SPIS TREŚCI 1. Wstęp - 3-2. Zabezpieczenie imprez masowych - mecze piłkarskie - 4 - Kazimierz Greń - Prezes Podkarpackiego Związku Piłki Nożnej 3. Omówienie założeń podkarpackiego programu prewencyjnego Pseudokibic oraz poruszenie aspektów jego realizacji nadkom. Krzysztof Piskor - specjalista Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Rzeszowie 4. Podstawy prawne współpracy szkół z instytucjami na rzecz bezpieczeństwa i wychowania dzieci i młodzieży Dorota Eckhardt-Szpunar - wizytator Kuratorium Oświaty w Rzeszowie 5. Stan bezpieczeństwa podczas masowych imprez sportowych na terenie województwa podkarpackiego w 2008 r. kom. Mariusz Dzioba - ekspert Sztabu Policji Komendy Wojewódzkiej Policji w Rzeszowie
Rzeszów; 9 marca 2009 roku Szanowni Państwo! Witam serdecznie wszystkich przybyłych na dzisiejsze seminarium tematycznie związanego z bezpieczeństwem imprez masowych. Poprawa bezpieczeństwa na imprezach masowych jest jednym z istotnych elementów budowania systemu zabezpieczenia imprez sportowych. Zakłócenia porządku publicznego - burdy zdarzają się nie tylko na stadionach podczas imprez, ale również przed i po imprezach, na terenach sąsiadujących ze stadionem i w środkach transportu. Przyczyny tych zjawisk są bardzo złożone, a podejmowane działania prewencyjne powinne być wielokierunkowe, kompleksowe, ciągłe i obejmować przede wszystkim edukację kibiców od lat najmłodszych. Ostatnia nowelizacja ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych zaostrzyła warunki zabezpieczenia imprez masowych m. in. także w perspektywie przygotowań Polski do EURO 2012. Znowelizowane przepisy dają gwarancję, że polskie stadiony, w tym podkarpackie, będą bezpieczne, a chuligańskie ekscesy skutecznie będą eliminowane poprzez prawne zakazy wobec ukaranych za wykroczenia podczas imprezy sportowej. Dzisiejsze seminarium jest pierwszym z planowanych spotkań na temat poprawy bezpieczeństwa na imprezach sportowych a zaproszeni goście i prelegenci podzielą się swoimi doświadczeniami w tym zakresie. ZABEZPIECZENIE IMPREZ MASOWYCH MECZE PIŁKARSKIE - 3 -
Skrócone wystąpienie Pana Kazimierza Grenia Prezesa Podkarpackiego Związku Piłki Nożnej w Rzeszowie Do działań leżących u podstawy właściwych zachowań na stadionie bardzo dużą rolę do spełnienia ma szkoła, nauczyciele i wychowawcy. Coraz częściej stadion i klub sportowy bywa utożsamiany ze źródłem deprawacji młodych ludzi, postrzegany jako miejsce, w którym dzieci i młodzież nie powinny być wpuszczane bez rodziców, ich wiedzy i zgody. To właśnie ci kilkunastoletni bywalcy stadionów, występując w charakterze kibiców ulubionego klubu są od niedawna głównym źródłem ekscesów i wyczynów chuligańskich. Szkoła odpowiada instytucjonalnie w państwie nie tylko za kształcenie, lecz również, w nie mniejszym stopniu za wychowanie. Nawet częścią składowa nazwy tego przedmiotu w szkole jest wychowanie, a określenie "fizyczne" oznacza, że posługuje się ono głównie środkami fizycznymi. To co szkoła robi w tej materii ma niebagatelne znaczenie. Nie można powiedzieć, że szkoła w tym zakresie nic nie robi, lub robi niewiele. Dowodem na to są tysiące imprez sportowych i zwodów, które odbywają się na boiskach szkolnych i w szkolnych klubach sportowych. Mają one zawsze kulturalny i spokojny przebieg, zgodny z duchem fair play i hasła - niech wygra lepszy. Ponad 57 tysięcy nauczycieli wf i 44 tysiące nauczycieli religii w szkołach podstawowych i średnich spełnia na ogół dobrze nałożone na nich zadania. Nie wszędzie jednak istnieje pełne zrozumienie, że kształcenie sprawności fizycznej, rozwijanie tężyzny i hartu ducha, woli walki, poprawianie stanu zdrowia - nie wyczerpują celów, jakie chcemy osiągnąć. Ważne są także poglądy, które powinny być zaszczepiane na to, co można robić, a czego nie wolno. Instynkt walki powinien być rozładowany przez uprawianie sportu. Sport jest wysublimowaną formą walki, to jest takiej walki, w której przestrzega się ustalonych przepisów, a przez to nie prowadzi do likwidacji przeciwnika, jego zniszczenia i eliminacji. Sport zaspokaja potrzebę walki i zwyciężania. Szkoła powinna wzywać - Stań do walki sportowej. Pokaż, że jesteś lepszy, ale uznaj - 4 -
