Szkoły dla przyrody Zaproszenie do udziału w ogólnopolskiej społecznej kampanii edukacyjnej, czyli rzecz o szkolnych projektach ochrony najważniejszych wartości lokalnej przyrody Polska znajduje się obecnie w kluczowym momencie rozwoju gospodarczego, związanego z napływem środków inwestycyjnych z Unii Europejskiej, jednakże tak szybki wzrost gospodarczy nie może odbyć się bez poszanowania zasad zrównoważonego rozwoju. Podniesienie poziomu życia społeczeństwa jest bowiem uwarunkowane nie tylko stopniem zagospodarowania gminy, ale i dobrym stanem lokalnej przyrody. Niestety poziom świadomości w zakresie znaczenia, wartości i wykorzystania przyrody oraz umiejętności włączenia się tzw. szarego obywatela w działania społeczne związane z ochroną najważniejszych lokalnych wartości przyrodniczych jest wciąż w Polsce zastraszająco niski. Zmiany środowiskowe i szybki rozwój gospodarczy wymuszają więc tworzenie i wykorzystanie nowych trendów w edukacji, która ma pomóc odnaleźć się w nowej rzeczywistości zarówno dzieciom, młodzieży, jak i dorosłym. Dlatego nadrzędnym celem kampanii Szkoły dla przyrody jest pomoc jednostkom oświatowym w dostosowaniu polskiej edukacji szkolnej do wymagań i standardów unijnych poprzez wskazanie na efektywne metody edukacji dla zrównoważonego rozwoju, skutkujące wykształceniem świadomej postawy społecznej w sprawie znaczenia i wartości miejsc cennych przyrodniczo oraz motywujące i kształtujące umiejętności do podejmowania aktywnych działań na rzecz ich ochrony. 1
Społeczna kampania edukacyjna Szkoły dla przyrody Nabywanie wiedzy i umiejętności w dziedzinach poznania i czynnej ochrony wartości przyrodniczych wymaga funkcjonowania bardzo sprawnego systemu kompetencji kluczowych, to jest takich, bez których nie można skutecznie nabywać szerokiej i multidyscyplinarnej wiedzy, wykonywać określonych zadań i kształtować umiejętności działania. Idealnym sposobem kształcenia kompetencji kluczowych jest tzw. metoda projektu szkolnego, polegająca na oddolnym budowaniu przez szkoły i realizacji w lokalnych społecznościach małych programów działań np. ekologicznych. Niestety w Polsce większość ekoprojektów wciąż skupia się jedynie na nabywaniu wiedzy w ramach programów nauczania, dlatego planuje się, aby w ramach kampanii Szkoły dla przyrody przedstawić nauczycielom sposoby realizacji ekoprojektów, efektywnie zwiększających bezpośrednie zaangażowanie w życie społeczne i działania międzysektorowe dla czynnej ochrony najważniejszych wartości lokalnej przyrody. Aby skutecznie zaplanować, zrealizować i ocenić projekt czynnych działań dla przyrody, jego uczestnicy muszą nabywać i doskonalić szereg kompetencji kluczowych, które podnoszą poziom wiedzy oraz w dłuższej perspektywie czasowej przygotowują również do efektywnej pracy zawodowej (np. w jednostkach realizujących międzynarodowe projekty, czy organizacjach społecznych). Szkolne projekty ochrony lokalnej przyrody wymagają udziału partnerów z różnych sektorów, dając tym samym szansę na sprawne funkcjonowanie i zrównoważony rozwój społeczeństwa obywatelskiego w małych społecznościach. W ramach kampanii planuje się następujące działania: Konferencja naukowo-społeczna oraz trzy sesje warsztatowe dla nauczycieli i wychowawców. Zaplanowanie, przeprowadzenie i ewaluacja modelowych szkolnych projektów ochrony lokalnej przyrody. Publikacja i szeroki kolportaż zestawu trzech zeszytów tematycznych w kwestii kształcenia kompetencji kluczowych uczniów inauczycieli w ramach edukacji dla zrównoważonego rozwoju prowadzonej z wykorzystaniem metody szkolnego projektu. 2 3
