Reestymacja kwartalnego modelu gospodarki polskiej NECMOD 2010

Reestymacja kwartalnego modelu gospodarki polskiej NECMOD 2010 Micha Greszta, Micha Hulej, Oskar Krzesicki, Ró za Lewińska, Karol Murawski, Pawe Pońsko, Bartosz Rybaczyk, Magdalena Tarnicka Narodowy Bank Polski Lipiec 2010

Spis treści 1 Wst ¾ep 1 2 Zmiany w modelu 2 3 Analiza odpowiedzi na impuls 5 3.1 Analiza skutków szoku monetarnego...................... 5 3.2 Impuls zmiany cen zewn¾etrznych........................ 5 3.3 Analiza skutków spowolnienia gospodarczego za granica ¾........... 6 3.4 Analiza skutków zaburzeń kursowych...................... 7 3.5 Analiza skutków nap ywu funduszy unijnych................. 7 3.6 Analiza skutków szoku skalnego........................ 7 Literatura 15 A NECMOD równania 16 B NECMOD zmienne 28

. 1 Wst ¾ep Model NECMOD jest modelem ekonometrycznym wykorzystywanym w Narodowym Banku Polskim do przygotowania projekcji in acji publikowanych w Raportach o In acji. Szczegó owy opis modelu znajduje si¾e w Budnik i in. (2009a, 2009b). Materia przedstawia g ówne zmiany w modelu po reestymacji przeprowadzonej w maju 2010 r. Parametry modelu sa¾ standardowo estymowane raz w roku, przed czerwcowa¾ runda¾ prognostyczna, ¾ i przy tej okazji mody kowane sa¾ niektóre obszary modelu. W 2008 r. najwa zniejszymi zmianami w modelu by y: rozbudowa bloku rynku pracy, wprowadzenie oczekiwań do modelu, dezagregacja inwestycji oraz uwzgl ¾ednienie wp ywu na ceny krajowe cen na rynkach światowych. W 2009 r. najwa zniejsza¾ mody kacja¾ by a zmiana specy kacji bloku handlu zagranicznego. Przy okazji ostatniej reestymacji skala zmian by a stosunkowo mniejsza i koncentrowa a si ¾e na mody kacjach równań cen. Opis tych zmian zawiera rozdzia drugi. W rozdziale trzecim opisano reakcj ¾e modelu na wybrane impulsy. 1

2 Zmiany w modelu Aktualne oszacowania parametrów równań behawioralnych modelu NECMOD zawiera Za ¾ acznik A. W za ¾ aczniku B znajduje si ¾e opis zmiennych modelu. Zmiany w porównaniu do poprzedniej wersji modelu (Budnik i in., 2009b) wynikaja¾ z jednej strony z rozszerzenia o 2009 rok próby reestymacyjnej, a z drugiej z mody kacji niektórych obszarów modelu. Niniejszy rozdzia zawiera opis najwa zniejszych zmian, które obejmuja¾ korekt ¾e postaci równań kointegracyjnych dla de atora wartości dodanej brutto, sk adowych de atora CPI (cen bazowych, energii i zywności) oraz nak adów brutto na środki trwa e przedsi ¾ebiorstw. Zmieniono ponadto wykorzystywane w modelu de nicje kapita ów oraz zdezagregowano równanie konsumpcji. De ator wartości dodanej brutto i in acji bazowej. W poprzedniej wersji modelu de ator wartości dodanej brutto i in acji bazowej by y w d ugim okresie determinowane przez średnia¾ wa zona¾ jednostkowych kosztów pracy (ULC) oraz cen importu, tj. 1 pva t = 1 + 2 ulcna t + (1 2 ) (pimp c t + log(1 + GR_T AR_T R t )) (1) Jednostkowe koszty pracy sa¾ proporcjonalne do kosztu krańcowego w prostym modelu, w którym funkcja produkcji jest funkcja¾ Cobba-Douglasa, a zmiany kosztów wynikaja¾ tylko z dostosowania zasobu pracy do zmian w poziomie produkcji. Ceny importu uwzgl ¾edniono w równaniu cen poniewa z koszt dóbr importowanych jest z jednej strony bezpośrednim kosztem ponoszonym w procesie produkcji. Z drugiej strony, import stanowi konkurencj ¾e dla dóbr krajowych i wp ywa na wysokość mar z. W obecnej wersji modelu oparto si¾e o koncepcj¾e cen zastosowana¾ w modelu Banku Hiszpanii (Estrada i in., 2004; Ortego i in., 2007). W miejsce bie z acych ¾ jednostkowych kosztów pracy pos u zono si ¾e jednostkowymi kosztami pracy wyznaczonymi dla liczby pracuja- ¾ cych po dostosowaniu do bie z acego ¾ poziomu produkcji (EMP t? ). Poziom pracujacych ¾ w równowadze wyznaczony jest przez odwrócenie funkcji produkcji, tj. EMP t = GDP 1=0:67 t (1 0:67)=0:67 K t T F P _T REND 1=0:67 t : (2) Podstawiajac ¾ pracujacych ¾ w równowadze w miejsce pracujacych ¾ w równaniu (1), otrzymujemy d ugookresowe równanie dla cen postaci: pva t = 0 1 + 0 1 2 (wage_n t 0:67 tfp_trend t (3) +( 1 1)(gdp t k t )) + (1 0 0:67 2) (pimp c t + log(1 + GR_T AR_T R t )) Ze wzgl¾edu na to, ze w d ugim okresie liczba pracujacych ¾ jest w równowadze (EMP t = EMP t? ), obie koncepcje, (1) i (3), daja¾ takie samo rozwiazanie ¾ d ugookresowe. Ró zni si ¾e natomiast w obu podejściach zachowanie si ¾e cen w krótkim okresie. Zauwa zmy, ze zmian ¾e równania kointegrujacego ¾ dla cen mo zna sprowadzić do uzupe nienia go o luk¾e 1 W rozdziale opisano zmiany w równaniu de atora wartości dodanej brutto, pomijajac ¾ osobny opis dla in acji bazowej poniewa z modelowana jest ona w sposób analogiczny. 2

