Bankowość w Polsce Change is the only constant Marcin Idzik 1
Plan wystąpienia Płonące platformy działania problem, czy konieczność współczesnej bankowości? Jakie trendy są obecne, a jakie prognozowane na rynku bankowości w Polsce? Czego banki, a czego ich klienci nauczyli się w kryzysie? W jakim kierunku zmierzają modele bankowości detalicznej, przedsiębiorstw oraz private banking? korzystanie z usług banków satysfakcja wizerunek banków 2
Obecne i przewidywane uwarunkowania zmian na rynku 3
Ocena sytuacji w bankowości Prognoza na rok 2011 Prognozy na obecny rok w porównaniu z minionym rokiem 100% 80% 60% 37 20 39 43,5 51,5 63 55 50,5 44 9 24 64,5 46,5 40% 20% 0% 38 26 30 67 35 24 35 41 41 38 25 22 31 19 12 18 3 10 9 11 1 1 1 1 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Brak opinii Taki sam Trochę/zdecydowanie gorszy Trochę/zdecydowanie lepszy Wpływ światowego kryzysu na banki w Polsce Czy Pana/-i bank/placówka odczuwa realne skutki światowego kryzysu finansowego? 01 2010 01 2011 59% odczuwa negatywne skutki kryzysu 37% 41% nie odczuwa negatywnych skutków kryzysu 60% 0% brak zdania 3% Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 4
Ocena sytuacji w bankowości Prognozy na obecny rok w porównaniu z minionym rokiem Zmiana w porównaniu z wcześniejszym rokiem 2009 2010 72% gorszy 10% 12% lepszy 66% 16% bez zmian 24% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 21 15 12 35 31 16 23 49 30 66 77 78 75 82 32 34 23 72 62 49 38 24 28 20 17 21 14 28 3 6 4 4 10 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Koniunktura w bankowości oraz sektorze MSP Gorszy Taki sam Lepszy Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 I.06 I.07 I.08 I.09 I.10 I.11 Pengab 35 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20 Wskażnik koniunktury w przedsiębiorstwach Od blisko 2 lat wskaźniki koniunktury sygnalizują wzrost aktywności gospodarczej. Pengab - wskaźnik koniunktury w bankowości Ocena ogólnej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstw wg GUS 5
Faza wzrostu gospodarczego jest najlepszym momentem na zmiany. Banki, które pozostaną przy obecnym sposobie działania, w perspektywie kilku lat mogą mieć problem nie tylko z poprawą swojej pozycji rynkowej, ale też z jej utrzymaniem. 6
Rozwój sektora bankowego Główne źródło wzrostu zysku banków 100% 80% 60% 40% 20% 0% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 70 30 85 87 15 14 4 1 18 79 49 51 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 Główny powód wzrostu przychodów 69 66 66 23 29 24 9 5 10 37 13 51 58 20 23 2006 2007 2008 2009 2010 Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 Trudno powiedzieć Wzrost przychodów Redukcja kosztów Wzrost sprzedaży produktów dotychczasowym klientom Nowo pozyskiwani klienci Wzrost cen bankowych W trakcie kryzysu: - ograniczenie ryzyka i redukcji kosztów - analiza struktury kosztów i zatrudnienia, decyzje o restrukturyzacji Działania pomogły przetrwać kryzys, zapewnić stabilność Teraz priorytetem jest zwiększanie przychodów poprzez - podniesienie jakości oferowanych usług - wzrost sprzedaży produktów dotychczasowym klientom - pracownik banku = doradca dla klienta - wyjście poza standardowe propozycje kolejnych kart i lokat 7