też, że zostałeś pokonany. Podaj rękę przed walka sportową i podziękuj za nią, gdy się zakończy, bez względu na to, czy tym razem zwyciężyłeś, czy zostałeś pokonany. Te zachowania należą do podstaw rytuału walki sportowej. Obok tej sportowej walki subkultura proponuje młodym ludziom, co innego. W społeczeństwo, które jest od czasu zakończenia II wojny światowej, jak nigdy dotąd jednolite narodowo ( nie ma problemu walk narodowościowych, między zwolennikami różnych religii czy ras) usiłuje wmówić się teorię, że wrogiem jest zwolennik innego klubu, z nim trzeba walczyć i jego zniszczyć. To teoria bzdurna i irracjonalna. Z takimi poglądami i teoriami szkoła musi ostro polemizować i stanowczo się z nimi rozprawiać. Szkoła powinna bardziej aktywnie i efektywnie walczyć i potępiać szerzącą się w środowisku uczniów pseudo kulturę kibica przychodzącego na mecz nie po to by obejrzeć widowisko sportowe, lecz po to by zniszczyć symbole przeciwnika, obrzucić go wyzwiskami, wszcząć bójkę ze zwolennikami innego klubu, zniszczyć ich fizycznie, lub by po prostu "powalczyć" z policją. W szkole należy kształtować rzetelne poglądy na to, czym jest kultura fizyczna, sport, widowisko sportowe, prawdziwy kibic sportowy, dopuszczalne formy dopingu, jak zachować się w trudnych sytuacjach na imprezach sportowych, rozrywkowych itp. To materiał na niekończące się rozmowy na lekcjach wychowawczych i nieustanne uwagi na lekcjach wf i podczas ich omówień. Prezes Podkarpackiego Związku Piłki Nożnej w Rzeszowie Kazimierz Greń - 5 -
ZAŁOŻENIA PODKARPACKIEGO PROGRAMU PREWENCYJNEGO PSEUDOKIBIC ORAZ PORUSZONE ASPEKTY JEGO REALIZACJI. Wystąpienie nadkom. Krzysztofa Piskor Specjalisty Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Rzeszowie Na terenie województwa podkarpackiego każdy nowo rozpoczęty sezon piłkarski związany jest z dużym prawdopodobieństwem występowania zdarzeń o charakterze przestępczym zarówno na stadionach piłkarskich, w ich obrębie, jak również na okolicznych osiedlach. Powodu takiego stanu rzeczy należy doszukiwać się w antagonizmach występujących w grupach nieformalnych, chęci wyżycia się, wyładowania agresji. Zachowania takie uzewnętrzniają się w postaci różnego rodzaju przestępstw takich jak: rozboje, pobicia, bójki itp. Nierzadko incydenty te przenoszą się na okoliczne osiedla, co stanowi poważne zagrożenie dla postronnych osób, które niekiedy stają się ofiarami działań grup. Często wybrykom o charakterze kryminalnym, których dopuszczają się szalikowcy, towarzyszy dewastacja oraz kradzież mienia zarówno publicznego, jak i prywatnego. Zachowania te często połączonesą ze spożywaniem alkoholu lub zażywaniem narkotyków. Młodzi ludzie nie zdają sobie również sprawy z konsekwencji prawnych swojego postępowania. W grupach tych panuje powszechne przekonanie o bezkarności popełnianych czynów. Dlatego też zasadne było zintensyfikowanie działań profilaktycznych ukierunkowanych na przeciwdziałanie tego typu zachowaniom. Adresatami tych działań jest młodzież szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych, a także ich rodzice. Właściwa edukacja rodziców jest bardzo istotnym elementem procesu wychowawczego młodego pokolenia, również w przedmiotowej tematyce. Często osoby dorosłe nie przywiązują zbytniej uwagi do tego, gdzie przebywa ich dziecko, w jakim towarzystwie się znajduje, co jest przedmiotem jego zainteresowania. Bierność postępowania rodziców staje się nie tylko przyczyną problemów w środowisku rodzinnym, ale również skutkuje wejściem młodego człowieka na drogę niezgodną z powszechnie obowiązującym prawem. Stąd też nasze działania powinny być realizowane wielokierunkowo. Istotnym elementem tych przedsięwzięć jest m. in. zaangażowanie szkół, przedstawicieli klubów sportowych, jak również samych - 6 -