pomi¾edzy liczba¾ pracujacych ¾ dostosowana¾ do bie z acego ¾ poziomu produkcji, a bie z ac ¾ a¾ liczba¾ pracujacych, ¾ co stanowi indykator dla wykorzystania mocy produkcyjnych w gospodarce i presji popytowej. Tym samym uwzgl ¾edniono w równaniu kointegrujacym ¾ dla cen zarówno elementy kosztowe, jak i popytowe. Równanie nak adów brutto na środki trwa e przedsi ¾ebiorstw. W poprzedniej wersji modelu, optymalny poziom produktywnego kapita u prywatnego by określany przez zrównanie krańcowego produktu kapita u i realnego kosztu kapita u gdzie: MP C t = GDP _P OTt KP t = 0:33 MP C t = RUCC t (4) GDP _P OTt K t 0:7 3 Kt 3. KP t Obecnie, relacja ta uwzgl ¾ednia równie z kszta towanie si ¾e drugiego z czynników produkcji pracy. W nowej specy kacji równania popyt inwestycyjny przedsi ¾ebiorstw wzrasta, je zeli relacja produktów krańcowych kapita u wzgl ¾edem pracy jest wy zsza ni z odpowiednia zale zność ich realnych kosztów. gdzie: MP C 0 t = GDPt KP t MP L t = GDPt EMP t = 0:33 GDPt K t MP C 0 t MP L t = RUCC t RUCL t (5) 0:7 3 Kt 3, KPt = 0:67 GDP ( 0:33=0:67) t T F P _T REND (1=0:67) t K (0:33=0:67) t. Dodatkowo zmieniono de nicj ¾e produktu krańcowego dla kapita u, który wyznaczony jest na podstawie bie z acego, ¾ a nie potencjalnego PKB. Krańcowy produkt pracy wyznaczony jest natomiast przy uwzgl ¾ednieniu dostosowania liczby pracujacych ¾ do bie z acego ¾ poziomu produkcji. Zmiana specy kacji równania inwestycji prywatnych pociagn¾e a ¾ za soba¾ ich wi¾eksza¾ procykliczność. Przyk adowo, zaburzenie polegajace ¾ na wzroście liczby populacji (np. z powodu migracji powrotnych) podnosi produkt potencjalny i przyczynia si ¾e do powstania ujemnej luki popytowej. Równocześnie szok ten przek ada si ¾e na spadek presji p acowej na rynku pracy i tym samym na spadek realnego kosztu pracy. To, zgodnie z nowa¾ specy kacja¾ równania, znajduje odzwierciedlenie w spadku popytu inwestycyjnego, który w d u zszym okresie obni za poziom produktu potencjalnego i przyczynia si¾e do domkni¾ecia ujemnej luki popytowej. W poprzedniej specy kacji modelu taka zale zność nie wyst ¾epowa a. Powy zsze zmiany, choć przyczyni y si ¾e do uzyskania wi ¾ekszej procykliczności inwestycji prywatnych, nie zmieni y jednak ze równowagi d ugookresowej. Równania cen energii i zywności. Krajowe ceny energii i zywności w poprzedniej wersji modelu by y w d ugim okresie funkcja¾ cen na rynkach światowych oraz cen krajowych. D ugookresowe równanie energii 2 mia o postać: enercpi t = 1 + 2 (p_ener t + s_usd_pln c t + GR_V AT _T R t ) +(1 2 ) (corecpi t GR_EXT _REST _T R t ) +GR_EXT _ENER_T R t (6) 2 W rozdziale opisano jedynie równanie cen energii, ceny zywności modelowane sa¾ w sposób analogiczny. 3

W obecnej specy kacji jako miar ¾e cen krajowych wykorzystano de ator wartości dodanej brutto zamiast stosowanej dotychczas w¾e zszej kategorii, to jest in acji bazowej. enercpi t = 0 1 + 0 2 (p_ener t + s_usd_pln c t) (7) +(1 0 2) pva t + log(1 + GR_ENER_T R t ) Ze wzgl ¾edu na szybszy ni z wynika oby to z determinant kosztowych wzrost cen energii po wejściu do UE (m.in. ze wzgl ¾edu na niezb ¾edne inwestycje dostosowujace ¾ sektor energetyczny do standardów UE) przyj¾eto dodatkowo, ze w III kw. 2004 r. nastapi a ¾ zmiana strukturalna w tym równaniu, modelowana za pomoca¾ zmiennej zerojedynkowej. Zmiana de nicji kapita ów. W bie z acej ¾ wersji modelu zmieniono de nicj ¾e kapita ów z kapita u brutto na kapita netto spójny z rachunkami narodowymi. Obecnie kwartalna stopa deprecjacji kapita u wynosi 2,3% (wcześniej u zywano stop ¾e likwidacji równa¾ 0,8%), co jest wartościa¾ spójna¾ z przyjmowana¾ w innych modelach (Pytlarczyk, 2005; Grabek i in., 2007; Dam i Linaa, 2004; Boivin i Giannoni, 2005). Kapita netto przyjmuje ni zsze wartości ni z kapita brutto i z tego powodu inwestycje silniej wp ywaja¾ na wzgl¾edna¾ zmian¾e kapita u netto ni z kapita u brutto. W konsekwencji, w nowej specy kacji modelu spad a inercyjność kapita u produkcyjnego (i produktu potencjalnego) w cyklu, co wzmocni o mechanizmy domykajace ¾ luk¾e popytowa¾ po wystapieniu ¾ zaburzenia. Dezagregacja konsumpcji. Celem dezagregacji konsumpcji na konsumpcj ¾e dóbr trwa ych, us ug mieszkaniowych oraz pozosta ych dóbr i us ug by o uwzgl ¾ednienie specy- cznych dla ka zdej z tych kategorii determinant oraz wzmocnienie wp ywu stopy procentowej na konsumpcj ¾e ogó em. W poprzedniej wersji modelu równanie konsumpcji mia o nast¾epujac ¾ a¾ postać: conp t = 1 + 2 yd t + (1 2 ) wealth t + 3 I_3MR_CP I t (8) + 4 HH_NET _W EALT H_RAT IO t Obecnie ka zdy rodzaj konsumpcji jest modelowany osobno. Równanie konsumpcji dóbr trwa ych ma postać: conp_dur t = 0 1 + 0 2 yd t + (1 0 2) wealth t + 0 3 I_3MR_CP I t : (9) Dla konsumpacji us ug mieszkaniowych oraz konsumpcji pozosta ych dóbr i us ug przyj ¾eto nast¾epujac ¾ a¾ postać równań: conp_resid t = conp t 00 1 + 00 2 UNRAT E t + 00 3 (pgfcf_h t cpi t + rucc_h t ); (10) conp_ndur t = 000 1 + 000 2 yd t + (1 000 2 ) wealth t (11) + 000 3 HH_NET _W EALT H_RAT IO t : 4

3 Analiza odpowiedzi na impuls Zachowanie si ¾e modelu przedstawiono w oparciu o opis wybranych impulsów. O ile nie zaznaczono inaczej, zaburzenia sa¾ nieoczekiwane, a regu a monetarna jest w ¾ aczona (stopy procentowe kszta tuja¾ si¾e zgodnie z regu ¾ a Taylora). Reakcje zmiennych modelu na impuls przedstawiono w horyzoncie 12 kwarta ów (por. Rysunki 1-6). 3.1 Analiza skutków szoku monetarnego Impuls monetarny zde niowany jest jako nieoczekiwane podwy zszenie krótkookresowej stopy procentowej na 4 kwarta y o 100 punktów bazowych. Po szoku stopy procentowe kszta tuja¾ si¾e zgodnie z regu ¾ a Taylora, utrzymujac ¾ si ¾e przejściowo powy zej scenariusza bazowego ze wzgl ¾edu na wykorzystany w regule mechanizm wyg adzajacy ¾ ście zk¾e stóp procentowych. Podwy zka krótkookresowych stóp procentowych, pociagaj ¾ ac ¾ za soba¾ wzrost stóp d ugookresowych, prowadzi do wzrostu kosztu pozyskania kapita u, a w konsekwencji ogranicza inwestycje, zarówno przedsi ¾ebiorstw jak i gospodarstw domowych (inwestycje mieszkaniowe). Ni zsze inwestycje mieszkaniowe prowadza¾ do spadku cen mieszkań, a w konsekwencji majatku ¾ gospodarstw domowych ograniczajac ¾ popyt konsumpcyjny. Wy zsze stopy ograniczaja¾ spo zycie indywidualne równie z poprzez efekt przesuni ¾ecia konsumpcji, zw aszcza dóbr trwa ych, w czasie. W kierunku podwy zszenia spo zycia indywidualnego oddzia uje natomiast aprecjacja waluty krajowej poprawiajaca ¾ pozycj ¾e aktywów zagranicznych netto Polski oraz wy zsze odsetki od d ugu publicznego. Aprecjacja waluty krajowej poprzez wp yw na ceny handlu zagranicznego powoduje obni zenie dynamiki eksportu oraz podwy zszenie tempa wzrostu importu. W konsekwencji kana kursowy oddzia uje w kierunku ograniczenia eksportu netto. W rezultacie, tempo wzrostu PKB spada o ok. 0,12 pkt. proc., najmocniej po 3 kwarta ach od wystapienia ¾ szoku monetarnego. Wp yw podwy zki stóp procentowych na in acj ¾e zwiazany ¾ jest z ni zszym wzrostem cen importu b ¾edacym ¾ konsekwencja¾ aprecjacji waluty krajowej oraz ni zszymi kosztami pracy, wynikajacymi ¾ z ograniczenia tempa wzrostu p ac i zatrudnienia w reakcji na spowolnienie aktywności gospodarczej. W rezultacie, in acja CPI spada o ok. 0,1 pkt. proc. po 6 kwarta ach od podwy zki stóp procentowych. W odpowiedzi na spadek dynamiki PKB, a tak ze ni zsza¾ in acj ¾e, po szoku monetarnym nast ¾epuje poluźnienie polityki pieni ¾e znej, zgodne z regu ¾ a Taylora. Ni zsze stopy procentowe, prowadzac ¾ do wzrostu aktywności gospodarczej i szybszego wzrostu cen, sprowadzaja¾ gospodark¾e do ście zki bazowej. 3.2 Impuls zmiany cen zewn ¾etrznych Impuls zosta zde niowany jako podtrzymany, 10%-owy wzrost cen ropy naftowej, gazu oraz w¾egla na rynkach światowych (w modelu NECMOD ceny te stanowia¾ komponenty indeksu cen surowców energetycznych). Wzrost cen surowców energetycznych prowadzi bezpośrednio do wy zszego tempa wzrostu cen importu oraz cen energii na rynku krajowym. Pogorszenie salda handlowego spowodowanego mniej korzystnym terms of trade przek ada si ¾e na os abienie kursu 5

