Normy ISO serii 9000 i inne normy zarządzania

Normy ISO serii 9000 i inne normy zarządzania Anna Dobrowolska Geneza norm ISO serii 9000 PIERWSZE NORMY Z ZAKRESU ZARZĄDZANIA ORGANIZACJAMI OPRACOWANO SIĘ W LATACH 50-TYCH W USA 1956 r. norma MIL-Q-9858 pt. Wymagania Programu Jakości (Departament Obrony USA- norma przemysłu obronnego USA), 1963 r. nowelizacja normy, później przyjęta jako norma NATO- AQAP, która obligowała dostawców dla armii, lotnictwa marynarki do wdrożenia programu zapewnienia jakości w zakresie zawartych wymagań, NA POTRZEBY PRZEMYSŁU OPRACOWANO PIERWSZE NORMY W LATACH 70-TYCH W WIELKIEJ BRYTANII 1971 r. Brytyjski Instytut Normalizacyjny (BSI) podjął próby zaadoptowania AQAP do potrzeb innych przemysłów, 1972 r. norma BS 4891- Przewodnik w dziedzinie zapewnienia jakości, później ją modyfikowano - powstała trzyczęściowa norma systemowa BS 5750. ISO (International Organization for Standarization - ISO) ZACZĘŁO OPRACOWYWAĆ NORMĘ Z ZAKRESU ZARZĄDZNAIA JAKOSCIĄ W 1979 r. powołano na wniosek strony niemieckiej Komitet Technicznego TC 176, 1 2 Normy ISO serii 9000 Opracowano wówczas normy: 1986 r. norma ISO 8402: Terminologia jakości 1987 r. seria międzynarodowych norm ISO 9000-9004 - Zarządzanie jakością, systemy zapewnienia jakości, obejmujące normy: ISO 9000 ISO 9001 ISO 9002 certyfikowalne ISO 9003 ISO 9004 Biuro Techniczne Europejskiego Komitetu Normalizacji (CEN) ustanowiły ją jako europejską normę EN serii 29000; przyjęły ja kraje członkowskie EWG i EFTA, USA, Japonia (1991), Polska w roku 1993 jako PN-EN seria 29 000. Duża nowelizacja norm ISO serii 9000 2000 r. - nowelizacja normy ISO serii 9000 Zarządzanie jakością, systemy zarządzania jakością (duża nowelizacja!!!!) (15.12.2000r.) zawarcie wymagań dotyczących przede wszystkim zarządzania procesowego i ciągłego doskonalenia. Skierowana też do organizacji usługowych 1994 r. nowelizacja norm ISO serii 9000, opracowanie dodatkowych norm wspomagających, tzw. arkuszowych (przewodniki i wytyczne), serię norm ISO 10000, w tym normę dotyczącą auditów jakości (ISO 10011-1,2,3). (mała nowelizacja) W Polsce normy przyjęto jako PN-EN ISO 9000 9004: 1996. 3 4 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 1

Zmiany w normach (norma podstawowa i terminologiczna) 2001 r. - Przyjęcie normy ISO serii 9000 w Polsce. PN-EN ISO 9000: 2001 Systemy zarządzania jakością - Podstawy i terminologia PN-EN ISO 9001: 2001 (wrzesień) Systemy zarządzania jakością Wymagania SYSTEM PODLEGAJĄCY CERTYFIKACJI PN-EN ISO 9004: 2001 Systemy zarządzania jakością-- Wytyczne doskonalenia funkcjonowania ISO 8402 ISO 9000 ISO 9000 5 6 Zmiany w normach ISO 9001 ISO 9002 ISO 9003 Dalsza nowelizacja norm ISO serii 9000 2005 r. - nowelizacja normy ISO 9000 2006 r. - Przyjęcie normy ISO 9000 w Polsce. PN-EN ISO 9000: 2006 - Systemy zarządzania jakością - Podstawy i terminologia 2008 r.- nowelizacja normy ISO 9001 (mała nowelizacja) 2009 r. - Przyjęcie normy ISO 9001 w Polsce. ISO 9001 PN-EN ISO 9001: 2009 - Systemy zarządzania jakością Wymagania 2009 r. nowelizacja normy ISO 9004 2010 r. - Przyjęcie normy ISO 9004 w Polsce PN-EN ISO 9001: 2010 Zarządzanie ukierunkowane na trwały sukces organizacji -- Podejście wykorzystujące zarządzanie jakością 7 8 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 2