piłkarzy, których aktywna postawa powinna przyczynić się do podniesienia efektywności działań profilaktycznych. W tym celu Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Rzeszowie wdrożył do realizacji program prewencyjny Pseudokibic. Przedsięwzięcie to, z założenia, powinno przede wszystkim przybrać formę prelekcji, organizowanych w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, prowadzonych przez policjantów wspólnie z funkcjonariuszami straży miejskiej lub gminnej, piłkarzy oraz przedstawicieli klubów sportowych. Zasadnym jest uczestnictwo w tych spotkaniach przedstawiciela samorządu terytorialnego (np. z Wydziału Promocji Kultury i Sportu, Wydziału Edukacji). Cele przyświecające realizacji powyższych przedsięwzięć to: edukacja prawna młodzieży oraz ich rodziców, uświadomienie odbiorcom konsekwencji prawnych związanych z kryminogenną działalnością oraz złamanie źle pojmowanej solidarności w nieformalnych grupach tzw. szalikowców, wiedza o społecznej szkodliwości, jaką za sobą niesie przemoc, wandalizm. Zasadne jest, w celu utrwalenia przekazanej wiedzy, rozpowszechnianie materiałów w postaci ulotek ostrzegawczo informacyjnych wśród grona adresatów. Ważnym elementem tego programu, w spotkaniach organizowanych z młodzieżą, jest uczestnictwo piłkarzy z drużyn, których pseudokibice są nastawieni do siebie antagonistycznie. Dlatego też w porozumieniu z klubami sportowymi zgodnie z założeniami, należy dążyć do tego, aby podczas prelekcji nie zabrakło właśnie takich piłkarzy. Zasadnym jest, w tym miejscu, podkreślić, że zawodnicy piłkarscy postrzegani są w kręgach kibiców jako ich idole, których darzą szacunkiem. Autorytet piłkarzy powinien wywrzeć w świadomości młodzieży pozytywny wpływ, który w przyszłości zaprocentuje znacznym ograniczeniem skali chuligaństwa nie tylko podczas rozgrywania imprez masowych, ale również na terenie miast oraz małych miejscowości. W przypadku braku możliwości pozyskania piłkarzy z klubów, których kibice są do siebie nastawieni antagonistycznie, celowym jest dożyć do tego, aby przeprowadzano spotkania z uczniami przy wykorzystaniu piłkarzy miejscowego klubu. Zadaniem piłkarzy jest przede wszystkim przedstawienie stanowiska, jakie reprezentują wobec chuligaństwa na stadionach. To właśnie oni powinni przekonać uczniów o tym, że pomiędzy zawodnikami nie ma antagonizmów. Podczas swojego wystąpienia powinni podkreślać, że pomiędzy nimi występuje rywalizacja, ale tylko podczas rozgrywanego meczu i ma ona charakter wyłącznie sportowy. - 7 -
Z kolei rola przedstawiciela klubu sportowego (dyrektora klubu, prezesa sekcji piłki nożnej) powinna sprowadzać się do poinformowania młodzieży z jak poważnymi konsekwencjami natury prawnej i finansowej boryka się dany klub sportowy w przypadku, gdy na stadionie dojdzie do czynów o charakterze chuligańskim połączonych m. in. z dewastacją mienia. Natomiast policjant, ewentualnie wspólnie z funkcjonariuszem straży miejskiej lub gminnej, powinien przede wszystkim przekazać uczniom informacje dotyczące odpowiedzialności prawnej, jaka grozi za popełnione czyny zabronione. Przedstawiciel samorządu terytorialnego, na takim spotkaniu, informuje młodzież, jakie podejście w tej kwestii mają władze samorządowe. Reasumując, zadaniem wyżej wymienionych osób jest wywarcie pozytywnego wpływu na środowisko miejscowych kibiców, co finalnie znajdzie