równowagi, a w konsekwencji kursu bie z acego. ¾ Powy zsze czynniki wp ywaj a¾ na wzrost in acji, której najwy zszy poziom (zmiana o ok. 0,2 pkt. proc.) notuje si¾e w 4. kwartale po rozpocz ¾eciu impulsu. Konsekwencja¾ wzrostu in acji jest zacieśnienie polityki monetarnej. Przedsi ¾ebiorcy ponoszac ¾ dodatkowe koszty zwiazane ¾ ze wzrostem cen energii oraz wy zszym kosztem kredytu ograniczaja¾ inwestycje, co przek ada si¾e z opóźnieniem na obni zenie kapita u produkcyjnego. W konsekwencji obni zeniu ulega poziom produktu potencjalnego oraz majatku. ¾ Wielkość majatku ¾ zostaje dodatkowo ograniczona przez deprecjacj ¾e kursu walutowego, który wp ywa na poziom aktywów zagranicznych netto. Obni zenie majatku ¾ oraz dochodu realnego gospodarstw domowych (co jest skutkiem wy zszych cen konsumenta) redukuje popyt konsumpcyjny, co w po ¾ aczeniu ze spadkiem inwestycji przek ada si ¾e na ni zszy wzrost popytu krajowego i PKB. W krótkim okresie nieznaczny wzrost PKB jest skutkiem przewa zajacego ¾ efektu prze o zenia deprecjacji z otego na eksport netto. 3.3 Analiza skutków spowolnienia gospodarczego za granica¾ Impuls spowolnienia gospodarczego za granica¾ zosta zde niowany jako obni zenie tempa wzrostu PKB w gospodarce światowej (tj. stre e euro, Stanach Zjednoczonych i Wlk. Brytanii) o 1 pkt. proc. na 1 kwarta. Po wystapieniu ¾ szoku, zgodnie z modelem otoczenia zewn ¾etrznego wykorzystywanym w symulacyjnej wersji modelu NECMOD, przez kolejne cztery kwarta y gospodarka światowa rozwija si ¾e wolniej ni z w scenariuszu bazowym. Wraz ze spowolnieniem wzrostu PKB obserwuje si ¾e obni zenie poziomu in acji za granica¾ o ok. 0,4 pkt. proc. w pierwszym roku od wystapienia ¾ szoku. W tym samym okresie, w reakcji na ni zsza¾ in acj¾e i s abszy wzrost PKB stopy procentowe za granica¾ obni zaja¾ si¾e o ok. 0,6 pkt proc. Konsekwencja¾ spowolnienia w gospodarce światowej jest równie z ni zsze tempo wzrostu cen surowców energetycznych oraz rolnych na rynkach światowych (odpowiednio o ok. 2 pkt. proc. i 0,1 pkt. proc.). Bezpośrednim skutkiem zaburzeń w otoczeniu zewn ¾etrznym jest dla gospodarki krajowej ograniczenie wymiany handlowej z zagranica. ¾ Ni zszy popyt zewn¾etrzny w po ¾ aczeniu z aprecjacja¾ waluty krajowej (spowodowana¾ ni zszymi stopami procentowymi za granica) ¾ przek ada si ¾e na wolniejsze tempo wzrostu eksportu. Spowolnieniu, choć w mniejszym stopniu, ulega tak ze dynamika importu, ze wzgl ¾edu na du z a¾ importoch onność eksportu. Efektem zmian w wolumenach handlu jest ni zszy wk ad eksportu netto do wzrostu PKB. W reakcji na spowolnienie gospodarcze w kraju, przedsi ¾ebiorstwa ograniczaja¾ inwestycje. Efekt ten jest tylko cz ¾eściowo kompensowany przez ni zsze ceny surowców na rynkach światowych. Ograniczajac ¾ koszty przedsi ¾ebiorstwa redukuja¾ równie z zatrudnienie oraz wynagrodzenia pracowników. W konsekwencji ograniczeniu ulegaja¾ dochody gospodarstw domowych oraz konsumpcja. W kierunku spowolnienia tempa wzrostu spo zycia indywidualnego oddzia uje tak ze obni zenie majatku ¾ gospodarstw domowych zwiazane ¾ z ni zszym zasobem kapita u produkcyjnego. W sferze nominalnej, wolniejszy wzrost cen surowców na rynkach światowych przek ada si¾e na ni zsza¾ dynamik¾e cen energii i zywności na rynku krajowym, co wraz ze spowolnieniem krajowego wzrostu przek ada si ¾e na ni zsza¾ in acj¾e CPI. 6

