Aktualizacja modelu NECMOD reestymacja 2009

Transkrypt

1 Aktualizacja modelu NECMOD reestymacja 2009 Biuro Prognoz i Projekcji Czerwiec 2009

2 Plan prezentacji 1 Wstęp 2 Baza danych 3 Struktura modelu 4 Analiza reakcji na impulsy 5 Ocena niepewności 6 Podsumowanie

3 Plan prezentacji 1 Wstęp 2 Baza danych 3 Struktura modelu 4 Analiza reakcji na impulsy 5 Ocena niepewności 6 Podsumowanie

4 Główne zmiany w modelu Reestymacja na podstawie danych od 1995 do 2008 r. Poprawa algorytmów odsezonowania zmiennych Zmiany w strukturze modelu, w tym: blok handlu zagranicznego (wraz z kursem walutowym) oparty o teorię taste-for-variety, doprecyzowanie definicji majatku gospodarstw domowych, udoskonalenie ujęcia sektora finansów publicznych w modelu, uaktualnienie specyfikacji kształtowania się zapasów.

5 Plan prezentacji 1 Wstęp 2 Baza danych 3 Struktura modelu 4 Analiza reakcji na impulsy 5 Ocena niepewności 6 Podsumowanie

6 Konstrukcja bazy danych Źródła oficjalne: Główne źródło: rachunki narodowe Rynek pracy: dane BAEL (skorygowane) Sektor finansów publicznych: zgodnie z metodologia ESA (spójna z rachunkami narodowymi) Ceny dóbr konsumpyjnych: w oparciu o koszyk CPI Dane finansowe: NBP Własne szacunki: m.in. inwestycje mieszkaniowe, zasób kapitału

7 Odsezonowanie zmiennych Procedura odsezonowania musi zapewniać jednoczesne spełnienie kilka warunków: Addytywność (np. PKB i jego składowe), Tożsamości nieliniowe (np. dla deflatorów, wolumenów i wartości wolumenów w cenach bieżacych), Sumowalność roczna (sumy roczne dla szeregów odsezonowanych równe sumom rocznym dla szeregów surowych). Zaproponowana procedura: Każda zmienna jest odsezonowywana osobno, Następnie wstępnie odsezonowane zmienne koryguje się tak, aby rozdysponować niezbilansowanie za pomoca algorytmu bilansujacego, Skala korekty zmiennej zależy od jej zmienności i jakości jej pierwotnego odsezonowania.

8 Nowy algorytm bilansujacy Uogólnienie metody zaproponowanej przez van der Ploega (1982) na przypadek ograniczeń nieliniowych, występujacych w bloku rachunków narodowych, System wag (tj. udziałów rozbieżności przypadajacych poszczególnym zmiennym) zależy od macierzy wariancji-kowariancji (podobnie jak Ploeg (1982)), jakości odsezonowania poszczególnych zmiennych wyznaczanej w oparciu o szereg statystyk, Standaryzacja wag zapewnia porównywalność wag między zmiennymi Wagi sa automatycznie aktualizowane.

9 Nowy algorytm bilansujacy szczegóły Agregacja odsezonowanych szeregów: PKB i jego komponenty 20 zmiennych, 8 równań zależności nieliniowe (dla deflatorów) Rynek pracy 12 zmiennych, 4 równania Blok fiskalny 49 zmiennych, 13 równań summowalność roczna Dwa kroki: 1 Odsezonowanie poszczególnych zmiennych za pomoca procedury Tramo/Seats 2 Rozdysponowanie niezbilansowania dla zapewnienia zachowania postulowanych relacji między zmiennymi zmiennych

10 Nowy algorytm bilansujacy: krok 1 przykład

11 Nowy algorytm bilansujacy: krok 1 przykład, c.d.

12 Nowy algorytm bilansujacy: krok 1 przykład, c.d.

13 Nowy algorytm bilansujacy: krok 2 rozdysponowanie niezbilansowania (metoda) Podejście Ploega (1982) ze zmodyfikowana macierza wariancji-kowariancji: y bal t = y t S A (A S A) 1 (A y t a ) yt bal - wektor zbilansowanych odsezonowanych zmiennych w okresie t, y t - wektor niezbilansowanych odsezonowanych zmiennych w okresie t, S - zmodyfikowana macierz wariancji-kowariancji (wagi na diagonalnej), A - macierz określajaca ograniczenie liniowe, a - wektor stałych dla ograniczenia liniowego.

14 Nowy algorytm bilansujacy: krok 2 rozdysponowanie niezbilansowania (wagi) Wagi (udziały niezbilansowania przypadajace poszczególnym zmiennym): (odchylenie standardowe dla surowego szeregu) (wskaźnik jakości odsezonowania) std( y t y t 4 ) 10 8 j statistic j optimalvalue j limitvalue j optimalvalue j statistic j - jedna ze zbioru statystyk: Ljung-Box dla reszt, Box-Pierce dla reszt, Ljung-Box dla reszt podniesionych do kwadratu, Box-Pierce dla reszt podniesionych do kwadratu, statystyka dla hipotezy o normalności rozkładu reszt, skośność rozkładu, kurtoza rozkładu, odsetek obserwacji nietypowych, limitvalue j - wartości skrajne dla przedziałów ufności dla statystyki (dla najwyższego poziomu ufności, np. 0.1%), optimalvalue j - wartość optymalna statystyki: 3 dla kurtozy i 0 dla pozostałych statystyk.

15 Nowy algorytm bilansujacy: krok 2 rozdysponowanie niezbilansowania (ograniczenia nieliniowe) Problem ograniczeń nieliniowych, np.: pgdp t = gdp_n t /gdp t, rozwiazany za pomoca algorytmu iteracyjnego: przy spełnieniu: min(y bal t y t ) S 1 (y bal t y t ) ograniczeń liniowych: A y bal t = 0 ograniczeń nieliniowych: wartość nominalna = wartość realna deflator pgdp t - deflator PKB, gdp_n t - PKB nominalny, gdp t - PKB realny.

16 Plan prezentacji 1 Wstęp 2 Baza danych 3 Struktura modelu 4 Analiza reakcji na impulsy 5 Ocena niepewności 6 Podsumowanie

17 Sektor produkcji Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

18 Sektor produkcji Funkcja produkcji Funkcja produkcji: łaczy czynniki produkcji za pomoca technologii Cobb a-douglas a GDP t = TFP t EMP 0.67 t KN t GDP - produkt krajowy brutto (PKB), TFP - łaczna wydajność czynników wytwórczych, EMP - liczba pracujacych, KN - kapitał produkcyjny netto, Kapitał produkcyjny netto: składa się z kapitału przedsiębiorstw i kapitału publicznego przy założeniu ich niedoskonałej substytucji KN t = ( KN_P 2 t ) + (1 0.70) 3 KN_G t KN_P - kapitał przedsiębiorstw netto, KN_G - kapitał publiczny netto, Pracujacy: długookresowy popyt na pracę jest wyznaczany rezydualnie z funkcji produkcji

19 Sektor produkcji Akumulacja kapitału Akumulacja kapitału (perpetual inventory method): kapitał przedsiębiorstw K _P t = (1 LIK _P t) K _P t GFCF_P t GFCF_P t GFCF_P t GFCF_P t GFCF_P t GFCF_P t GFCF_P t 6 kapitał publiczny K _G t = (1 LIK _G t) K _G t GFCF_G t GFCF_G t GFCF_G t GFCF_G t GFCF_G t GFCF_G t GFCF_G t 6 K _P - kapitał przedsiębiorstw brutto, K _G - kapitał publiczny brutto, LIK _P - stopa likwidacji kapitału przedsiębiorstw, LIK _G - stopa likwidacji kapitału publicznego, GFCF _P - inwestycje kapitałowe przedsiębiorstw, GFCF_G - inwestycje kapitałowe publiczne,