odzwierciedlenie w poprawie bezpieczeństwa i porządku publicznego na danym terenie. Ważna jest również przestroga kierowana do młodzieży, która nie jest zaangażowana w działalność tych nieformalnych grup, celem ustrzeżenia jej przed zgubnym wpływem pseudokibiców. W tym miejscu jako pozytywny przykład w zakresie realizacji profilaktyki społecznej należy wskazać współpracę pomiędzy szkołami, klubami sportowymi Stali Rzeszów, Resovii Rzeszów a Komendą Miejską Policji w Rzeszowie. Już od kilku lat organizowane wspólnie spotkania w szkołach z młodzieżą odnoszą bardzo pozytywne efekty w dziedzinie bezpieczeństwa. Trzeba również wspomnieć o tym, że na spotkaniach z młodzieżą z terenu Rzeszowa bardzo duże zainteresowanie wzbudzają wystąpienia przede wszystkim piłkarzy. Kolejnym elementem, który sprzyja rozwojowi wszelkiego rodzaju patologii społecznych, w tym przestępczości jest zbyt mały zakres oferty zajęć kierowanych do młodzieży, z uwzględnieniem osób zaangażowanych lub popierających działalność nieformalnych grup. Ważnym elementem podczas realizacji wyżej opisanych spotkań jest wypromowanie przez dyrekcję oraz działaczy klubowych ofert różnego rodzaju zajęć sportowych, o których młodzież nie ma wiedzy. Przedstawienie atrakcyjności tych dyscyplin oraz korzyści jakie ich uprawianie za sobą niesie, powinno zachęcić młodych ludzi do skorzystania z nich. Ważne jest to, aby z podejmowanymi inicjatywami wyjść naprzeciw oczekiwaniom młodzieży. Ażeby w ten sposób przyczynić się do właściwego zagospodarowania czasu wolnego młodzieży, z dala od narkotyków, alkoholu oraz zachowań stwarzających zagrożenie dla danego środowiska. - 8 -
Mając na uwadze potrzebę dokonania oceny stopnia realizacji programu prewencyjnego Pseudokibic przez poszczególne Komendy Miejskie i Powiatowe Policji województwa podkarpackiego zebrano informacje z poszczególnych jednostek. Informacje ujęte w sprawozdaniach obejmowały okres od wdrożenia na danym terenie powyższego programu prewencyjnego. Z danych przytoczonych przez poszczególne jednostki Policji wynika, że podmiotami zaangażowanymi w realizację programu są głównie kluby sportowe, samorządy terytorialne, szkoły oraz lokalne media. Niemniej jednak należy zaznaczyć, że stopień zaangażowania klubów sportowych, samorządów lokalnych oraz szkół jest na różnym poziomie, w zależności od powiatu. Na terenie województwa podkarpackiego program prewencyjny Pseudokibic jest realizowany w powiecie: stalowowolskim, niżańskim, krośnieńskim, przemyskim, rzeszowskim, leskim, tarnobrzeskim, jarosławskim, sanockim, przeworskim, jasielskim, łańcuckim, dębickim i mieleckim. Mając na uwadze zgromadzone informacje, dotyczące stanu bezpieczeństwa należy stwierdzić, że problem chuligaństwa ze strony grup nadal występuje. Natomiast głównym problemem przy realizacji programu prewencyjnego Pseudokibic jest niewystarczająca współpraca pomiędzy wyżej wymienionymi podmiotami (w niektórych powiatach), w zakresie ujętym w powyższym programie prewencyjnym. Oczywistym jest fakt, że bezpieczeństwo na stadionach podczas rozgrywanych meczy, w czasie przemieszczania się kibiców na imprezę i z powrotem oraz w innych sytuacjach życia codziennego leży w dobrze pojętym interesie nas wszystkich. Wyrażam nadzieję, że współpraca międzypodmiotowa, w przedmiocie realizacji programu prewencyjnego Pseudokibic będzie stała w przyszłości na zakładanym wysokim poziomie. - 9 -
