P4 Sp. z o.o. ul. Taśmowa Warszawa

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI Warszawa, dnia 2008 r. ELEKTRONICZNEJ Anna StreŜyńska DART SMP /07 ( ) DECYZJA P4 Sp. z o.o. ul. Taśmowa Warszawa Na podstawie art. 24 ust. 1 i 2 w związku z art. 25 ust. 2 i 4, art. 34, art. 36, art. 37, art. 44 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz z późn. zm.), zwanej dalej równieŝ ustawą Prawo telekomunikacyjne oraz PT i 2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420), zwanego dalej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury oraz w związku z art. 206 ust. 1 i art. 206 ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz art Kodeksu postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071): I. ustalam, Ŝe na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej P4 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, nie występuje skuteczna konkurencja; II. wyznaczam P4 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie jako przedsiębiorcę zajmującego pozycję znaczącą na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 Sp. z o.o.; III. nakładam na P4 Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie następujące obowiązki regulacyjne w celu świadczenia przedsiębiorcom telekomunikacyjnym usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 Sp. z o.o.: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 34 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na uwzględnianiu uzasadnionych wniosków przedsiębiorców telekomunikacyjnych o zapewnienie im dostępu telekomunikacyjnego, w tym uŝytkowania elementów sieci oraz udogodnień towarzyszących, w celu zakańczania połączeń głosowych w sieci P4 Sp. z o.o. poprzez: - zapewnienie moŝliwości zarządzania obsługą uŝytkownika końcowego przez uprawnionego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego i podejmowania rozstrzygnięć dotyczących wykonywania usług na jego rzecz;

2 - zapewnienie określonych elementów sieci telekomunikacyjnej, w tym linii i łączy, niezbędnych do zapewnienia dostępu do sieci; - oferowanie usług na warunkach hurtowych w celu ich dalszej sprzedaŝy przez innego przedsiębiorcę; - przyznawanie dostępu do interfejsów, protokołów lub innych kluczowych technologii niezbędnych dla interoperacyjności usług, w tym usług sieci wirtualnych; - zapewnienie infrastruktury telekomunikacyjnej, kolokacji oraz innych form wspólnego korzystania z budynków; - zapewnienie funkcji sieci niezbędnych do zapewnienia pełnej interoperacyjności usług, w tym świadczenia usług w sieciach inteligentnych; - zapewnienie systemów wspierania działalności operacyjnej lub innych systemów oprogramowania niezbędnych dla skutecznej konkurencji, w tym systemów taryfowych, systemów wystawiania faktur i pobierania naleŝności; - zapewnienie połączenia sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych oraz udogodnień z nimi związanych; - prowadzenie negocjacji w sprawie dostępu telekomunikacyjnego w dobrej wierze oraz utrzymanie uprzednio ustanowionego dostępu telekomunikacyjnego do określonych sieci telekomunikacyjnych, urządzeń lub udogodnień towarzyszących, oraz przez zapewnienie kaŝdej innej formy korzystania z urządzeń telekomunikacyjnych, udogodnień towarzyszących lub usług świadczonych przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, w celu świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej P4 Sp. z o.o. 2. obowiązek, o którym mowa w art. 36 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na równym traktowaniu przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, w szczególności przez oferowanie jednakowych warunków w porównywalnych okolicznościach, a takŝe oferowaniu usług oraz udostępnianiu informacji na warunkach nie gorszych od stosowanych w ramach własnego przedsiębiorstwa lub w stosunkach z podmiotami zaleŝnymi; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 37 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na ogłaszaniu informacji w sprawach zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, dotyczących specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci, a takŝe opłat, przy czym: - zakres informacji obejmuje wszystkie informacje dotyczące specyfikacji technicznych sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, charakterystyki sieci, zasad i warunków świadczenia usług oraz korzystania z sieci a takŝe opłat, niezbędne do przygotowania przez zainteresowanych operatorów wniosku w sprawie zapewnienia dostępu telekomunikacyjnego, - publikacja wskazanych powyŝej informacji nastąpi w formie elektronicznej na oficjalnej stronie internetowej P4 Sp. z o.o., - informacje naleŝy ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia niniejszej decyzji; w przypadku zmiany zakresu 2

3 bądź treści publikowanej informacji naleŝy ją ogłosić niezwłocznie, nie później jednak niŝ w terminie 1 tygodnia od dnia wprowadzenia zmiany; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 44 ustawy Prawo telekomunikacyjne polegający na zakazie stosowania zawyŝonych stawek za zakańczanie połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4. IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu. UZASADNIENIE 1. Przebieg postępowania w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 Sp. z o.o. występuje skuteczna konkurencja 1. Pismem z dnia 30 sierpnia 2007 r. (numer: DART-SMP /07 (1)) Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwany dalej równieŝ Prezesem UKE lub Regulatorem) wszczął postępowanie w sprawie ustalenia, czy na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4 Sp. z o.o. (zwana dalej równieŝ Spółką, P4 oraz Operatorem ) występuje skuteczna konkurencja. 2. W związku z prowadzonym postępowaniem Prezes UKE zwracał się do Spółki o udzielenie informacji niezbędnych do przeprowadzenia analizy przedmiotowego rynku. Do analizy uŝyto takŝe informacji udostępnianych przez Spółkę na oficjalnej stronie internetowej. 2. Definicja rynku właściwego 2.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych Pod pojęciem rynku właściwego rozumie się zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm. - zwanej dalej: ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów lub ustawą o o.k.i.k ), do której odsyła art. 21 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne. Jest to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Zgodnie z art. 21 ust 1 PT rynki właściwe podlegające analizie i regulacji przez Prezesa UKE, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury wydał rozporządzenie w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa URTiP, w którym wymienił rynki podlegające analizie. Jednym z nich jest rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej ( 2 pkt 9 rozporządzenia) odnoszący się do wyrobów i 3