20 Sektor produkcji Produkt krańcowy i koszt kapitału Produkt krańcowy i koszt użytkowania kapitału: przedsiębiorstwa zrównuja krańcowy produkt kapitału z realnym kosztem użytkowania kapitału MPK t = (1 0.67) GDP_POTt KN t ( KNt KN_P t ) 3 MPK - krańcowa produktywność kapitału, GDP_POT - potencjalny produkt krajowy brutto, Realny koszt użytkowania kapitału: suma realnej stopy procentowej, premii za ryzyko i stopy deprecjacji, z uwzględnieniem efektywnych stawek podatkowych (przedsiębiorstw) i napływu środków z funduszy unijnych RUCC t = R_RATE t/4 + DISC_P t (1 G_CORP_TR t)(1 + G_CORP_EU t) RUCC - realny koszt użytkowania kapitału, R_RATE - realne stopy procentowe, DISC_P - stopa deprecjacji kapitału przedsiębiorstw, G_CORP_TR - efektywne obciażenia podatkowe nałożone na przedsiębiorstwa, G_CORP_EU - stosunek strukturalnych funduszy UE skierowanych do firm oraz rolników do inwestycji przedsiębiorstw,

21 Sektor produkcji Komponenty kosztu użytkowania kapitału Efektywne obciażenia podatkowe nałożone na przedsiębiorstwa G_CORP_TR t = (1 EMP_A t ) (GR_CIT _TR t EMP t GE_SUB_NOFARM_N t + GE_CAP_TRANS_N t OPSURP_N t ) + EMP_A t EMP t GR_FARM_TR t EMP_A - liczba zatrudnionych w rolnictwie, GR_CIT _TR - efektywne stopa opodatkowania dochodu oraz zysków przedsiębiorstw z uwzględnieniem zysków z posiadanych papierów wartościowych, GE_SUB_NOFARM_N - subsydia sektora publicznego bez subsydiów dla rolników, GE_CAP_TRANS_N - transfery kapitałowe z sektora publicznego, OPSURP_N - nadwyżka operacyjna netto przedsiębiorstw, GR_FARM_TR - efektywna stopa obciażenia składkami społecznymi rolników, Stosunek funduszy strukturalnych UE przeznaczonych dla firm i rolników do inwestycji przedsiębiorstw G_CORP_EU t = TRANS_GFCF _P_N t + TRANS_GFCF _G_N t GFCF _P t PVA t TRANS_GFCF _P_N - pozostałe transfery z UE, głównie dla przedsiębiorstw w PLN, TRANS_GFCF _G_N - fundusze strukturalne UE na rozwój kapitału publicznego w PLN, PVA - deflator wartości dodanej,

22 Sektor produkcji Nadwyżka operacyjna przedsiębiorstw Nadwyżka operacyjna OPSURP_N t = GDP_N t GR_PROD_TAX_N t YD_WF_N t GR_CORP_N t GR_OTAX_CORP_N t KN_P t PGDP t DISC_P t GR_PROD_TAX_N - dochody sektora publicznego z podatków nałożonych na produkcję i import, YD_WF _N - nominalny dochód do dyspozycji gospodarstw domowych z pracy najemnej, GR_CORP_N - efektywna stawka składek na ubezpieczenie społeczne odprowadzanych przez przedsiębiorcę, GR_OTAX_CORP_N - dochody sektora publicznego z innych podatków nałożonych na produkcję i produkty,

23 Sektor produkcji Udział dochodów do dyspozycji przedsiębiorstw w dochodzie narodowym ogółem Udział dochodów do dyspozycji przedsiębiorstw w dochodzie narodowym ogółem: służy jako przybliżenie efektu akcerelatora finansowego, FINACC t = (OPSURP_N t KN_P t PGDP t DISC_P t GR_FARM_N t GR_CIT _N t +GE_SUB_NOFARM_N t +GE_CAP_TRANS_N t YD_NOS_N t YD_PRO_NOGINT t +G_REF t OFE_N t + GE_INT _NRES_N t +CAB_INC_EUR_NOREM t S_EUR_PLN t)/gdp_n t FINACC - udział dochodów do dyspozycji przedsiębiorstw w dochodzie narodowym ogółem, PGDP - deflator PKB, GR_FRAM_N - dochody sektora finansów publicznych z składek na ubezpieczenia społeczne płaconych przez rolników, GR_CIT _N - podatki nałożone na dochody i zyki przedsiębiorstw z uwzględnieniem zysków z posiadanych papierów wartościowych, YD_NOS_N - nominalny dochód gospodarstw domowych z nadwyżki operacyjnej, YD_PRO_NOGINT - nominalny dochód gospodarstw domowych z własności z wyłaczeniem odsetek od zadłużenia sektora finansów publicznych względem rezydentów, G_REF - udział środków sektora finansów publicznych w wypłacanych emeryturach i rentach, OFE_N - transfery sektora finansów publicznych do OFE, GE_INT _NRES_N - odsetki od długu sektora finansów publicznych dla nierezydentów, CAB_INC_EUR_NOREM - bilans na rachunku obrotów bieżacych z wyłaczniem

24 Sektor produkcji Pozostałe nakłady inwestycyjne Inwestycje publiczne: suma wydatków publicznych i transferów z funduszy strukturalnych przeznaczonych na rozwój infrastruktury GFCF_G t = GE_GFCF t + ge_gfcf t = gdp t TRANS_GFCF _G_Nt PGFCF_G t GE_GFCF - inwestycje publiczne, PGFCF_G - deflator nakładów brutto na środki trwałe publiczne, Zapasy: powiazane z produktem potencjalnym i realna stopa procentowa STOCKt = ( I_3MR_PVA t) GDP_POT t INV t = STOCK t STOCK t 1 STOCK - poziom zapasów, I_3MR_PVA - realna 3 miesięczna stopa procentowa deflowana deflatorem wartości dodanej, INV - zmiana poziomu zapasów

25 Sektor produkcji Popyt inwestycyjny - rozwiazanie krótkookresowe gfcf _p t = 0.32 (MPK t 1 RUCC t 1 ) gfcf _p t 1 (0.51) (0.05) Skorygowane R 2 = 0.62 S.E. równania = LM test (p-value) = 0.14 Próba: 1996q1-2008q /2 gfcf _p t 2 +( /2 ) gdp t 0.02( 4 (p_ener t + s_usd_pln t pva t ) (0.02) FINACC t 0.05( I01Q1 + I01Q2 I02Q3 I06Q2) (0.2) (0.01) P_ENER - indeks światowych cen żywności, S_USD_PLN - kurs USD/PLN skorygowany o efekt konwergencji nominalnej, IxxQy - jednookresowa zmienna zero-jedynkowa, gdzie xx oznacza rok a y kwartał,

26 Sektor produkcji Popyt na pracę - rozwiazanie krótkookresowe emp t = 0.37 emp t 1 (0.10) Skorygowane R 2 = 0.74 S.E. równania = LM test (p-value) = Próba: 1997q1-2008q4 +(1 0.37) log(lf t (1 NAWRU t )) (0.10) 0.07 ( (gdp t emp t 1 (0.03) +(1 0.67) kn t 1 tfp_trend t 1 )/0.67) ( gdp tfp_trend t /0.67) (0.09) 4 ALMP_N t i (0.64) PGDP t i 1 GDP_POT t i 1 i=0 0.02( (wage_n t + gr_corp_tr t pva t ) tfp_trend t /0.67) (0.05) LF - liczba aktywnych zawodowo, NAWRU - stopa bezrobocia równowagi, ALMP_N - wydatki na aktywn a politykę rynku pracy, WAGE_N - nominalna przeciętna płaca brutto, GR_CORP_TR - efektywna stawka składek na ubezpieczenie społeczne odprowadzanych przez przedsiębiorców,

27 Sektor produkcji Zapasy - rozwiazanie krótkookresowe Skorygowane R 2 = 0.69 S.E. równania = LM test (p-value) = 0.13 Próba: 1996q1-2008q4 stock t = 0.83 stock t 1 + (1 0.83) sales t (0.07) (0.07) 0.05 (STOCK t 1 STOCKt 1 )/GDP_POT t 1 (0.02)