120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 PŁONĄCE PLATFORMY W BANKACH STEROWANYCH GOSPODARKĄ - krótkie lecz intensywne okresy wzrostu - gwałtowne załamania - skrócenie cykli koniunkturalnych - wzrost niepewności i ryzyka podejmowanych decyzji Wskaźnik koniunktury ogólnogospodarczej - kraje OECD Europe ok. 3 lat 10 lat ok. 3 lat ok. 3 lat ok. 3 lat 8 lat ok. 3 lat Maj 2009 8 Źródło: OECD - composite leading indicator Jan-1958 Jan-1959 Jan-1960 Jan-1961 Jan-1962 Jan-1963 Jan-1964 Jan-1965 Jan-1966 Jan-1967 Jan-1968 Jan-1969 Jan-1970 Jan-1971 Jan-1972 Jan-1973 Jan-1974 Jan-1975 Jan-1976 Jan-1977 Jan-1978 Jan-1979 Jan-1980 Jan-1981 Jan-1982 Jan-1983 Jan-1984 Jan-1985 Jan-1986 Jan-1987 Jan-1988 Jan-1989 Jan-1990 Jan-1991 Jan-1992 Jan-1993 Jan-1994 Jan-1995 Jan-1996 Jan-1997 Jan-1998 Jan-1999 Jan-2000 Jan-2001 Jan-2002 Jan-2003 Jan-2004 Jan-2005 Jan-2006 Jan-2007 Jan-2008 Jan-2009 Jan-2010 Jan-2011
Czynniki wpływające na wyniki sektora bankowego Tempo wzrostu gospodarczego Przynależność Polski do UE Tempo wzrostu dochodów ludności Stopy procentowe NBP Konkurencja między bankami Wysokość marż odsetkowych Kurs złotego Poziom należności zagrożonych Stopa bezrobocia Fuzje i przejęcia banków Stopa inflacji Wysokość oprocentowania rezerw obowiązkowych Korzystne 43 39 47 39 20 31 27 26 19 25 34 19 21 15 17 12 8 8 17 8 11 8 8 62 2010 2009 0 20 40 60 80 Nieufność wobec banków Stopa bezrobocia Poziom należności zagrożonych Konkurencja między bankami Problemy z płynnością na rynku międzybankowym Problem opcji walutowych Wysokość marż odsetkowych Przynależność Polski do UE Fuzje i przejęcia banków Stopy procentowe NBP Stopa inflacji Kurs złotego Tempo wzrostu dochodów ludności Wysokość oprocentowania rezerw obowiązkowych Niesprzyjające 39 22 38 32 36 26 29 23 23 20 18 12 17 15 16 17 13 16 13 9 13 9 11 13 11 10 35 Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 53 0 20 40 60 9
W jakim kierunku zmierzają modele bankowości detalicznej, przedsiębiorstw oraz private banking? 10
Ocena obecnie funkcjonujące w bankach modeli? Bankowości przedsiębiorstw 14% 66% Bankowości detalicznej 19% 56% Bankowości hipotecznej 22% 51% Bankowości firm mikro 8% 60% Private banking 5% 47% Bankowości inwestycyjnej 5% 42% N=200 2011 Największe możliwości i szanse rozwoju banków w Polsce wg bankowców Bankowość przedsiębiorstw małych i średnich Bankowość detaliczna Bankowość firm mikro Bankowość inwestycyjna Bankowość hipoteczna Privat banking 8% 3% 3% 4% 2% 5% 20% 15% Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 34% 29% 33% 2011 [N=200] 2010 [N=200] 44% Zdecydowanie korzystnie Raczej korzystnie Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 11