PODSTAWY PRAWNE WSPÓŁPRACY SZKÓŁ Z INSTYTUCJAMI NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA DZIECI I MŁODZIEŻY Tezy wystąpienia Pani Doroty Szpunar Eckhardt wizytator Kuratorium Oświaty w Rzeszowie Zmieniająca się rzeczywistość społeczna i związane z nią niekorzystne zjawiska sprawiają, że praktycznie w każdym środowisku szkolnym spotykamy się z problemem dysfunkcjonalności uczniów. Istnienie niefomalnych grup, z którymi związani są uczniowie stanowi poważny problem wychowawczy i zobowiązuje szkoły do podjęcia działań wychowawczych i profilaktycznych. Artykuł 1 ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 26, poz. 2572 z późn. zm.) określa...prawo każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju, wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny, utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.... Przynależność ucznia lub uczniów do grupy pseudokibiców może przejawiać się manifestowaniem postaw i zachowań aspołecznych takich jak: wagrowanie, zachowania utrudniające nauczycielom prowadzenie zajęć, palenie papierosów, spożywanie alkoholu, zażywanie środków odurzających, uszkadzanie lub niszczenie mienia ( w tym mienia szkolnego), agresywne zachowanie wobec kolegów, nauczycieli, pracowników szkoły, kradzieże, udział w bójkach, rozbojach. Prawo oświatowe i inne akty normatywne zobowiązują szkoły i placówki oświatowe do dostosowania treści oraz metod kształcenia i wychowania do możliwości i uwarunkowań środowiskowych ucznia, podejmowania działań profilaktycznych oraz reagowania na wszelkie przejawy niedostosowania społecznego. - 10 -
System działań profilaktycznych wynika z treści zawartych w aktach prawnych wyższego rzędu i opracowywanych na ich podstawie programach profilaktycznych i wychowawczych w szkołach. Obowiązki dyrektora: Organizowanie procesu wychowawczego i dydaktycznego tak, aby uwzględniał także potrzeby i możliwości uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym art. 1 pkt. 1,4 USO oraz rozporządzenie MENiS z 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz. 167). Organizowanie pomocy psychologiczno pedagogicznej dla uczniów i rodziców / opiekunów ( 15 ust. 1 rozporządzenia MENiS z 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11, poz. 114). Podejmowanie współpracy z: 1) rodzicami/prawnymi opiekunami uczniów, poradniami psychologicznopedagogicznymi, 2) placówkami świadczącymi poradnictwo i specjalistyczną pomoc dzieciom i rodzicom, np. młodzieżowym ośrodkiem wychowawczym, młodzieżowym ośrodkiem socjoterapii, ośrodkiem szkolno- wychowawczym, 3) policją, 4) sądem rodzinnym i kuratorem sądowym, 5) organizacjami pozarządowymi, wspierającymi działalność szkół i placówek w zakresie rozwiązywania problemów dzieci i młodzieży, np. Towarzystwem Przyjaciół Dzieci, ZHP, 6) organem prowadzącym szkołę. - 11 -
Podstawa prawna: 1) Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) 2) Ustawa z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109 ze zm.) 3) Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( tekst jedn.: Dz. U. z 2004r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) 4) Rozporządzenie MEN z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 ze zm.) 5) Rozporządzenie MENiS z 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11. poz. 114) 6) Rozporządzenie MENiS z 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. Nr 26, poz. 226) 7) Rozporządzenie MENiS z 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych i integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz. 167) 8) Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009, Nr 4, poz.17) określa działalność edukacyjną przez: szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego, program wychowawczy szkoły obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym, realizowany przez wszystkich nauczycieli, program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców. - 12 -
9) Krajowy Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży z 13 stycznia 2004 r. przyjęty przez Radę Ministrów. 10) Rządowy program na lata 2008 2013 Bezpieczna i przyjazna szkoła. 11) Rządowy program ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej. - 13 -