28 Sektor gospodarstw domowych Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

29 Sektor gospodarstw domowych Konsumpcja - rozwiazanie długookresowe Konsumpcja: modelowana zgodnie z hipoteza dochodu permanentnego, dochód permanentny jest szacowany jako średnia ważona majatku i dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych, do zestawu zmiennych objaśniajacych dodano współczynnik majatku netto gospodarstw domowych (różnica pomiędzy ich aktywami i pasywami finansowymi znormalizowana poziomem wartości majatku) aby uchwycić efekt wzrostu zadłużenia gospodarstw domowych pod koniec próby, conp t = 0.86 yd t + (1 0.86) wealth t I_3MR_CPI t HH_NET _WEALTH_RATIO t CONP - konsumpcja indywidualna, YD - realny dochód do dyspozycji, WEALTH - majatek gospodarstw domowych, I_3MR_CPI - realna 3 miesięczna stopa procentowa (deflowana CPI), HH_NET _WEALTH_RATIO - stosunek różnicy pomiędzy aktywami i pasywami finansowymi gospodarstw domowych i wartości ich majatku,

30 Sektor gospodarstw domowych Inwestycje mieszkaniowe - rozwiazanie długookresowe Inwestycje mieszkaniowe: podaż proporcjonalna do produktu potencjalnego zmieniajaca się pod wpływem relatywnych cen mieszkań gfcf _ht = gdp_pot t (pgfcf _h t 0.32 GR_VAT _TR t pva t ) GFCF _H - nakłady brutto na inwestycje mieszkaniowe, GDP_POT - potencjalny produkt krajowy brutto, Kapitał mieszkaniowy brutto: popyt proporcjonalny do poziomu konsumpcji, zmieniajacy się pod wpływem zmian struktury demograficznej k_ht = conp t 0.07 (rucc_h t + pgfcf _h t cpi t ) +2.03(POP_M t /POP t ) K _H - zasób kapitału mieszkaniowego, RUCC_H - realny koszt użytkowania kapitału mieszkaniowego, POP_M - populacja w wieku lat, POP - populacja ogółem,

31 Sektor gospodarstw domowych Realny koszt użytkowania i zasób kapitału mieszkaniowego Realny koszt użytkowania kapitału mieszkaniowego: RUCC_H t = (I_H t INF_TARGET t + PREMIUM t )/4 + DISC_H t I_H - średnie oprocentowanie kredytów hipotecznych (średnia ważona 5-letnich stóp krajowych i w strefie euro), INF _TARGET - cel inflacyjny, PREMIUM - marża banków nakładana na kredyt hipoteczny zależna od poziomu ryzyka kredytowego i głębokości rynku, DISC_H - stopa deprecjacji kapitału mieszkaniowego, Kapitał mieszkaniowy gospodarstw domowych brutto: 8 K _H t = (1 LIK _H t ) K _H t 1 + GFCF_H t i i=0 LIK _H - stopa likwidacji kapitału mieszkaniowego,

32 Sektor gospodarstw domowych Dochód do dyspozycji gospodarstw domowych YD t = (YD_WF _N t + GE_UNEMP_N t (1 GR_CORP_TR t ) + GE_PENSIONS_N t + GE_FAMILY _N t ( GR_CORP_TR t ) +GE_PRERETIRE_N t + GE_SOCSECURITY _N t + GE_RELIEF_REST _N t + GE_RELIEF _KIND_N t +TRANS_CAP_N t + GE_SUB_FARM_N t GR_EMP_N t GR_FARM_N t GR_HC_N t GR_PIT _N t GR_PIT _CIT _N t GR_OTAX_HH_N t + REM_BALANCE t S_EUR_PLN t + YD_NOS_N t + YD_PRO_NOGIT _N t + GE_INT _RES_N t )/CPI t YD_N - całkowity nominalny dochód do dyspozycji gospodarstw domowych, YD_NOS_N - nominalny dochód gospodarstw domowych z nadwyżki operacyjnej, YD_PRO_N - nominalny dochód gospodarstw domowych z własności, YD_WF_N - nominalne dochody gospodarstw domowych z pracy najemnej, GE_UNEMP_N - wydatki sektora finansów publicznych na zasiłki dla bezrobotnych, GR_CORP_TR - efektywna stawka składek na ubezpieczenia społeczne odprowadzanych przez przedsiębiorców, GE_PENSIONS_N - wydatki sektora finansów publicznych na emerytury, GE_FAMILY _N - wydatki sektora finansów publicznych na zasiłki rodzinne, GE_PRERETIRE_N - wydatki sektora finansów publicznych na świadczenia przedemerytalne, GE_SOCSECURITY _N - wydatki sektora finansów publicznych na świadczenia socjalne m.in. chorobowe, macierzyńskie, GE_RELIEF_REST _N - inne wydatki sektora finansów publicznych na pomoc społeczna, TRANS_CAP_N - dopłaty bezpośrednie dla rolników w PLN, GE_RELIEF_KIND_N - transfery socjalne w naturze, REM_BALANCE - saldo transferów od pracujacych za granica, S_EUR_PLN - kurs EUR/PLN, GE_SUB_FARM_N - subsydia sektora finansów publicznych dla rolników, GR_FARM_N - składki na ubezpieczenie społeczne płacone przez rolników, GR_HC_N - dochody sektora finansów publicznych ze składek na ubezpieczenie zdrowotne, GR_PIT _N - dochody sektora finansów publicznych z podatku od dochodów osobistych, GR_OTAX_HH_N - dochody sektora finansów publicznych z podatków nakładanych na dochody z gier

33 Sektor gospodarstw domowych Komponenty dochodów do dyspozycji Nominalny dochód gospodarstw domowych z własności: funkcja nominalnego PKB, stopy procentowej, majatku i współczynnika majatku netto gospodarstw domowych, yd_pro_nogint_n t = gdp_n t (WEALTH t/gdp t) I_3M t HH_NET _WEALTH_RATIO t Nominalny dochód gospodarstw domowych z nadwyżki operacyjnej: oczekuje się, że będzie proporcjonalny do PKB yd_nos_n t = gdp_n t YD_PRO_NOGINT - nominalny dochód gospodarstw domowych z własności z wyłaczeniem odsetek od długu sektora finansów publicznych, GDP_N - nominalny produkt krajowy brutto, GDP - produkt krajowy brutto, I_3M - średniokwartalny WIBOR 3M,

34 Sektor gospodarstw domowych Majatek gospodarstw domowych WEALTH t = (KN_P t PVA t (1 + GR_VAT _TR t ) +KN_H t PGFCF_H t + G_DEBT _RES_N t +NFA t G_DEBT _NRES_N t )/CPI t KN_P - kapitał przedsiębiorstw netto, PVA - deflator wartości dodanej za granica, GR_VAT _TR - efektywna stopa podatku VAT, KN_H - kapitał mieszkaniowy netto, PGFCF_H - ceny mieszkań, G_DEBT _RES_N - dług sektora finansów publicznych w posiadaniu rezydentów, NFA - międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w PLN, G_DEBT _NRES_N - dług sektora finasów publicznych w posiadaniu nierezydentów, CPI - wskaźnik inflacji cen konsumenta,

35 Sektor gospodarstw domowych Konsumpcja - rozwiazanie krótkookresowe conp t = 0.86 ( tfp_trend t /0.67) + (1 0.86) yd t (0.04) (0.04) 0.21 (conp t 1 conpt 1 ) (0.06) 0.06 (I_3MR_CPI t ) (0.07) Skorygowane R 2 = 0.08 S.E. równania = LM test (p-value) = Próba: 1997q2-2008q4 TFP_TREND - łaczna wydajność czynników wytwórczych,

36 Sektor gospodarstw domowych Inwestycje mieszkaniowe - równanie krótkookresowe gfcf _h t = gdp_pot t 0.24 (gfcf _h t 1 gfcf _ht 1 ) (0.09) 0.18 (I02Q2 t I02Q3 t ) (pgfcf _h t 1 (0.04) (0.18) 0.32 GR_VAT _TR t pva t 1 ) Skorygowane R 2 = 0.43 S.E. równania = LM test (p-value) = 0.29 Próba: 1996q1-2008q4

