Stan i prognoza koniunktury gospodarczej

Transkrypt

1 222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia dziewięćdziesiąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (I kwartał 2016 r.) oraz prognozy na lata KWARTALNE PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE nr 90 (kwiecień 2016 r.) (ukazuje się od 1994 roku) Zespół autorski: dr Bohdan Wyżnikiewicz Jacek Fundowicz Krzysztof Łapiński Marcin Peterlik Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie ul. Kołobrzeska Warszawa tel faks Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową _ Stan i prognoza koniunktury gospodarczej 28 kwietnia 2016 r. stabilne tempo wzrostu PKB poprawa sytuacji na rynku pracy dobra koniunktura w handlu zagranicznym Sytuacja w I kwartale 2016 r. Według szacunków IBnGR, w pierwszym kwartale 2016 roku tempo wzrostu produktu krajowego brutto w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego wyniosło 3,2 proc. Po dwóch następujących po sobie kwartałach przyspieszania dynamiki wzrostu gospodarczego, nastąpiło zatem jego spowolnienie. Również uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB w pierwszych trzech miesiącach roku było niższe niż w końcu roku poprzedniego. W okresie od stycznia do marca produkt krajowy brutto wzrósł o 0,7 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w pierwszym kwartale był popyt krajowy. Tempo wzrostu popytu krajowego Instytut szacuje na 3,3 proc 1. Oznacza to, że także dynamika popytu krajowego obniżyła się w porównaniu z dynamiką notowaną kwartał wcześniej. Spośród składników popytu krajowego, najwyższą dynamiką w pierwszym kwartale odznaczały się nakłady brutto na środki trwałe, czyli wydatki inwestycyjne. W okresie od stycznia do marca wzrosły one o 4,0 proc., pomimo trudniejszych warunków pogodowych niż w poprzednim roku, a co z tego wynika z ograniczoną możliwością prowadzenia prac budowlanych. Na poziomie niższym niż w ostatnim kwartale 2015 roku kształtowało się tempo wzrostu spożycia ogółem. IBnGR szacuje, że wyniosło ono w pierwszym kwartale 2016 roku 3,3 proc. Nieco wolniej, bo w tempie 3,2 proc., wzrastało spożycie indywidualne, czyli konsumpcja, ale tempo to było wyższe niż w końcu 2015 roku. Spadek tempa wzrostu spożycia ogółem stanowił zatem konsekwencję obniżenia się tempa wzrostu spożycia publicznego, które rosło w czwartym kwartale 2015 roku bardzo dynamicznie (o 8,7 proc.). 1 Kwartalne tempa wzrostu podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych. 1

2 W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki był w pierwszym kwartale przemysł. Tempo wzrostu wartości dodanej w przemyśle wyniosło w pierwszych trzech miesiącach roku 4,6 proc., a produkcji sprzedanej przemysłu 3,0 proc. Wolniej niż w przemyśle wzrastała wartość dodana w budownictwie. Jej tempo wzrostu w pierwszym kwartale Instytut szacuje na 3,5 proc. Według wstępnych danych, na podstawie wyników z dużych przedsiębiorstw budowlanych, produkcja sprzedana budownictwa obniżyła się w pierwszym kwartale o 13,3 proc. Jak wspomniano wcześniej, wpływ na słabe wyniki budownictwa w pewnym zakresie miały warunki pogodowe, ponieważ rok wcześniej obserwowano łagodną zimę. Prawdopodobnie dane dla całej zbiorowości przedsiębiorstw budowlanych