Rodzina ISO 9000 ISO 9000:2005 - Systemy zarządzania jakością. Podstawowe zasady i terminologia. PN-EN ISO 9000: 2006 - Systemy zarządzania jakością - Podstawy i terminologia ISO 9001:2008- Systemy zarządzania jakością. Wymagania. PN-EN ISO 9001: 2009 - Systemy zarządzania jakością Wymagania ISO 9004:2009 Zarządzanie ukierunkowane na trwały sukces organizacji - Podejście wykorzystujące zarządzanie jakością PN-EN ISO 9004: 2010 Zarządzanie ukierunkowane na trwały sukces organizacji - Podejście wykorzystujące zarządzanie jakością. 9 PN-EN ISO 9000:2006 Systemy zarządzania jakością - Podstawy i terminologia Opis podstawy systemów zarządzania jakością Definicje 83 terminów pogrupowanych w 10 grup tematycznych: jakości, zarządzania, organizacji, procesu i wyrobu, właściwości, zgodności, dokumentacji, badań, auditu, i zapewnienia jakości procesów pomiarowych. 10 PN-EN ISO 9001: 2009 Systemy zarządzania jakością Wymagania Zawiera wymagania dotyczące skutecznego systemu zarządzania jakością Ma zastosowanie, gdy organizacja potrzebuje wykazać zdolność do ciągłego dostarczania wyrobu spełniającego wymagania klienta i wymagania mających zastosowanie przepisów oraz dąży do zwiększenia zadowolenia klienta przez skuteczne stosowanie systemu, łącznie z procesami dotyczącymi ciągłego doskonalenia systemu i zapewnienia zgodności z wymaganiami klienta i wymaganiami mającymi zastosowanie przepisów. 11 PN-EN ISO 9001: 2009 Systemy zarządzania jakością Wymagania Norma stanowi podstawę do oceny i certyfikacji systemu. 12 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 3

PN-EN ISO 9004: 2010 Zarządzanie ukierunkowane na trwały sukces organizacji -- Podejście wykorzystujące zarządzanie jakością Zawiera wytyczne do doskonalenia efektywności systemu zarządzania jakością 13 Normy arkuszowe (wybrane) PN-ISO 10001:2009 Zarządzanie jakością -- Zadowolenie klienta -- Wytyczne dla organizacji dotyczące kodeksów postępowania PN-ISO 10002:2006 Zarządzanie jakością -- Zadowolenie klienta -- Wytyczne dotyczące postępowania z reklamacjami w organizacjach ISO/TS 10004:2010 - Zarządzanie jakością satysfakcja klienta przewodnik monitorowania i pomiaru. PN-ISO 10006:2005 Systemy zarządzania jakością -- Wytyczne dotyczące zarządzania jakością w przedsięwzięciach PN-EN ISO 19011:2003 Wytyczne do auditowania systemów zarządzania jakością oraz systemu zarządzania środowiskowego. 14 Normy arkuszowe (wybrane) PN-EN ISO 10012:2004 Systemy zarządzania pomiarami -- Wymagania dotyczące procesów pomiarowych i wyposażenia pomiarowego ISO 10013:2001 Przewodnik po dokumentacji systemu zarządzania jakością. (W Polsce wycofana) PN-ISO 10015:2004 Zarządzanie jakością -- Wytyczne dotyczące szkolenia. PN-ISO 10019:2006 Przewodniki do stosowania w czasie wyboru konsultantów systemu zarządzania jakością i korzystania z ich usług Inne normy PN-EN 31010:2010 Tytuł: Zarządzanie ryzykiem -- Techniki oceny ryzyka 16 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 4

