Program szkolenia dla trenerów przygotowującego do prowadzenia zajęć z zakresu technologii informacyjno - komunikacyjnych dla bibliotekarzy, uczestników Programu Rozwoju Bibliotek (II runda) Założenia szkolenia Celem tego szkolenia jest przygotowanie trenerów delegowanych przez wojewódzkie biblioteki publiczne do przeprowadzenia szkoleń dla bibliotekarzy. Szkolenia dla bibliotekarzy ma umożliwić im osiągnięcie kompetencji dotyczących: Posługiwania się sprzętem i oprogramowaniem dostarczanym beneficjentom w ramach Programu Rozwoju Bibliotek. (Kompetencja 1) Korzystania z usług poczty elektronicznej i sprawnego, skutecznego poszukiwania informacji w Internecie. (Kompetencja 2) Posługiwania się w podstawowym zakresie programami użytkowymi: edytorem tekstu, arkuszem kalkulacyjnym i programem do tworzenia prezentacji multimedialnych. (Kompetencja 3) Znajomości podstaw bezpiecznego posługiwania się komputerem i bezpiecznego korzystania z sieci Internet. (Kompetencja 4) Podstaw doradztwa / instruktażu, jakiego bibliotekarze powinni udzielać użytkownikom biblioteki. (Kompetencja 5) Kompetencje trenera Każdy trener przed przeprowadzeniem zajęć dla bibliotekarzy musi przejść pełne szkolenie metodyczne organizowane lub zaakceptowane przez FRSI. Trener musi posiadać udokumentowane doświadczenie w prowadzeniu zajęć z dorosłymi. Trener musi posiadać wykształcenie wyższe oraz doświadczenie w: o pracy z aparatem i kamerą cyfrową, o pracy z urządzeniem wielofunkcyjnym dostarczanym do placówek bibliotecznych, o oprogramowaniem, które jest instalowane na dostarczanych komputerach. Treści szkolenia Zagadnienie 1 Powitanie uczestników szkolenia, krótka prezentacja osób prowadzących - instruktorów i uczestników. Zapoznanie uczestników z celami, programem i metodologią szkolenia dla trenerów. Przekazanie informacji o Programie Rozwoju Bibliotek (PRB). 1
Przekazanie uczestnikom podstawowych wniosków i rekomendacji z ewaluacji szkoleń realizowanych w ramach I rundy PRB. Zagadnienie 2 Wymiana wśród uczestników doświadczeń z realizacji szkoleń dla bibliotekarzy w trakcie I rundy PRB (Co się sprawdziło? Co warto zmienić? Z czym były największe problemy?). Opracowanie wniosków. Zapoznanie uczestników ze zaktualizowanym programem szkoleń z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych dla bibliotekarzy oraz zaktualizowanymi materiałami szkoleniowymi. Zapoznanie ze specyfikacją sprzętu komputerowego dostarczanego do bibliotek w ramach II rundy PRB oraz wymagań stawianych bibliotekom, które sprzęt otrzymują. Zakres dostarczanej gwarancji i wsparcia technicznego. Główne uwagi metodyczne, którymi powinien kierować się trener w trakcie prowadzonego przez niego szkolenia dla bibliotekarzy. Zagadnienie 3 Samodzielne zapoznawanie się uczestników z nowym sprzętem, dostarczanym do bibliotek Zagadnienie 4 w ramach II rundy PRB, indywidualne przećwiczenie jego obsługi ze zwróceniem uwagi na specyficzne funkcje i opcje dostępne w sprzęcie. Wskazanie na te elementy sprzętu dostarczanego w ramach PRB, z którymi bibliotekarze najprawdopodobniej nie spotkali się. Krótka prezentacja oprogramowania zainstalowanego na dostarczanych komputerach, ze szczególnym uwzględnieniem oprogramowania, które nie jest stosowane w pracy bibliotekarza, a którym mogą być zainteresowane osoby korzystające z biblioteki. Co nowego w systemie Windows 7 i pakiecie MS Office 2010 (uwzględnienie faktu, iż dostarczane oprogramowanie jest w najnowszej wersji, co dodatkowo może być przyczyną braku umiejętności posługiwania się nim). Wykonanie niektórych ćwiczeń (wskazanych przez instruktora), przeznaczonych do realizacji na szkoleniu dla bibliotekarzy. Dyskusja nad celem poszczególnych ćwiczeń i metodą ich realizacji. Zagadnienie 5 Szczegółowe zapoznanie się z zaktualizowanymi materiałami dla bibliotekarzy. Wskazanie ćwiczeń, których wykonanie może być problematyczne dla trenera. Przygotowanie listy pytań dotyczących materiałów (praca własna lub grupowa trenerów pod opieką instruktora). Wykonanie ćwiczeń przeznaczonych na szkolenie dla bibliotekarzy, szczególnie tych wskazanych przez samych trenerów. Dyskusja nad celem poszczególnych ćwiczeń i metodą ich realizacji. 2
