Jak głęboko Urząd powinien ingerować w strukturę i politykę firmy w sytuacji, gdy konieczne jest przywrócenie konkurencji na rynku?

Transkrypt

1 Jak głęboko Urząd powinien ingerować w strukturę i politykę firmy w sytuacji, gdy konieczne jest przywrócenie konkurencji na rynku? Marek Zaleśny Członek Zarządu ds. Handlowych PKP CARGO S.A.

2 REGULACJE PRAWNE UWAGI WSTĘPNE (1) UOKiK ma zagwarantowane prawem szerokie kompetencje pozwalające na ingerowanie w działalność przedsiębiorców celem ochrony konkurencji na rynku oraz ochrony praw konsumentów. Ingerencja Urzędu w działalność przedsiębiorcy stanowi ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej, w konsekwencji winna być ograniczona do niezbędnego minimum. PKP CARGO jest jednym z bardziej doświadczonych przedsiębiorców w relacjach z Urzędem (liczne decyzje, zarówno stwierdzające, jak i nie stwierdzające stosowania praktyk określonych w art. 9 Ustawy) PKP CARGO jako adresat licznych decyzji, które zostały wykonane, moŝe wskazać na kilka elementów, gdzie ingerencja Urzędu sięga zbyt głęboko i moŝe zagraŝać bytowi przedsiębiorcy

3 REGULACJE PRAWNE UWAGI WSTĘPNE (2) Doświadczenia PKP CARGO kaŝą przede wszystkim zwrócić szczególną uwagę, na obowiązek po stronie Urzędu, zanim dojdzie do ingerencji w działania przedsiębiorcy, dokładnego ustalenia: 1) czy przedsiębiorca ma pozycję dominująca; 2) jak zdefiniować rynek właściwy; 3) czy doszło do naruszenia interesu publicznego.

4 REGULACJE PRAWNE Ustalenie istnienia pozycji dominującej art. 4 pkt 10 Ustawy - przez pozycję dominującą rozumie się pozycję przedsiębiorcy, która umoŝliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu (1) moŝliwości działania w znacznym zakresie niezaleŝnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, Ŝe przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeŝeli jego (2) udział w rynku właściwym przekracza 40% Doświadczenia PKP CARGO wskazują, Ŝe Urząd koncentruje się w głównej mierze na ilościowej (40%) części definicji, pomijając część pierwszą jakościową. Orzecznictwo wskazuje, Ŝe samo przekroczenie 40% rynku nie oznacza wprost posiadania pozycji dominującej. PKP CARGO nie posiada pozycji dominującej, pomimo udziału w rynku nieznacznie przekraczającego ustawowy próg 40%, albowiem:

5 REGULACJE PRAWNE Ustalenie istnienia pozycji dominującej UdziałPKP CARGO w rynku Polski rynek towarowych przewozów kolejowych jest dzisiaj najbardziej konkurencyjnym i zliberalizowanym rynkiem w Europie. Potwierdzają to liczne raporty instytucji krajowych, jak i międzynarodowych. Potwierdziła to równieŝ Pani Prezes UOKiK w trakcie konferencji poświęconej problemom rynku kolejowego we wrześniu 2010 r.

6 97,0% 94,1% 91,3% 86,9% 84,5% 97,6% UDZIAŁY PKP CARGO S.A. W RYNKU KOLEJOWYCH PRZEWOZÓW TOWAROWYCH (na podst. danych GUS - rynek bez przewozów manewrowych) 78,3% 74,9% 70,2% 69,6% 66,4% 63,9% 62,2% 62,6% 59,0% 64,9% 64,8% 63,3% 54,0% 52,1% 55,1% 52,6% praca przewozowa masa towarowa Cytat z raportu Polska wdrożyła większość przepisów unijnej Dyrektywy Kolejowej. Struktura systemu transportu kolejowego spełnia podstawowe wymogi Dyrektyw UE. Okres, w którym transport kolejowy był państwowym monopolem kolejowym dobiegł końca. Rozwija się europejski rynek kolejowy. Cytat z raportu Polska wdrożyła zasadę otwartego dostępu do infrastruktury kolejowej, co sprawia, że o wyborze najlepszych przewoźników decydują siły rynkowe. Prywatni przewoźnicy obsługują obecnie ponad 50% wszystkich kolejowych przewozów towarowych (w tonach). Pomimo braku danych na temat ich wyników finansowych można zakładać, że ich kondycja finansowa jest dobra, gdyż udało im się przejąć znaczny udział w rynku od przewoźnika państwowego.

7 ZMIANY NA RYNKU PRZEWOZOWYM W POLSCE Na przestrzeni lat bardzo dynamicznie rozwija się system przetargowego zdobywania ofert przez przewoźników (szczególnie w energetyce zawodowej), co ma bardzo duŝy wpływ na konkurencyjność na rynku. W takich warunkach nawet niewielu konkurentów jest w stanie zapewnić konkurencyjność rynku, poniewaŝ kaŝdy z jego uczestników ma silne bodźce i moŝliwości do tego, by intensywnie konkurować. Grupa ArcelorMittal, KGHM Polska Miedź, Orlen, Lotos, CIECH, Azoty Tarnów, JSW - rozwijają swoją własną działalność przewozową. DuŜa część przewozów towarowych realizowana jest na potrzeby własne producentów w ramach wewnętrznych zleceń. Przewozy te znajdują się w obszarze utrudnionego konkurowania pozostałych operatorów, w tym PKP CARGO S.A.