3.4 Analiza skutków zaburzeń kursowych Impuls zosta zde niowany jako niepodtrzymana aprecjacja realnego (i nominalnego) kursu walutowego o 10%. Aprecjacja kursu walutowego prowadzi do spadku cen importu, a tym samym wszystkich komponentów in acji CPI (in acji bazowej, cen energii i cen zywności). Maksymalne obni zenie in acji CPI (spadek o 1,5 pkt. proc.) nast ¾epuje po 4 kwarta ach od wystapienia ¾ szoku. Wraz z aprecjacja¾ kursu walutowego produkty krajowe staja¾ si ¾e mniej konkurencyjne za granica, ¾ co prowadzi do os abienia eksportu przy jednoczesnym wzroście importu, a tym samym ujemnego wk adu eksportu netto do wzrostu. Najsilniejszy spadek PKB nast ¾epuje w 3. kwartale po wystapieniu ¾ impulsu. Ze wzgl ¾edu na zmniejszone mo zliwości zbytu, przedsi ¾ebiorstwa ograniczaja¾ inwestycje. Spowolnienie gospodarcze przek ada si ¾e tak ze na pogorszenie sytuacji na rynku pracy, a w konsekwencji zmniejszenie dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych i spadek konsumpcji. W odpowiedzi na spadek cen oraz ni zszy wzrost gospodarczy, polityka monetarna ulega z agodzeniu, wspierajac ¾ gospodark¾e w powrocie do stanu równowagi. 3.5 Analiza skutków nap ywu funduszy unijnych Impuls zde niowany jest jako wzrost nap ywu środków z funduszy strukturalnych UE przeznaczonych na inwestycje publiczne o 1% PKB przez 4 kwarta y. Wy zsze inwestycje publiczne, ze wzgl ¾edu na ich niska¾ importoch onność, zwiekszaja¾ istotnie popyt na dobre krajowe, co przek ada si ¾e na szybszy wzrost PKB. Z drugiej strony, nap yw funduszy UE poprawia saldo rachunku obrotów bie z acych, ¾ co prowadzi do umocnienia kursu z otego. Silniejszy z oty ogranicza eksport i zwi ¾eksza import, wp ywaj ac ¾ negatywnie na tempo wzrostu PKB, ograniczajac ¾ pozytywny wp yw na PKB wy zszych inwestycji publicznych. Wzrost popytu zwi ¾eksza inwestycje przedsi ¾ebiorstw. Rośnie tak ze konsumpcja, przede wszystkim ze wzgl¾edu na, b ¾ed ac ¾ a¾ skutkiem o zywienia gospodarczego, popraw¾e sytuacji na rynku pracy. Wp yw impulsu na poziom cen w gospodarce jest znacznie mniejszy ni z w przypadku tempa wzrostu PKB. W krótkim okresie nap yw funduszy unijnych zwi ¾eksza popyt w gospodarce, co wywo uje wzrost in acji CPI. W przeciwnym kierunku dzia a aprecjacja kursu walutowego prowadzaca ¾ do spadku cen importu, w tym cen zywności wyra zonych w walucie krajowej, w wyniku czego obni zeniu ulega in acja bazowa i in acja cen zywności. Efekt ten jest dodatkowo wzmacniany wzrostem produktu potencjalnego w gospodarce. W d u zszym horyzoncie in acja obni za si ¾e, ze wzgl ¾edu na wygaśni ¾ecie impulsu popytowego, co powoduje, ze przewa za efekt aprecjacji waluty krajowej, wzrostu potencja u oraz wy zszych stóp procentowych. 3.6 Analiza skutków szoku skalnego Impuls zde niowany zosta jako przejściowy (trwajacy ¾ 4 kwarta y), nieoczekiwany spadek zu zycia pośredniego w wielkości 1% PKB. Tym samym wstrzas ¾ wprowadzony do modelu mo zna interpretować jako przejściowe zacieśnienie skalne wp ywaj ace ¾ bezpośrednio na ograniczenie popytu krajowego. 7

Ograniczenie zakupów dóbr i us ug przez sektor publiczny przek ada si ¾e natychmiastowo na spadek PKB. Efekt ten wzmacniany jest przez dzia anie mno znika keynesowskiego i w efekcie ograniczenia spo zycia zbiorowego o 1% PKB, poziom PKB spada o ok. 1,4%. Najszybciej i najsilniej na spadek popytu reaguja¾ inwestycje (których dynamika roczna w pierwszym roku symulacji spada średnio o 1,0 pkt. proc.) oraz przyrost zapasów. W kolejnych okresach, po powrocie popytu SFP na pierwotna¾ ście zk¾e, poziom inwestycji i zapasów odbudowuje si ¾e. Natomiast reakcja konsumpcji gospodarstw domowych jest s absza i opóźniona w czasie. Maksymalny efekt realizuje si ¾e po 3 kwarta ach i wynosi -0,4 pkt. proc. Wynika to z dwóch czynników. Po pierwsze, ograniczenie zakupów dóbr i us ug przez sektor publiczny wp ywa na gospodarstwa domowe poprzez nienatychmiastowe dostosowania na rynku pracy, skutkujace ¾ spadkiem dochodu do dyspozycji. Po drugie, gospodarstwa domowe maja¾ tendencj¾e do wyg adzania konsumpcji w czasie i tym samym spo zycie indywidualne reaguje na przejściowe wstrzasy ¾ tylko w niewielkim stopniu. Ograniczenie popytu przek ada si ¾e z opóźnieniem na sytuacj ¾e na rynku pracy. Nieco szybciej dostosowuje si ¾e poziom zatrudnienia, którego dynamika roczna osiaga ¾ maksymalny spadek po 3. kwarta ach symulacji, natomiast dynamika roczna p ac spada najsilniej kwarta później. Negatywny szok popytowy prowadzi do powstania luki pomi ¾edzy popytem i poda z a, ¾ która wraz z pogorszeniem sytuacji na rynku pracy przyczynia si ¾e do spadku in acji. Dodatkowym kana em oddzia ywania polityki skalnej na ceny jest kana kursu walutowego. Ograniczenie wydatków i de cytu bud zetowego przyczynia si ¾e do poprawy postrzegania Polski przez inwestorów i tym samym aprecjacji kursu (w niniejszym scenariuszu maksymalnie o 2,1% po 3 kwarta ach symulacji), prowadzac ¾ pośrednio do ograniczenia in acji. Zacieśnienie skalne, skutkujace ¾ ujemna¾ luka¾ popytowa¾ oraz presja¾ de acyjn a, ¾ prowadzi do poluzowania polityki monetarnej i do powrotu gospodarki do równowagi w d ugim okresie. 8

Rysunek 1. Analiza skutków szoku monetarnego Stopa procentowa 1.2 1 0.8 0.6 0.4 0.2 0 St. proc. 3M (pp) Inflacja 0 2 4 6 8.10.12 CPI (r/r) (pp) PKB i komponenty.2.2.4.6.8 PKB (r/r) (pp) Kons. pryw. (r/r) (pp) Inw. (r/r) (pp) Inwestycje 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 Inw. prywat. (%) Inw. mieszk. (%) Wolumeny HZ 5 0 5.10.15.20.25 Import (r/r) (pp) Eksport (r/r) (pp) Majatek i konsumpcja.4.3.2.1.1.2 Majątek GD (r/r) (pp) Kons. dóbr trwałych (r/r) (pp) Kons. dóbr nietrw. (r/r) (pp) 0 Rynek pracy.2 Kurs walutowy i deflator cen importu 4.2 8.4.6.12.8 Płace (r/r) (pp) Prac. (r/r) (pp) REER (%) Ceny importu (r/r) (pp) 9

Rysunek 2. Analiza skutków zmiany cen zewn ¾etrznych 1.6 Inflacja cen energii i deflator cen importu.25 Inflacja 1.2.20 0.8 0.4.15.10 5 0 0 Ceny energii (r/r) (pp) Ceny importu (r/r) (pp) CPI (r/r) (pp) PKB i komponenty.1.1.2.3.4.5 PKB (r/r) (pp) Kons. pryw. (r/r) (pp) Inw. (r/r) (pp) Wolumeny handlu.1.1.2.3.4.5 Import (r/r) (pp) Eksport (r/r) (pp).4 Rownowaga zewnetrzna 1.6 Kursy walutowe.2 1.2 0.8.2 0.4.4 0 Eksport netto (% PKB) Saldo obr. bież. (% PKB) NEER (%) REER (%) 4 Rynek pracy.3 Stopa procentowa 0 4.2 8.12.1.16 Płace (r/r) (pp) Prac. (r/r) (pp) St. proc. 3M (pp) 10

Rysunek 3. Analiza skutków spowolnienia gospodarczego za granica¾ Rozwoj sytuacji za granica 1 0.5 0 0.5 1 1.5 PKB (r/r) (pp) Deflator wart. dod. (r/r) (pp) Stopa proc. 3M (pp) Indeksy cen zywnosci i energii (USD) 3 2 1 0 1 2 3 Ceny surowców ener. (r/r) (pp) Ceny surowców rolnych (r/r) (pp) PKB i komponenty.8.4.4.8 PKB (r/r) (pp) Kons. pryw. (r/r) (pp) Inw. (r/r) (pp) Wolumeny handlu 6 4 2 0 2 4 6 Import (r/r) (pp) Eksport (r/r) (pp) Kurs walutowy.2.2.4.6 REER (%) Inflacja i komponenty.1.2.3.4.5.6 CPI (r/r) (pp) Inflacja bazowa (pp) Ceny żywności (r/r) (pp) Ceny energii (r/r) (pp).2 Rynek pracy Stopa procentowa.2.2.4.4.6.6.8 Płace (r/r) (pp) Prac. (r/r) (pp) St. proc. 3M (pp) 11