37 Sektor gospodarstw domowych Ceny mieszkań - równanie krótkookresowe pgfcf _h t = 0.34 cpi t + (1 0.34) pgfcf _h t 1 (0.04) (0.04) Skorygowane R 2 = 0.93 S.E. równania = LM test (p-value) = Próba: 1996q3-2008q (k_h t 1 k_ht 1 ) (0.08) 0.08 ( I_H t 4 pgfcf _h t 1 ) GAP t (0.03) (0.07) (I03Q1 t I03Q2 t ) (0.001) (I06Q1 t + I06Q2 t + I06Q3 t + I06Q4 t ) (0.01)

38 Sektor gospodarstw domowych Komponenty dochodów do dyspozycji - równanie krótkookresowe Nominalny dochód gospodarstw domowych z własności z wyłaczeniem odsetek od długu sektora fianansów publicznych : yd_pro_nogit_n t = 0.17 (yd_pro_nogit_n t 1 yd_pro_nogit_nt 1 ) (0.06) Skorygowane R 2 = 0.50 S.E. równania = 0.04 LM test (p-value) = 0.20 Próba: 1997q2-2008q yd_pro_nogit_n t 1 (0.12) +(1 0.76) gdp_n t 1 (0.11) Nominalny dochód gospodarstw domowych z nadwyżki operacyjnej: Skorygowane R 2 = 0.69 S.E. równania = 0.03 LM test (p-value) = Próba: 1995q2-2008q4 yd_nos_n t = gdp_n t 0.34(yd_nos_n t 1 yd_nos_nt 1 ) (0.09) 0.16(I99Q2 I99Q3) (0.02)

39 Podaż pracy Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

40 Podaż pracy Stopa aktywności zawodowej modelowane w oparciu o efekt zniechęcenia (discouragement effect) oraz efektu pracownika krańcowego (marginal worker effect), modelowana oddzielnie dla trzech grup wiekowych (aby odzwierciedlić czynniki determinujace aktywność zawodowa w każdej z grup), stopa aktywności zmienia się wraz ze zmiana struktury demograficznej populacji ( LFt ) = ( POP_Yt )( LF_Y POP t POP t POP_Y ) +( POP_Mt )( LF_Mt ) +( POP_Ot LF _Ot )( ) POP t POP_M t POP t POP_O t LF - aktywni zawodowo ogółem, POP - populacja ogółem, LF _Y - aktywni zawodowo w grupie lat, POP_Y - populacja w wieku lat, LF _M - aktywni zawodowo w grupie lat, POP_M - populacja w wieku lat, LF _O - aktywni zawodowo w grupie 45+ lat, POP_O - populacja w wieku 45+ lat,

41 Podaż pracy Stopa aktywności zawodowej równowagi w grupie wiekowej lat ( LF_Y t POP_Y t ) = UNRATE t 0.33 (1 D99Q1 t ) (1 D97Q1) t 0.3 (GR_EMP_TR t + GR_PIT _TR t +GR_HC_TR t ) 0.3 (GR_VAT _TR t +W _CORE t GR_GAM_TR t + (W _ENER t +W _CORE t ) GR_EXT _TR t ) min w t 1.54 STUDENT t RR_REM t ))) UNRATE - stopa bezrobocia, DxxQy - zmienna zero-jedynkowa podtrzymana przyjmujaca wartość jeden od kwartału y roku xx, GR_EMP_TR - efektywna stawka składek na ubezpieczenie społeczne odprowadzanych przez pracownika, GR_PIT _TR - efektywna stawka podatku dochodowego PIT, GR_HC_TR - efektywna stawka ubezpieczenia zdrowotnego, GR_VAT _TR - efektywna stawka podatku VAT, W _CORE - waga inflacji bazowej w koszyku CPI, GR_GAM_TR - efektywna stawka opodatkowania dla podatku od gier losowych, W _ENER - waga cen energii w koszyku CPI, GR_EXT _TR - efektywna stawka podatków akcyzowych, MINW - relacja płacy minimalnej do przeciętnej płacy w gospodarce, STUDENT - stosunek studentów studiów dziennych do populacji w wieku lat, RR_REM - stosunek przekazów zarobków z zagranicy do funduszu płac,

42 Podaż pracy Stopa aktywności zawodowej równowagi w grupie wiekowej lat ( LF_M t POP_M t ) = UNRATE t rr_nfl_m t (GR_EMP_TR t 1 + GR_PIT _TR t +GR_HC_TR t 1 ) 0.1 (GR_VAT _TR t +W _CORE t 1 GR_GAM_TR t 1 + (W _ENER t 1 +W _CORE t 1 ) GR_EXT _TR t 1 ) 0.01 (1 D99Q1 t ) (1 D97Q1 t ) RR_NFL_M - stopa zastapienia dla podstawowych świadczeń społecznych (w tym rent i emerytur) dla osób nieaktywnych w wieku lat,

43 Podaż pracy Stopa aktywności zawodowej równowagi w grupie wiekowej 45+ lat ( LF_O t POP_O t ) = UNRATE t rr_nfl_o t 0.3 (GR_EMP_TR t +GR_PIT _TR t + GR_HC_TR t ) 0.3 (GR_VAT _TR t +W _CORE t GR_GAM_TR t + (W _ENER t 1 +W _CORE t ) GR_EXT _TR t ) +WORKAGE t 0.09 rr_relief _kind t (1 D97Q1 t ) RR_NFL_O - stopa zastapienia dla podstawowych świadczeń społecznych (w tym rent i emerytur) dla osób nieaktywnych w wieku 45+ lat, WORKAGE - udział osób w wieku pracujacym w populacji 45+ lat, RR_RELIEF_KIND - stopa zastapienia dla świadczeń publicznych w naturze,

44 Podaż pracy Aktywność zawodowa w grupie wiekowej lat - rozwiazanie krótkookresowe lf _y t = 0.30 ( LF _Y t 1 ( LF _Y t 1 ) ) (0.15) POP_Y t 1 POP_Y t 1 + pop_y t ( (wage_n t 1 cpi t 1 ) (0.18) tfp_trend t 1 /0.67) minw t (0.03) Skorygowane R 2 = 0.35 S.E. równania = 0.01 Test LM (p-value) = 0.11 Próba: 1996q1-2008q4 WAGE_N - przeciętna płaca nominalna brutto w gospodarce, CPI - indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych, TFP_TREND - ogólna produktywność czynników wytwórczych (trend),

45 Podaż pracy Aktywność zawodowa w grupie wiekowej lat - rozwiazanie krótkookresowe lf _m t = 0.40 ( LF _M t 1 ( LF_M t 1 ) ) (0.13) POP_M t 1 POP_M t lf _m t 1 +(0.14) 2 lf _m t 2 (0.09) (0.10) + pop_m t 0.01 rr_nfl_m t (0.01) Skorygowane R 2 = 0.69 S.E. równania = Test LM (p-value) = Próba: 1996q1-2008q4

46 Podaż pracy Aktywność zawodowa w grupie wiekowej 45+ lat - rozwiazanie krótkookresowe lf _o t = 0.14 ( LF_O t 1 ( LF _O t 1 ) ) + pop_o t (0.05) POP_O t 1 POP_O t (0.03) rr_nfl_o t rr_relief _kind t (0.03) + WORKAGE t ( wage_n t 1 (0.10) cpi t 1 tfp_trend t 1 /0.67) Skorygowane R 2 = 0.32 S.E. równania = Test LM (p-value) = Próba: 1996q1-2008q4

47 Rynek pracy Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

48 Rynek pracy Płace - rozwiazanie długookresowe ustalane w procesie negocjacji pomiędzy przedsiębiorstwami a pracownikami (bargaining process), determinowane przez długookresowe relacje odpowiadajace podaży pracy i popytowi na pracę, a także przez krótkookresowe wahania produktywności pracy oraz stopy bezrobocia, wage_nt = (1/0.67) tfp_trend t + cpi t 0.5 (GR_VAT _TR t +(W _ENER t + W _CORE t ) GR_EXT _TR t +W _CORE t GR_GAM_TR t ) 0.88 UNRATE t rr_unemp t (GR_PIT _TR t +GR_HC_TR t + GR_EMP_TR t ) 0.5 GR_CORP_TR t 0.11 rr_rem t pop_y t POP_Y t POP t minw t WAGE_N - przeciętna płaca nominalna brutto w gospodarce, TFP_TREND - ogólna produktywność czynników wytwórczych (trend), CPI - indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych, GR_VAT _TR - efektywna stawka podatku VAT, W _ENER - waga cen energii w koszyku CPI, W _CORE - waga inflacji bazowej w koszyku CPI, GR_EXT _TR - efektywna stawka podatków akcyzowych, GR_GAM_TR - efektywna stawka opodatkowania dla podatku od gier losowych, UNRATE - stopa bezrobocia, RR_UNRATE - stopa zastapienia dla bezrobotnych (w tym zasiłków dla bezrobotnych), GR_PIT _TR - efektywna stawka podatku dochodowego PIT, GR_HC_TR - efektywna stawka

