 GHz. Operator ten podał, iŝ nie posiadał w analizowanym okresie własnej sieci dostępowej opartej o kable miedziane, jednakŝe łącza dostępowe do klientów budowane były w oparciu o łącza radiowe, łącza dzierŝawione od innych operatorów lub w oparciu o kable optyczne dedykowane dla danego klienta. 14 Pro Futuro S.A. (dane zastrzeŝone) Pro Futuro S.A. w analizowanym okresie dysponowało siecią telekomunikacyjną składającą się z sieci szkieletowej łączącej wybrane miasta oraz sieci dostępowej wykorzystywanej jako połączenia ostatniej mili. Sieć ta umoŝliwiała realizację wielu usług: dostępu do Internetu, łączenia sieci LAN, tworzenia wirtualnych sieci prywatnych, transmisji głosu i obrazu oraz transmisji danych. Dla bezpieczeństwa sieci, główne połączenia z zasobami Internetu (krajowymi i zagranicznymi) rozmieszczone zostały w dwóch róŝnych miastach Warszawie i Poznaniu. Rozwiązanie takie umoŝliwiało w razie przerw jednego łącza, automatyczne przejęcie ruchu przez drugie. Sieć Pro Futuro S.A. posiadała w analizowanym okresie ponad 40 połączeń z innymi operatorami (peeringi). Sieć szkieletowa zbudowana została w oparciu o technologię ATM. Poszczególne węzły sieci połączone byłe ze sobą kanałami cyfrowymi SDH o przepływnościach STM 1 (155 Mb/s) oraz STM 4 (622 Mb/s). Dodatkowo Pro Futuro S.A. posiadała międzymiastowe łącza dzierŝawione od swoich partnerów m.in. Exatel S.A. i Energis S.A. Sieć dostępowa Pro Futuro S.A. to system łączy bezprzewodowych, wykorzystujących transmisję radiową w technologii LMDS (Local Multipoint Distribution System), pracującej w paśmie wysokich częstotliwości (28 GHz). Jako uzupełnienie technologii LMDS wykorzystywane są równieŝ indywidualne rozwiązania oparte na radioliniach. Stosowane są one przy transmisjach duŝych przepływności oraz indywidualnych projektach przesyłu danych na dalsze odległości. Na koniec analizowanego okresu sieć Pro Futuro S.A. obejmowała największe polskie aglomeracje (Warszawa, Kraków, Wrocław, Szczecin, Trójmiasto, Poznań, Łódź, Lublin, Kielce, aglomeracja śląska) Źródło: 15 Źródło: strona internetowa Pro Futuro S.A. 43

44 Rys.12 Schemat sieci teletransmisyjnej Pro Futuro S.A. Crowley Data Poland Sp. z o.o. Źródło: : Sieć zbudowana została w oparciu o technologię ATM, a sieci regionalne w analizowanym okresie połączone były z Warszawą przynajmniej dwiema drogami o przepustowościach minimum 34 Mb/s. Operator ten w analizowanym okresie oferował trzy rodzaje usług transmisji danych: łącza transmisji danych, wirtualne sieci prywatne, kanały cyfrowe, W zaleŝności od rodzaju oferowanej usługi sieć operatora moŝe charakteryzować się następującymi parametrami technicznymi: Łącze dostępowe do sieci operatora realizowane jest w bezprzewodowej technologii LMDS (Local Multipoint Distribution System). Usługa moŝliwa do zrealizowania w innych technologiach dostępowych, równieŝ z wykorzystaniem infrastruktury miedzianej. Przepływność łącza jest dobierana do indywidualnych potrzeb klientów. Operator oferuje przepływności od 64 kb/s do 2 Mb/s. Łącza transmisji danych realizowane są w drugiej warstwie modelu odniesienia ISO-OSI. Transmisja danych moŝe się odbywać zgodnie z protokołami Frame Relay lub Ethernet. Łącza transmisji danych w urządzeniach abonenckich instalowanych u klienta. Dostępne są następujące interfejsy fizyczne: 10BaseT, E1, V.35, X.21. Dostęp do usługi Kanały Cyfrowe moŝliwy jest poprzez synchroniczny interfejs E1 (G. 703), znajdujący się w urządzeniu abonenckim instalowanym u Klienta. Kanały Cyfrowe w sieci szkieletowej realizowane są jako usługa CES (Circuit Emulation 44

45 Service) z klasą ruchu CBR (Constant Bit Rate) w sieci ATM 16. Rys. 13 Techniczna realizacja usługi Łącza Transmisji Danych Źródło: Rys. 14 Realizacja techniczna usługi Kanały Cyfrowe Źródło: Komutatory ATM oraz podłączone do nich stacje bazowe bezprzewodowego dostępowego systemu LMDS wspólnie tworzą węzły sieci. Stacje bazowe posiadają redundancje 1+1, tzn. dwa zestawy kart, dwa zestawy anten. W swej sieci telekomunikacyjnej Crowley Data Poland Sp. z o.o. w analizowanym okresie wykorzystywał systemy LMDS, które działały w trybie punkt wielopunkt - jedną anteną bazową komunikuje się wiele anten abonenckich, instalowanych w lokalizacjach klientów. Anteny systemu pracowały w paśmie 26GHz, oferowana przepływność łączy mieściła się w przedziale od 64 kb/s do 2 Mb/s i była ustalana indywidualnie. Transmisja w sieci LMDS oparta była na technologii CellMac, która alokuje dla kaŝdego terminala losowe szczeliny czasowe, uniemoŝliwiając podsłuchanie transmisji. W ramach posiadanej sieci operator ten zestawiał równieŝ radiolinie, czyli bezprzewodowe systemy punkt-punkt, stosowane w sytuacjach, w których klienci potrzebują duŝych przepływności w bardzo szybkim czasie. Inaczej niŝ w systemach punkt-wielopunkt, w przypadku radiolinii dla kaŝdego klienta instalowane były dwie anteny: jedna w jego lokalizacji, 16 Źródło: strona internetowa Crowley Data Poland Sp. z o.o. 45

46 druga w węźle Crowley Data Poland Sp. z o.o. W ten sposób klient otrzymywał odseparowane od innych uŝytkowników łącze. Stosowane przez tego operatora rozwiązania działały w częstotliwościach 13GHz, 18GHz, 23GHz oraz 38GHz, w zaleŝności od odległości między węzłem a lokalizacją klienta. Netia S.A. (dane zastrzeŝone) Ponadto Netia S.A. w analizowanym okresie posiadała światłowodową sieć szkieletową o długości około 5 tysięcy kilometrów 17. Jej schemat został zamieszczony poniŝej. Rys. 15 Schemat sieci szkieletowej Netia S.A. Źródło: r. Telefonia Dialog S.A. (dane zastrzeŝone) Telefonia Dialog S.A. w analizowanym okresie świadczyła usługę dzierŝawy łączy w oparciu o ogólnopolską sieć szkieletowa SDH/DWDM, urządzenia Dialogu zainstalowane są na parze włókien dzierŝawionej od innego operatora. 17 Źródło: strona internetowa Netia S.A. 46