STAN BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS MASOWYCH IMPREZ SPORTOWYCH ORGANIZOWANYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO W ROKU 2008 Wystąpienia kom. Mariusza Dzioby eksperta z Sztabu Policji KWP w Rzeszowie Zapewnienie społeczeństwu szeroko rozumianego poczucia bezpieczeństwa jest obowiązkiem każdego państwa. Szczególne miejsce w tym zakresie zajmuje bezpieczeństwo publiczne, zarówno w życiu codziennym, jak i w czasie różnego rodzaju imprez. W myśl postanowień zawartych w przepisach Ustawy o Policji Policja jako umundurowana i uzbrojona formacja służy społeczeństwu i przeznaczona jest do ochrony bezpieczeństwa ludzi. Jednym z priorytetów w działaniu Policji jest ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz środkach transportu i komunikacji publicznej. Istotnym czynnikiem wpływających na stan porządku oraz powszechne poczucie bezpieczeństwa są imprezy masowe z udziałem dużej liczby uczestników - zarówno o charakterze sportowym, jak też artystycznym lub rozrywkowym. Mimo, że imprezy takie z natury same w sobie oraz w swoich założeniach nie zawierają elementów ściśle kryminogennych, to jednak bezpośrednio przed; w trakcie ich trwania oraz bezpośrednio po występują różnorodne kategorie zagrożeń powodujące konieczność podejmowania przez Policję działań ochronno porządkowych. Organizowanie imprez masowych może nieść zagrożenia wynikające między innymi z ekscesów chuligańskich inicjowanych przez uczestników imprez (zwłaszcza pseudokibiców piłkarskich), nasilenia się drobnej przestępczości kryminalnej (kradzieże kieszonkowe, oszustwa itp.), zmian organizacji ruchu drogowego, niedrożności ciągów komunikacyjnych. Eskalację negatywnych zjawisk towarzyszących imprezom masowym powoduje ponadto niezadowalający stan obiektów sportowych, zwłaszcza stadionów piłkarskich gdzie prowadzone są rozgrywki w ligach niższych, oraz w wielu przypadkach mało profesjonalne przygotowanie służb porządkowych organizatorów imprez sportowych. - 14 -
Na terenie województwa podkarpackiego z 24 klubów sportowych rywalizujących w klasach wyższych (tj. I oraz III i IV liga) jedynie 11 regularnie organizuje imprezy masowe posiadając obiekty dostosowane w tym względzie do wymogów ustawy o Bezpieczeństwie imprez masowych (powyżej 1000 miejsc). Większość pozostałych klubów piłkarskich rozgrywających mecze na stadionach posiadających powyżej 300 miejsc, doraźnie stosuje się do przepisów ustawy - tylko w przypadku organizacji imprez podwyższonego ryzyka zakwalifikowanych do tej kategorii decyzją organu samorządowego wydającego zezwolenie lub na wniosek Policji. Jednak tego rodzaju przypadki mają miejsce tylko kilka razy w roku. W roku ubiegłym Policja odnotowała na Podkarpaciu aktywność 26 grup pseudokibiców identyfikujących się z subkulturą chuligańską szalikowców piłkarskich. Z powyższej liczby 13 to grupy duże, dobrze zorganizowane, mobilne, często przemieszczające się na mecze wyjazdowe swojej drużyny, związane ze znanymi klubami posiadającymi duże tradycje, istniejące od kilkudziesięciu lat na mapie sportowej regionu. Są to: Resovia i Stal Rzeszów, Iglopool i Wisłoka Dębica, Czuwaj i Polonia Przemyśl, Stal Stalowa Wola, Siarka Tarnobrzeg, Stal Mielec, JKS Jarosław, Czarni Jasło, Stal Sanok oraz Karpaty Krosno. Kilka grup szalikowców jest bardzo silne zaangażowanych w ruch kibicowski i liczy się na scenie chuligańskiej w skali całego kraju. Regularnie uczestniczą w meczach wyjazdowych, często w ilości kilkuset osób, również z wykorzystaniem pociągów specjalnych. Grupy te to: Stal Stalowa Wola, Stal Rzeszów, Resovia Rzeszów oraz Wisłoka Dębica. Doświadczenia Policji z roku ubiegłego wskazują, że mamy do czynienia z nowymi groźnymi zjawiskami. Zauważa się zmianę miejsc dokonywanych zbiorowych zakłóceń porządku oraz ekscesów chuligańskich. Na 22 odnotowane w roku 2008 ekscesy, aż 10 miało miejsce przed imprezą, po jej zakończeniu lub na trasie przemieszczania się kibiców. Agresja chuliganów w istotnej części przenosi się poza stadiony, co zdecydowanie nie ułatwia prowadzenia policyjnych działań zabezpieczających. - 15 -