49 Rynek pracy NAWRU określone jednoznacznie przez poziomy popytu oraz podaży pracy w równowadze, wrażliwość NAWRU na procesy zachodzace w gospodarce zależy w głównej mierze od udziału siły roboczej w tworzeniu PKB oraz od elastyczności płac względem stopy bezrobocia, NAWRU t = ( ) 1 ((cpi t pva t + (0.08/0.68) d04q3 0.5 (GR_VAT _TR t + (W _ENER t + W _CORE t ) GR_EXT _TR t +W _CORE t GR_GAM_TR t )) (GR_PIT _TR t +GR_HC_TR t + GR_EMP_TR t + GR_CORP_TR t ) rr_unemp t ( POP_Y t ) minw t POP t (pimp t + GR_TAR_TR t pva t ( EMP_A t LF t ) + (1 0.67) [lf t k_n t ] +((1/0.67) 1) tfp_trend t rr_rem t ) NAWRU - stopa bezrobocia równowagi, PVA - deflator wartości dodanej, DxxQy - zmienna zero-jedynkowa podtrzymana przyjmujaca wartośc 1 od kwartału y roku xx, PIMP - deflator importu, GR_TAR_TR - efektywna stawka ceł importowych, EMP_A - zatrudnienie w rolnictwie, LF - aktywni zawodowo ogółem, KN - kapitał produkcyjny netto, TFP_TREND - ogólna produktywność czynników wytwórczych (trend),

50 Rynek pracy Płace - rozwiazanie krótkookresowe krótkookresowe odchylenia płac od rozwiazania długookresowego sa zwiazane ze sztywnościa płac, zmianami produktywności pracy oraz zmianami poziomu stopy bezrobocia, wage_n t = 0.05 (wage_n t 1 wage_nt 1) (0.02) Skorygowane R 2 = 0.74 S.E. równania = Test LM (p-value) = Próba: 1996q1-2008q (pva t 1 pvat 1) (0.03) (0.12) wage_n t 1 + (1 0.73) cpi t 1 (0.12) +(1 0.73) ( gdp t 1 emp_na t 1 ) 0.28 UNRATE t 1 (0.11) (0.21) ULCNA - jednostkowe koszty pracy poza rolnictwem indywidualnym, GDP - produkt krajowy brutto, EMP_NA - zatrudnienie poza rolnictwem,

51 Sektor zewnętrzny Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

52 Sektor zewnętrzny Ogólna charakterystyka sektora zewnętrznego proces konwergencji realnej i integracji handlowej sa interpretowane łacznie, kurs walutowy równowagi zapewnia stabilizację poziomu aktywów zagranicznych netto w stosunku do PKB na poziomie równowagowym, optymalne dostosowywanie się kursu walutowego w warunkach dywergencji krajowej stopy wzrostu gospodarczego w stosunku do wzrostu w krajach głównych partnerów handlowych oraz zakres dopasowania poziomu aktywów zagranicznych netto sa determinowane przez skalę przenoszenia się wahań kursu na ceny handlu zagranicznego (pass-through) oraz cenowa elastyczność importu i eksportu, skumulowana suma bieżacego poziomu bilansu obrotów bieżacych (wraz z bilansem kapitałowym) oraz przeszłych wartości tej kategorii określa bieżacy poziom aktywów zagranicznych netto po uwzględnieniu zmian wyceny skumulowanych aktywów zwiazanych ze zmiana poziomu kursu walutowego (valuation effects).

53 Sektor zewnętrzny Eksport i import - rozwiazanie długookresowe aktywność eksportowa przedsiębiorstw proporcjonalna do krajowego produktu potencjalnego, gdp_exp = gdp_ext t gdp_pot t 0.78 pexp t (pva_ext t + s_neer t) D04Q03 import dóbr i usług proporcjonalny do produktu potencjalnego w krajach głównych partnerów handlowych Polski, gdp_imp = gdp t gdp_ext_pot t 1.52 (pimp t + GR_TAR_TR t pva t) D04Q3 GDP_EXP - wolumen eksportu, GDP_EXT - PKB za granica (średnia ważona PKB w strefie euro, Wlk. Brytanii i Stanach Zjednoczonych), GDP - produkt krajowy brutto,

54 Sektor zewnętrzny Ceny eksportu i importu - rozwiazanie długookresowe Cenu eksportu pexp t = pva_ext t + s_neer t s_reer t D04Q3 PEXP - deflator eksportu, PVA_EXT - deflator wartości dodanej za granica, S_NEER - nominalny efektywny kurs walutowy, S_REER - realny efektywny kurs walutowy, DxxQy - zmienna zero-jedynkowa podtrzymana przyjmujaca wartość 1 od kwartału y roku xx, Ceny importu pimp t = pva t GR_TAR_TR t s_reer t D04Q3 PIMP - deflator importu, PVA - deflator wartości dodanej, GR_TAR_TR - efektywna stawka ceł importowych, Ceny importu po wyłaczeniu cen ropy i gazu pimp_core t = (pimp t 0.07 (p_oil t + s_usd_pln t) 0.03 (p_gas t + s_usd_pln t))/0.90 PIMP_CORE - deflator importu po wyłaczeniu cen ropy i gazu, P_OIL - cena ropy BRENT, S_USD_PLN - kurs USD/PLN, P_GAS - ceny gazu na runkach światowych (cena 1000m 3 gazu rosyjskiego),

55 Sektor zewnętrzny Kurs walutowy równowagi s_reer_eq t = ((1 1.51)/( ) ( gdp_pot t gdp_ext_pot t ) + (1/( )) ( TCAB t CAB_TRANS_INC_GDP t )/OPEN t +(1/( ) )) GR_TAR_TR t S_REER_EQ - realny efektywny kurs walutowy równowagi, GDP_POT - produkt potencjalny, GDP_EXT _POT - produkt potencjalny za granica (średnia ważona produktu potencjalnego w strefie euro, Wlk. Brytanii i Stanach Zjednoczonych), TCAB - równowagowy poziom bilansu obrotów bieżacych w stosunku do PKB, CAB_TRANS_INC_GDP - saldo transferów i dochodów bilansu obrotów bieżacych w stosunku do PKB, OPEN - suma eksportu i importu w stosunku do PKB, GR_VAT _TR - efektywna stawka podatku VAT,

56 Sektor zewnętrzny NFA i bilans płatniczy Wartość aktywów zagranicznych netto wyrażona w złotych: NFA t = NFA t 1 + NFA t 1 ( S_NEER t S_NEER t 1 1) +CAB_ t S_EUR_PLN t NFA t _GDP t = NFA t /GDP_N t NFA - wartość aktywów zagranicznych netto wyrażona w złotych, CAB - bilans obrotów bieżacych (wraz z bilansem kapitałowym) wyrażony w euro, S_EUR_PLN - kurs EUR/PLN, NFA_GDP - relacja aktywów zagranicznych netto do PKB, Bilans obrotów bieżacych (wraz z bilansem kapitałowym): CAB t = CAB_NT t + CAB_TRANS_EUR_NOREM t +CAB_INC_EUR_NOREM t + REM_BALANCE t CAB_NT - bilans handlowy wyrażony w euro, CAB_TRANS_EUR_NOREM - saldo transferów bilansu obrotów bieżacych wyrażone w euro (bez przekazów zarobków), CAB_INC_EUR_NOREM - saldo dochodów bilansu obrotów bieżacych wyrażone w euro (bez przekazów zarobków), REM_BALANCE - saldo przekazów zarobków z zagrnicy,