4 usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz uŝytkowników końcowych. Zgodnie z art. 23 ust. 2 PT analiza rynków właściwych następuje z uwzględnieniem wytycznych Komisji Europejskiej (zwanej dalej równieŝ Komisją lub KE ). Zgodnie z Wytycznymi KE nr 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.U. C165/6 z 2002 r.) zwanymi dalej Wytycznymi - rynki które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji, tak jak zostały one przedstawione przez Komisję w zaleceniu dotyczącym właściwych rynków produktów i usług zgodnie z art. 15 ust. 1 dyrektywy ramowej 1. W dniu 17 grudnia 2007 r. Komisja Europejska wydała Zalecenie 2007/879/WE w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (Dz.U. L344/65 z 2007 r.) zwane dalej Zaleceniem. Zalecenie to wymienia między innymi rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych sieciach telefonii komórkowej. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ jest to kolejne zalecenie Komisji dotyczące właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante. Pierwsze Zalecenie Komisji nr 2003/311/WE z dnia 11 lutego 2003 r. równieŝ obejmowało ten rynek. Jakkolwiek przedmiotowy rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej Punktem wyjścia dla definicji i określenia rynków jest scharakteryzowanie rynków detalicznych w perspektywie czasowej z uwzględnieniem substytucji po stronie popytu i po stronie podaŝy. Po scharakteryzowaniu i określeniu rynków detalicznych, czyli rynków, na których odbywa się gra podaŝy i popytu uŝytkowników końcowych, naleŝy określić właściwe rynki hurtowe, czyli rynki, na których odbywa się gra popytu i podaŝy produktów dla osób trzecich zaopatrujących uŝytkowników końcowych. 2 Mając na względzie powyŝsze, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku zakańczania połączeń w sieci P4, w odniesieniu do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego Rynek produktowy na szczeblu detalicznym Analiza Prezesa UKE wskazała połączenie telefoniczne jako produkt detaliczny powiązany bezpośrednio z hurtowym rynkiem zakańczania połączeń w ruchomej publicznej sieci telefonicznej P4. Połączeniem telefonicznym zgodnie z art. 2 pkt 26 ustawy Prawo telekomunikacyjne jest połączenie ustanowione za pomocą publicznie dostępnej usługi telefonicznej, pozwalającej na dwukierunkową łączność w czasie 1 Wytyczne Komisji (pkt 1.1.4) 2 Nota wyjaśniająca do Zalecenia Komisji (ust. 3.1.) 4

5 rzeczywistym. Publicznie dostępną usługą telefoniczną jest natomiast zgodnie z art. 2 pkt 30 PT usługa telekomunikacyjna, która jest dostępna dla ogółu uŝytkowników, w celu inicjowania i odbierania połączeń krajowych i międzynarodowych oraz uzyskania dostępu do słuŝb ustawowo powołanych do niesienia pomocy, za pomocą numeru lub numerów ustalonych w krajowym lub międzynarodowym planie numeracji telefonicznej. Usługa połączeń telefonicznych zakłada więc zarówno inicjowanie, jak i odbieranie połączeń telefonicznych. KaŜdy uŝytkownik końcowy powinien więc mieć moŝliwość odbierania połączeń telefonicznych, realizowanych przez róŝnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych i ich uŝytkowników końcowych. Precyzując, Prezes UKE za detaliczny odpowiednik hurtowej usługi zakańczania połączeń w sieci P4 uznał następujące połączenia telefoniczne: - ze stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych oraz - z ruchomych publicznych sieci telefonicznych Rynek produktowy na poziomie hurtowym Zalecenie Komisji Europejskiej wyodrębniło na poziomie hurtowym rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych sieciach telefonii ruchomej. Projekt Noty wyjaśniającej do Zalecenia Komisji z dnia 17 grudnia 2007 r. 3 zwanym dalej projektem Noty - przedstawia wskazany rynek produktowy w następujący sposób: Zakańczanie połączeń w telefonii komórkowej stanowi element zarówno usług połączeń w ramach telefonii komórkowej (które są zakańczane w innych sieciach telefonii komórkowej), jak równieŝ połączeń, które wychodzą od uŝytkowników sieci stacjonarnych, które są zakańczane w sieciach telefonii komórkowej. W projekcie Noty wyjaśniającej Komisja stwierdza dalej, iŝ Na poziomie usług detalicznych połączenie (lub wiadomość tekstowa) przesyłane na terminal danego uŝytkownika nie stanowi substytutu połączenia (lub wiadomości tekstowej) do innego uŝytkownika a to ograniczenie substytucji popytu utrzymuje się równieŝ na poziomie hurtowym. W odniesieniu do substytucji podaŝy, jeśli dostawca zakańczania połączenia podniesie jego cenę, wówczas alternatywnym dostawcom nie jest łatwo przejść na dostawy na tym rynku, poniewaŝ potrzebowaliby oni w tym celu danych z kart SIM uŝytkowników. JednakŜe rynek jest szerszy niŝ zakańczanie połączeń na danym terminalu uŝytkownika, poniewaŝ operatorzy nie są w stanie stosować dyskryminacji cenowej względem opłat za zakańczanie połączeń do róŝnych uŝytkowników swojej sieci. Właściwy rynek jest zatem co najmniej tak szeroki, jak zakańczanie połączeń przez kaŝdego operatora 4. Kierując się ustaleniami Komisji Europejskiej oraz własną analizą, Prezes UKE stoi na stanowisku, iŝ usługa zakańczania połączeń głosowych w sieci P4 jest usługą dostępu do sieci Spółki dla operatorów publicznych stacjonarnych i ruchomych sieci telefonicznych, niezbędną do świadczenia uŝytkownikom końcowym usług telekomunikacyjnych. Operatorzy sieci stacjonarnych i ruchomych są zmuszeni nabyć usługi zakańczania połączeń od P4, podobnie jak i od innych operatorów sieci stacjonarnych i ruchomych, jednak te usługi nie są substytutami ze względu na 3 proposals/index_en.htm 4 Projekt Noty (par 4.3.) 5

6 preferencje strony popytowej. Strona popytowa, czyli pośrednio uŝytkownicy końcowi operatorów sieci stacjonarnych i ruchomych, są w danym momencie zainteresowani zakończeniem połączenia w sieci P4 i nie moŝe być ono wtedy zastąpione zakańczaniem połączeń w innej sieci ze względu na posiadanych przez P4 uŝytkowników końcowych. Ci uŝytkownicy, u których zakończenie połączenia jest poŝądane są pośrednio stroną podaŝową tego rynku i nie ma moŝliwości dotarcia do nich w inny sposób. Biorąc pod uwagę powyŝsze Prezes UKE postanowił włączyć do zakresu produktowego rynku na szczeblu hurtowym następujące usługi: zakańczanie połączeń głosowych zainicjowanych w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej (tzw. połączenia F2M ang. fixed-tomobile), zakańczanie połączeń głosowych zainicjowanych w ruchomej publicznej sieci telefonicznej (tzw. połączenia M2M ang. mobile-to-mobile) Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangaŝowane w proces popytu i podaŝy właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar moŝna odróŝnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przewaŝające warunki konkurencji są znacząco róŝne. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera art. 4 pkt. 9 ustawy o o.k.i.k., do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, o której była mowa w punkcie 2.1. niniejszej decyzji. Zakres geograficzny rynku podlegającego analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako rynek zgodny z obszarem sieci, w której następuje zakończenie połączenia. Tym samym na terenie Polski funkcjonuje tyle odrębnych rynków właściwych, ile ruchomych publicznych sieci funkcjonuje na obszarze kraju. Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE potwierdziła stanowisko Ministra Infrastruktury. Usługa zakończenia połączenia świadczona w sieci P4 nie moŝe być zastąpiona usługą zakończenia połączenia w sieci innego operatora. Jest to toŝsame z faktem, iŝ obszar geograficzny rynku właściwego jest zawęŝony do zasięgu geograficznego sieci P4. 3. Struktura podmiotowa rynku właściwego W niniejszej decyzji Prezes UKE poddał analizie rynek właściwy, który tworzy na terenie Polski ruchoma publiczna sieć telefoniczna naleŝąca do P4. Klientami (kupującymi) tworzącymi popyt na tym rynku są przedsiębiorcy telekomunikacyjni działający na rynku telefonii stacjonarnej i ruchomej, którzy chcą świadczyć uŝytkownikom końcowym usługi połączeń głosowych zakańczanych w sieci operatora P4 Dostawcą usług (sprzedającym) na tym rynku jest Spółka P4 posiadająca ruchomą publiczną sieć telefoniczną, do której uŝytkowników końcowych wykonywane są połączenia głosowe inicjowane w sieciach stacjonarnych i sieciach ruchomych. 6