Zasady TQM, na których oparte są wymagania normy ISO 9000 NORMA ISO 9001:2008 Orientacja na klientów - Organizacje są zależne od swoich klientów i dlatego zaleca się, aby rozumiały obecne i przyszłe potrzeby klienta, spełniały wymagania oraz podejmowały starania, aby wykraczać ponad jego oczekiwania. Przywództwo - Przywódcy ustalają jedność celu i kierunku działania organizacji. Zaleca się, aby tworzyli oni i utrzymywali środowisko wewnętrzne, w którym ludzie mogą w pełni zaangażować się w osiąganie celów organizacji. Zaangażowanie ludzi - Ludzie na wszystkich szczeblach organizacji są istotą organizacji i ich całkowite zaangażowanie pozwala na wykorzystywanie tych zdolności dla dobra organizacji. Podejście procesowe -Pożądany wynik osiąga się z większą efektywnością wówczas, gdy działania i związane z nim zasoby są zarządzane jako proces. Podejście systemowe do zarządzania Zidentyfikowanie, zrozumienie i zarządzanie wzajemnie powiązanymi procesami jako systemem przyczynia się do zwiększenia skuteczności i efektywności organizacji w osiąganiu celów. Ciągłe doskonalenie -Zidentyfikowanie, zrozumienie i zarządzanie wzajemnie powiązanymi procesami jako systemem przyczynia się do zwiększenia skuteczności o efektywności organizacji w osiąganiu celów. Podejmowanie decyzji na podstawie faktów - Skuteczne decyzje opierają się na analizie danych i informacji. Wzajemne korzystne powiązania z dostawcami - Organizacja i jej dostawcy są od siebie uzależnieni, a wzajemne korzystne związki zwiększają zdolność obu stron do tworzenia 17 wartości. 18 Model zarządzania procesem Wg normy PN-EN ISO 9001: 2009 Struktura normy ISO 9001:2008 K L I E N T W Y M A G A N I A Ciągłe doskonalenie systemu zarządzania jakością Zarządzanie zasobami Odpowiedzialność kierownictwa Realizacja wyrobu Pomiary, analiza doskonalenie wyrób S A T Y S F A K C J A K L I E N T 19 Norma składa się z Wprowadzenia i z 8 rozdziałów. 0. Wprowadzenie 0.1 Postanowienia ogólne 0.2. Podejście procesowe 0.3. Powiązanie z ISO 9004 0.4. Kompatybilność z innymi systemami zarządzania 1. Zakres normy 1.1. Postanowienia ogólne 1.2. Zastosowanie 2. Norma powołana 3. Terminy i definicje 20 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 5

Struktura normy ISO 9001:2008 Struktura normy ISO 9001:2008 4. System zarządzania jakością 4.1 Wymagania ogólne 4.2 Wymagania dotyczące dokumentacji 5. Odpowiedzialność kierownictwa 5.1 Zaangażowanie kierownictwa 5.2 Orientacja na klienta 5.3 Polityka jakości 5.4 Planowanie 5.5 Odpowiedzialność, uprawnienia i komunikacja 5.6 Przegląd zarządzania 21 6. Zarządzanie zasobami 6.1. Zapewnienie zasobów 6.2. Zasoby ludzkie 6.3. Infrastruktura 6.4. Środowisko pracy 7. Realizacja wyrobu 7.1. Planowanie realizacji wyrobu 7.2. Procesy związane z klientem 7.3. Projektowanie i rozwój 7.4. Zakupy 7.5. Produkcja i dostarczanie usługi 7.6. Nadzorowanie wyposażenia do pomiarów i monitorowania. 22 Struktura normy ISO 9001:2008 System zarządzania jakością ISO 9001:2008 wymaga: 8. Pomiary, analiza i doskonalenie 8.1. Postanowienia ogólne 8.2. Monitorowanie i pomiary 8.3. Nadzór nad wyrobem niezgodnym 8.4. Analiza danych 8.5. Doskonalenie 23 Ustanowienia systemu zarządzania procesami Ustanowienia polityki jakości i celów dotyczących jakości Opracowania dokumentacji systemu Ustalenia zasad: zarządzania zasobami realizacji wyrobów pomiarów i analizy doskonalenia 24 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 6