Gr a nt y na realizację 10 modelowych szkolnych projektów ochrony przyrody. Wystawa fotograficzna Dzika Polska wraz z towarzyszącymi jej warsztatami dla uczniów. Szkolenie Strażnicy Miejsc Przyrodniczo Cennych. Stworzenie witryny internetowej poświęconej kampanii i szkolnym projektom ochrony przyrody. Szeroką społeczną kampanię medialną. Kompetencje kluczowe a ochrona przyrody System kompetencji to wyposażenie w wiedzę i szereg umiejętności skutkujących możliwością swobodnego, mądrego, refleksyjnego oraz odpowiedzialnego podejmowania określonych działań. W procesie dydaktycznym należy więc kształcić szereg umiejętności kluczowych niezbędnych do pozyskania takich kompetencji, zdefiniowanych jak następuje: 1. Samokształcenie: planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się. 2. Komunikacja: skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach. 3. Kooperacja: efektywne współdziałanie w zespole, strukturach społecznych, administracyjnych itp. 4. Kreatywne myślenie: rozwiązywanie problemów w twórczy sposób. 5. Wykorzystanie technologii informatycznej: sprawne posługiwanie się komputerem i sprzętem elektronicznym. W ramach kampanii Szkoły dla przyrody przedstawiamy Państwu metody kształcenia społecznych kompetencji kluczowych, ukierunkowanych na rozwiązywanie problemów ekologicznych, związanych z funkcjonowaniem lokalnych obszarów cennych przyrodniczo. Poprzez realizację szkolnych projektów ochrony przyrody, uczniowie motywowani są do działań na rzecz lokalnego środowiska przyrodniczego poprzez zdefiniowanie kluczowych problemów przyrodniczych, współpracę z właściwymi organami ochrony przyrody zarówno administracyjnymi jak i społecznymi w osobistych próbach rozwiązywania zagrożeń, nabywanie umiejętności w dziedzinach poznawania przyrody i funkcjonowania aspektów społecznych, związanych z jej zrównoważonym wykorzystaniem. Uczniowie dla osiągnięcia założonych efektów szkolnych projektów muszą stać się badaczami przyrody, dostrzec i próbować rozwiązać zagrożenia przyrodnicze w ich lokalnym środowisku, nawiązać międzysektorową współpracę dla właściwego stanu ochrony przyrody oraz stworzyć nośnik i narzędzie nagłośnienia ich działań w postaci małej kampanii medialnej i strony internetowej szkolnego projektu. Kształcenie kompetencji kluczowych odbywa się przez całe życie, dlatego też w działaniach kampanii Szkoły dla przyrody przygotowaliśmy szereg nieodpłatnych zajęć edukacyjnych, skierowanych do nauczycieli i ogółu społeczeństwa. Nasza oferta w szczególności jednak ma na celu wspomóc kształcenie umiejętności nauczycieli w dziedzinie wykształcenia u uczniów postawy obywatelskiej i społecznej, które pozwolą im z sukcesem realizować zrównoważony rozwój społeczeństwa. To nauczyciel bowiem najczęściej jest animatorem życia społeczno-kulturalnego i to on powinien posiadać i kształcić umiejętność współpracy z osobami ze środowiska lokalnego dla rozwiązywania kluczowych problemów i nawiązywania międzysektorowej platformy zrównoważonego rozwoju. A ponieważ do standardów i wymogów zawodowych nauczycieli w nowoczesnej Europie należy również umiejętność stałego poszerzania swojej wiedzy i doskonalenia umiejętności, w tym wtopienia wymienionych wyżej kompetencji ponadprzedmiotowych w czasie nauczania określonego przedmiotu, proponujemy Państwu udział w serii nieodpłatnych zajęć kształcących właśnie w tych dziedzinach. Ponad to zapraszamy również osoby dorosłe zainteresowane nabywaniem umiejętności w dziedzinie czynnej ochrony przyrody do wzięcia udziału w szkoleniach Strażnicy Miejsc Przyrodniczo Cennych. Szkolne projekty ochrony przyrody Organizowane w ramach kampanii sesje warsztatowe dla nauczycieli, mają na celu wyłonienie realizatorów 10 modelowych szkolnych projektów uczenie się przez całe życie 4 5