Rysunek 4. Analiza skutków zaburzeń kursowych 4 Kursy walutowe 0 Inflacja 0 4 8 12 0.4 0.8 1.2 16 NEER (%) REER (%) 1.6 CPI (r/r) (pp) Komponenty inflacji i deflator cen importu 4 2 0 2 4 6 8 PKB i komponenty 2 1 0 1 2 3 Ceny importu (r/r) (pp) Ceny żywności (r/r) (pp) Inflacja bazowa (pp) Ceny energii (r/r) (pp) PKB (r/r) (pp) Inw. (r/r) (pp) Kons. pryw. (r/r) (pp) 1.2 0.8 Wolumeny handlu 0 0.2 0.4 Rownowaga zewnetrzna 0.4 0.6 0 0.8 0.4 1 Import (r/r) (pp) Eksport (r/r) (pp) Eksport netto (% PKB) Saldo obr. bież. (% PKB) 0 Rynek pracy 0 Stopa procentowa 0.4 0.5 0.8 1 1.2 1.5 1.6 2 Płace (r/r) (pp) Prac. (r/r) (pp) St. proc. 3M (pp) 12

Rysunek 5. Analiza skutków nap ywu funduszy unijnych Inflacja.12 8 4 0 4 CPI (r/r) (pp) Komponenty inflacji.3.2.1.1.2 Inflacja bazowa (pp) Ceny żywności (r/r) (pp) Ceny energii (r/r) (pp) PKB i komponenty 8 4 0 4 8 PKB (r/r) (pp) Kons. pryw. (r/r) (pp) Inw. (r/r) (pp) Wolumeny handlu 2 1.5 1 0.5 0 0.5 1 Import (r/r) (pp) Eksport (r/r) (pp) Kurs walutowy 0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5 REER (%) Równ. REER (%) Rownowaga zewnetrzna.6.4.2.2.4 Saldo obr. bież. (% PKB) 1.2 Rynek pracy.3 Stopa procentowa 0.8 0.4 0 0.4.2.1 0.8.1 Płace (r/r) (pp) Prac. (r/r) (pp) St. proc. 3M (pp) 13

Rysunek 6. Analiza skutków szoku skalnego 8 Spozycie zbiorowe 2 PKB i komponenty 4 1 0 0 4 8 Spożycie zbior. (r/r) (pp) 1 2 PKB (r/r) (pp) Kons. pryw. (r/r) (pp) Inw. (r/r) (pp) 2 Wolumeny handlu Inflacja 1.1 0.2 1.3 2.4 Import (r/r) (pp) Eksport (r/r) (pp) CPI (r/r) (pp) Kurs walutowy.8.6.4.2.2.4 REER (%) Saldo sfp.6.4.2.2 Saldo sfp (% PKB) Rynek pracy 0.5 0 0.5 1 1.5 Stopa procentowa.1.2.3.4.5.6 Płace (r/r) (pp) Prac. (r/r) (pp) St. proc. 3M (pp) 14

Literatura Boivin, J. i M. Giannoni (2005): DSGE models in a data-rich environment, NBER Working Paper, (12772). Budnik, K., M. Greszta, M. Hulej, M. Kolasa, K. Murawski, M. Rot, B. Rybaczyk i M. Tarnicka (2009a): The new macroeconometric model of the Polish economy, National Bank of Poland Working Papers, (62). Budnik, K., M. Greszta, M. Hulej, O. Krzesicki, R. LewiŃska, K. Murawski, M. Rot i B. Rybaczyk (2009b): An update of the macroeconometric model of the Polish economy NECMOD, National Bank of Poland Working Papers, (64). Dam, N. A. i J. G. Linaa (2004): Estimating a small open DSGE model on Danish data, manuskrypt. Estrada, A., J. L. Fernández, E. Moral, i A. V. Regil (2004): A Quarterly Macroeconometric Model of the Spanish Economy, Banco de España Working Papers. Grabek, G., B. K os i G. Utzig-Lenarczyk (2007): SOE-PL - model DSGE ma ej otwartej gospodarki estymowany na danych polskich, Materia y i studia, (217). Ortega, E., P. Burriel, J. L. Fernández, E. Ferraz i S. Hurtado (2007): Update of the Quarterly model of the Bank of Spain, Banco de España Working Papers. Pytlarczyk, E. (2005): An estimated DSGE model for the German economy within the euro area, Deutsche Bundesbank, Discussion Paper Series 1: Economic Studies, (33). 15

A NECMOD równania Konsumpcja dóbr trwalych conp_dur t = 3:20 + 0:76 yd t + (1 0:76) wealth t 0:07 I_3MR_CP I t (12) conp_dur t = 0:69 (0:12) (tfp_trend t=0:67) (13) Skorygowane R 2 = 0.22 = 017 test LM (p-value) = 003 Próba: 1997q2-2009q4 Konsumpacja us ug mieszkaniowych +(1 0:69 (0:12) ) conp_dur t 1 0:19 (conp_dur t 1 conp_durt 1) (0:05) 0:09 I_3MR_CP I t (0:21) conp_resid t = conp t 5:05 2:97 UNRAT E t 0:7 (pgfcf_h t cpi t + rucc_h t ) (14) Konsumpcja pozosta ych dóbr i us ug conp_ndur t = 0:55 + 0:93 yd t + (1 0:93) wealth t +0:40 HH_NET _W EALT H_RAT IO t (15) conp_ndur t = 0:66 (0:16) (tfp_trend t=0:67) (16) +0:18 conp_ndur t 1 0:18 3=2 conp_ndur t 2 (0:11) (0:11) +(1 0:66 (0:16) 0:18 (0:11) 0:18 3=2 ) yd t (0:11) 0:15 (conp_ndur t 1 conp_ndurt 1) (0:05) 0:08 I_3MR_CP I t (0:07) 16

Skorygowane R 2 = 0.20 = 006 test LM (p-value) = 0.35 Próba: 1997q2-2009q4 Nak ady brutto na środki trwa e przedsi ¾ebiorstw KP spe nia warunek : MP C t MP L t = RUCC t RUCL t (17) gfcf_p t = 0:09 (0:05) (kp t + 0:015 kp t ) (18) +0:29 gfcf_p t 1 + 0:29 3=2 gfcf_p t 2 (0:07) (0:07) +(1 0:29 (0:07) 0:29 3=2 ) gdp t 0:06 I09Q2 (0:07) (0:01) 0:01 4 (p_ener t + s_usd_pln c t pva t ) (0:01) Skorygowane R 2 = 0.38 = 028 statystyka J (p-value) = 0.30 Próba: 1998q3-2009q4 Nak ady inwestycyjne brutto na mieszkania (gfcf_h t gdp_pot t ) = 0:24 (pgfcf_h t pva t (19) + log(1 0:32 GR_V AT _T R t )) 3:49 gfcf_h t = 1:06 (0:12) gdp_pot t (20) 0:23 (gfcf_h t 1 gdp_pot t 1 (gfcf_h t 1 gdp_pot t 1 ) ) (0:09) 0:17 (I02Q3 I02Q2) (0:04) +0:35 (0:19) (pgfcf_h t 1 pva t 1 + log(1 0:3 GR_V AT _T R t 1 )) +(1 1:06 (0:12) ) gfcf_h t 1 17