Zarządzanie procesami W zakresie zarządzania procesami (rozdz. 4.1) organizacja powinna: Zidentyfikować procesy potrzebne w systemie zarządzania jakością i ich zastosowanie w organizacji; Określić sekwencję tych procesów i ich wzajemne oddziaływanie; Określić kryteria i metody potrzebne do zapewnienia skuteczności zarówno przebiegu, jak i nadzorowania tych procesów; Zapewnić dostępność zasobów i informacji niezbędnych do wspomagania przebiegu i monitorowania tych procesów; Monitorować, mierzyć i analizować te procesy; Wdrażać działania niezbędne do osiągnięcia zaplanowanych Polityka jakości Ogół zamierzeń i ukierunkowanie organizacji, dotyczące jakości, formalnie wyrażone przez najwyższe kierownictwo. Najwyższe kierownictwo - osoba lub grupa osób, które na najwyższym szczeblu organizują i ją nadzorują. wyników i ciągłego doskonalenia tych procesów. 25 26 PRZYKŁAD FIRMA BIZNESIK I SPÓŁKA (P. Grudowski: Księga jakości według normy ISO9001:2000. Przykład z komentarzem. Metodyka opracowania, ODDK, Gdańsk, 2004) Misja, polityka jakości i cele dotyczące jakości Misją firmy Biznesik i Spółka jest: Świadczyć najwyższej jakości usługi, umożliwiając wszystkim klientom jak najlepszą realizację ich zamierzeń, a firmie stabilny rozwój. Firma Biznesik i Spółka Realizację powyższej misji wspiera polityka jakości firmy: Kierownictwo i pracownicy firmy Biznesik i Spółka deklarują pełne zaangażowanie na rzecz spełnienia oczekiwań wszystkich swoich klientów w zakresie świadczenia usług szkoleniowych i doradczych oraz innych wymagań dotyczących naszej działalności. W każdej dziedzinie naszej działalności będziemy dążyli do ciągłego usprawniania poprzez doskonalenie procesów naszego systemu zarządzania jakością. 27 28 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 7

Struktura CELE JAKOŚCIOWE Polityka jakości Cele jakościowe Zadania (inicjatywy) jakościowe Mierniki pomiaru Mierniki pomiaru Cele jakościowe powinny posiadać cechy (SMART): S- specyficzne Dopasowane do specyfiki organizacji M- mierzalne A- akceptowane R- realistyczne T- terminowe 29 30 PRZYKŁADY celów jakościowych Wadliwość osiągnie<0,1% w ciągu jednego roku, Wskaźnik zadowolenia klientów wzrośnie do poziomu 87% Firma Biznesik i Spółka Jako ogólne cele jakościowe wspierające naszą politykę jakości do końca roku 2004 przyjmujemy: Osiągnąć poziom zadowolenia klientów dotyczących jakości usług szkoleniowych i doradczych stwierdzony w badaniach ankietowych jako co najmniej 7 pkt. (maksymalnie 10. Skrócić czas oczekiwania klientów indywidualnych na realizację zleconej usługi doradczej do maksymalnie 1 dnia. Wprowadzić modernizację systemu informatycznego i witryny internetowej firmy umożliwiającą m.in.. Świadczenie usług doradczych w trybie on-line oraz dostęp zainteresowanych klientów do bazy wiedzy. 31 Zwiększyć o 10% nakłady finansowe na szkolenie kadry. 32 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 8

Dokumentacja systemu Dokumentacja systemu Dokumentacja systemu zarządzania jakością powinna zawierać: Udokumentowane deklaracje polityki jakości i celów dotyczących jakości; Księgę jakości; Udokumentowane procedury (6 procedur obowiązkowych!); Dokumenty potrzebne organizacji do zapewnienia skutecznego planowania, przebiegu i nadzorowania jej procesów; Zapisy wymagane postanowieniami normy. 33 Dokumentacja może mieć dowolną formę albo dowolny rodzaj nośnika (także elektroniczną) Księga jakości dokument, w którym określono system zarządzania jakością organizacji. Dokument informacja i jej nośnik, Księga jakości zawiera politykę jakości i wszystkie dokumenty, procedury i zapisy dokumentujące 34 wdrażanie i utrzymanie systemu jakości. Dokumentacja systemu Procedura ustalony sposób przeprowadzenia działania lub procesu Zakres niezbędnych procedur: 1. Nadzorowanie dokumentacji 2. Nadzorowanie zapisów dotyczących jakości 3. Audity wewnętrzne 4. Nadzorowanie niezgodności 5. Działania korygujące 6. Działania zapobiegawcze Dokumentacja systemu Audit systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania dowodu z auditu oraz jego obiektywnej oceny w celu określenia stopnia spełnienia kryteriów auditu Kryteria auditu - zestaw polityk, procedur lub wymagań, stosowanych jako odniesienie Dowód z auditu zapisy, stwierdzenia faktu lub inne informacje, które są istotne dla kryteriów auditu i możliwe do zweryfikowania 35 36 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 9