7 Działalność na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych zgodnym z obszarem publicznej ruchomej sieci telefonicznej P4 prowadzi zatem jedynie P Działalność P4 na rynku detalicznym W dniu 22 lutego 2005 r. Prezes URTiP ogłosił przetarg na rezerwację częstotliwości z przeznaczeniem do wykorzystania w ruchomej publicznej sieci telefonicznej o strukturze komórkowej trzeciej generacji (3G), zgodnie ze standardem UMTS. W dniu 9 maja 2005 r. zakończono postępowanie przetargowe. Zwycięzcą przetargu została spółka Netia Mobile Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (działająca od października 2005 r. pod nazwą P4). W dniu 23 sierpnia 2005 r., Prezes URTiP dokonał na rzecz tej spółki rezerwacji częstotliwości, co pozwoliło P4 na prowadzenie działalności opartej na ruchomej publicznej sieci telefonicznej, działającej w standardzie UMTS. Termin rozpoczęcia wykorzystywania częstotliwości określony został na dzień 1 lipca 2006 r. Częstotliwości objęte rezerwacją będą mogły być wykorzystywane przez Spółkę do dnia 31 grudnia 2022r. W dniu 8 czerwca 2006 r. Polkomtel oraz P4 podpisały umowę o dostępie telekomunikacyjnym w zakresie roamingu krajowego. W lutym 2007 r. P4 ogłosiła markę, pod którą świadczy swoje usługi - Play. W marcu 2007 r. P4 rozpoczęła komercyjne świadczenie usług. P4 świadczy pod marką Play następujące usługi: połączenia głosowe wiadomości SMS, wiadomości MMS, transmisja danych; połączenia video wejście na stronę główną portalu komórkowego, pobranie usług multimedialnych z portalu Operator ma takŝe moŝliwość świadczenia innych usług przy wykorzystaniu eksploatowanej sieci tj.: (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 1 zał. 1) Usługi dostępne są w systemach: abonamentowym dla klientów indywidualnych i korporacyjnych (post-paid), przedpłaconym (pre-paid) oraz mix. Swoim klientom oferuje usługi na poziomie krajowym jak równieŝ międzynarodowym (roaming aktywny w sieciach operatorów zagranicznych) oraz usługi klientom z zagranicy wizytującym sieć P4 w ramach roamingu pasywnego. P4 świadczy usługi w technologii UMTS (3G). Sieć sprzedaŝy w styczniu 2008 r. liczyła ponad 450 punktów sprzedaŝy, z czego 305 salonów to sieć Germanos. P4 rozpoczęła komercyjną działalność z początkiem 2007 roku, a więc w chwili, gdy krajowy rynek telefonii ruchomej zbliŝał się do poziomu pełnego nasycenia. Z końcem 2007 roku, penetracja rynku wyniosła w Polsce 108,6%. Po trzech kwartałach rynkowej aktywności liczba klientów P4 wynosiła (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 2 zał. 1). 7

8 Wykres 1. Liczba klientów sieci telefonii ruchomej Polsce, wg stanu na (tajemnica przedsiębiorstwa pkt.3 zał. 1) Źródło: UKE. Wykres 2. Liczba uŝytkowników oraz penetracja rynku telefonii ruchomej w Polsce w latach ,00 40,00 35,00 120,0% 41,39 108,6% 36,70 100,0% 96,3% [mln] 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 29,20 76,4% 23,10 60,4% 17,40 13,90 45,6% 36,4% 10,00 6,60 25,9% 4,00 17,6% 0,90 2,00 10,2% 5,0% 2,1% ,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% [%] liczba uŝytkow ników penetracja Źródło: UKE Struktura własnościowa P4 jest spółką zaleŝną od: Novator Telecom Poland S.a.r.l. 75%, Tollerton Investments Limited 25% (Rysunek 1) Rysunek 1. Struktura własnościowa P4 (maj 2008) Novator Telecom Poland S.a.r.l. 100% Novator One L.P. 3G Network Services Sp. z o.o. 75% P4 Sp. z o.o. 100% 100% 25% Germanos Polska Sp. z o.o. Tollerton Investments Limited Źródło: UKE; (z dn ) 8