Skorygowane R 2 = 0.39 = 056 test LM (p-value) = 0.95 Próba: 1995q4-2009q4 Pracujacy ¾ emp t = (1=0:67) gdp t (1=0:67) tfp_trend t (0:33=0:67) k t (21) emp t = 0:48 (0:14) emp t 1 + (1 0:48 (0:14) ) (lf t + log(1 NAW RU t )) (22) 0:10 (emp t 1 emp t 1) (0:02) +0:14 (0:09) (gdp t tfp_trend t =0:67) 0:05 ((wage_n t 1 + log(1 + GR_CORP _T R t 1 ) pva t 1 ) (0:04) (gdp t 1 emp_na t 1 )) Skorygowane R 2 = 0.74 = 004 test LM (p-value) = 04 Próba: 1995q4-2009q4 In acja cen energii enercpi t = 0:42 + 0:18 (p_ener t + s_usd_pln c t) (23) +(1 0:18) pva t + log(1 + GR_ENER_T R t ) enercpi t = (1 0:09 (0:13) 0:13 ) ((1 + INF _T ARGET t) 0:25 1) (24) (0:08) +0:09 (0:13) enercpi t 1 + 0:13 0:08 (pva t + log(1 + GR_ENER_T R t )) 0:08 t (0:04) 1 enercpi t 1) +0:0064 (0:003) 18

Skorygowane R 2 = 0.31 = 018 test LM (p-value) = 0.13 Próba: 1995q4-2009q4 In acja cen zywności foodcpi t = 0:12 + 0:13 (p_food t + s_usd_pln c t) +(1 0:13) pva t + log(1 + GR_F OOD_T R t ) (25) foodcpi t = 0:36 (0:09) foodcpi t 1 (26) +(1 0:36 0:09 ) (pva t + log(1 + GR_F OOD_T R t )) 0:08 (0:03) (foodcpi t 1 foodcpi t 1) Skorygowane R 2 = 0.66 = 009 test LM (p-value) = 0.48 Próba: 1995q4-2009q4 Eksport gdp_exp t = gdp_ext t 19:59 + 1:67 gdp_pot t (27) 0:42 (pexp t (pva_ext t + s_neer t )) +0:15 D04Q3 gdp_exp t 1 = 0:04 (0:11) (pexpc t (pva_ext t + s_neer t )) (28) +3:68 (gdp_ext t tfp_ext 1=0:67 t ) (0:56) +1:05 (0:14) (2:36 tfp_trend t 1 +1:62 tfp_ext t 1 ) + (1 1:05 (0:14) ) gdp_exp t 1 0:07 (gdp_exp t 1 gdp_exp t 1) (0:05) 19

Skorygowane R 2 = 0.38 = 025 test LM (p-value) = 0.42 Próba: 1996q1-2009q4 Import gdp_imp t = gdp t 13:43 + 1:67 gdp_ext_pot t (29) 1:69 (pimp_core t + log(1 + GR_T AR_T R t ) pva t ) 0:02 D04Q3 gdp_imp t = 0:15 (0:08) (pimpc t pva t + log(1 + GR_T AR_T R t )) (30) Skorygowane R 2 = 0.91 = 012 test LM (p-value) = 0.15 Próba: 1999q1-2009q4 +0:32 (0:05) =OP EN t (log(0:4 GF CF _P t + 0:4 INV t +0:2 CONP t + 0:1 (CONGOV t +GF CF _G t + GF CF _H t )) tfp_trend 1=0:67 ) +0:85 (0:09) (gdp_exp t (2:3 tfp_trend t + 1:68 tfp_ext t )) +0:98 (0:05) (2:3 tfp_trend t 1 + 1:68 tfp_ext t 1 ) +(1 0:98 (0:05) ) gdp_imp t 1 0:05 (gdp_imp t 1 gdp_imp t 1) (0:03) D ugookresowe stopy procentowe I_5Y t = 0:36 (0:04) I_5Y t 1 + (1 0:36 (0:04) ) ( 1 17 I_3M t (31) +(1 0:0089 (0:01) 1 17 ) I_5Y t+1 G_BALANCE_GDP t ) 20

Skorygowane R 2 = 0.97 = 005 statystyka J (p-value) = 0.86 Próba: 2000q3-2009q4 Zapasy (INV t =SALES t ) = 0:19 (0:05) (sales t gdp_pot t ) (32) Skorygowane R 2 = 0.39 = 003 test LM (p-value) = 0.29 Próba: 1996q1-2009q4 Zasoby si y roboczej w wieku 15-24 lata 0:21 ((ST OCK t 1=SALES t 1 ) (0:07) (0:57 0:12 I_3MR_P V A t 1 )) 0:06 ((ST OCK t 1=SALES t 1 ) (0:02) (0:57 0:12 I_3MR_P V A t 1 )) 0:25 (ST OCK t 1=SALES t 1 ) (0:12) LF _Yt P OP _Y t = 0:91 0:14 UNRAT E t 0:02 (1 D99Q1) (33) +0:01 (1 D97Q1) 0:3 (GR_EMP _T R t + GR_P IT _T R t + GR_HC_T R t ) 0:3 (GR_V AT _T R t + W _CORE t GR_GAM_T R t +(W _ENER t + W _CORE t ) GR_EXT _T R t ) 1:5 ST UDENT t 0:02 rr_rem t +0:02 minw t lf_y t = LF _Yt 1 LF _Yt 0:14 1 (0:08) P OP _Y t 1 P OP _Y t 1 +pop_y t +0:27 t (0:16) 1 cpi t 1 ) tfp_trend t 1 =0:67) + 0:20 (0:12) minw t (34) 21

Skorygowane R 2 = 0.24 = 01 test LM (p-value) = 008 Próba: 1995q3-2009q4 Zasoby si y roboczej w wieku 25-44 lata LF _Mt = 0:87 + 0:07 UNRAT ESA t (35) P OP _M t 0:01 rr_nlf_m t 0:1 (GR_EMP _T R t +GR_P IT _T R t + GR_HC_T R t ) 0:1 (GR_V AT _T R t + W _CORE t GR_GAM_T R t +(W _CORE t + W _ENER t ) GR_EXT _T R t ) 0:001 (1 D99Q1) + 0:002 (1 D97Q1) LF lf_m t = 0:18 _Mt 1 LF _Mt 1 (0:08) P OP _M t 1 P OP _M t 1 +0:25 lf_m t 1 + 0:25 lf_m t 2 (0:09) (0:09) +(1 0:25 (0:09) 0:25 (0:09) ) pop_m t 0:006 (0:008) rr_nlf_m t (36) Skorygowane R 2 = 0.59 = 002 test LM (p-value) = 0008 Próba: 1996q1-2009q4 22

Zasoby si y roboczej w wieku 45+ LF _Ot P OP _O t = 1:10 0:10 UNRAT ESA t 0:40 rr_nlf_o t (37) 0:3 (GR_EMP _T R t + GR_P IT _T R t + GR_HC_T R t ) 0:3 (GR_V AT _T R t + W _CORE t GR_GAM_T R t +(W _CORE t + W _ENER t ) GR_EXT _T R t ) +W ORK_AGE t 0:20 rr_relief_kind t + 0:076 (1 D97Q1) LF lf_o t = 0:05 _Ot 1 LF _Ot 1 (0:05) P OP _O t 1 P OP _O t 1 +pop_o t 0:03 rr_nlf_o t (0:02) 0:02 rr_relief_kind t (0:01) +W ORK_AGE t + 0:03 (0:13) ((wage_n t 1 cpi t 1 ) (tfp_trend t 1 )=0:67) (38) Skorygowane R 2 = -05 = 005 test LM (p-value) = 0005 Próba: 2001q1-2009q4 23