Bankowość przedsiębiorstw mikro, małych i średnich 12 12
Roczne przychody przedsiębiorstw Banki a rozwój firm w Polsce do 20 tys 21-45 tys 46-90 tys 13% 15% 13% 57% 60% 66% 3,0 2,9 3,0 2,7 2,7 2,7 91-225 tys 226-450 tys 8% 11% 60% 66% 2,8 3,0 2,6 2,6 451-800 tys 801 tys-1,8 mln 17% 70% 62% 3,0 2,8 2,6 2,8 1,9 mln-3,5 mln 3,6 mln-8,0 mln 7% 13% 58% 70% 2,8 2,9 2,6 2,8 8,1 mln-10 mln 10,1 mln-15 mln 11% 9% = 60% 69% 2,9 3,0 2,8 2,8 15,1 mln-20 mln 20,1 mln-25 mln 14% 20% 66% 65% 3,0 3,1 2,9 2,9 25,1 mln-30 mln 30,1 mln-35 mln 13% 21% 65% 63% 3,0 2,9 3,0 3,1 35,1 mln-40 mln 28% 61% 3,1 2,9 40,1 mln-50 mln 50,1 mln-60 mln 60,1 mln-70 mln 17% 15% 25% 65% 77% 63% 3,0 3,1 3,3 2,9 3,1 3,0 70,1 mln-200 mln 29% 62% 3,2 3,0 N=1400 [4] Zdecydowanie wspomagają [3] Raczej wspomagają [2] Raczej hamują [1] Zdecydowanie hamują Trudno powiedzieć 2010 2007 Średnia 13
Ocena banków w Polsce na podstawie doświadczeń firm Mikrofirmy Małe firmy Średnie firmy 4% 4% 11% 5% 4% 4% 1% 4% 4% 3% 1% 3% 1% 1% 6% 14% 14% 11% 14% 25% 37% Trudno powiedzieć 62% 69% 69% 75% 78% 75% [1] Bardzo niekorzystna [2] Raczej niekorzystna 45% [3] Raczej korzystna 13% 13% 14% 3% 4% 5% 3% [4] Bardzo korzystna 2005 N=800 2007 N=800 2010 N=800 2007 N=450 2010 N=450 2007 N=150 2010 N=150 Źródło: Audyt Bankowości MIkrofirm 2010, Audyt Bankowości MŚP 2010 Pentor. 14
Mikrofirmy Małe firmy Średnie firmy Zadowolenie z usług banków 6,9 7,3 7,7 7,6 7,7 7,5 7,8 Średnia na podstawie doświadczeń firm 14% 12% 11% 10% 10% 7% 7% 11% 13% 22% 17% 12% 13% 2005 N=800 28% 19% 9% 11% 2007 N=800 20% 30% 21% 15% 36% 32% 23% 20% 17% 36% 21% 20% 8% 9% 10% 7% 8% 6% 7% 6% 2010 N=800 2007 N=450 2010 N=450 2007 N=150 22% 38% 19% 8% 7% 2010 N=150 10 - Jestem nim zachwycony(a) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 - zupełnie niezadowolony(a) 4 3 15 10 13 25 11 14 4 [1] Na pewno nie polecił(a)by o o o o o o o o [10] Z całą pewnością polecił(a)by Źródło: Audyt Bankowości MIkrofirm 2010, Audyt Bankowości MŚP 2010 Pentor. 15
Problemy w kontaktach z bankiem na podstawie doświadczeń firm w ciągu minionego roku Mikrofirmy Małe firmy Średnie firmy Tak 12% 13% 16% 5% 6% 23% 4% 15% Jakie? 2005 2007 2010 2007 2010 2007 2010 Ogółem 2010 N=1400 Mikrofirmy N=800 Małe firmy N=450 Średnie firmy N=150 5% 5% 4% 3% 3% 2% 2% 2% 1% Dłużej niż 15 Nie mógł(a) się minut Pan(i) oczekiwał(a) skontaktować z Pan(i) na bankiem przez obsługę w telefon, Internet placówce banku Pracownik banku był niekompetentny Miał(a) Pan(i) kłopoty z obsługą rachunku Pana(i) firmy przez internet lub telefon Odmówiono Panu(i) firmie udzielenia kredytu Bank nie wykazywał dostatecznej elastyczności w rozwiązaniu problemu Pana(i) firmy Źródło: Audyt Bankowości MIkrofirm 2010, Audyt Bankowości MŚP 2010 Pentor. Spotkał (a) się Pan(i) z brakiem życzliwości lub niechęcią ze strony personelu banku Miał(a) Pan(i) trudności ze zrozumieniem regulaminów usług świadczonych przez bank Miał(a) Pan(i) poczucie bycia petentem niepotrzebnym lub uciążliwym klientem dla banku Pana(i) firma zapłacił(a) więcej za usługę banku niż oczekiwano 16