Rodzaje auditów systemu jakości Przedmiotem auditów jakości może być: system jakości lub jego elementy - "audit systemu jakości", procesy - "audit jakości procesu, wyroby - "audit jakości wyrobu" usługi - "audit jakości usługi". audit pierwszej strony, zwany również auditem wewnętrznym audit drugiej strony, będący auditem zewnętrznym audit trzeciej strony (tzw. audit niezależny), mający również charakter auditu zewnętrznego 37 38 Dokumentacja systemu Działania korygujące działanie w celu wyeliminowania przyczyny wykrytej niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji Działania zapobiegawcze - działanie w celu wyeliminowania potencjalnej przyczyny wykrytej niezgodności lub innej potencjalnej niepożądanej sytuacji 39 40 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 10

Projektowanie systemu zarządzania jakością Dokumentacja systemu Dokumentacja systemu zarządzania jakoscią umentacji Zapis dokument, w którym przedstawiono uzyskane wyniki lub dowody przeprowadzenia działań 41 42 Zarządzanie zasobami Zasoby: ludzkie, infrastruktura i środowisko pracy. W zakresie ZASOBÓW LUDZKICH organizacja powinna zapewnić: identyfikację potrzeb w zakresie kompetencji personelu, identyfikację celów szkolenia, planowanie szkoleń i dobór metod szkolenia, odpowiednie kwalifikacje personelu szkolącego, zasoby, warunki szkolenia i materiały szkoleniowe, ocenę skuteczności szkolenie; ciągłe doskonalenie. 43 Zarządzanie zasobami Wymagania w zakresie INFRASTRUKTURY I ŚRODOWISKA PRACY: zapewnienie środków ochrony osobistej, bezpieczeństwo i odpowiednią konserwację urządzeń, transport wewnętrzny, warunki otoczenia, zasady ergonomii stanowisk pracy, bezpieczne i dobrze utrzymane pomieszczenia. 44 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 11

Realizacja wyrobów WYMAGANIA W STOSUNKU DO WYROBÓW Organizacja powinna określić: wymagania wyspecyfikowane przez klienta, w tym działania dotyczące dostawy i działań po dostawie, wymagania nie ustalone przez klienta, ale niezbędne do wyspecyfikowanego lub zamierzonego zastosowania wyrobu, jeśli jest ono znane, wymagania ustawowe i przepisy dotyczące wyrobu, wszystkie dodatkowe własne wymagania. Realizacja wyrobów PROJEKTOWANIE I ROZWÓJ WYROBU Organizacja powinna określić: zaplanowanie procesu projektowania i rozwoju, określenie danych wejściowych i przyjęcie ustaleń wobec danych wyjściowych, przeprowadzanie zgodnie z planem przeglądu, weryfikacji i walidacji, ustalenie zasad wprowadzania zmian i ich nadzorowania. 45 46 PROCES ZAKUPÓW Należy ustalić jakie wyroby organizacja chce nabywać, określić kryteria w odniesieniu do zakupów, ustalić metody oceny dostawców i dokonywać weryfikacji każdego nabywanego wyrobu lub usługi. PROCES PRODUKCJI I DOSTARCZANIA PRODUKTÓW Zapewnienie dostępności potrzebnych informacji i instrukcji pracy tam, gdzie jest to niezbędne stosowanie odpowiedniego wyposażenia, pomiary i monitorowanie procesów i wyrobów walidacja niektórych procesów, gdy jest to uzasadnione 47 48 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 12