wskażą jednak mniejszy spadek, niż obecnie szacowany. Najwolniej rozwijającą się częścią gospodarki były usługi rynkowe. Tempo wzrostu wartości dodanej w usługach rynkowych w pierwszym kwartale 2016 roku kształtowało się, zdaniem IBnGR, na poziomie trochę wyższym od odnotowanego w czwartym kwartale 2015 roku i wyniosło 3,1 proc. Tempo wzrostu eksportu (w ujęciu rachunków narodowych) było w pierwszych trzech miesiącach roku nieznacznie wyższe niż tempo wzrostu importu. W ocenie Instytutu, eksport wzrósł w tym czasie o 7,5 proc., a import zwiększył się o 7,4 proc. Oznacza to poprawę salda handlowego Polski z zagranicą. Obrotom handlowym kraju sprzyjała deprecjacja średniego kursu złotego względem euro oraz dolara amerykańskiego. W porównaniu z ostatnim kwartałem 2015 roku średni kurs euro w pierwszym kwartale 2016 roku wzrósł o 10 groszy, a średni kurs dolara wzrósł o 18 groszy. Wykres 1 Stopa bezrobocia w Polsce 14,0 13,0 12,0 11,0 1 9,0 1 14,3 13,5 11, I IV V VI I IX X XI X Stopa bezrobocia na koniec pierwszego kwartału wyniosła 10 proc. Była to najniższa stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec pierwszego kwartału od 1991 roku, czyli od 25 lat. W porównaniu z końcem 2015 roku stopa bezrobocia wzrosła o 0,2 punktu procentowego, a w porównaniu z sytuacją sprzed roku obniżyła się o 1,5 punktu procentowego. Wzrost stopy bezrobocia w porównaniu z końcem poprzedniego kwartału tłumaczyć należy efektem sezonowości. Podstawowym czynnikiem wpływającym na zachowanie stopy bezrobocia miała poprawa na rynku pracy wynikająca ze stabilnej sytuacji gospodarczej. Korzystną charakterystyką rynku pracy w pierwszych trzech miesiącach roku był również wzrost przeciętnego realnego wynagrodzenia brutto. Tempo wzrostu wynagrodzeń w tym okresie Instytut szacuje na 4,3 proc. Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od stycznia do marca -0,9 proc., przy czym na koniec marca wyniosło ono również -0,9 proc. (w skali roku). Oznacza to, że już siódmy kwartał z rzędu obserwowana jest deflacja, czyli spadek przeciętnego poziomu cen konsumpcyjnych, a zjawisko to na początku 2016 roku pogłębiło się w porównaniu z drugą połową 2015 roku. W pierwszym kwartale, w porównaniu z sytuacją sprzed roku, najbardziej spadły ceny transportu (o 7,4 proc.), w tym paliwa do prywatnych środków transportu (o 11,5 proc.), odzieży i obuwia (o 4,2 proc.) oraz żywności (o 0,9 proc.). 2

3 Prognoza na lata Wykres 2 Kwartalne tempo wzrostu PKB 5,0 Tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2016 roku wyniesie w Polsce 3,6 proc., co oznacza, że 4,5 4,3 3,3 3,3 3,3 3,3 3,6 3,1 3,4 3,6 3,7 3,8 będzie ono takie samo jak w roku 4,0 ubiegłym. Według prognozy Instytutu, kwartalne tempo wzrostu będzie 3,5 3,4 3,0 dość ustabilizowane, przy czym 2,6 2,5 w drugiej połowie roku może być nieco wyższe niż w pierwszej. 