9 3.3. Infrastruktura P4 (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 4 zał. 1). Dzięki podpisaniu przez P4 z firmą Polkomtel umowy o dostępie telekomunikacyjnym do sieci naziemnej (tzw. roaming krajowy), klienci P4 mają dostęp do połączeń głosowych, usług SMS i transmisji danych świadczonych za pośrednictwem sieci GSM naleŝącej do Polkomtela. 4. Analiza cen na rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci P4 Kształtowanie się cen stanowi jeden z istotnych elementów analizy, który umoŝliwia ocenę tendencji występujących na rynku i pomaga podjąć decyzję czy rynek zmierza, czy teŝ nie, do stanu efektywnej konkurencji. Na rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych mamy do czynienia z indywidualnymi rynkami tworzonymi w obrębie sieci poszczególnych operatorów. W związku z tym na kaŝdym takim rynku występuje tylko jeden gracz rynkowy. Operatorzy, na których obecnie spoczywają obowiązki regulacyjne związane z ich znaczącą pozycją na rynkach świadczenia usług zakańczania połączeń głosowych we własnych sieciach (PTK Centertel Sp. z o.o., Polkomtel S.A. oraz Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o.), zobligowani są do pobierania symetrycznych stawek za zakańczanie połączeń, tzw. MTR (ang. Mobile Termination Rate), ustalonych decyzją Prezesa UKE z dnia 26 kwietnia 2007 r. Tabela 1. Stawki MTR (netto) za zakończenie połączenia w sieciach PTK Centertel Sp. z o.o., Polkomtel S.A., PTC Sp. z o.o. Od Od Od Od Rodzaj stawki Wysokość MTR (groszy/min.) 40,00 33,87 27,75 21,62 Wysokość MTR (eurocentów/min.) 10,56 8,94 7,33 5,71 Zmiana roczna (%) - -15,31-18,08-22,07 Źródło: UKE, 1 EUR = 3,7872 PLN W zakresie współpracy międzyoperatorskiej, P4 stosuje jednolite stawki MTR dla połączeń głosowych wychodzących z sieci ruchomych (M2M) oraz stacjonarnych (F2M) zakańczanych w sieci ruchomej P4. Stawki te wynoszą: (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 5 zał. 1). P4 posiada umowy międzyoperatorskie na zakańczanie połączeń w sieci P4 z: (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 6 zał. 1). Porównując (Wykres 3) stawki MTR operatorów posiadających nałoŝone przez Prezesa UKE obowiązki regulacyjne ze stawkami pobieranymi przez P4 widać korzystną dla P4 asymetrię rozliczeń z pozostałymi operatorami telefonii ruchomej oraz stacjonarnej. Wykres 3. Stawki rozliczeń M2M i M2F za zakańczanie połączeń w sieciach P4 oraz operatorów posiadających regulowane stawki MTR. (tajemnica przedsiębiorstwa pkt.7 zał. 1) 9

10 Źródło: UKE. Tabela 2. RóŜnica asymetrii stawek za zakańczanie w połączeń w sieci na korzyść P4 Sp. z o.o. w porównaniu z pozostałymi MNO, wg stanu na [%](tajemnica przedsiębiorstwa pkt.8 zał. 1) Źródło: UKE. Prezentowana powyŝej asymetria wynika z kilku powodów. Jednym z nich jest fakt, iŝ operator ustalił z pozostałymi MNO stawki za zakańczanie połączeń we własnej sieci w 2006 roku, to jest przed ustaleniem przez Prezesa UKE harmonogramu obniŝania symetrycznych stawek za zakańczanie połączeń w sieciach operatorów posiadających obowiązki regulacyjne na rynku zakańczania połączeń we własnych sieciach operatorów. Drugim z powodów, jest fakt rozpoczęcia przez P4 działalności ze znacznym opóźnieniem w stosunku do zasiedziałych MNO a w związku z tym ponosząc większe koszty świadczenia usług (o czym szczegółowo poniŝej). Asymetria stawek sprzyja rozwojowi rynku w warunkach zróŝnicowanej pozycji operatorów poniewaŝ pomaga nowym operatorom w finansowaniu budowy sieci. Taka właśnie sytuacja występuje na polskim rynku telefonii ruchomej. Działający od wielu lat operatorzy PTK Centertel Sp. z o.o., Polkomtel S.A., PTC Sp. z o.o. zajmują zdecydowanie silniejszą (zarówno wg kryterium liczby uŝytkowników jak i przychodów z telefonii ruchomej) pozycję na rynku telefonii ruchomej, niŝ debiutujący w marcu 2007 roku operator sieci Play (Wykres 4). Wykres 4. Udziały operatorów w liczbie uŝytkowników i przychodach z sieci telefonii ruchomej w Polsce, stan na przychody z telefonii ruchomej 34,52% 31,01% 33,17% 1,28% 0,02% uŝytkow nicy 34,21% 31,11% 32,51% 2,05% 0,12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% PTK Centertel Sp. z o.o. Polska Telefonia Cyfrow a Sp.z o.o. Polkomtel S.A. P4 Sp. z o.o. MVNO Źródło: UKE. Związana ze zróŝnicowaną pozycją rynkową P4 w stosunku do pozostałych MNO, asymetria stawek MTR jest efektem trzech głównych czynników egzogenicznych, na których kształtowanie debiutujący na rynku operator nie ma praktycznie Ŝadnego wpływu. Pierwszym z nich jest kwestia późniejszego debiutu rynkowego, który w przypadku P4 nastąpił blisko o dekadę później. Do tego czasu na rynku funkcjonowało trzech 10

11 operatorów, w zbliŝonym stopniu dzielących rynek między siebie (zarówno wg kryterium przychodów, jak i liczby klientów sieci). Wspomniani operatorzy w podobnym tempie rozwijali się zarówno w zakresie infrastrukturalnym, usługowym jak teŝ know how. Rosnące od 1998 roku zainteresowanie usługami telefonii ruchomej umoŝliwiało im zagospodarowywanie kolejnych segmentów klientów docelowych, a niski poziom nasycenia stwarzał moŝliwości rozwoju w długim okresie. Z czasem wszyscy trzej MNO osiągnęli stabilną z ekonomicznego punktu widzenia pozycję, a ok. 30% udział w wartości i liczbie klientów rynku, dawał gwarancję rentowności prowadzonej działalności. Przed rozpoczęciem działalności przez P4 nasycenie rynku sięgnęło 96,3% (grudzień 2006). Odmienna sytuacja rynkowego debiutu i rozpoczęcia działalności w Polsce dotyczyła P4. Chcąc rywalizować z pozostałymi graczami rynku, operator od początku działalności inwestuje zarówno w rozwój infrastrukturalny jak i handlowy (sprzedaŝ, marketing itd.), przez co ponoszone koszty stałe charakteryzują się wysokim poziomem, a wskaźniki rentowności niskim. Na P4 negatywnie oddziałują równieŝ tzw. korzyści wcześniejszego wejścia na rynek PTK Centertel Sp. z o.o., Polkomtel S.A. oraz PTC Sp. z o.o.: ze względu na długi okres funkcjonowania na rynku pozostali MNO posiadają łatwiejszy dostęp do takich zasobów jak rozbudowana logistyka (m.in. funkcjonujące od lat sieci dystrybucji), czy miejsca pod budowę masztów (wysoki koszt budowy infrastruktury dostępowej oraz istnienie barier prawnych związanych z budową masztów i urządzeń teletransmisyjnych powoduje, iŝ nowe podmioty mogą napotkać utrudnienia w budowie własnej infrastruktury dostępowej. Technologia UMTS powoduje konieczność budowy większej ilości stacji bazowych (NodeB) ze względu na zapewnienie lepszej jakości niŝ w technologii GSM). świadomość społeczna marek Orange, Plus czy Era jest zdecydowanie wyŝsza niŝ w przypadku debiutującej marki Play, co potwierdzają realizowane na zlecenie UKE badania konsumenckie 5 pozostali MNO dysponują nieporównywalnie większą bazą klientów związanych lojalnościowo z operatorem (na podstawie długoterminowych umów, trwających przewaŝnie ok. 2 lat), otrzymując w zamian np. niŝszy abonament lub subsydia do aparatów telefonicznych. PowyŜsze argumenty potwierdzają uprzywilejowaną pozycję pozostałych MNO wobec debiutującego na rynku P4 i stanowią jeden z argumentów potwierdzających zasadność utrzymania asymetrii stawek w najbliŝszym czasie. DuŜe znaczenie w analizowanej tematyce ma równieŝ drugi czynnik, którym jest negatywny dla P4 tzw. efekt sieci. Ze względu na tańsze usługi typu on-net (czyli połączenia realizowane przez abonentów wewnątrz jednej sieci), czy teŝ opinie otoczenia, konsumenci są bardziej skłonni do wyboru sieci operatora dysponującego duŝą bazą klientów. Często teŝ patrzą w jakiej sieci są osoby do których będą dzwonić najczęściej. Ze względu na duŝą bazę kliencka dotychczasowych MNO szanse, Ŝe dana osoba będzie w sieci Play są duŝo mniejsze. Debiutujący na rynku nowy gracz nie jest w stanie samodzielnie przezwycięŝyć preferencji konsumentów, wynikających głównie z zaufania do globalnych i od dłuŝszego czasu znanych na 5 Rynek telekomunikacyjny w Polsce w 2007 roku. CBM Indicator, grudzień