57 Sektor zewnętrzny Bilans płatniczy - bieżacy vs równowagowy Bilans handlowy: CAB_NT t = (GDP_EXP t PEXP t GDP_IMP t PIMP t)/s_eur_pln t Poziom bilansu obrotów bieżacych w stosunku do PKB: CAB_GDP t = CABt S_EUR_PLNt GDP_N t Równowagowy poziom bilansu obrotów bieżacych w stosunku do PKB: TCAB t = ( 2.6 NFA_GDP t 1 ) + (NFA_GDP t 1 ) ((1 + INF_TARGET t) 0.25 ) 1 + gdp_pot t NFA_GDP t 1 ((1 + INF_TARGET t) )/((1 + INF_TARGET t) gdp_pot t) TCAB - równowagowy poziom bilansu obrotów bieżacych w stosunku do PKB, INF _TARGET - cel inflacyjny,

58 Sektor zewnętrzny Eksport i import - rozwiazanie krótkookresowe gdp_exp t = gdp_ext t 0.12 (gdp_exp t 1 gdp_exp t 1 ) (0.07) (gdp_exp t 1 gdp_ext t 1 ) (0.15) Skorygowane R 2 = 0.02 S.E. równania = Q test (p-value) = Próba: 1996q2-2008q (0.14) (pexp t 1 pva t 1 ) (1.34) gdp_pot t 1 (0.32) (gdp_ext t 1 tfp_ext t 1 ) 0.67 gdp_imp t = gdp t 0.13 (gdp_imp t 1 gdp_imp t 1 ) (0.05) Skorygowane R 2 = 0.73 S.E. równania = Test Q (p-value) = Próba: 1995q2-2008q (pimp t + GR_TAR_TR t pva t ) (0.09) log((0.4 GFCF t CONP t CONGOV t (0.22) +0.4 GDP_EXP t )/TFP_TREND 0.67 t ) TFP_EXT - ogólna produktywność czynników wytwórczych za granic a, GFCF - nakłady brutto na środki trwałe, CONP - spożycie indywidualne gospodarstw domowych, CONGOV - spożycie zbiorowe,

59 Sektor zewnętrzny Ceny eksportu i importu - rozwiazanie krótkookresowe Skorygowane R 2 = 0.24 pexp t = 0.42 (pexp t 1 pexp t 1 ) (0.09) pva t s_reer t (0.18) (0.10) S.E. równania = Test Q (p-value) = Próba: 1995q3-2008q4 Skorygowane R 2 = 0.27 pimp t = 0.33 (pimp t 1 pimp t 1 ) (0.08) pva t s_reer t (0.17) (0.09) (0.7 (p_oil t 1 + s_usd_p ln t 1 ) (0.02) +0.3 (p_gas t 1 + s_usd_p ln t 1 )) S.E. równania = Test Q (p-value) = Próba: 1995q3-2008q4

60 Sektor zewnętrzny Kurs walutowy - rozwiazanie krótkookresowe Skorygowane R 2 = 0.31 S.E. równania = Test LM (p-value) = Próba: 2001q1-2008q4 s_reer t = 0.33 (s_reer t 1 s_reer_eq t ) (0.12) (0.07) 0.69 (I_3MR_PVA t I_3MR_EXT t ) (0.32) 1.67 GAP t G_BALANCE_GDP t (0.52) (2.12) 1.18 CAB_GDP t (0.59) 0.67 (I_5Y INF_TARGET t I_5Y _EUR t 0.02) (0.78) I_3MR_PVA - realna 3 miesięczna stopa procentowa (deflowana deflatorem wartości dodanej brutto), I_3MR_EXT - realna 3 miesięczna stopa procentowa za granica (deflowana deflatorem wartości dodanej brutto), GAP - luka popytowa, G_BALANCE_GDP - bilans SFP (% PKB), GDP_N - nominalny produkt krajowy brutto, I_5Y - rentowność 5 letnich bonów skarbowych, I_5Y _EUR - rentowność 5 letnich niemieckich bundów,

61 Popyt i podaż zagregowana Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

62 Popyt i podaż zagregowana Podstawowa tożsamość rachunków narodowych Realny produkt krajowy brutto (realny PKB) GDP t = CONP t + CONGOV t + GFCF t +INV t + GDP_EXP t GDP_IMP t GDP - produkt krajowy brutto, CONP - spożycie indywidualne, CONGOV - spożycie zbiorowe, GFCF - nakłady inwestycyjne, INV - zmiana zapasów, GDP_EXP - eksport towarów i usług, GDP_IMP - import towarów i usług, Nominalny produkt krajowy brutto (nominalny PKB) GDP_N t = CONP_N t + CONGOV _N t + GFCF_N t +INV _N t + GDP_EXP_N t GDP_IMP_N t = CPI t CONP t + PCONGOV t CONGOV t +GFCF_N t + PVA t INV t + PEXP t GDP_EXP t PIMP t GDP_IMP t X_N - zmienna w ujęciu nominalnym X, CPI - indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI), PCONGOV - deflator spożycia zbiorowego, PVA - deflator wartości dodanej, PEXP - ceny eksportu, PIMP - ceny importu,

63 Popyt i podaż zagregowana Nakłady brutto na środki trwałe GFCF t = GFCF _P t + GFCF_G t + GFCF _H t GFCF _N t = PVA t (1 + GR_VAR_TR t ) GFCF _P t +PGFCF _G t GFCF _G t +PGFCF _H t GFCF _H t GFCF _P - nakłady brutto na środki trwałe przedsiębiorstw, GFCF _G - nakłady inwestycyjne publiczne, GFCF _H - nakłady inwestycyjne na mieszkania, GR_VAR_TR - efektywna stopa opodatkowania pośredniego towarów (VAT), PGFCF_G - deflator inwestycji sektora finansów publicznych, PGFCF_H - deflator inwestycji mieszkaniowych,

64 Popyt i podaż zagregowana Deflator PKB, produkt potencjalny i luka popytowa Deflator PKB Produkt potencjalny PGDP t = GDP_N t GDP t GDP_POT t = (LF _EQ t POP t (1 NAWRU t )) 0.67 Luka popytowa (KN t ) (1 0.67) TFP_TREND t GAP t = GDP t GDP_POT t 1 PGDP - deflator PKB, GDP_POT - produkt potencjalny, LF _EQ - stopa aktywności zawodowej równowagi, POP - populacja BAEL, NAWRU - stopa bezrobocia równowagi, KN - kapitał produkcyjny netto, TFP_TREND - ogólna produktywność czynników wytwórczych, GAP - luka popytowa,

65 Ceny i koszty Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

66 Ceny i koszty Ceny - rozwiazanie długookresowe (1) Deflator wartości dodanej: Inflacja bazowa: pvat = ulcna t + (1 0.68) (pimp t +GR_TAR_TR t ) D04Q3 corecpi t = ulcna t + (1 0.53) (pimp_core t +GR_TAR_TR t ) + GR_VAT _TR t + GR_GAM_TR t +GR_EXT _REST _TR t BS_TREND t PVA - deflator wartości dodanej, ULCNA - jednostkowe koszty pracy poza rolnictwem, PIMP c - deflator importu skorygowany o wahania kursu złotego równowagi, GR_TAR_TR - efektywna stawka celna, DxxQy - zmienna zero-jedynkowa podtrzymana przyjmujaca wartość 1 poczawszy od kwartału y roku xx, CORECPI - indeks inflacji bazowej po wyłaczeniu cen żywności i energii, PIMP_CORE - deflator importu po wyłaczeniu cen ropy i gazu, GR_VAT _TR - efektywna stopa opodatkowania pośredniego towarów (VAT), GR_GAM_TR - efektywna stopa podatków do gier losowych, GR_EXT _REST _TR - akcyza na alkohol, papierosy, samochody i inne, BS_TREND - trend kwantyfikujacy szybszy wzrost inflacji bazowej niż jej determinant kosztowych na poczatku próby obcięty od 2 kw. 2002