Szalikowcy" i młodzież z innych subkultur korzystają z nowoczesnych systemów łączności (np. telefonów komórkowych i internetu), do wcześniejszego przekazywania informacji o planowanych miejscach zbiórek przed wyjazdem na mecz, miejscach wywoływania awantur, itp. W internecie szalikowcy prezentują swoje "sympatie" i antypatie, korzystają z negatywnych doświadczeń i "osiągnięć" pseudokibiców innych miast i krajów. Internet służy im również jako narzędzie do wprowadzania dezinformacji. Obserwuje się zmianę środków transportu do przemieszczania się na mecze wyjazdowe z autokarów na rzecz prywatnych samochodów osobowych, co utrudnia tym samym Policji skuteczną ich kontrolę oraz monitoring na trasie przejazdu, a w konsekwencji odpowiednie do zagrożenia przygotowanie policyjnego zabezpieczenia imprez sportowych. STATYSTYKA DOTYCZĄCA MASOWYCH IMPREZ SPORTOWYCH ZA ROK 2008. Przedstawione poniżej dane statystyczne wskazują, iż w roku 2008 Policja wykonywała swoje zadania należycie. Jest prawidłowo przygotowana pod względem kadrowym, wyposażona w niezbędne środki oraz praktyczne umiejętności do sprawnego przywracania ładu i porządku na stadionach w przypadku wystąpienia zbiorowych, niebezpiecznych naruszeń prawa. Przeprowadzone na wniosek organizatorów imprez interwencje pododdziałów Policji były krótkotrwałe i skuteczne. Wykonując ustawowe zadania w zakresie utrzymania ładu i porządku publicznego, policjanci województwa podkarpackiego w 2008 roku brali udział w zabezpieczeniu 414 masowych imprez sportowych. Do działań związanych z zapewnieniem ładu i porządku publicznego podczas imprez masowych, zaangażowano na zasadzie wielokrotności 15 585 policjantów z jednostek Policji woj. podkarpackiego. Za naruszenie prawa podczas imprez masowych odbywających się na terenie województwa podkarpackiego w roku 2008 zatrzymano 51 osób, w tym 5 nieletnich. Na wniosek Policji wszczęto 30 postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa popełnione w związku z imprezami masowymi. W stosunku do sprawców czynów naruszających porządek publiczny skierowano 399 wniosków o ukaranie do Sądów Grodzkich. - 16 -
Za czyny karalne popełnione przez nieletnich do Sądu Rodzinnego skierowano 37 postępowań wyjaśniających. Do wytrzeźwienia izolowano 48 kibiców. Nałożono 50 mandatów karnych na sprawców wykroczeń. W roku 2008 na terenie województwa podkarpackiego odnotowano 5 niebezpiecznych zbiorowych naruszeń prawa zaistniałych w związku z masowymi imprezami sportowymi. Miały miejsce również 22 ekscesy chuligańskie, a więc zakłócenia ładu i porządku publicznego mniejszej skali, nie mające znamion zdarzeń niebezpiecznych i z udziałem niewielkiej liczby osób. Duża część ekscesów (10 przypadków) miała miejsce poza obiektami sportowymi (przed, po meczu lub na trasie przejścia, przejazdu kibiców). Zbiorowe naruszenia prawa miały miejsce w dniach : 7 czerwca 2008 r. mecz Karpaty Krosno Siarka Tarnobrzeg Podczas drugiej połowy meczu IV ligi piłki nożnej pomiędzy drużynami Karpat Krosno oraz Siarki Tarnobrzeg, grupa około 120 chuliganów Siarki Tarnobrzeg oraz zaprzyjaźnionych z nimi pseudokibiców Wisłoki Dębica, która spóźniła się na mecz, w czasie wprowadzania na obiekt, w rejonie bramy wejściowej stadionu wdała się w awanturę ze służbą porządkową organizatora, a następnie dopuściła się czynnej napaści na eskortujących ich policjantów. Policjanci użyli pałek szturmowych oraz siły fizycznej zmuszając kibiców do odstąpienia od bramy oraz powrotu do autokarów. Poza terenem miasta Krosna dokonano legitymowania wszystkich kibiców oraz zatrzymano kilku najbardziej agresywnych. Liczba pseudokibiców zatrzymanych bezpośrednio po zajściach, którym postawiono zarzut czynnej napaści wyniosła 4. Liczba kolejnych ustalonych na podstawie zgromadzonych materiałów sprawców zakłócenia porządku, wobec których w toku dalszych czynności skierowano wnioski do Sądu Grodzkiego 29. 9 sierpnia 2008 r. mecz Resovia Rzeszów - Stal Mielec - 17 -