Ceny importu (pimp t pva t ) = 3:10 + 0:50 s_reer t 0:01 D04Q3 (39) +0:06 (p_oil t + s_usd_pln t pva t ) +0:03 (p_gas t + s_usd_pln t pva t ) pimp_core t = 0:37 ((pimp t 1 pva t 1 ) (pimp t 1 pva t 1 ) ) (0:1) +1:09 (0:08) pva t + 0:50 s_reer t (40) +(1 1:09 (0:08) ) pimp_core t 1 Skorygowane R 2 = 0.48 = 027 test Q (p-value) = 0.253 Próba: 1995q3-2009q4 Ceny eksportu (pexp t pva_ext t s_neer t ) = 4:09 0:34 s_reer t (41) +0:07 D04Q3 pexp t = 0:48 (0:09) ((pexp t 1 pva_ext t 1 s_neer t 1 ) (42) (pexp t 1 pva_ext t 1 s_neer t 1 ) ) +1:03 (0:08) ((pva_ext t + s_neer t ) 0:34 s_reer t ) +(1 1:03 (0:08) ) pexp t 1 + 0:04 (0:02) D04Q3 Skorygowane R 2 = 0.34 = 029 test Q (p-value) = 0.253 Próba: 1995q3-2009q4 24

Ceny mieszkań pgfcf_h t = 0:2 (0:04) log(1 + INF _T ARGET t)=4 (43) +(1 0:2 (0:04) + 0:37 (0:11) ) pgfcf_h t 1 0:02 (conp_resid t 1 conp_resid t 1) (0:009) 0:09 RUCC_H t 0:87 UNRAT E t (0:86) (0:32) 0:37 pgfcf_h t 2 Skorygowane R 2 = 0.86 = 013 test LM (p-value) = 0.28 Próba: 1995q2-2009q4 Krótkookresowa stopa procentowa I_3M t = 0:87 (0:02) I_3M t + (1 0:87 (0:02) ) (I_3MR_EQ t + INF t+1 (44) Skorygowane R 2 = 0.98 = 006 statystyka J (p-value) = 0.85 Próba: 2000q3-2009q4 +1:14 (0:71) (INF t+1 INF _T ARGET t+3 ) + 0:5 GAP t ) P ace wage_n t = 1:90 + tfp_trend t + (1 0:67) k t (45) +cpi t 0:78 UNRAT E t + 0:34 RR_UNEMP t 3:90 RR_REM t + 0:5 gr_indir_tr t (1 0:5) gr_dir_tr t 0:5 log(1 + GR_CORP _T R t ) + 0:91 rucc t 25

wage_n t = 0:03 (0:04) (wage_n t 1 wage_n t 1) (46) +0:45 (0:1) wage_n t 1 + 0:45 2 wage_n t 2 +(1 0:45 0:45 2 ) ((log(1 + INF _T ARGET t )=4 +tfp_trend t =0:67) + 0:05 (0:09) (gdp t 1 tfp_trend t 1 =0:67) 0:3 UNRAT E t + 0:04 GAP t + 0:001 (I99Q1 + I99Q2) (0:11) (0:06) (0:002) Skorygowane R 2 = 0.74 = 004 test LM (p-value) = 04 Próba: 1996q4-2009q4 Realny efektywny kurs walutowy s_reer t = 1 (1 0:42) ( 0:34) (1 1:69=0:91) 0:50 + 0:91 T CABt CAB_T RANS_INC_GDP t OP EN t 19:59 + 13:43 + ( 0:42 + 1) ( 4:09) ( 1:69=0:91 + 1) ( 3:10) +(1:67 1) (gdp_pot t gdp_ext_pot t ) +(0:15 + 0:02 + ( 0:42 + 1) 0:07 ( 1:69=0:91 + 1) ( 0:01)) D04Q3 +1:69 log(1 + GR_T AR_T R t ) 0:06 (p_oil t + s_usd_pln t pva_ext t s_neer t ) 0:03 (p_gas t + s_usd_pln t pva_ext t s_neer t ) (47) 26

s_reer t = 0:11 (0:06) (s_reer t 1 s_reer t 1 + 0:03 (0:20) ) (48) 0:18 (I_3MR_P V A t I_3MR_EXT t ) (0:19) 0:23 G_BALANCE_Nt + 0:25 (0:42) GDP _N (s_reer t 1) t (0:15) 0:01 (I_5Y t INF _T ARGET t I_5Y _EUR t + 0:02) (0:63) +0:7 (pva_ext t pva t ) 0:005 + log(1 + INF _T ARGET t) 4 Skorygowane R 2 = 0.12 = 045 test LM (p-value) = 0.22 Próba: 1996q4-2009q4 De ator wartości dodanej pva t = 3:15 + 0:62 (wage_n t + log(1 + GR_CORP _T R t )) +0:62 (1=0:67 1) (gdp t k t ) (49) 0:62 1=0:67 tfp_trend t +(1 0:62) (pimp c t + log(1 + GR_T AR_T R t )) pva t = log(1 + INF _T ARGET t )=4 (1 0:10 (0:02) 0:22 (0:007) 0:08 ) (0:01) +0:10 (0:02) (pva t 1) + 0:22 (0:007) pva t+1 (50) +0:08 (0:01) (pimpc t 1 + log(1 + GR_T AR_T R t 1 )) 0:13 (pva t 1 pva t 1) (0:004) Skorygowane R 2 = 0.42 = 008 test J (p-value) = 025 Próba: 1997q2-2009q4 27

In acja bazowa corecpi t = 2:70 + 0:52 (wage_n t + log(1 + GR_CORP _T R t ))(51) +0:52 (1=0:67 1) (gdp t k t ) 0:52 1=0:67 tfp_trend t +(1 0:52) (pimp_core c t + log(1 + GR_V AT _T R t )) + log(1 + GR_CORE_T R t ) 0:03 D04Q3 corecpi t = log(1 + INF _T ARGET t )=4 (1 0:32 (0:004) 0:48 (0:01) Skorygowane R 2 = 0.94 = 003 test J (p-value) = 025 Próba: 1997q2-2009q4 0:02 ) (0:002) + 0:32 (0:004) corecpi t 1 + 0:48 (0:01) corecpi t+1 + 0:02 (0:002) (pimp_corec t 1 + log(1 + GR_V AT _T R t 1 )) 0:01 (corecpi t 1 corecpi t 1) (0:001) (52) B NECMOD zmienne Symbole w nawiasach informuja¾ o charakterze zmiennej: EX egzogeniczna, EN endogeniczna. CAB_TRANS_INC_GDP (EN) stosunek salda dochodów i transferów bilansu p atniczego do PKB CONGOV (EN) spo zycie zbiorowe CONP (EN) konsumpcja indywidualna CONP_DUR (EN) konsumpcja dóbr trwa ych CONP_NDUR (EN) konsumpcja pozosta ych dóbr i us ug CONP_RESID (EN) konsumpcja us ug mieszkaniowych CORECPI (EN) in acja bazowa (bez cen energii i zywności) 28