system korzyści ochrony przyrody. Po wstępnym opracowaniu na zajęciach warsztatowych zarysu projektów, zostaną zorganizowane spotkania robocze dla ich realizatorów, w ramach których zostaną opracowane szczegółowe scenariusze. W trakcie realizacji projektów będzie zapewnione bezdpłatne wsparcie merytoryczne i techniczne, zostanie przeprowadzona wspólna ewaluacja i wypracowanie zestawu wskazówek dla innych nauczycieli, którzy zechcą pracować tą metodą. Dzięki realizacji modelowych projektów nastąpi zaktywizowanie dzieci i młodzieży do poznawania wartości lokalnej przyrody oraz podjęcia prób ich ochrony, co w dłuższej perspektywie będzie skutkować: poprawą stanu ochrony najważniejszych lokalnych wartości przyrodniczych, podniesieniem poziomu wiedzy uczniów, gdyż w trakcie planowania, realizacji i oceny projektu czynnych działań dla ochrony przyrody jego uczestnicy muszą nabywać i doskonalić szereg kompetencji kluczowych, budowaniem społeczeństwa obywatelskiego oraz przygotowaniem do efektywnej pracy zawodowej (np. w jednostkach realizujących międzynarodowe projekty, czy organizacjach społecznych). Współorganizowane w ramach kampanii warsztaty dla pedagogów, prowadzone przez Kadrę Uniwersytetu Śląskiego z Wydziałów Biologii i Ochrony Środowiska oraz Pedagogiki i Psychologii, w sposób znaczący podnoszą również poziom kwalifikacji zawodowych nauczycieli przedmiotów przyrodniczych w zakresie prowadzenia edukacji dla zrównoważonego rozwoju poprzez: kształcenie umiejętności pracy metodą szkolnego projektu na rzecz środowiska społeczno-przyrodniczego, dostarczenie praktycznej pomocy i doradztwa w kwestii metod wywiązywania się z unijnych wymogów i sposobów kształcenia kompetencji kluczowych w swojej pracy zawodowej, wskazanie na możliwości nawiązania międzysektorowej współpracy w ramach pracy pedagogicznej. Szkolne projekty ochrony przyrody mają na celu zwiększenie społecznej aktywności w dziedzinie jej ochrony, dlatego też ich realizacja przebiegać musi zgodnie z logiczną konstrukcją kształcenia takich zachowań. Przedstawione poniżej wytyczne są uniwersalne w stosunku do podejmowanych przez realizatorów treści, lokalnych uwarunkowań i specyfiki konkretnych, szkolnych projektów ochrony przyrody, nie mniej jednak, zgodnie z założeniami metodycznymi szkolnego projektu, muszą przebiegać w następującej kolejności: 1 2 Samodzielna 3 Identyfikacja 4 Podjęcie 5 Podjęcie 6 Zapewnienie Wzbudzanie i kształtowanie pozytywnego stosunku emocjonalnego, postaw szacunku dla przyrody oraz zrozumienia założeń zrównoważonego rozwoju, również w bezpośrednich działaniach dla przyrody (na każdym etapie realizacji). identyfikacja, obserwacja i wzbudzanie ciekawości poznawczej w stosunku do najważniejszych wartości lokalnego środowiska przyrodniczego. kluczowych zagrożeń dla najcenniejszych przyrodniczo miejsc. szerokiej i wieloaspektowej analizy zastanych problemów oraz prób odnajdowania metod ich przeciwdziałania, wraz z pozyskiwaniem kompetentnych sojuszników. osobistych działań nas rzecz zapewnienia właściwego stanu ochrony miejsc cennych przyrodniczo