Bankowcy sądzą, że opinia przedsiębiorców o bankach jest Korporacyjni 100% 80% 60% 40% 20% 0% Jaka jest ogólna opinia o działających w Polsce bankach wśród...? 5 8 4 2 3 86 86 83 9 6 12 75 79 20 17 2007 2008 2009 2010 2011 Czy ogólna opinia (...) o bankach jest obecnie lepsza, taka sama czy gorsza niż rok temu? 100% 80% 60% 40% 20% 0% 47 53 50 44 3 3 25 57 19 16 57 28 32 59 10 2007 2008 2009 2010 2011 Bardzo niekorzystna Raczej korzystna Trudno powiedzieć Raczej niekorzystna Bardzo korzystna Gorsza Taka sama Lepsza Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 17
Bankowość detaliczna 18 18
Korzystanie osób prywatnych z usług bankowych i ubankowienie gospodarstw domowych 56,1 54,3 57,560,1 62,4 63,6 66,1 54,9 57,3 55,8 50,5 54,8 75,3 75,1 70 73,1 58,9 59,3 56,9 53,4 Penetracja ROR 62% 57,5 80,3 81,4 62 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Korzystający z usług w wieku 15+ Liczba banków, z których usług korzystają Polacy 3 i więcej 2% Brak odpowiedzi ; 4% 2; 10% 0; 34% ROR w gospodarstwie domowym Liczba rodzajów usług bankowych, z których korzystają Polacy 5 lub więcej ; 4% 4; 6% 3; 12% 0; 38% 1; 50% 2010 [N=12 018] 2; 26% 1; 14% 2010 [N=12 108] 19 19
2003 2010 Zakres korzystania z kart płatniczych 63% 67% Korzystanie z kart bankowych w ramach posiadanego ROR 50% 40% Odsetek posiadaczy kart płatniczych Mieszkańcy Polski w wieku 15+ posiadający kartę bankową 43% 30% 20% 10% 0% -10% 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20
100 80 91 90 87 85 69 71 Wykorzystanie kart bankowych 87 87 85 85 83 8285 81 78 81 75 73 60 40 20 51 29 26 16 55 27 28 16 33 34 32 31 21 19 37 33 21 42 31 23 47 327 49 51 35 34 30 31 53 37 33 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012* Wypłaty w bankomatach Zaupy w sklepach stacje benzynowe usługi Hotele, restauracje 21
Lokaty III kw. 2010 roku 880,2 mld zł, Na jaki okres ulokował(a) Pan(i) środki?* 4% 2% Do miesiąca Do miesiąca / Up to a month 9% 15% Pow. Pow. 1-3 miesięcy 1-3 miesięcy / Over 1-3 months 22% 24% Pow. Pow. 3-6 miesięcy 3-6 miesięcy / Over 3-6 months 29% 31% 16% 12% 5% 3% 5% 11% 11% Pow. Pow. 6-126 miesięcy - 12 miesięcy / Over 6-12 months Pow. Pow. 1-2 lata 1-2 / Over lata1-2 years Pow. Pow. 2-3 lata 2-3 / Over lata 2-3 years Pow. Pow. 3 lat / 3 Over lat 3 years Bezterminowo / For an indefinite period 100% Deklarowana struktura wartości depozytów bankowych klientów indywidualnych 80% Czy zamierza Pan(i) w ciągu najbliższych 12 miesięcy ulokować w banku jakieś środki pieniężne...? 60% 40% 20% 0% 2004r. 2005r. 2006r 2007r. 2008r. 2009r. do 1500 zł od 1600 do 3000 zł od 3100 do 6000 zł od 6100 do 9000 zł od 9100 do 15000 zł powyżej 15 000 zł 6% 5% 2009 [N=12 094] 2010 [N=12 108] * Dane za 2009 rok to średnia ważona dla lokat terminowych złotowych i walutowych. Data in 2009 are weighted averages for term deposits in foreign currencies and in PLN. 22 22