Walidacja a weryfikacja Walidacja - działanie mające na celu potwierdzenie w sposób udokumentowany i zgodny z założeniami, że procedury, procesy, urządzenia, materiały, czynności i systemy rzeczywiście prowadzą do zaplanowanych wyników. Weryfikacja - sprawdzenie, skontrolowanie z prawdą, sprawdzenie czy dana część nadaje się do użytkowania. 49 Identyfikacja i identyfikowalność wyrobów Należy dokonać ustaleń w tym zakresie, w oparciu o rzeczywiste potrzeby wynikające m.in. z: wymagań umowy, wymagań przepisów prawnych i innych, zamierzonego użytkowania lub zastosowania, stosowania niebezpiecznych materiałów, konieczności zmniejszenia zidentyfikowanego ryzyka, statusu wyrobu i jego części składowych, statusu i zgodności procesów, 50 danych z marketingu i benchmarkingu NADZOROWANIE WYPOSAŻENIA DO MONITOROWANIA I POMIARÓW Organizacja powinna stworzyć system nadzoru nad wyposażeniem, który zapewni uzyskiwanie wiarygodnych wyników pomiarów. Pomiar systemu ISO 9001: 2008 PERCEPCJA KLIENTA (NAJWAŻNIEJSZY POMIAR) co do spełnienia jego wymagań przez organizację. Ocena stopnia zadowolenia klienta (wewnętrznego i zewnętrznego) w sposób ciągły, sformalizowany, dobór odpowiednich metod postępowania (rzetelność i reprezentatywność uzyskiwanych informacji). AUDITY WEWNĘTRZNE dostarczanie informacji dotyczących zgodności systemu zarządzania jakością z wymaganiami normy oraz z własnymi wymaganiami i ustaleniami przyjętymi przez organizację podczas ustanawiania systemu dokonywane przez samych pracowników organizacji. Mają wykazać, czy system jest skutecznie wdrożony i utrzymywany. Pomiar ma obejmować tylko istotne parametry i cechy poszczególnych procesów i wytwarzanych wyrobów. Organizacja ma ustalić zasady postępowania z wyrobem niezgodnym. 51 52 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 13

Doskonalenie systemu ISO 9001: 2008 Certyfikacja systemów jakości CIĄGŁE DOSKONALENIE poprzez wykorzystanie takich elementów, jak: polityka jakości i cele dotyczące jakości, wyniki auditów i wyniki analizy wszelkich rodzajów danych, system działań korygujących i zapobiegawczych. Działania związane z zapobieganiem: analiza i ocena istniejącej sytuacji w celu identyfikacji obszarów doskonalenia, ustalenie celów doskonalenia, szukanie rozwiązań umożliwiających osiągniecie celów, ocenę tych rozwiązań i ich selekcję, wdrożenie wybranych rozwiązań, pomiary, weryfikację, analizę i ocenę wyników wdrożenia w celu sprawdzenia, czy cele zostały osiągnięte, Certyfikację systemów jakości w Polsce przeprowadza Polskie Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC) oraz inne jednostki certyfikujące. Ocenę systemu jakości w PCBC przeprowadza Biuro ds. Certyfikacji Systemów Jakości wg ustalonej procedury. 53 54 formalne wprowadzenie zmian. Proces certyfikacji systemu jakości w PCBC Kontakt z PCBC Przesłanie kwestionariusza Wspólna decyzja dotycząca procesu certyfikacji Formalne wystąpienie o certyfikację systemu Uzgodnienie i powołanie zespołu auditorów Wizytacja wstępna Merytoryczna ocena dokumentacji systemu Audit wstępny Audit certyfikujący Orzeczenie komitetu Decyzja Wydanie certyfikatu, rozlicznie kosztów, nadzór wniosek, umowa, księga jakości, procedury, opłata wstępna poprawki, uzupełnienia Działania korygujące Działania korygujące Działania korygujące 55 CERTYFIKACJA AUDITORÓW (Zarządzanie nr 7 Dyrektora Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji z dnia 10 maja 1997 roku) O certyfikat auditora mogą się ubiegać osoby, które: oraz oraz mają ukończone studia wyższe i co najmniej cztery lata pracy zawodowej, w tym co najmniej dwa lata pracy związanej z zapewnieniem jakości, lub mają wykształcenie średnie i co najmniej osiem lat pracy zawodowej, w tym co najmniej cztery lata pracy związanej z zapewnieniem jakości, ukończyły cykl szkoleń prowadzonych zgodnie z programem szkoleń (załącznik D do zarządzenia ) i zdały egzamin końcowy; lub zdobyły wiedzę zgodną z zakresem tematycznym tego programu podczas innych szkoleń i w pracy zawodowej, a ich wniosek został zaakceptowany przez Komitet Techniczny ds. Certyfikacji Auditorów; mają doświadczenie udokumentowane w zakresie auditów jakości. 56 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 14