8 REGULACJE PRAWNE Określenie rynku właściwego art. 4 pkt 9 Ustawy przez rynek właściwy rozumie się rynek towarów (usług), które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za (1) substytuty oraz są oferowane na (2) obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące róŝnice cen i koszty transportu, panują zbliŝone warunki konkurencji. Z doświadczeń PKP CARGO wynika, iŝ Urząd ingerując w działalność przedsiębiorcy jest zbyt mało elastyczny w podejściu do zmian zachodzących na rynku, i to zarówno w ujęciu produktowym, jak i geograficznym

9 MASA TOWAROWA (tys. ton) Wyszczególnienie Transport kolejowy Transport samochodowy ogółem Definicja rynku właściwego prezentowana przez UOKiK nie uwzględnia zmian, które w ostatnich latach nastąpiły w rynku przewozowym. Rynek przewozowy się zmienia. Od wielu lat obserwujemy, niekorzystną dla transportu kolejowego, zmianę struktury gałęziowej transportu w Polsce. W przewozach towarowych systematycznie zwiększa się udział transportu samochodowego, kosztem transportu kolejowego. Towary przewożone dawniej koleją przeszły na transport samochodowy. Oznacza to, że nie ma w praktyce podziału na rynek przewozów kolejowych i osobny rynek przewozów samochodowych.

10 PKP CARGO S.A. NA JEDNORODNYM EUROPEJSKIM RYNKU PRZEWOZÓW W KOLEJOWYCH PKP CARGO S.A. posiada uprawnienia do wykonywania samodzielnych przewozów poza granicami kraju (Certyfikat Bezpieczeństwa część B) CZECHY od stycznia 2010 r. NIEMCY od grudnia 2010 r. SŁOWACJA od lutego 2011 r. AUSTRIA od marca 2012 r.

11 PKP CARGO S.A. NA JEDNORODNYM EUROPEJSKIM RYNKU PRZEWOZÓW W KOLEJOWYCH 2011 r Wielkośćrynku 375 mln ton UdziałDB Schenker 66,5% Udział PKP CARGO 0,02% Wielkośćrynku 249,3 mln ton UdziałPKP CARGO 52,6% UdziałDB Schenker 19,7% Wielkośćrynku 84 mln ton UdziałCD CARGO 79,4% UdziałPKP CARGO 0,7% Wielkośćrynku 40,9 mln ton UdziałZSSK CARGO 91,7 % UdziałPKP CARGO 0,2 % Austrii Uwaga: Wielkości przewozów za 2011 r szacunek własny

12 REGULACJE PRAWNE Interes publiczny vs. Interes indywidualny Art. 1 ust. 1 Ustawy: Ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. Obowiązkiem Urzędu jest ustalenie, czy w sprawie doszło do naruszenia interesu publicznego. Doświadczenia PKP CARGO wskazują, iŝ bardzo częstym zjawiskiem jest wykorzystywanie Urzędu zarówno przez konkurentów Spółki, jak i kontrahentów, jako narzędzia walki konkurencyjnej, czy teŝ argumentu negocjacyjnego. Przykład: sprawa 60 mln, decyzja wykonana natychmiast, ilu konkurentów wystąpiło z zapytaniem o warunki handlowe?

13 REGULACJE PRAWNE Interes publiczny vs. Interes indywidualny

14 ROLA SPEDYTORA W ŁAŃCUCHU DOSTAW Interes publiczny vs. Interes indywidualny Problem szczególnie widoczny na rynku spedycji W Polsce spedytor najczęściej występował jako pośrednik cenowy nie tworząc wartości dodanej. Wynika to z zaszłości historycznych, gdy wielcy gestorzy ładunków nie mieli pieniędzy aby płacić za przewozy. Wtedy pojawił się pośrednik, który płacił za przewozy dokonując później róŝnego rodzaju kompensat z gestorem ładunku. Obecnie takiej potrzeby juŝ nie ma, poniewaŝ zmienił się rynek. Czy i kiedy potrzebny jest spedytor

15 ROLA SPEDYTORA W ŁAŃCUCHU DOSTAW

16 REGULACJE PRAWNE Ingerencja Urzędu w wykonanie decyzji Z perspektywy doświadczeń PKP CARGO w dziedzinie wykonywania decyzji Urzędu kluczowe znaczenie ma pewność, transparentność oraz przewidywalność w zakresie stosowania prawa. Skoro Urząd nie określa w decyzji określonej praktyki sposobu jej wykonania, to przedsiębiorca ma swobodę w opracowaniu sposobu wykonania tej decyzji zgodnie z jej celem.

17 Podsumowanie PKP CARGO jest przykładem przedsiębiorcy, który przeszedł w ostatnich latach ogromne przemiany, w duŝej mierze wymuszone zmianami na rynku, koniecznością dostosowania się do walki konkurencyjnej na europejskim rynku przewozów kolejowych. PKP CARGO respektuje rozstrzygnięcia Urzędu, choć dostrzega w nich pewne zagroŝenia dla działalności przedsiębiorców. Samo posiadanie silnej pozycji na rynku nie jest zakazane i Urząd nie powinien potępiać silnych przedsiębiorców. Urząd poprzez swoją ingerencję nie powinien nakazywać podmiotowi o silnej pozycji dbania o interesy innych przedsiębiorców i dzielenia się z nimi swoją wiedzą, zasobami.

18 Dziękujęza uwagę