w najbliższej okolicy (pkt. 2, 3, 4 i 5 we współpracy z jednostkami ochrony przyrody, administracyjnymi, lokalnymi organizacjami ekologicznymi itp.). trwałości efektów projektów, tzn. zaplanowanie działań długodystansowych oraz sprawnie działającego systemu strażników najważniejszych wartości lokalnej przyrody. Praca grupy roboczej i realizatorów szkolnych projektów będzie przebiegać pod kierownictwem, doradztwem oraz nadzorem metodyczno-dydaktycznym Kierownika Pracowni Dydaktyki Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego dr. Marka Kaczmarzyka oraz przy wsparciu technicznym i merytorycznym jednej z największych pozarządowych organizacji ekologicznych w Polsce. Realizacja szkolnych projektów przewidziana jest w okresie od listopada 2009 r. do kwietnia 2010 r. Szkoła realizująca szkolny projekt ochrony przyrody w ramach kampanii Szkoły założenia realizacyjne 6 7
szkolne projekty a podstawa programowa dla przyrody otrzyma grant na pokrycie kosztów w wysokości 3000 zł. Grant otrzyma w sumie 10 szkół (10 3000 zł), w których realizowane będą modelowe szkolne projekty ochrony przyrody Poruszane w ramach kampanii treści nauczania w całym swym wymiarze są kompatybilne z Podstawą Programową Kształcenia Ogólnego. Realizacja szkolnych projektów ochrony przyrody wspiera instytucję szkoły w ramach jej zadań w dziedzinie kształcenia kompetencji kluczowych poprzez umożliwienie zapewnienia uczniom dochodzenia do rozumienia, a nie tylko do pamięciowego opanowania przekazywanych treści, rozwijania zdolności dostrzegania różnego rodzaju związków i zależności, w szczególności związków człowieka z lokalnym środowiskiem przyrodniczym poprzez wskazywanie na jego zagrożenia i motywowanie uczniów do prezentowania postawy obywatelskiej w kwestii podejmowania działań na rzecz jego ochrony. Dodatkowo działania w ramach projektu rozwijają takie umiejętności i kompetencje kluczowe jak: zdolność myślenia analitycznego i syntetycznego oraz przekazywania wiadomości przedmiotowych w sposób integralny i międzyprzedmiotowy, prowadzący do lepszego rozumienia świata, ludzi i siebie; porozumiewanie się w różnych sytuacjach, prezentację własnego punktu widzenia i uwzględnianie poglądów innych ludzi, kształtowanie świadomej postawy obywatelskiej, motywującej do odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnych poprzez szacunek dla lokalnego środowiska przyrodniczego i kulturowego, wyrażony w chęci objęcia go opieką i ochroną. Proponowane warsztaty dla szkół oprócz wspomnianych wyżej treści, umożliwiają dodatkowo osiągnięcie celów edukacyjnych w ramach realizacji przedmiotu historia i społeczeństwo w dziedzinie wspomagania kształtowania świadomej postawy obywatelskiej, motywującej do odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnych poprzez szacunek dla lokalnego środowiska przyrodniczego i kulturowego, wyrażony w chęci objęcia go opieką i ochroną. Zainteresowanie światem, jego różnorodnością, bogactwem i pięknem, rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym, zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i dokonywania ich opisu, czy poznanie współzależności człowieka i środowiska, to z kolei cele realizacji warsztatów pokrywające się z celami edukacyjnymi w ramach podstawy programowej nauczania przyrody. W ramach warsztatów zakłada się również rozbudzanie twórczej postawy wobec siebie i poprzez rozwijanie ogólnej wrażliwości dziecka oraz umiejętności refleksyjnego patrzenia na otaczający nas