ROK 2007 (koniec) ISO 9001:2000 (zarządzania jakością) Norm: 951 486 (35% w usługach) w 175 krajów ISO 14001:2004 (environmental management), 154 572 (29% w usługach) w 148 krajach ISO/TS 16949:2002 (quality management for automotive suppliers) Norm: 35 198 w 81 krajach ISO 9001 w Polsce, rok 2008 (Źródło: HBI) firmy posiadające certyfikat ISO - 10360 firmy posiadające tylko ISO 9001-9455 firm firmy posiadające więcej niż jeden system 9535 ISO 13485:2003 (PN-EN ISO 13485:2005) Wyroby medyczne - Systemy zarządzania jakością - Wymagania dla celów przepisów prawnych) Norm: 12 985 w 84 krajach 30.11.12 57 58 ROK 2007 (koniec) ISO 9001:2000 (zarządzania jakością) Norm: 951 486 (35% w usługach) w 175 krajów ISO 14001:2004 (environmental management) 154 572 (29% w usługach) w 148 krajach ISO/TS 16949:2002 (quality management for automotive suppliers) Norm: 35 198 w 81 krajach Styczeń 2009 Ponad 1 milion certyfikatów wydanych w 175 krajach świata norm ISO 9001:2000 i ISO 14001: 2004. ISO 13485:2003 (PN-EN ISO 13485:2005) Wyroby medyczne - Systemy zarządzania jakością - Wymagania dla celów przepisów prawnych) Norm: 12 985 w 84 krajach 30.11.12 60 61 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 15

CERTYFIKACJA SYSTEMÓW ZARZĄDZANIA W ROKU 2010 Liczba wydanych certyfikatów ISO 9001:2000 (koniec 2005 roku) Chiny 143 823, Włochy 98 028 CAŁY ŚWIAT ZMIANA 2009-2010 Japonia 53 771 Hiszpania - 47445 Wielka Brytania 45612 ZMIANA 2009-2010 [%] USA- 44 270 Niemcy 39 819 LICZBA KRAJÓW 62 Indie 24 660 Francja 24 441 63 OBECNIE- cetyfikaty ISO 9001 Liczba państw, w których organizacje ubiegały się o certyfikaty ISO 9001: 2000 2002 rok- 133 państwa Europa: 47% Daleki Wschód 37% 2005 rok- 161 Liczba państw, w których organizacje ubiegały się o certyfikaty ISO 14001 2002 rok- 116 państwa BUDOWNICTWO- najwięcej certyfikatów: Na świecie: 116.672 firm (11%) W Polsce: 12.707 firm (16%) 2005 rok- 138 64 65 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 16

Inne normy zarządzania. Zintegrowane systemy zarządzania Przykłady norm wywodzących się z norm ISO serii 9000 QS 9000 (USA) VDA 6.1 (Nemcy) AVSQ 94 (Włochy) EAQF 94 (Francja) ISO/TS 16949:2002 TL 9000 (1999 r.) AS 9000 (USA) D1 9000 (USA) EN seria 46000 EN 729 ISO 17 025 S.A. 8000 (USA) Systemy jakości u poddostawców branży motoryzacyjnej System jakości dla przemysłu telekomunikacyjnego Ocena dostawców dla przemysłu lotniczego Wymagania dotyczące dostawców produktów medycznych System producentów konstrukcji spawanych jakości Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących Zarządzanie odpowiedzialnością społeczną w firmie 66 67 Inne normy zarządzania (nie jakością) Normy serii ISO 14000 1996r- Norma ISO 14001 Systemy zarządzania środowiskowego. Specyfikacja i wytyczne stosowania 2004 r.- aktualizacja normy ISO 14001. Polska norma PN-N-18001: 1999, 2004 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. 68 Normy serii ISO 14000 1993 r. - utworzenie Komitetu Technicznego ISO/TC 207 Zarządzanie Środowiskowe do opracowania norm w zakresie ochrony środowiska ISO serii 14000. 1996 r. - przyjęcie norm ISO serii 14001 Norma ISO 14001 Systemy zarządzania środowiskowego. Specyfikacja i wytyczne stosowania 2004 r.- aktualizacja normy ISO 14001 PN-EN ISO 14001:2005 Systemy zarządzania środowiskowego. Specyfikacja i wytyczne stosowania 69 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 17