2,0 1,8 Wzrost PKB wynosił będzie od 3,4 1,5 procent w drugim kwartale, do 3,8 1,0 procent w czwartym kwartale. W roku 2017 spodziewamy się nieco słabszej koniunktury makroekonomicznej w Polsce, choć PKB rósł będzie tylko I IV I IV I IV I IV nieco wolniej niż w bieżącym roku Według prognozy IBnGR, wzrost gospodarczy w roku 2017 wyniesie 3,3 procent.. W 2016 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IBnGR, o 5,2 proc. W tym samym czasie podobny wynik odnotuje sektor budowlany, gdzie wartość dodana wzrośnie o 5,6 proc. W sektorze usług rynkowych, mającym największy udział w tworzeniu PKB, wzrost wartości dodanej wyniesie w 2016 roku 3,4 proc. Pogorszenie koniunktury w roku 2017 widoczne będzie szczególnie w przemyśle, gdzie wartość dodana zwiększy się 4,5 proc. oraz w usługach rynkowych w tym sektorze prognozowany wzrost wynosi 3,2 proc. W sektorze budowlanym wzrost będzie także słabszy niż w roku 2016 (5,4 proc.), ale różnica w porównaniu z rokiem bieżącym będzie mniejsza niż w przemyśle. Koniunktura w budownictwie będzie bowiem wspierana przez projekty inwestycyjne realizowane w drogownictwie i kolejnictwie. Tempo wzrostu popytu krajowego w 2016 roku wyniesie 3,4 proc., czyli tyle samo co w roku Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne wzrośnie w tym czasie o 3,4 proc., między innymi za sprawą środków finansowych przekazanych w ramach programu Wartość nakładów brutto na środki trwałe zwiększy się natomiast o 5,5 proc. Czynnikiem wspierającym inwestycje będą środki europejskie przeznaczone na finansowanie projektów infrastrukturalnych. W sektorze przedsiębiorstw spodziewamy się w najbliższych kwartałach wzrostu awersji do ryzyka i ograniczenia wydatków inwestycyjnych. W roku 2017 popyt krajowy rósł będzie wolniej (3,1 proc.) przede wszystkim za sprawą wolniejszego wzrostu spożycia indywidualnego (3,1 proc.). Nakłady brutto na środki trwałe także rosły będą wolniej (5,4 proc.), ale w tym wypadku różnica w stosunku do roku poprzedniego nie będzie znacząca. W roku 2016 sytuacja na rynku pracy będzie się nadal poprawiać, co będzie efektem utrzymującego się stosunkowo wysokiego wzrostu gospodarczego. Spadek stopy bezrobocia będzie jednak mniej wyraźny niż w roku ubiegłym na koniec grudnia wyniesie ona 8,7 procent. Byłby to najlepszy grudniowy wynik od roku Sytuacja zmieni się nieco w roku 2017, kiedy to na skutek spowolnienia wzrostu PKB oraz prawdopodobnych zwolnień pracowników, w istotnym z punktu widzenia rynku pracy, sektorze handlowym, bezrobocie ponownie zacznie rosnąć. Na koniec 2017 roku stopa bezrobocia wynieść może 9,2 procent. Trzeba jednak podkreślić, że mimo prognozowanego nieznacznego wzrostu bezrobocia w roku 2017, w ciągu najbliższych 5-6 kwartałów sytuacja na rynku pracy pozostawała będzie w bardzo korzystna. 3

4 I Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 90 (kwiecień 2016 r.) Wykres 3 Inflacja w Polsce 4,0 3,5 I 3,0 I 2,5 I I X 2,0 1,5 1,0 - -1,0-1,5-2,0 X I X I pasmo celu inflacyjnego X I Według prognozy IBnGR, niemal do końca trzeciego kwartału 2016 roku utrzymywała się będzie w Polsce deflacja. W drugim kwartale ceny konsumpcyjne zmniejszą się średnio o 0,6 procent, natomiast w trzecim kwartale ich poziom będzie taki sam jak w trzecim kwartale roku poprzedniego. Inflacja pojawi się dopiero w czwartym kwartale, kiedy to średni poziom cen wzrośnie o 0,7 procent. Wzrost cen w drugiej połowie roku warunkowany będzie przede wszystkim rosnącymi cenami paliw oraz większą presją popytową wynikającą z pojawienia się na rynku środków przekazanych w ramach programu Według prognozy Instytutu, w całym 2016 roku ceny zmniejszą się średnio o 0,2 