świat, co mieści się w ramach celów edukacyjnych, realizowanych w programach nauczania plastyki. Opisywanie i wartościowanie wytworów i działań plastycznych z ekologicznego punktu widzenia mieści się w ramach treści nauczania techniki. W założeniu realizacji programów nauczania znajduje się również kształtowanie refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych, w tym lokalnego środowiska przyrodniczego. Konferencja naukowo-społeczna dla nauczycieli Konferencja ma na celu zapoznanie szerokiego grona odbiorców z założeniami kampanii Szkoły dla przyrody oraz zaproszenie do wzięcia udziału w przygotowanych działaniach, ze szczególnym wskazaniem na zaproszenie nauczycieli na bloki warsztatowe, przygotowujące do realizacji na lokalnym gruncie metody szkolnego projektu ochrony miejsc cennych przyrodniczo. Jednodniowa konferencja odbędzie się w marcu 2009 r. w Katowicach. Zajęcia w ramach konferencji służyć mają również jako pomoc i doradztwo nauczycielom w kwestii sposobów i możliwości wywiązywania się zawodowych wytycznych oraz wymogów europejskich w zakresie prowadzenia edukacji dla zrównoważonego rozwoju spełniającej cele kształcenia kompetencji kluczowych, na podstawie: Strategii Edukacji MEN ze stycznia 1997 r., Zaleceń Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, Zintegrowanych Wytycznych na rzecz Wzrostu Gospodarczego i Zatrudnienia przejętych przez Radę Europejską w czerwcu 2005 r. zalecenia i standardy kształcenia w nowoczesnej europie 8 9
Sesje przygotowane i prowadzone będą przez wykładowców Uniwersytetu Śląskiego dr. hab. Piotra Skubałę i dr. Ryszarda Kulika, w tym również doradcę metodycznego i praktykującego nauczyciela dr. Marka Kaczmarzyka, tak by prezentowane treści w pełni przystawały do realiów i możliwości przeciętnej polskiej szkoły. Planowany jest również referat nauczycielki Stacji Edukacji Ekologicznej Pracowni mgr Iwony Kukowki, który przybliży uczestnikom praktyczne możliwości realizacji i dofinansowania zajęć edukacji ekologicznej spełniającej cele kształcenia kompetencji kluczowych. Konferencja przygotowana jest we współpracy z Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udział w konferencji jest bezpłatny. Sesje warsztatowe dla nauczycieli techniczne, merytoryczne i dydaktyczno-metodyczne ze strony kadry Uniwersytetu Śląskiego i jednej z wiodących organizacji ekologicznych w Polsce Pracowni na rzecz Wszystkich Istot oraz grant na realizację najlepszych projektów. W ramach zajęć planuje się identyfikację czynników sprzyjających i utrudniających przeprowadzanie takiego sposobu kształcenia. Część pierwsza będzie w całości poświęcona dostarczeniu praktycznych wskazówek i kształtowaniu umiejętności zastosowania metody projektu do pracy na rzecz lokalnego środowiska przyrodniczo-społecznego (ten blok będzie prowadzony przez dr. Marka Kaczmarzyka). Bardzo ważnym elementem sesji będą również zajęcia, na których strategiczne obszary, w ramach których praca dla lokalnej przyrody ma szansę być najefektywniejsza, zostaną poddane analizie (prowadzenie dr hab. Piotr Skubała). Ponadto odbędą się warsztaty z podstaw treningu grupowego, umożliwiające efektywną pracę w grupie projektowej poprzez zasady właściwego doboru osób do zadań, planowania strategicznego i zarządzania grupą (prowadzenie dr Ryszard Kulik). O terminach i miejscu konferencji oraz warsztatów informujemy na bieżąco na stronach internetowych kampanii Szkoły dla przyrody Udział w warsztatach jest bezpłatny. nabywanie