Bank idealny Korzystający z banków (N=645) 100% 10 Czy jest Pan(i) zadowolony(a) z usług banku, z którego Pan(i) korzysta? 90% 9 6 5 89 Tak Nie Nie wiem 80% 70% 60% 50% 40% 6,2 6,5 6,7 6,9 7,1 7,3 8 7 6 5 Na ile prawdopodobne jest, że polecił(a)by Pan(i) bank, z którego Pan(i) najczęściej korzysta, innej osobie? Średnia: 7,3 19 9 20 13 13 16 3 3 [10] Z całą pewnością polecił(a)by o o o o o o o o [1] Na pewno nie polecił(a)by 30% 20% 10% 0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 [10] To bank wprost idealny dla mnie [9] [8] [7] [6] [5] [4] [3] [2] [1] To bank bardzo odległy od mojego ideału średnia 4 3 2 1 23
Dyferencjał semantyczny banków Zbędne, niepotrzebne 5,8 Potrzebne 5,8 Nieprzyjazne, wrogie 4,9 5,1 Przyjazne Nie można im ufać 4,9 5,0 Godne zaufania Niebezpieczne, ryzykowne 5,0 5,1 Bezpieczne Niepewne 4,9 5,0 Pewne Nieuczciwe 4,4 4,9 Uczciwe Są nieszczęściem 4,5 4,8 Są dobrodziejstwem Unikam ich jak ognia 4,2 4,5 Chętnie z nich korzystam 4 5 6 2009 (N=1033) 2010 (N=1007) 24
Private banking 25 25
zdaniem menedżer erów w placówek bankowych Czy wśród klientów państwa placówki są osoby korzystające z private bankingu? nie 34% 2006 tak 66% nie 44% 2011 tak 56% Jak ocenia Pan(i) wzrost liczby klientów private banking...? 2011 W ciągu ostatnich 12 miesięcy 7% 35% 55% 3,50% 2011 W ciągu najbliższych 12 miesięcy 6% 45% 49% 0,00% Znacznie wzrosła(śnie) Nieco wzrosła(śnie) Nie zmieni(ła) się Nieco zmalała(leje) Źródło: Monitor Bankowy. ZBP/TNS Pentor 2011 26
Oszczędzanie Dynamika poziomu oszczędności Zmiana poziomu oszczędności w ciągu ostatnich 12 miesięcy Przewidywana zmiana poziomu oszczędności w ciągu najbliższych 12 miesięcy 37% 35% 40% 40% 39% 41% WZROST SPADEK 14% 16% TOTAL (N=229) 5-10 000 PLN (1052) 12% 10 000 PLN + (N=502) 5% 6% 4% TOTAL (N=1052) 5-10 000 PLN (N=550) 10 000 PLN + (N=502) Odsetek klientów deklarujący systematyczny wzrost oraz systematyczny spadek Wzrost w ciągu ostatnich 12 miesięcy i przewidywany dalszy wzrost 29% 26% 31% Spadek w ciągu ostatnich 12 miesięcy i przewidywany dalszy spadek 3% 3% 3% TOTAL (N=1052) 5-10 000 PLN 10 000 PLN + (N=550) (N=502) 27
Stan rynku Posiadane produkty Konto osobiste w walutach 13% 16% KONTO BANKOWE Karta debetowa Karta kredytowa Karta charge 1% 2% 42% 35% 39% 65% KARTY PŁATNICZE Lokaty terminowe w złotówkach Konto oszczędnościowe/ lokacyjne Lokaty inwestycyjne (lokaty z funduszem) Obligacje Skarbu Państwa i inne obligacje Lokaty terminowe w dewizach Bony lokacyjne Certyfikaty depozytowe 5% 5% 5% 3% 3% 3% 3% 1% 1% 10% 33% 29% 41% 45% PRODUKTY OSZCZĘDNOŚCIOWE Nieruchomości traktowane jako inwestycja Inwestycje w działalność gospodarczą Jednostki uczestnictwa w fund. inwest. Akcje na WGPW Złoto, biżuteria Jednostki uczestnictwa w fund. inwest - ubezp. Antyki, dzieła sztuki Polisy inwestycyjne Akcje na zagranicznych giełdach pw. 15% 16% 11% 18% 10% 14% 9% 8% 8% 11% 8% 10% 4% 2% 1% 5% 25% 25% PRODUKTY INWESTYCYJNE Kredyt mieszkaniowy Kredyt samochodowy Kredyt konsumpcyjny - gotówkowy Kredyt odnawialny w rachunku Kredyt konsumpcyjny - zakupy na raty Kredyt na inwestycje - np. na zakup akcji 13% 15% 9% 8% 8% 7% 6% 9% 4% 4% 2% 3% PRODUKTY KREDYTOWE 2010 (N=1052) 2008 (N=1005) 28