Normy ISO serii 14000 ISO 14001, ISO 14004 wskazania dotyczące zasad systemu zarządzania środowiska oraz systemów i technik pomocniczych ISO 14010, ISO 14011, ISO 14012, ISO 14015 wytyczne prowadzenia auditów środowiskowych, łącznie z kryteriami do auditów, ISO 14020, ISO 14021-14023, ISO 14024 zasady znakowania wyrobów wraz z symbolami, testowaniem oraz zasadami i procedurami przyznawania etykiet ISO 14031, ISO 14032 zasady oceny wyników zakładu w dziedzinie ochrony środowiska oraz w dziedzinie ochrony środowiska systemu zarządzania i jego związku ze środowiskiem ISO 14040- ISO 14043 ocena cyklu życia z uwzględnieniem zasad, analizy zakresu, oszacowania wpływu na środowisko, planów korygujących ISO 14050 - słownictwo i definicje ISO 14060 uwzględnianie aspektów ekologicznych 70 Wymagania normy ISO 14001 Zobowiązanie do prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z wymaganiami prawnymi w zakresie ochrony środowiska Zobowiązanie do ciągłej poprawy w oddziaływaniu na środowisko Zapobieganie zanieczyszczaniu środowiska w zakresie: emisji powietrza, zrzutów do wody, gospodarki odpadami, zanieczyszczenia gruntów, oddziaływania na społeczność, wykorzystanie surowców i zasobów naturalnych. 71 Norma ISO 14001 jest: Model systemu ISO 14001 ogólnego zastosowania dobrowolna ogólna rozwojowa Przegląd wykonywany przez kierownictwo Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze Ciągłe doskonalenie Zaangażowanie kierownictwa oraz polityka środowiskowa Planowanie Wdrażanie i funkcjonowanie 72 73 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 18

Wymagania normy ISO 14001 Wymagania normy ISO 14001 1. Polityka środowiskowa deklaracja najwyższego kierownictwa organizacji, wyrażająca jego zobowiązanie do postępowania zapewniającego ochronę środowiska naturalnego. Powinna zawierać długoterminowe cele organizacji wobec jego proekologicznej działalności. 2. Planowanie 2.1. Aspekty środowiskowe 2.2. Wymagania prawne i inne 2.3. Cele i zadania środowiskowe 2.4. Programy środowiskowe Deklaracje z polityki jakości przekładane są na konkretne cele i zadania środowiskowe i działania niezbędne do ich osiągnięcia (programy środowiskowe). Plan działania powinien obejmować priorytety, zakresy odpowiedzialności i kompetencji oraz alokacje 4.Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze 4.1. Monitorowanie i pomiary 4.2. Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze 4.3. Zapisy 4.4. Audity systemu zarządzania środowiskowego 5. Przegląd wykonywany przez kierownictwo Ma na celu ocenę prawidłowości funkcjonowania systemu zarządzania 74 76 zasobów (ludzkich, finansowych i in.) Korzyści z wdrożenia systemu ISO 14001 Korzyści dla przedsiębiorstwa Korzyści dla środowiska: czysta woda, czyste powietrze, mniej odpadów, mniejsza uciążliwość lokalna. 77 Ekonomiczne oszczędność energii, zmniejszenie zużycia surowców, zmniejszenie zużycie odpadów, mniejsze opłaty za korzystanie ze środowiska, ułatwiony dostęp do funduszy ekologicznych. W public relations lepszy wizerunek firmy, poprawa kontaktów z lokalnymi władzami, poprawa kontaktów z lokalną społecznością, spełnienie wymogów firm ubezpieczeniowych. w sprzedaży i marketingu czystszy produkt, większa konkurencyjność spełnienie wymogów rynku zwiększenie udziału w rynku 78 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 19

Model systemu Ciągłe doskonalenie System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy PN-N-18001: 1999, 2004 Przegląd wykonywany przez kierownictwo Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze Zaangażowanie kierownictwa oraz polityka bhp Planowanie Wdrażanie i funkcjonowanie 79 80 Zintegrowane systemy zarządzania Cel integracji: Stworzenie ujednoliconej struktury zarządzania umożliwiającej realizację zadań wynikających z wymagań norm: ISO 9001:2008 ISO 14001:2004 PN-N 18001: 2004 86 87 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 20

Rodzaje integracji systemów Integracja na poziomie środków Integracja na poziomie dokumentacji Integracja całkowita systemów: Polityka i planowanie działań Przepływ informacji Doskonalenie Nadzorowanie działań Monitorowanie i pomiary Pracownicy i organizacja. 88 Opracowała: dr inż. Anna Dobrowolska 21