praktycznych umiejętności w pracy metodą projektu W marcu, kwietniu i maju 2009 r., na obszarze województw śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego, zostaną zorganizowane trzy dwudniowe, bezpłatne sesje warsztatowe dla nauczycieli i edukatorów zainteresowanych prowadzeniem edukacji ekologicznej z wykorzystaniem metody szkolnego projektu ochrony lokalnych miejsc cennych przyrodniczo. Każdy dwudniowy warsztat przeznaczony jest dla 3 różnych grup uczestników. Szkolne projekty ochrony przyrody, którym będą poświęcone sesje warsztatowe, są jedną z najefektywniejszych metod prowadzenia edukacji dla zrównoważonego rozwoju, spełniającej cele kształcenia kompetencji kluczowych. W trakcie warsztatów uczestnicy zostaną zapoznani ze sposobami planowania, realizacji i oceny szkolnych projektów ochrony przyrody oraz, z pomocą Kierownika Pracowni Dydaktyki Biologii Uniwersytetu Śląskiego dr. Marka Kaczmarzyka, stworzą modelowe scenariusze zajęć z wykorzystaniem tej metody. Autorzy dziesięciu najciekawszych szkolnych projektów otrzymają przez cały okres trwania projektu bezpłatne wsparcie Wystawy i warsztaty Dzika Polska Jeśli popatrzymy, jak mapa naszego kraju zmieniała się w ciągu ostatnich dziesięcioleci, zobaczymy, że wciąż ubywa miejsc dzikich, nietkniętych przez człowieka, a przybywa zabudowy, dróg, inwestycji. Trwa nieustanna presja człowieka na obszary naturalne i zbliżone do naturalnych. Prezentowana w ramach kampanii Szkoły dla przyrody kolekcja profesjonalnych, wielkoformatowych zdjęć przyrodniczych Dzika Polska przedstawia najdziksze, najcenniejsze i najbardziej naturalne obszary przez piękno do ochrony 10 11
mapa dzikiej polski zachwycić się i zechcieć chronić, czyli o warsztatach towarzyszących wystawie naszego kraju. Jeśli przyjrzymy się tym fotografiom, zauważymy, jak bardzo ulotne jest piękno poszczególnych miejsc Celem podniesienia poziomu wiedzy społecznej na temat wartości miejsc cennych przyrodniczo, zwrócenia uwagi na ginący obok nas świat przyrody i jego piękno, promowania zrównoważonego rozwoju oraz aktywizacji różnych grup społecznych do brania czynnego udziału w ochronie lokalnej przyrody, organizowane są ekspozycje wystawy Dzika Polska, którym towarzyszą nieodpłatne warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży. Poprzez wystawę oraz towarzyszące jej warsztaty, zapraszamy do współpracy jednostki oświatowe, dla których zorganizowaliśmy społeczną kampanię edukacyjną Szkoły dla przyrody, kształcącą społeczne kompetencje w dziedzinie efektywnego podejmowania oddolnych działań ochrony przyrody. Z wystawą Dzika Polska związane jest powstanie Mapy Dzikiej Polski. Ukazuje ona zarówno miejsca, gdzie wciąż jeszcze żyje dzika przyroda, jak też wskazuje na istniejące i ewentualne czynniki likwidujące (konflikty wynikające z działalności człowieka). Może być również drogowskazem przy planowaniu strategii kampanii Szkoły dla przyrody oraz argumentem za koniecznością przeprowadzenia ewentualnych zmian w realizowanej polityce ochrony przyrody. Dzięki realizacji szkolnych projektów ochrony przyrody Mapa Dzikiej Polski podlegać będzie ciągłej aktualizacji i stanie się jasnym drogowskazem działań społecznych zgodnie z zasadą Myśl globalnie działaj lokalnie. Zachęcamy do zapoznawania się z jej szczegółami. W ramach wystaw proponujemy alternatywną, aktywizującą edukację prośrodowiskową, ukierunkowaną na kształtowanie postaw cechujących się odpowiedzialnością za dobry stan lokalnego środowiska