CPI (EN) in acja cen konsumenta DxxQy (EX) zmienna zero-jedynkowa, gdzie xx oznacza rok a y kwarta, zmienna przyjmuje wartości 0 dla kwarta ów wcześniejszych od xxqy oraz 1 dla kwarta u xxqy i późniejszych EMP (EN) pracujacy ¾ w gospodarce EMP_NA(EN) - pracujacy ¾ poza rolnictwem ENERCPI (EN) in acja cen energii FOODCPI (EN) in acja cen zywności G_BALANCE_GDP (EN) stosunek salda sektora nansów publicznych do PKB G_BALANCE_N (EN) saldo sektora nansów publicznych GAP (EN) luka popytowa GDP(EN) produkt krajowy brutto GDP_EXP (EN) wolumen eksportu GDP_EXT (EX) zagraniczne PKB (średnia wa zona dla strefy euro, USA i Wielkiej Brytanii) GDP_EXT_POT (EX) potencjalny PKB za granica ¾ (średnia wa zona dla strefy euro, USA i Wielkiej Brytanii) GDP_IMP (EN) wolumen importu GDP_N (EN) nominalny PKB GDP_POT (EN) potencjalny PKB GFCF_G (EN) nak ady brutto na środki trwa e publiczne GFCF_H (EN) nak ady brutto na środki trwa e mieszkaniowe GFCF_P (EN) nak ady brutto na środki trwa e przedsi ¾ebiorstw GR_CORE_TR (EN) efektywna stawka podatków na o zonych na ceny dóbr i us ug z koszyka in acji bazowej GR_CORP_TR (EN) efektywna stawka sk adki na ubezpieczenia spo eczne p acona przez pracodawców GR_DIR _TR (EN) efektywna stawka bezpośredniego opodatkowania p ac brutto GR_EMP_TR (EN) efektywna stawka sk adki na ubezpieczenia spo eczne p acona przez pracowników GR_ENER_TR (EN) efektywna stawka podatków na o zonych na energi ¾e 29

GR_EXT_ENER_TR (EN) efektywna stawka akcyzy na o zonej na surowce energetyczne GR_EXT_TR (EN) efektywna stawka akcyzy GR_EXT_REST_TR (EN) efektywna stawka akcyzy na o zonej na pozosta e dobra (poza surowcami energetycznymi) GR_FOOD_TR (EN) efektywna stawka podatków na o zonych na zywność GR_GAM_TR (EN) efektywna stawka podatku na gry losowe GR_HC_TR (EN) efektywna stawka sk adki na obowiazkowe ¾ ubezpiczenie zdrowotne GR_INDIR_TR (EN) efektywna stawka podatków pośrednich GR_PIT_TR (EN) efektywna stawka podatku od dochodów osobistych brutto GR_TAR_TR (EN) efektywna stawka c a GR_VAT_TR (EN) efektywna stawka podatku VAT HH_NET_WEALTH_RATIO (EN) zmienna oddajaca ¾ zmiany w stosunku atkywów i pasywów gaspodarstw domowych do ich majatku ¾ I_3M (EN) stopa WIBOR 3M, średnia kwartalna I_3MR_CPI (EN) realna 3-miesi ¾eczna stopa procentowa de owana CPI I_3MR_EQ (EX) realna stopa procentowa równowagi I_3MR_EXT (EN) zagraniczna realna 3-miesi ¾eczna stopa procentowa de owana de atorem wartości dodanej I_3MR_PVA (EN) realna 3-miesi ¾eczna stopa procentowa de owana de atorem wartości dodanej I_5Y (EN) rentowność 5-letnich obligacji skarbowych I_5Y_EUR (EX) rentowność 5-letnich obligacji skarbowych RFN INF (EN) in acja CPI INF_TARGET (EX) cel in acyjny IN F _T ARGET (EX) cel in acyjny (czterookresowa średnia ruchoma) INV (EN) zmiana zapasów IxxQy (EX) jednookresowa zmienna zero-jedynkowa, gdzie xx oznacza rok a y kwarta K (EN) kapita produkcyjny 30

KP (EN) kapita produkcyjny przedsi ¾ebiorstw LF (EN) zasób si y roboczej LF_M (EN) zasób si y roboczej w wieku 25-44 lata LF_O (EN) zasób si y roboczej w wieku 45+ LF_Y (EN) zasób si y roboczej w wieku 15-24 lata MINW (EN) stosunek p acy minimalnej do średniej p acy brutto MPC (EN) krańcowa produktywność kapita u prywatnego MPL (EN) krańcowa produktywność pracujacych ¾ po dostosowaniu si¾e do bie z acego ¾ poziomu PKB NAWRU (EN) stopa bezrobocia nie powodujaca ¾ in acji p ac OPEN (EN) miara otwartości gospodarki, stosunek eksportu i importu do PKB P_ENER (EX) indeks światowych cen surowców energetycznych P_FOOD (EX) indeks światowych cen zywności P_GAS (EX) światowe ceny gazu (cena gazu rosyjskiego za 1000 metrów sześciennych) P_OIL (EX) światowe ceny ropy naftowej (BRENT) PEXP (EN) de ator eksportu PEXP c (EN) de ator eksportu skorygowany o kurs walutowy równowagi PGDP (EN) de ator PKB PGFCF_H (EN) de ator inwestycji mieszkaniowych PIMP (EN) de ator importu PIMP c (EN) de ator importu skorygowany o kurs walutowy równowagi PIMP_CORE (EN) de ator importu bez cen gazu i ropy PIMP_CORE c (EN) de ator importu bez cen gazu i ropy skorygowany o kurs walutowy równowagi POP (EX) populacja ca kowita POP_M (EX) populacja w wieku 25-44 lata POP_O (EX) populacja w wieku 45+ POP_Y (EX) populacja w wieku 15-24 lata 31

PVA (EN) de ator wartości dodanej PVA_EXT (EX) de ator wartości dodanej za granica¾ RR_NLF_M (EN) stopa zastapienia ¾ dla osób w wieku 25-44 lata (w ¾ aczajac ¾ renty, emerytury i zasi ki socjalne) RR_NLF_O (EN) stopa zastapienia ¾ dla osób w wieku 45+ (w ¾ aczajac ¾ renty, emerytury i zasi ki socjalne) RR_REM (EN) stosunek przekazów pieni ¾e znych od obywateli polskich przebywajacych ¾ za granica¾ podzielonych na liczb ¾e obywateli do przeci ¾etnej pensji brutto RR_RELIEF_KIND (EN) stopa zastapienia ¾ dla świadczeń w naturze RR_UNEMP (EN) stopa zastapienia ¾ dla bezrobocia (w ¾ aczajac ¾ zasi ek dla bezrobotnych i inne świadczenia) RUCC (EN) realny koszt u zytkowania kapita u RUCC_H (EN) realny koszt u zytkowania kapita u mieszkaniowego RUCL (EN) realny koszt pracy S_NEER (EN) nominalny efektywny kurs walutowy S_USD_PLN (EN) kurs USD/PLN S_USD_PLN c (EN) kurs USD/PLN skorygowany o kurs równowagi S_REER (EN) realny efektywny kurs walutowy SALES (EN) poziom sprzeda zy, suma konsumpcji prywatnej i publicznej, ca kowitych inwestycji i eksportu STOCK (EN) poziom zapasów STUDENT (EX) udzia studentów studiów stacjonarnych w populacji osób m odych TCAB (EN) poziom salda obrotów bie z acych ¾ w stosunku do PKB w równowadze TFP_TREND (EN) trend ca kowitej produktywności czynników wytwórczych TFP_EXT (EN) ca kowita produktywność czynników wytwórczych za granica¾ ULCNA (EN) jednostkowe koszty pracy poza rolnictwem UNRATE (EN) stopa bezrobocia U N RAT E (EN) stopa bezrobocia (czterookresowa średnia ruchoma) W_CORE (EX) waga in acji bazowej w CPI 32

W_ENER (EX) waga cen energii w CPI WAGE_N (EN) nominalna średnia miesi ¾eczna p aca brutto WEALTH (EN) majatek ¾ gospodarstw domowych WORK_AGE (EX) udzia osób w wieku 45-65 lata w populacji osób w wieku 45+ YD (EN) dochody do dyspozycji gospodarstw domowych 33