12 rynku polskim marek. Jedynym z najskuteczniejszych rozwiązań, umoŝliwiających debiutantowi przyciągniecie uwagi uŝytkowników telefonii ruchomej jest atrakcyjna cenowo oferta, tj. ceny usług na niŝszym niŝ konkurentów Operator jest w stanie zaoferować konkurencyjne cenowo usługi tylko jeśli będą dla niego zyskowne, tj. zapewnią zbliŝoną do konkurentów marŝę. Taki rezultat zapewnia właśnie asymetria stawek za zakańczanie połączeń, która gwarantuje P4 zyski na poziomie umoŝliwiającym konkurencję z wykorzystującymi juŝ efekt sieci operatorami. Trzecim czynnikiem zewnętrznym, który negatywie wpływa na pozycję debiutanta i jednocześnie uzasadniania jego ochronę w pierwszym okresie działalności, są wyŝsze koszty jednostkowe debiutującego operatora. Operatorzy powiązani kapitałowo z duŝymi międzynarodowymi grupami (PTK Centertel z France Telecom/Orange, PTC z T-Mobile oraz Polkomtel z Vodafone) mogą korzystać z korzyści skali generowanych przez poszczególne podmioty wchodzące w skład grupy a wynikające chociaŝby z tego samego brandingu, czy atrakcyjnych rozwiązań ofertowych np. ceny usług dla operatorów wewnątrz grupy w roamingu. 5. Analiza rynku pod kątem występowania znaczącej pozycji rynkowej 5.1. Prawne podstawy do wyznaczenia znaczącej pozycji rynkowej na rynku właściwym Prawo telekomunikacyjne zawiera dwie definicje pozycji znaczącej - indywidualnej oraz kolektywnej. Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne: znaczącą pozycję rynkową zajmuje przedsiębiorca telekomunikacyjny, który na rynku właściwym samodzielnie posiada pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Z kolei kolektywna pozycja znacząca została określona w art. 24 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne następująco: Dwóch lub więcej przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmuje pozycję znaczącą jeŝeli nawet przy braku powiązań organizacyjnych lub innych związków między nimi posiadają na rynku właściwym pozycję ekonomiczną odpowiadającą dominacji w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Kryteria pozwalające ocenić, czy przedsiębiorcy dysponują pozycją znaczącą zostały wskazane jako katalog otwarty w art. 24 ust. 3 i 24 ust. 5 PT. Zgodnie z art. 24 ust. 6 ustawy Prawo telekomunikacyjne uznanie przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych za posiadających znaczącą pozycję rynkową następuje na podstawie wyników oceny ww. kryteriów, przy czym kryteria te nie muszą być spełnione łącznie. PowyŜsze regulacje są zgodne z zapisami prawa wspólnotowego w kwestiach związanych z pojęciem dominacji, o której mowa w art. 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (tekst skonsolidowany, uwzględniający zmiany wprowadzone Traktatem z Nicei, Dziennik Urzędowy UE C 325 z 24 grudnia 2002 r.). Jak wynika z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 6 : Pozycja dominująca, o której mowa w tym artykule [82 TWE], oznacza pozycję siły ekonomicznej posiadanej przez danego przedsiębiorcę, która umoŝliwia mu powstrzymanie 6 Case 27/76; [1978] ECR 207; [1978] 1 CMLR 429 za Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Problem naduŝywania pozycji dominującej w świetle przepisów i orzecznictwa wspólnotowego, Warszawa 2003, str

13 skutecznej konkurencji na danym rynku poprzez swobodę zachowania się w duŝej mierze niezaleŝnie od konkurentów, klientów (dostawców) i w końcu konsumentów. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ w punkcie 5 Wytycznych stwierdza się, Ŝe Komisja oraz NRA muszą: opierać się na zasadach prawa konkurencji i metodologiach słuŝących definiowaniu rynków, podlegających regulacji ex ante oraz określeniu czy przedsiębiorstwo posiada znaczącą pozycję rynkową na tych rynkach. Jak podkreślają Wytyczne, na podstawie zasad wywodzących się z orzecznictwa, udział w rynku przedsiębiorstwa stanowi zasadnicze kryterium, odzwierciedlające siłę rynkową, to znaczy pozycję przedsiębiorcy na tym rynku. Orzecznictwo wspólnotowe oparte jest na przekonaniu, Ŝe posiadanie duŝych udziałów w rynku przekraczających 50% pozwala, poza wyjątkowymi okolicznościami załoŝyć, Ŝe dane przedsiębiorstwo posiada pozycję dominującą. Poza samą wartością udziałów jego zmiana w czasie stanowi dodatkowy czynnik oceny posiadania pozycji dominującej na danym rynku. Niemniej jednak samo kryterium dotyczące udziałów w rynku nie jest wystarczające w tym przypadku do ustalenia pozycji dominującej przedsiębiorstwa. Na podstawie aktów prawa wspólnotowego i krajowego naleŝy wziąć pod uwagę takŝe inne wskaźniki określone w ustawie Prawo telekomunikacyjne. Niniejsza analiza, prowadzona jest w aspekcie przyszłościowym, i ma na celu określenie moŝliwości regulacyjnych ex ante na rynku zgodnym z obszarem sieci P4. MoŜe więc prowadzić do wyników odmiennych niŝ te, które wynikałyby z zastosowania reguł konkurencji ex post (w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). Przedmiotem niniejszej analizy nie jest bowiem badanie zachowań rynkowych przedsiębiorców w przeszłości, w szczególności pod kątem potencjalnego naduŝywania pozycji dominującej lub zawierania niedozwolonych przez prawo konkurencji porozumień ograniczających konkurencję, lecz zbadanie obecnej sytuacji oraz perspektyw zmian na analizowanym rynku w ciągu najbliŝszych kilku lat. Zgodnie z Wytycznymi Komisji, wymiar dynamiczny i przyszłościowy analiz, które mają zostać przeprowadzone na potrzeby regulacyjne, oznacza, Ŝe wymagane informacje obejmują kilkuletni okres Udział przedsiębiorcy w rynku właściwym Wskaźnik ten określa w procentach udział przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w danym rynku właściwym, mierzony wartością bądź wolumenem jego sprzedaŝy na tym rynku. Posiadanie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego znacznego udziału w danym rynku właściwym wskazuje na jego silną pozycję na tym rynku i sygnalizuje brak skutecznej konkurencji. Im większy udział w rynku ma przedsiębiorca, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na tym rynku. 13