Sporządzenie listy podstawowych zagadnień, które powinny być poruszone (zrealizowane) na szkoleniu bibliotekarzy (praca własna lub w grupach). Przegląd scenariuszy zajęć na każdy dzień szkolenia dla bibliotekarzy. Zapoznanie uczestników z narzędziem umożliwiającym trenerom podział uczestników szkoleń na grupy mniej i bardziej zaawansowane oraz praktyczne wskazówki dotyczące jego wykorzystania. Zagadnienie 6 Aspekty prawne, na które należy zwrócić uwagę w trakcie szkolenia dla bibliotekarzy - ochrona praw autorskich i danych osobowych w kontekście udostępniania sprzętu komputerowego osobom korzystającym z komputerów w bibliotece. Licencjonowanie. Podstawowe zasady BHP pracy przy komputerze dotyczące bibliotekarza i osób korzystających z komputerów w bibliotece, które należy wskazać na szkoleniu dla bibliotekarzy. Organizacja miejsca pracy. Dyskusja dotycząca podstawowych porad dla bibliotekarza, uwzględnienie których jest konieczne dla bezpiecznego wykorzystania sprzętu komputerowego, ze szczególnym uwzględnieniem udostępniania komputerów osobom korzystających z biblioteki. Organizacja współpracy trenerów w trakcie realizacji projektu. Udostępnienie materiałów w formie elektronicznej oraz wypracowanych w trakcie szkolenia ciekawych propozycji dotyczących prowadzenia szkolenia dla bibliotekarzy i dodatkowych ćwiczeń. Udzielenie odpowiedzi na ewentualne pytania dotyczące realizacji II rundy PRB, zadawane w trakcie szkolenia dla trenerów. Podsumowanie szkolenia dla trenerów. Zakończenie i ewaluacja szkolenia. Formy pracy Koncepcja dydaktyczna szkolenia odchodzi od podającego stylu nauczania, polegającego na przekazywaniu uczestnikowi informacji, wiedzy, na rzecz konstruktywizmu samodzielnego tworzenia wiedzy w wyniku aktywnego działania słuchacza. W podejściu konstruktywistycznym: Słuchacz musi być aktywny podczas konstruowania wiedzy. To on sprawuje kontrolę nad własnym uczeniem. Uczący się poszerzają swoje możliwości tworzenia i kreowania indywidualnej wiedzy, która jest dla nich zrozumiała. Wiedza jest odkrywana i reodkrywana, konstruowana i rekonstruowana przez uczącego się. Wiedza nie jest zestawem informacji, ale dynamicznym procesem interakcji uczącego się ze światem. Uczenie się i nauczanie konstruktywistyczne jest uczeniem i nauczaniem problemowym. Poznanie jest osadzone w kontekście, w którym jest używane (autentyczne zadanie umiejscowione w realistycznych realiach). 3
Rozwiązywanie autentycznych problemów w rzeczywistych kontekstach wymaga od słuchacza przewidywania alternatywnych rozwiązań oraz współpracy z innymi. Uczenie się w dużej mierze polega na współdzieleniu wiedzy (selfteaching selflearning). Uczenie i nauczanie konstruktywistyczne jest aktywnością społeczną. Formy pracy ze słuchaczami obejmują: wykłady, prezentacje, seminaria, dyskusję, pracę w grupach, warsztaty, ćwiczenia przy komputerze oraz konsultacje. Szkolenie zostało przygotowane w taki sposób, by uczestników biorących w nim udział aktywizować i w praktyce pokazywać różne sposoby wykorzystania komputera. Dlatego w czasie zajęć przewiduje się wykorzystanie takich metod, jak: Wykład. Forma wykładu jest stosowana w celu przedstawienia i omówienia określonych zagadnień, pojęć i problemów, z którymi trzeba zapoznać słuchacza. Prezentacja. Część wykładu przyjmuje formę prezentacji, słuchacze zapoznają się z przykładowymi rozwiązaniami, które mogą później wykorzystać w swojej pracy. Praca indywidualna słuchacza ćwiczenia. Jedną z głównych form pracy podczas szkolenia jest indywidualna praca słuchacza. Jest ona stosowana w celu ćwiczenia różnych zadań związanych z przedstawianą problematyką. Pokaz. Pokaz ma na celu wzajemne przedstawianie przez słuchaczy materiałów wypracowanych przez nich w trakcie szkolenia. Materiały będą stanowiły efekty realizacji pewnych zadań. Dyskusja. Podczas szkolenia prowadzone są dyskusje, mające na celu wymianę poglądów i doświadczeń słuchaczy oraz prowadzącego. Dyskutowane będą problemy przedstawiane przez prowadzącego, jak również materiały opracowane przez słuchaczy. Poszukiwanie. Ta forma ma na celu przeprowadzenie samodzielnego poszukiwania przez uczestników szkolenia rozwiązania w dostępnych materiałach, np. w sieci Internet, a następnie opracowanie / przedstawienie otrzymanych wyników do realizacji postawionego przed nim zadania. Zawsze poprzedzone jest wprowadzeniem i przedstawieniem celu, jaki powinien zostać osiągnięty w wyniku jego przeprowadzenia. Wszystkie podstawowe prezentacje oraz zadania trener przedstawia z użyciem projektora multimedialnego. W czasie kiedy uczestnicy w zróżnicowanym tempie wykonują samodzielnie wyznaczone zadania, trener indywidualnie rozszerza dla słuchaczy zakres każdego z zadań do czasu, kiedy ostatni z uczestników nie zrealizuje zadania podstawowego. Materiały szkoleniowe Materiały szkoleniowe obejmują: podręczniki drukowane podręcznik bibliotekarza, poradnik trenera oraz dodatkowe materiały elektroniczne. Ewaluacja i formy oceny pracy uczestników Ewaluacja będzie przeprowadzana na bieżąco poprzez dyskusję ze słuchaczami. W trakcie trwania szkolenia będą oceniane postępy uczestników. 4
Rozmowy z uczestnikami przeprowadzane podczas każdej sesji będą wpływały na dobór ćwiczeń. Przewidywana jest również ankieta dla oceny całego szkolenia, która będzie wypełniana przez słuchaczy po jego zakończeniu. Informacje o organizacji Szkolenie obejmuje 16 godzin zajęć i jest organizowane w czasie 2 spotkań po 8 godzin wykładów i ćwiczeń. Zajęcia prowadzone są w układzie jeden słuchacz przy komputerze. Każdy słuchacz ma do dyspozycji komputer wyposażony w odpowiednie oprogramowanie i zasoby. W trakcie szkolenia wykorzystywane będzie następujące licencjonowane oprogramowanie system operacyjny Windows 7, pakiet Microsoft Office 2010, przeglądarki internetowe: Internet Explorer programy multimedialne i dydaktyczne, inne oprogramowanie w razie potrzeby. Literatura 1. Bednarek Józef, Multimedia w kształceniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008 2. Borowiecka A., Licencje Creative Commons (artykuł wchodzący w skład materiałów) 3. E-mentor - internetowe czasopismo wydawane przez SGH, Dostępny w World Wide Web: http://www.e-mentor.edu.pl/index.php 4. Janczak D. - Prawa autorskie a technologia informacyjna - krótki przewodnik dla bibliotekarzy (artykuł wchodzący w skład materiałów). 5. Internet korzyści i zagrożenia, zestawienie bibliograficzne w wyborze za lata 2001-2006, WMBP w Elblągu, Biblioteka Główna http://wmbp.edu.pl/uploads/file/zestawienia_bibliograficzne/internet_korzysci_i_zagrozeni a.htm 6. Bibliotekarskie serwisy sieciowe - http://biblioteka.oeiizk.waw.pl/linki.html 7. Jak komputeryzować bibliotekę: poradnik / Aleksander Radwański. Warszawa, Wydaw. SBP, 2000 8. Komputeryzacja i informacja elektroniczna w bibliotekach publicznych : materiały z ogólnopolskiej konferencji Automatyzacja bibliotek publicznych, Miedzeszyn 20-21 listopada 2002. Warszawa : Wydaw. SBP, 2003 9. Boryczka B. Praktyczny przewodnik po Internecie dla bibliotekarzy, Warszawa, Wydaw. Branta, 2003 10. Kocurek B. Biblioteka centrum informacji i edukacji, Bibliotekarz. 2006, [nr] 9, s. 19-21 11. Gajkiewicz J. Biblioteka cyfrowa czy papierowa, Dyrektor Szkoły. 2000, nr 1, s. 21-22 12. Howorka B. Biblioteka cyfrowa i prawo autorskie, Bibliotekarz. 2006, [nr] 10, s. 7-11 13. Mades J. Biblioteki w europejskiej perspektywie, Bibliotekarz. 2006, [nr] 9, s. 2-5 5
14. Paszkowski M. Czy biblioteki utoną w sieci?, Bibliotekarz. 2005, [nr] 5, s.16-19 15. Frankowska W. Dokument elektroniczny, Bibliotekarz. 2004, [nr] 5, s. 14-16 16. Wysocki A. Internet jako źródło informacji wydawniczej dla bibliotekarzy, Bibliotekarz. 2003, [nr] 6, s. 19-23 17. Bukrejewska I. Książka czy komputer?, Edukacja i Dialog. 2005, nr 10, s.10-14 18. Strama K. Mazowiecki System Informacji Bibliotecznej, Bibliotekarz. 2006, [nr] 12, s. 19-21 19. Podręczny słownik terminów komputerowych dla bibliotekarzy, oprac. Aleksandra Paniewska, Bibliotekarz. 2004, [nr] 10, dodatek do Poradnika Bibliotekarza s. II-VII 20. Krzemień M., Jamrozik B. Program PowerPoint w pracy nauczyciela bibliotekarza, Biblioteka w Szkole. 2002, nr 11, s. 25 21. Rydz M. Standardy komputeryzacji bibliotek publicznych, Bibliotekarz. 2005, [nr] 3, s. 5-10 22. Long B. Fotografia cyfrowa, Wydawnictwo Helion 2006 23. Owczarz-Dadan A. ABC fotografii cyfrowej i obróbki zdjęć, Wydawnictwo Helion 2006 24. Świat cyfrowej fotografii, Enter Special 2004 nr 2 6