i miejsc cennych przyrodniczo. Zajęcia opierają się przede wszystkim na przeżywaniu, nawiązywaniu bezpośredniego kontaktu z przyrodą i drugim człowiekiem oraz ekspresyjnej twórczości artystycznej, a przez to czynnym, emocjonalnym i świadomym uczestnictwie w procesie nauczania. Warsztaty, w miarę możliwości będą się odbywać w terenie, w cennym przyrodniczo miejscu, miejskim parku, lesie czy rezerwacie przyrody, czy w okolicach miejsca ekspozycji wystawy Dzika Polska. Zajęcia, które proponujemy mają charakter przyrodniczy i kierowane są do uczniów zarówno klas 4 6 szkół podstawowych, jak również gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Treści warsztatów są dostosowywane do uczniów biorących w nich udział tak, aby były kompatybilne z podstawą programową nauczania i w swych treściach obejmowały odpowiedni materiał właściwego poziomu kształcenia. Czas trwania: 4 godziny (w zależności od możliwości grupy może być dłuższy lub krótszy) Materiał nauczania: Wspólne cechy budowy i czynności organizmów. Przykłady różnorodności roślin, grzybów i zwierząt oraz środowisk ich życia. Opis miejsca zamieszkania. Składniki lokalnego, naturalnego i zagospodarowanego krajobrazu. Sposoby zagospodarowania lokalnego środowiska. Zależność życia ludzi od czynników przyrodniczych. Krajobrazy naturalne i przekształcone przez człowieka. Przykłady pozytywnego i negatywnego zagospodarowania przestrzeni. Wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze. Wpływ środowiska na zdrowie człowieka. Opisywanie i wartościowanie symbolicznych wytworów plastycznych z punktu widzenia ekologicznego i estetycznego. Cele ogólne: Zainteresowanie bogactwem i pięknem środowiska lokalnego. Poznanie współzależności człowieka i środowiska lokalnego. Kształtowanie umiejętności formułowania podstawowych pytań filozoficznych dotyczących rzeczywistości i natury poznania. Kształtowanie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i dokonywania ich opisu. Dostrzeganie zmian zachodzących w otaczającym środowisku i ich wartościowanie. Propagowanie działań proekologicznych i rozwijanie poczucia przynależności do społeczności lokalnej poprzez identyfikację i budowanie odpowiedzialności za lokalne środowisko przyrodnicze. Ćwiczenie umiejętności współdziałania w grupie. Rozbudzanie twórczej postawy wobec siebie i świata oraz rozwijanie ogólnej i plastycznej wrażliwości dziecka poprzez rozwijanie umiejętności refleksyjnego patrzenia i współodczuwania. Kształtowanie umiejętności skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia i uwzględniania poglądów innych ludzi. Strategia nauczania: problemowo-emocjonalna Pracownia od końca lat 90. organizuje ekspozycje wystaw fotograficznych, połączone ze zbieraniem informacji o terenach cennych przyrodniczo i ich zagrożeniach, głównie poprzez sieć lokalnych współpracowników z całego kraju, przeszkolonych w ramach Szkoleń Strażnicy Miejsc Przyrodniczo Cennych. Od lutego 2007 wystawy wzbogacono o warsztaty ekologiczne dla dzieci i młodzieży, wydawnictwa popularyzatorsko-edukacyjne oraz podzielono dzieje dawne i przyszłość dzikiej polski 12 13