14 W niniejszej analizie trzeba jednak podkreślić specyfikę rynku świadczenia usług zakańczania połączeń głosowych w sieciach telefonii ruchomej, która wynika z uwarunkowań technicznych. Jej świadczenie związane jest z realizacją połączeń, inicjowanych w dowolnej sieci (stacjonarnej, ruchomej, IP), które kończone są w sieci ruchomej P4, a konkretnie u uŝytkownika końcowego tego operatora. Numer takiego uŝytkownika końcowego, działający w sieci P4, jest unikalny i kaŝde połączenie kierowane na ten numer jest zakańczane w sieci P4. Uwzględniając powyŝsze, naleŝy stwierdzić, Ŝe w obrębie rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci P4 brak jest alternatywnych dostawców usługi zakańczania połączeń. PoniewaŜ po stronie podaŝowej na szczeblu hurtowym nie ma moŝliwości nabycia usługi zakańczania połączenia od innego podmiotu niŝ ten, w którego sieci chcemy zakończyć połączenie oznacza to, iŝ operator kontrolujący daną sieć ruchomą jest jedynym dostawcą tej usługi w tej sieci. W związku z tym P4 posiada z uwagi na brak substytutów dla tego rodzaju usługi 100% udziałów w rynku zakańczania połączenia. NaleŜy przy tym podkreślić, iŝ udziały P4 na tak oznaczonym rynku są niezmienne i niezaleŝne od czynnika czasu, albowiem od początku prowadzenia takiej działalności (świadczenia usługi zakańczania połączeń w sieci ruchomej) kaŝdy operator jest na nim naturalnym monopolistą, niezaleŝnie od poziomu rozwoju sieci czy teŝ liczby korzystających z niej uŝytkowników. Co więcej, z uwagi na brak technologii, mogącej zmienić opisaną wyŝej sytuację, naleŝy stwierdzić, Ŝe w perspektywie przynajmniej dwóch, trzech lat nie pojawi się substytucja dla usługi zakańczania połączeń świadczonej przez P4. Podsumowując analizowane kryterium naleŝy stwierdzić, iŝ 100% udział P4 w rynku zakańczania połączeń we własnej publicznej sieci ruchomej niewątpliwie wskazuje na znaczącą pozycję P4 na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń w obrębie własnej publicznej ruchomej sieci telefonicznej Brak technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej Kryterium to bada, czy konkretny przedsiębiorca telekomunikacyjny posiada na danym rynku właściwym kontrolę nad infrastrukturą telekomunikacyjną, która jest trudna do powielenia przez innych operatorów działających na tym rynku bądź mogących na niego wejść w badanym okresie. Posiadanie przez przedsiębiorcę kontroli nad trudną do powielenia infrastrukturą telekomunikacyjną wzmacnia jego pozycję na danym rynku właściwym i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im trudniejsza do powielenia jest ta infrastruktura oraz im pełniejsza jest kontrola nad nią konkretnego przedsiębiorcy, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na tym rynku. W przypadku rynku zakańczania połączeń głosowych w sieci P4 posiadanie infrastruktury jest warunkiem koniecznym do świadczenia usług na tym rynku. P4 14

15 jest przedsiębiorcą telekomunikacyjnym zakańczającym połączenia we własnej, ruchomej sieci telefonicznej i jest zarazem jedynym moŝliwym posiadaczem sieci na tym rynku, gdyŝ to obszar sieci P4 określa obszar analizowanego rynku właściwego. Budowa własnej infrastruktury przez innego przedsiębiorcę nie stanowi więc konkurencji dla pozostałych przedsiębiorców, poniewaŝ sytuacja taka przyczyni się jedynie do powstania nowego rynku zakańczania połączeń, nie zaś do wprowadzenia konkurencji na rynku analizowanym. Podsumowując analizę powyŝszego kryterium, naleŝy stwierdzić jego spełnienie w przypadku P4, gdyŝ przede wszystkim nie ma technicznych moŝliwości wybudowania alternatywnej sieci, w której moŝliwe byłoby zakańczanie połączeń kierowanych do uŝytkowników P4. Tym samym kryterium braku technicznej i ekonomicznej zasadności budowy alternatywnej infrastruktury telekomunikacyjnej przemawia za znaczącą pozycją P4 na analizowanym rynku Istnienie przewagi technologicznej przedsiębiorcy O istnieniu przewagi technologicznej konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego moŝemy mówić, jeśli posiada on na danym rynku właściwym technologię, która umoŝliwia mu tańsze świadczenie usług albo dostarczanie w dotychczasowej cenie produktów lub usług nowocześniejszych i posiadających więcej funkcji lub zastosowań od dostarczanych do tej pory. Spełnianie tego kryterium przez konkretnego przedsiębiorcę moŝe stanowić dla konkurentów istotną barierę wejścia na dany rynek właściwy. Ze względu na fakt, Ŝe rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń w ruchomej publicznej sieci telefonicznej ograniczony jest do jednej sieci, a w związku z tym kaŝdy przedsiębiorca świadczący usługę zakańczania połączeń we własnej sieci posiada 100% udziału w tym rynku, kryterium istnienia technologicznej przewagi przedsiębiorcy telekomunikacyjnego nie jest moŝliwe do zbadania, gdyŝ w obrębie analizowanego rynku właściwego nie ma innego przedsiębiorcy niŝ P4. Nie jest zatem moŝliwe dokonanie porównania dostępnych w obrębie rynku technologii i oceny tego kryterium Niemniej jednak sposób realizacji usług zakańczania połączeń przez P4 nie róŝni się od sposobu jej realizacji przez pozostałych przedsiębiorców działających na innych rynkach zakańczania połączeń Brak albo niewielki poziom równowaŝącej siły nabywczej Analiza powyŝszego kryterium pozwala określić, czy poziom siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jest wystarczająco wysoki, aby zrównowaŝyć pozycję tego przedsiębiorcy jako dostawcy usług na danym rynku właściwym. Istnienie klientów o silnej pozycji negocjacyjnej ma istotny wpływ na warunki konkurencyjności na danym rynku i ogranicza zdolność przedsiębiorców telekomunikacyjnych do działań niezaleŝnych od pozostałych uczestników rynku, w tym do nieuzasadnionego podwyŝszania cen. 15