Multibankowość Skala zjawiska i główne motywy Respondenci znają średnio 25 marek banków, spontanicznie wymieniali średnio 5,7 marek. Odsetek klientów korzystających z więcej niż jednego konta bankowego Liczba wykorzystywanych banków (bez względu na produkt) 3 i więcej 2 1 TOTAL 8% 1.4 1.3 1.5 1.2 1.4 1.3 1.3 1.6 1.6 7% 5% 8% 20% 15% 22% 5-7,5 tys PLN 5% 7,5 tys PLN + 10% 73% 79% 70% TOTAL 5-7 500 PLN 7 500 PLN + 29 29
Zadania na rok 2011 w bankowości Walka o zdobycie nowych klientów. Ograniczony potencjał rynku. Banki z gwiazdką. Zmiana segmentu klientów na mass affluent Zmiana akcentów w komunikacji z depozytowych na kredytowe i inwestycyjne Problemy z klientami private banking Wysoka popularność prostych produktów oszczędnościowych w porównaniu z inwestycyjnymi, ubezpieczeniowymi. Początki biometrii, dynamiczny rozwój bankowości elektronicznej Niskie nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw, niskie zaangażowanie produktowe przedsiębiorców i klientów indywidualnych Uwarunkowania zewnętrzne Dobra koniunktura w Niemczech, Polsce, Europie Kryzys zadłużenia strefy euro Rekomendacja T i S na rynek kredytów hipotecznych Pogorszenie jakości portfela kredytowego Przejęcia, fuzje, połączenia 30 30
Trendy w bankowości europejskiej Personalizacja oferty usług bankowych Orientacja na klienta, a nie na produkt Większe skupienie się na relacjach z klientem zamiast na innowacjach, rozwijanie programów lojalnościowych Zwiększenie stopnia zaawansowania systemów CRM Nowy profil pracownika Większe wykorzystanie wiedzy o kliencie Rozwijanie długoterminowych relacji z klientem Pracownik = doradca Dynamiczny rozwój bankowości mobilnej, mikropłatności i biometria Przesuwanie budżetów reklamowych do kanałów internetowych Większy nacisk na obsługę MŚP Zmiany struktury klientów, mass affluent 31
Średnia liczba kart per capita 2 1,5 1 0,5 0 2,5 2 1,5 1 0,5 0 W. Brytania Średnia UE Polska Zakładając a dotychczasowe tempo zmian, obecny poziom UE osiągniemy: Średnia liczba kart per capita za 9 lat 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Luksemburg 2000 2009 Portugalia Szwecja Holandia Belgia Finlandia Słowenia Hiszpania Malta Niemcy Cypr Estonia a Liczba bankomatów (na mln mieszkańców) za 14 lat Liczba terminali POS (tys. na mln mieszkańców) za 26 lat Średnia roczna liczba transakcji w POS na jedną kartę za 11 lat Średnia roczna liczba transakcji na terminal POS za 1,6 roku Średnia roczna wartość transakcji na terminal POS za 12 lat Francja Grecja Litwa Dania Austria Irlandia Włochy Łotwa Bułgaria Słowacja Czechy Średnia UE Węgry Polska Rumunia 14 a 12 10 8 6 4 2 0 32 Dynamika (rok 2000=100) Źródło: EBC
333