się z nauczycielami doświadczeniami w prowadzeniu alternatywnych metod edukacji prośrodowiskowej poprzez organizację dla nich seminarium dydaktycznego i wydanie poradnika metodycznego z zakresu kształcenia postaw proekologicznych w procesie nauczania biologii i przyrody. Dzięki realizacji kampanii Szkoły dla przyrody odpowiadamy na napotkane w poprzednich latach zapotrzebowanie jednostek oświatowych w wykorzystywaniu nowatorskich metod edukacji dla zrównoważonego rozwoju. Wystawę można zorganizować u siebie w swojej szkole, uczelni, w ośrodku kultury, miejskiej galerii lub w innym miejscu. Wystawie towarzyszy seria nieodpłatnych warsztatów ekologicznych skierowanych do szkół z okolic miejsca ekspozycji. Wystawa do tej pory była pokazywana m.in. w: Muzeum Ziemi PAN w Warszawie (dwukrotnie), Ośrodku Kultury Leśnej w Gołuchowie, Krakowie, Łodzi (dwukrotnie), Białymstoku, Bielsku-Białej, Suwałkach, Kielcach, Inowrocławiu, Cieszynie (dwukrotnie), Wałbrzychu, Poznaniu, Wrocławiu (dwukrotnie), Rzeszowie, Lublinie, Myślenicach, Dublinie (Irlandia), Krośnie, Kazimierzu Dolnym, Zawierciu, Gdańsku, Opolu, Kędzierzynie-Koźlu, Legnicy, Słupsku, Mielcu, Tucholi, Biłgoraju, Mikołowie, Tczewie. Strażnicy Miejsc Przyrodniczo Cennych Uzupełniająca oferta warsztatowa dla dorosłych Projekt skierowany jest do pełnoletnich osób zaangażowanych lub chcących się zaangażować w działania na rzecz ochrony dzikiej przyrody, które lokalnie będą chronić miejsca o wyjątkowych wartościach przyrodniczych i kulturowych. Szkolenie Strażnicy Miejsc Przyrodniczo Cennych realizowane jest w Pracowni od 1996 r., a dzięki warsztatom udało się nam wyszkolić kilkuset strażników, którzy współpracują z naszym Stowarzyszeniem. Szkolenie ma za zadanie stworzenie grupy osób wypełniających lukę pomiędzy badającym swój obiekt naukowcem, a pełnym dobrych chęci, działającym z pobudek serca amatorem. Proponujemy cykl zajęć przygotowujących merytorycznie i praktycznie do pracy strażnika. Po zakończeniu szkolenia uczestnicy otrzymają licencję Strażnika Miejsc Przyrodniczo Cennych. Taki licencjonowany strażnik będzie dysponował wiedzą o przyrodzie i sposobach jej ochrony, kierowaniu grupą, podstawach dziennikarstwa i współpracy z mediami, aspektach prawnych ochrony przyrody, prowadzeniu zajęć edukacyjnych. Będzie miał także mocniejszą pozycję w lokalnych działaniach, dysponując wsparciem silnej organizacji i sieci podobnych jemu strażników. Warsztaty SMPC są powiązane z działaniami Dzika Polska, polegającymi na zbieraniu informacji o cennych przyrodniczo terenach. Na ich podstawie opracowano Mapę Dzikiej Polski, która jest stale aktualizowania za pośrednictwem lokalnych współpracowników z całego kraju. Szkolenie SMPC składa się z trzech części, wzajemnie się dopełniających tylko czynne uczestnictwo w całym cyklu uprawnia do uzyskania certyfikatu i włączenia się do sieci Strażników Miejsc Przyrodniczo Cennych. Cześć I zawiera zagadnienia z zakresu wiedzy ogólnej o ekologii i procesach cywilizacyjnych (ekologia jako ideologia i ruch społeczny, ekologia głęboka a ochrona przyrody, bioregionalizm, współczesne procesy cywilizacyjne a ochrona przyrody, edukacja ekologiczna). Część II zawiera zagadnienia przyrodnicze (formy ochrony przyrody w Polsce, problemy ochrony terenów leśnych w Polsce, duże drapieżniki, ochrona ekosystemów rzecznych, turystyka inwazyjna, ochrona terenów nieleśnych, planowanie przestrzenne jako zagrożenie i szansa ochrony przyrody). Część III dotyczy wiedzy i umiejętności, które mogą pomóc w pracy na rzecz środowiska i przyrody (działalność organizacji ekologicznej na przykładzie Pracowni, formalnoprawne działanie organizacji pozarządowej, współpraca w grupie, współpraca z potencjalnymi sojusznikami w działaniach ekologicznych, współpraca z mediami, prawne i administracyjne aspekty ochrony przyrody). 14 15