16 Zasadniczo, niski poziom równowaŝącej siły nabywczej na danym rynku właściwym, czyli brak klientów lub grup klientów o silnej pozycji negocjacyjnej w stosunku do konkretnego przedsiębiorcy, wzmacnia ich pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im niŝszy jest poziom równowaŝącej siły nabywczej klientów konkretnego przedsiębiorcy na danym rynku, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe przedsiębiorca (lub przedsiębiorcy) zajmują indywidualną lub kolektywną pozycję znaczącą na tym rynku. W związku z powyŝszym poziom równowaŝącej siły nabywczej na analizowanym rynku jest będzie wysoki, jeśli: - do jednego klienta bądź grupy klientów trafia duŝa część usług P4, - najwięksi klienci spółki dobrze poinformowani na temat alternatywnych dostawców danych usług, - najwięksi klienci mogą łatwo i niewielkim kosztem przestawić się na korzystanie z tych alternatywnych dostawców, - najwięksi klienci mogą rozpocząć samodzielnie wytwarzanie danych produktów lub usług, - przedsiębiorca telekomunikacyjny zainwestował znaczne środki w infrastrukturę słuŝącą wyłącznie dostarczaniu produktów lub usług konkretnym największym klientom. Do oceny tego wskaźnika naleŝy wziąć między innymi pod uwagę stopień koncentracji sprzedaŝy P4 na danym rynku zakańczania połączeń we własnej sieci, czyli udział największych klientów w wartości sprzedaŝy tego przedsiębiorcy lub przedsiębiorców na rynku. Według danych przedstawionych przez P4, klientami korzystającymi z usług zakańczania połączeń jest wyłącznie 5 przedsiębiorców, których udziały wynoszą tym samym łącznie 100%, zarówno wg kryterium przychodów z usługi zakańczania połączeń jak i minut zakańczanego ruchu. Wspomniani klienci to:.(tajemnica przedsiębiorstwa pkt 6 zał. 1). Wykres 5. Udziały przychodów poszczególnych operatorów (klientów) w całości przychodów P4 z zakańczania połączeń F2M i M2M [%] (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 9 zał. 1). Źródło: UKE Wykres 6. Udział ruchu zakańczanego przez poszczególnych operatorów (klientów) w całości ruchu F2M i M2M zakańczanego w sieci P4 [%](tajemnica przedsiębiorstwa pkt 10 zał. 1). Źródło: UKE W analizowanym okresie, tj. od początku komercyjnej działalności P4 Sp. z o.o. do struktura zarówno przychodów jak i ruchu wynikających z zakańczania połączeń w sieci P4 nie uległy zmianom. Zdecydowana większość ruchu, w konsekwencji równieŝ przychodów pochodzi z połączeń rozpoczynanych w sieciach ruchomych (w tym najwięcej z siecią tajemnica przedsiębiorstwa pkt 11 zał. 1) Mniejszość stanowi ruch oraz przychody wynikające z zakańczania połączeń z sieci stacjonarnych (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 12 zał. 1). 16

17 Malejący udział procentowy połączeń F2M i rosnący M2M naleŝy tłumaczyć wzrostem penetracji telefonii ruchomej i obserwowanym zjawiskiem wypierania telefonii stacjonarnej przez usługi mobilne. Fakt wzrostu popularności usług mobilnych związany jest bezpośrednio ze spadkiem ich cen, obserwowanym na przestrzeni ostatnich lat, który skłania klientów sieci do większej aktywności, wywołując tym samym wzrost ruchu M2M. JednakŜe samo zestawienie struktury klientów nie daje jasnej wskazówki, co do wyniku analizy tego kryterium. Aby prawidłowo ocenić to kryterium naleŝy wziąć pod uwagę specyfikę rynku zakańczania połączeń w ruchomej publicznej sieci telefonicznej oraz inne wymienione na początku kryterium aspekty. Zdecydowana większość, tj. ponad 85% wolumenu ruchu, a w konsekwencji równieŝ przychodów P4 z zakańczania połączeń, pochodzi z usług inicjowanych w sieciach (tajemnica przedsiębiorstwa pkt 13 zał. 1). Z uwagi na specyfikę rynku zakańczania połączeń we własnej sieci, nie mogą oni przestawić się na korzystanie z usług alternatywnych dostawców, gdyŝ tacy nie istnieją na rynku zakańczania połączeń w sieci P4. Nie mają równieŝ moŝliwości samodzielnego wytwarzania usługi zakańczania połączeń w sieci P4. Jedynie P4 świadczy pozostałym MNO usługi zakańczania połączeń z wykorzystaniem własnej infrastruktury, w obrębie posiadanej sieci. Zakończenia połączenia do uŝytkownika końcowego będącego abonentem P4 moŝe dokonać tylko sam operator, co redukuje do zera siłę nabywczą klienta sieci P4. Brak jest zatem jakiejkolwiek alternatywy w realizacji połączeń do sieci ruchomej, gdyŝ połączenie musi być zakończone z wywoływanym numerem, funkcjonującym w danej sieci ruchomej. Teoretycznie, hurtowi klienci P4 mogliby zdecydować się nie zakańczać połączeń w sieci P4. Operator sieci Play straciłby wtedy większość przychodów z zakańczania połączeń jednakŝe takie rozwiązanie wydaje się być mało prawdopodobne w sytuacji fazy rozwoju rynku, który wymusza świadczenie usług w kooperacji ze wszystkimi podmiotami. Zatem, pomimo istnienia grupy kluczowych klientów operatora sieci Play, grupa ta nie ma moŝliwości wyboru alternatywnego dostawcy usług zakańczania połączeń w sieci P4, gdyŝ na analizowanym rynku usługę zakańczania moŝe świadczyć tylko jeden podmiot. Podsumowując analizę powyŝszego kryterium, naleŝy stwierdzić, iŝ w przypadku P4 nie jest ono miarodajne dla oceny pozycji przedsiębiorcy telekomunikacyjnego na tym rynku (nie stanowi o przewadze Spółki). Mimo wysokiego stopnia koncentracji usług realizowanych dla nielicznej (5 podmiotów) grupy klientów, P4 jest jedynym operatorem zakańczającym połączenia we własnej sieci, przez co brak jest alternatywy w realizacji usługi, co sprawa, Ŝe siła nabywcza strony popytowej badanego rynku nie istnieje Łatwy bądź uprzywilejowany dostęp do rynków kapitałowych bądź zasobów finansowych 17