procent w stosunku do roku poprzedniego. W 2017 roku średnioroczny poziom inflacji wyniesie natomiast 1,5 procent, a więc wzrost cen będzie nadal pozostawał poniżej celu inflacyjnego NBP Według prognozy IBnGR, w roku 2016 tempo wzrostu eksportu wyniesie 8,0 proc., natomiast import w tym samym czasie wzrośnie o 7,8 proc. Oznacza to, że wkład handlu zagranicznego w tworzenie PKB będzie w tym czasie dodatni. W roku 2017 spodziewać się należy nieznacznego przyspieszenia wzrostu eksportu, którego przyrost wyniesie 8,5 proc. oraz także dodatniej dynamiki importu, który wzrośnie o 8,0 proc. Sytuacja w handlu zagranicznym kształtowana będzie przede wszystkim przez stan koniunktury w Unii Europejskiej. Czynnikiem sprzyjającym wzrostowi polskiego eksportu będzie także w najbliższych kwartałach utrzymujący się wysoki kurs euro względem złotego. W ocenie Instytutu, w roku 2016 spodziewać się należy stabilizacji kursu euro i dolara na względnie wysokich poziomach wobec złotego. Utrzymywanie się słabego kursu złotego powodowane będzie przede wszystkim dużą niepewnością co do rozwoju sytuacji gospodarczej w Polsce, kontrowersjami wokół istotnych elementów polityki gospodarczej rządu oraz negatywnymi ocenami sytuacji w Polsce formułowanymi przez opiniotwórcze organizacje międzynarodowe. Tendencje na rynku walutowym w sposób istotny będą również kształtowane przez wydarzenia w polityce międzynarodowej przede wszystkim decyzję Wielkiej Brytanii na temat dalszej obecności w UE. Według prognozy IBnGR, średni kurs euro w roku 2016 wyniesie 4,3 złotego, a dolara 3,9 złotego. W roku 2017 może mieć miejsce nieznaczna aprecjacja złotego - kursy wobec euro i dolara wynosić będą odpowiednio 4,1 oraz 3,8 złotego. 4

5 Roczne i kwartalne prognozy makroekonomiczne IBnGR Źródło: dane historyczne GUS, NBP szacunki i prognozy IBnGR IV I IV PKB % k/k 1,0 1,5 0,7 0,8 1,0 1,1 PKB % r/r 3,4 4,3 3,2 3,4 3,7 3,8 3,6 3,6 3,3 Wartość dodana w przemyśle % r/r 4,9 7,4 4,6 4,9 5,5 5,9 5,6 5,2 4,5 w budownictwie % r/r 4,7 5,7 3,5 5,1 5,9 6,5 4,6 5,6 5,4 w usługach rynkowych % r/r 3,1 2,9 3,1 3,0 3,6 3,7 3,0 3,4 3,2 Popyt krajowy % r/r 3,0 4,5 3,3 3,2 3,4 3,6 3,4 3,4 3,1 Spożycie ogółem % r/r 2,6 4,5 3,3 3,3 3,6 3,7 3,1 3,5 3,2 w tym: indywidualne % r/r 3,1 3,0 3,2 3,2 3,5 3,5 3,1 3,4 3,1 Nakłady brutto na środki trwałe % r/r 4,4 4,4 4,0 5,4 6,0 6,4 5,8 5,5 5,4 Produkcja sprzedana przemysłu % r/r 4,3 6,0 3,0 5,4 5,2 4,6 4,9 4,6 4,1 budownictwa % r/r 2,0 4,3-13,3 6,1 6,6 5,5 2,8 5,0 4,8 Inflacja (CPI; średnia) % -0,7-0,6-0,9-0,6 0,7-0,9-0,2 1,5 Inflacja (CPI; k.o.) % -0,8 - -0,9-0,3 0,2 1,0-1,0 2,0 Podaż pieniądza (M3, k.o.) % 8,4 9,1 9,0 9,2 9,3 9,5 9,1 9,5 9,7 Wynagrodzenie brutto realne % r/r 3,8 4,0 4,3 4,2 4,1 4,1 4,2 4,2 3,7 Przeciętne zatrudnienie w GN % r/r 0,9 1,6 1,3 1,3 1,5 1,5 1,2 1,4 0,9 Stopa bezrobocia rejestr. (k.o.) % 9,7 9,8 1 9,2 8,9 8,7 9,8 8,7 9,2 Eksport (GUS/RN) % 5,6 8,2 7,5 7,8 8,2 8,4 6,8 8,0 8,5 Import (GUS/RN) % 4,9 8,6 7,4 7,6 7,9 8,2 6,3 7,8 8,0 Saldo obr. bież. BP (krocząco) % PKB -0,4-0,2-0,1-0,2 0,1 0,2-0,2 0,2 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 3,76 3,89 3,95 3,9 3,9 3,9 3,77 3,9 3,8 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,19 4,26 4,36 4,4 4,3 4,2 4,18 4,3 4,1 5