67 Ceny i koszty Ceny - rozwiazanie długookresowe (2) Ceny żywności: foodcpi t = (p_food t + s_usd_pln t ) Ceny energii, gazu i paliw: +(1 0.41) corecpi t GR_VAT _TR t enercpit = (p_ener t + s_usd_pln t +GR_VAT _TR t ) + (1 0.27) (corecpi GR_EXT _REST _TR t ) + GR_EXT _ENER_TR t FOODCPI - indeks poziomu cen żywności i napojów alkoholowych, P_FOOD_BASE - indeks poziomu cen żywności na rynkach światowych, S_USD_PLN - poziom kursu walutowego USD/PLN skorygowany o wahania kursu złotego równowagi, S_REER_EQ - realny efektywny kurs złotego równowagi, ENERCPI - poziom indeksu cen energii elektrycznej i gazu oraz paliw do prywatnych środków transportu, P_ENER - poziom indeksu cen energii na rynkach światowych, GR_EXT _ENER_TR - akcyza na alkohol, papierosy, samochody i inne,

68 Ceny i koszty Deflator wartości dodanej - rozwiazanie krótkookresowe pva t = ((1 + inf _target t+2 ) ) ( ) pva t 1 (0.05) (0.05) (0.06) pva t ulcna t 1 (0.05) (0.06) +( ) 0.31 (pimp t 1 + GR_TAR_TR t 1 ) (0.06) 0.05 (pva t 1 pvat 1 ) (0.009) I04Q2 t (0.004) Skorygowane R 2 = 0.45 S.E. równania = J statistic(p-value) = 0.1 Próba: 1997q4-2008q4 INF _TARGET - 4-okresowa średnia ruchoma dla celu inflacyjnego, IxxQy - jednookresowa zmienna zero-jedynkowa dla kwartału y roku xx,

69 Ceny i koszty Inflacja bazowa -rozwiazanie krótkookresowe corecpi t = ((1 + inf _target t+2 ) ) ( (2.01) (0.05) (0.05) (0.65) ) corecpi t 1 (0.04) (0.06) (2.01) (0.06) corecpi t ulcna t 1 (0.05) (0.65) (0.03) (0.06) (1 0.53) (pimp_core t 1 + GR_TAR_TR t 1 ) (0.03) (0.06) ( 0.05) (corecpi t 1 corecpit 1 ) (0.14) (0.01) Skorygowane R 2 = 0.92 S.E. równania = J statistic(p-value) = 0.1 Próba: 1997q4-2008q4

70 Ceny i koszty Ceny żywności i ceny energii, gazu i paliw - rozwiazanie krótkookresowe Skorygowane R 2 = 0.48 S.E. równania = 0.01 LM test (p-value) = 0.12 Próba: 1996q2-2008q4 foodcpi t = 0.58 foodcpi t corecpi t 1 (0.12) (0.12) 0.13 (foodcpi t 1 foodcpi t 1 ) (0.04) +( ) (0.12) (0.12) (p_food_base + s_usd_p ln s_reer_eq) Skorygowane R 2 = 0.25 S.E. równania = 0.01 LM test (p-value) = 0.17 Próba: 1996q2-2008q4 enercpi t = 0.25 enercpi t (enercpi t 1 enercpi t 1 ) (0.12) (0.06) (p_ener t + s_usd_p ln t s_reer_eq) (0.01) +( ) (corecpi t GR_EXT _REST _TR t ) (0.12) (0.02) +(1 0.25) GR_EXT _ENER_TR t (0.12)

71 Sektor fiskalny Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

72 Sektor fiskalny Nominalne dochody sektora finansów publicznych GR_N t = GR_PROD_TAX_N t + GR_INC_TAX_N t +GR_TCONTR_N t + GR_PROP_INC_N t +GR_OTHER_CURT _N t + GR_OUTPUT _N t +GR_CAP_TRANS_N t GR_N - dochody SFP ogółem, GR_PROD_TAX_N - wpływy z podatków zwiazanych z produkcja i importem, GR_INC_TAX_N - wpływy z podatków od dochodów, majatku itp., GR_TCONTR_N - składki na ubezpieczenia społeczne, GR_PROP_INC_N - dochody SFP z tytułu własności 1, GR_OTHER_CURT _N - inne transfery bieżace, GR_OUTPUT _N - przychody SFP ze sprzedaży, GR_CAP_TRANS_N - transfery kapitałowe SFP. 1 (odsetki, dochód podzielony przedsiębiorstw i inwestycji finansowych (m.in. dywidendy), reinwestowane dochody z inwestycji zagranicznych bezpośrednich, renty gruntowe i czynsze)

73 Sektor fiskalny Nominalne wydatki sektora finansów publicznych GE_N t = GE_RELIEF_KIND_N t + GE_SOC_CASH_N t +GE_SUB_FARM_N t + GE_SUB_NOFARM_N t +GE_OTHER_TRANS_N t + GE_EU_N t +GE_FIN_N t + GE_WF _N t + GE_CON_N t +GE_GFCF _N t + GE_CAP_TRANS_N t GE_N - wydatki SFP ogółem, GE_RELIEF_KIND_N - wydatki SFP na transfery socjalne w naturze, GE_SOC_CASH_N - wydatki SFP na pieniężne świadczenia społeczne, GE_SUB_FARM_N - dotajcje SFP dla rolników, GE_SUB_NOFARM_N - pozostałe dotacje SFP (bez środków na współfinansowanie funduszy unijnych dla rolników), GE_OTHER_TRANS_N - inne transfery bieżace SFP bez składki unijnej, GE_EU_N - składka unijna (bez VAT,cła i opłat cukrowych), GE_FIN_N - koszty obsługi długu, GE_WF _N - koszty zwiazane z zatrudnieniem: wynagrodzenia i składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawców, GE_CON_N - zużycie pośrednie, GE_GFCF _N - wydatki SFP na nakłady brutto na środki trwałe, GE_CAP_TRANS_N - transfery kapitałowe SFP.

74 Sektor fiskalny Nominalne wydatki socjalne GE_SOC_CASH_N = GE_PENSIONS_N (1 G_REF ) OFE_N +GE_UNEMP_N + GE_FAMILY _N +GE_PRERETIREMENT _N +GE_RELIEF_REST _N +GE_SOCSECURITY _N GE_SOC_CASH_N - wydatki SFP na pieniężne świadczenia społeczne, GE_PENSIONS_N - emerytury i renty z FUS, KRUS i budżetu państwa, G_REF - udział emerytur i rent wypłacanych przez SFP, OFE_N - transfery SFP do OFE, GE_UNEMP_N - zasiłki dla bezrobotnych i składki na ubezpieczenie społeczne płacone od nich, GE_FAMILY _N - wydatki SFP na świadczenia rodzinne i przypadajace na nie składki na ubezpieczenie społeczne, GE_PRERETIREMENT _N - wydatki SFP na świadczenia przedemerytalne, GE_RELIEF_REST _N - wydatki SFP na pozostałe świadczenie społeczne, GE_SOCSECURITY _N - wydatki SFP na zasiłki wypłacane z ubezpieczenia społecznego oraz stypendia,

75 Sektor fiskalny Deficyt i dług publiczny sektora finansów publicznych Saldo sektora finansów publicznych: G_BALANCE_N t = GR_N t GE_N t Dług sektora finansów publicznych: G_DEBT _N = G_DEBT _DOM_RES_N + G_DEBT _DOM_NRES_N +G_DEBT _FOR_RES_N + G_DEBT _FOR_NRES_N G_BALANCE_N - saldo SFP, G_DEBT _N - zadłużenie SFP (po konsolidacji), G_DEBT _DOM_RES_N - zadłużenie SFP w walucie krajowej wobec rezydentów, G_DEBT _DOM_NRES_N - zadłużenie SFP w walucie krajowej wobec nierezydentów, G_DEBT _FOR_RES_N - zadłużenie SFP w walutach obcych wobec rezydentów, G_DEBT _FOR_NRES_N - zadłużenie SFP w walutach obcych wobec nierezydentów,