18 Posiadanie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego na danym rynku właściwym łatwiejszego dostępu do źródeł finansowania niŝ inni operatorzy wzmacnia jego pozycję na tym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Im bardziej uprzywilejowany dostęp ma konkretny przedsiębiorca do tych zasobów, tym większe jest prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na danym rynku. Specyfika rynków telekomunikacyjnych wymaga duŝych inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną, a ich okres zwrotu jest długi. Dlatego teŝ łatwy dostęp do źródeł finansowania działa na korzyść operatora, poprawiając jego pozycję wobec konkurencji. Podczas analizy tego kryterium wzięto pod uwagę wewnętrzne źródła kapitałowe jak i zdolność przedsiębiorcy do pozyskiwania kapitału obcego, a takŝe strukturę własnościową przedsiębiorcy i jego zdolność do zwiększania kapitałów własnych. Dokonując analizy struktury własnościowej, Prezes UKE wskazuje na powiązania finansowe P4 z innymi podmiotami funkcjonującymi na rynku telekomunikacyjnym. Takie powiązania umoŝliwiają zarówno łatwy dostęp do kapitału jak i rozwiązań technologicznych oraz są bardzo istotne dla moŝliwości działania i rozwoju przedsiębiorstwa, a takŝe ułatwiają współpracę na rynku międzyoperatorskim. Głównym udziałowcem (75%) P4 jest Novator Telecom Poland S.a.r.l., w 100% zaleŝny od funduszu Novator One L.P., zajmującego się inwestycjami m.in. w spółki sektora telekomunikacyjnego. Posiadając większościowego udziałowca, zorientowanego na inwestycje w rozwijające się rynki telekomunikacyjne (do których rynek Polski równieŝ się zalicza, ze względu na dynamikę penetracji oraz rozwój technologii mobilnych) P4 posiada niezwykle korzystny dostęp do rynków kapitałowych i zasobów finansowych, zarówno pochodzących bezpośrednio od Novator One L.P. jak i podmiotów powiązanych z funduszem inwestycyjnym. Podsumowując analizę powyŝszego kryterium naleŝy stwierdzić, iŝ P4 Sp. z o.o. posiada łatwy dostęp do rynków kapitałowych/zasobów finansowych Korzyści skali (Ekonomia skali) Ekonomia skali jest charakterystyczną cechą przemysłów sieciowych, w których wysokie koszty stałe, niemoŝliwe do uniknięcia odgrywają kluczową rolę w strukturze kosztów 7 i gdzie działalność podmiotów opiera się o kosztowną infrastrukturę. PrzewaŜającym źródłem ekonomii skali w telekomunikacji są koszty infrastruktury. Nie budzi wątpliwości, Ŝe rynek telekomunikacyjny, podobnie jak inne rynki o charakterze sieciowym cechuje występowanie korzyści skali. Sieciowy charakter rynku zakańczania połączeń głosowych w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych determinuje występowanie takŝe na nim ekonomii skali. P4, działając samodzielnie na rynku zakańczania połączeń we własnej sieci, jako jedyny zmniejsza 7 Stanisław Piątek, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, Warszawa 2005, str

19 koszty usług telekomunikacyjnych, gdyŝ wraz ze wzrostem liczby klientów rośnie wolumen ruchu realizowanych przez nich usług i tym samym spada stały jednostkowy koszt usługi. W konsekwencji P4 uzyskuje korzyści skali z prowadzenia działalności na rynku zakańczania połączeń we własnej sieci Pionowe zintegrowanie przedsiębiorcy Pionowe zintegrowanie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego wzmacnia jego pozycję na wszystkich rynkach właściwych, na których jest on obecny i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję. Jeśli konkretny przedsiębiorca jest zintegrowany pionowo zwiększa to prawdopodobieństwo, Ŝe zajmuje on indywidualną pozycję znaczącą na rynkach, na których działa. Rynki na których P4 świadczy usługi przy wykorzystaniu tej samej infrastruktury to: rynek świadczenia usługi dostępu i rozpoczynania połączeń w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; rynek świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych w poszczególnych ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; rynek świadczenia usługi roamingu międzynarodowego w ruchomych publicznych sieciach telefonicznych; rynek świadczenia usług uŝytkownikom końcowym (rynek detaliczny telefonii ruchomej). Jak wynika z powyŝszego zestawienia P4 świadczy usługi na 4 rynkach powiązanych. Trzy pierwsze zostały zdefiniowane przez Komisję Europejską w Zaleceniach z dnia 11 lutego oraz w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury. W Zaleceniu z dnia 17 grudnia 2007 r. natomiast został wyodrębniony tylko rynek zakańczania połączeń głosowych. Ostatni rynek - detaliczny, obecnie nie podlega regulacji ex ante. Na wszystkich 4 rynkach P4 wykorzystuje tę samą infrastrukturę, co jest jednoznaczne z umacnianiem pozycji Spółki na rynku zakańczania połączeń głosowych, a róŝnorodność świadczonych usług ułatwia wzrost rentowności całej działalności przedsiębiorstwa. W tym kontekście, obecność P4 na rynku usług detalicznych, świadczy o pionowym zintegrowaniu operatora sieci Play. Tak więc równieŝ to kryterium, przemawia za znaczącą pozycją P4 na rynku świadczenia usługi zakańczania połączeń głosowych we własnej sieci Korzyści zakresu (Ekonomia zakresu) Ekonomia zakresu występuje, gdy przedsiębiorca moŝe osiągnąć spadek średnich kosztów produkcji, czyli obniŝenie jednostkowego kosztu wytworzenia danego produktu lub usługi, dzięki wytwarzaniu go łącznie z innym produktem lub usługą. Ekonomia zakresu wiąŝe się przede wszystkim, z moŝliwością wykorzystania dotychczas posiadanej infrastruktury, sieci dystrybucyjnej czy bazy klientów. Dla 8 Zalecenie Komisji z dnia 11 lutego 2003 w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegają regulacji ex ante zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych dla sieci i usług łączności elektronicznej (Tekst o znaczeniu dla Europejskiego Obszaru Gospodarczego). 19