76 Sektor fiskalny Koszty obsługi długu publicznego Całkowity koszt obsługi długu sektora finansów publicznych: GE_FIN_N t = GE_INT _DOM_RES_N t + GE_INT _DOM_NRES_N t +GE_INT _FOR_RES_N t + GE_INT _FOR_NRES_N t GE_FIN_N - odsetki - koszty obsługi długu, GE_INT _DOM_RES_N - odsetki od długu w walucie krajowej wobec rezydentów, GE_INT _DOM_NRES_N - odsetki od długu w walucie krajowej wobec nierezydentów, GE_INT _FOR_RES_N - odsetki od długu w walutach obcych wobec rezydentów, GE_INT _FOR_NRES_N - odsetki od długu w walutch obcych wobec nierezydentów. Odsetki od długu w walucie krajowej: GE_INT _DOM_N t G_DEBT _DOM_N t W _SHORT _DOM t I_3M t +(1 W _SHORT _DOM t ) I_5Y t GE_INT _DOM_N - odsetki od długu w walucie krajowej, W _SHORT _DOM - zmienna kontrolujaca stopień przełożenia się zmian krótkookresowej (3 miesięcznej) stopy procentowej na zmiany kosztów obsługi długu w walucie krajowej, I_5Y t - rentowność bundów niemieckich wygładzona 20 kwartalna średnia ruchoma,

77 Sektor fiskalny Koszt obługi długu (2) Odsetki od długu w walutch obcej: GE_INT _FOR_N t 5 G_DEBT _FOR_N t 4i i=1 I_5Y _EUR t 4i (GDEBT _EXCHANGE t t 4i /GDEBT _EUR t 4i t 4i ) GE_INT _FOR_N - odsetki od długu w walutch obcych, I_5Y _EUR - rentowność 5-letnich Bundów niemieckich, GDEBT _EUR - dług zagraniczny nominowany w EUR, GDEBT _EXCHANGE - efektywny kurs walutowy wyznaczony dla długu denominowanego w walutach obcych, GDEBT _EXCHANGEt s = GDEBT _EUR s S_EUR_PLN t +(1 GDEBT _EUR s ) S_USD_PLN t S_EUR_PLN - poziomu kursu walutowego EUR/PLN, S_USD_PLN - poziomu kursu walutowego USD/PLN.

78 Sektor fiskalny Polityka fiskalna Reguła polityki fiskalnej domyka model, Tak długo, jak reguła polityki fiskalnej jest pasywna, relacja dochodów oraz wydatków SFP do PKB utrzymuje się na stałym poziomie.

79 Polityka pieniężna oraz stopy procentowe Plan prezentacji 3 Struktura modelu Sektor produkcji Sektor gospodarstw domowych Podaż pracy Rynek pracy Sektor zewnętrzny Popyt i podaż zagregowana Ceny i koszty Sektor fiskalny Polityka pieniężna oraz stopy procentowe

80 Polityka pieniężna oraz stopy procentowe Reguła polityki pieniężnej i stopy procentowe I_3M t = 0.86 (0.02) Skorygowane R 2 = 0.99 S.E. równania = J statistic(p-value) = Próba: 2000q3-2008q (0.36) I_3M t 1 + ( (I_3MR_EQ t + INF t+1 )) (0.02) INF t+1 INF_TARGET t GAP t (0.15) Skorygowane R 2 = 0.94 S.E. równania = J statistic(p-value) = Próba: 1999q1-2008q4 I_5Y t = 1 17 I_3M t + ( ) I_5Y t (0.002) I_3M - WIBOR 3M, I_3MR_EQ - realna stopa procentowa WIBOR3M równowagi, INF - indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI), INF _TARGET - cel inflacyjny wygładzony 4-okresowa średnia ruchoma, GAP - luka popytowa, I_5Y - rentowność 5-letnich obligacji skarbowych.

81 Polityka pieniężna oraz stopy procentowe Popyt na pieniadz m3 t = 1.25 (I_3M t 1 I_5Y t 1 ) 1.47 gdp_n t m3 t = 0.34 (m3 t 1 m3 t 1) (0.09) (0.13) m3 t gdp_n t (0.22) s_neer t 1 ) (0.05) Skorygowane R 2 = 0.34 S.E. równania = LM test (p-value) = Próba: 2000q3-2008q4 M3 - podaż pieniadza - agregat monetarny M3+, GDP_N - nominalny produkt krajowy brutto, S_NEER - nominalny efektywny kurs złotego,

82 Plan prezentacji 1 Wstęp 2 Baza danych 3 Struktura modelu 4 Analiza reakcji na impulsy 5 Ocena niepewności 6 Podsumowanie

83 Impuls monetarny* *Impuls monetarny został zdefiniowany jako nieoczekiwane podniesienie krótkookresowej stopy procentowej o 100 punktów bazowych w jednym kwartale.

84 Impuls kursowy* *Impuls monetarny został zdefiniowany jako nieoczekiwana aprecjacja realnego (i nominalnego) efektywnego kursu walutowego o 10% w jednym kwartale.

85 Impuls fiskalny* *Impuls fiskalny został zdefiniowany jako nieoczekiwane obniżenie zakupów dóbr i usług przez SFP, równoważne 1% PKB, przez cztery kolejne kwartały.

86 Plan prezentacji 1 Wstęp 2 Baza danych 3 Struktura modelu 4 Analiza reakcji na impulsy 5 Ocena niepewności 6 Podsumowanie

87 Procedura oceny ryzyka prognozy Ocena przyszłej niepewności prognozowanej zmiennej wokół jej centralnej ścieżki zależy od: przeszłych błędów prognoz, postaci modelu, oczekiwanej zmianie niepewności prognoz zmiennych egzogenicznych. Wybór zestawu zaburzanych zmiennych egzogenicznych dla oceny niepewności inflacji i wzrostu PKB, podyktowany jest następujacymi przesłankami: zmienna powinna w znaczacym stopniu determiniwać niepewność inflacji i wzrostu PKB (na podstawie analizy mnożnikowej modelu), niepewność zmiennej powinna się istotnie zmieniać między rundami prognostycznymi, niepewność zmiennej powinna być łatwa do interpretacji i wyznaczenia w sposób ilościowy.

88 Procedura oceny ryzyka prognozy c.d. Zaburzane zmienne egzogeniczne: Ceny ropy naftowej na rynkach światowych Ceny gazu ziemnego na rynkach światowych Ceny węgla kamiennego na rynkach światowych Poziom kursu walutowego USD/PLN Stopa procentowa 3M w strefie euro Stopa procentowa 3M w USA Ceny żywności na rynkach światowych Produkt krajowy brutto za granica (ważony PKB głównych partnerów handlowych Polski) Produkt potencjalny za granica (ważony produkt potencjalny głównych partnerów handlowych Polski) Deflator wartości dodanej za granic a (ważony deflator wartości dodanej głównych partnerów handlowych Polski)

89 Symulacje zmiennych egzogenicznych Symulowane ścieżki przebiegu zmiennych egzogenicznych powinny posiadać następujace własności: wartość oczekiwana zmiennej w symulacjach powinna być zgodna z wartościami podanymi przez eksperta, wartość oczekiwana szoków wynosi zero, zachowanie wzorca autokorelacji z próby, zachowanie wzorcja korelacji krzyżowych z próby.

90 Przykład symulacji ścieżek zmiennej egzogenicznej

91 Symulacje zmiennych egzogenicznych przykład ilustrujacy Niepewność wynikajaca z przeszłych błędów prognoz Końcowy wynik

92 Plan prezentacji 1 Wstęp 2 Baza danych 3 Struktura modelu 4 Analiza reakcji na impulsy 5 Ocena niepewności 6 Podsumowanie

93 Podsumowanie Zmiany wprowadzone w modelu były inspirowane faktem stopniowej konwergencji i integracji polskiej gospodarki z gospodarka globalna, W porównaniu do poprzedniej wersji modelu osiagnięto większa spójność specyfikacji bloku handlu zagranicznego i kursu równowagi, Zaleta modelu jest bezpośrednie ujęcie zjawisk (np. napływ dochodów z pracy za granica) i regulacji (np. fundusze strukturalne) zwiazanych z członkostwem Polski w Unii europejskiej, Obecna wersja modelu oferuje nie tylko lepsze własności symulacyjne, ale stanowi także lepsze narzędzie prognostyczne w warunkach silnych fluktuacji popytu globalnego i średniookresowej zmienności kursu walutowego.