Podczas meczu III ligi zakwalifikowanego do kategorii imprez podwyższonego ryzyka doszło do zbiorowego ataku kibiców Resovii na pracowników ochrony. Rzucano w ich kierunku niebezpiecznymi przedmiotami w postaci kostki brukowej oraz butelkami szklanymi. Grupa około 250 pseudokibiców Stali Mielec zaatakowała pracowników ochrony, rzucając w ich kierunku kostkami brukowym. Zniszczono także elementy ogrodzenia. Na wniosek organizatora podjęto działania policyjne wprowadzając pododdziały Policji na teren stadionu. W efekcie tych działań kibiców gości wyprowadzono z obiektu. Zatrzymano jednego ze sprawców zajść. Podczas działań użyto pałek służbowych. Na podstawie dokumentacji z monitoringu ustalono 5 kolejnych sprawców zakłócenia porządku pochodzących z terenu miasta Mielca w stosunku, do których wszczęto stosowne czynności procesowe. 9 sierpnia 2008 r. mecz Czuwaj Przemyśl Stal Sanok Podczas meczu IV ligi piłki nożnej zakwalifikowanego do kategorii imprez podwyższonego ryzyka pomiędzy drużynami Czuwaj Przemyśl - Stal Sanok w przerwie w meczu, około 230 pseudokibiców z Sanoka, Leska oraz Jarosławia wyłamało wewnętrzne ogrodzenie tzw. "sektora dla gości" i usiłowało wtargnąć na płytę boiska. Siły porządkowe organizatora nie były w stanie przywrócić porządku. Na wniosek klubu wprowadzono na stadion siły policyjne. W związku z powtarzającymi się przypadkami obrzucania interweniujących policjantów różnymi przedmiotami dowódca zabezpieczenia podjął decyzję o użyciu plecakowych miotaczy gazu pieprzowego. Po interwencji kibice drużyny przyjezdnej zostali wyprowadzeni ze stadionu do autokarów. W wyniku użytych środków jeden z pseudokibiców doznał podrażnienia skóry twarzy, wobec czego udzielono mu pomocy medycznej. W trakcie działań żaden policjant nie doznał obrażeń i nie stwierdzono uszkodzeń w mieniu Policji. Wylegitymowano wszystkich uczestników zakłócenia. Zatrzymano 5 pseudokibiców (w tym nieletniego), z których czterech wobec stwierdzenia stanu nietrzeźwości izolowano w izbie wytrzeźwień. W przywracaniu porządku brało udział ogółem 75 policjantów. - 18 -
24 sierpnia 2008 r. mecz JKS Jarosław Czarni Jasło Podczas meczu IV ligi podkarpackiej pomiędzy drużynami JKS Jarosław oraz Czarni Jasło, pseudokibice miejscowego JKS-u wtargnęli na płytę boiska celem doprowadzenia do siłowej konfrontacji z grupami kibiców przyjezdnych z Jasła oraz Przeworska. Wprowadzone na stadion siły policyjne przywróciły zbiorowo zakłócony porządek publiczny na obiekcie. Pododdziały Policji użyły pałek służbowych wobec najbardziej agresywnych pseudokibiców z Jarosławia. Do końca zawodów część sił policyjnych pozostała na obiekcie celem niedopuszczenia dla dalszych ekscesów. W związku z bierną postawą służb porządkowych organizatora, Podkarpacki Związek Piłki Nożnej nałożył na klub JKS Jarosław karę rozegrania trzech kolejnych zawodów na stadionie przy ulicy Bandurskiego bez udziału widzów. Liczba ustalonych i ukaranych sprawców zajść 8. 3 września 2008 r. mecz Karpaty Krosno Stal Rzeszów Przed rozpoczęciem meczu podwyższonego ryzyka o mistrzostwo III ligi pomiędzy drużynami Karpat Krosno oraz Stali Rzeszów, w czasie wchodzenia na stadion około 270 - osobowa grupa kibiców przyjezdnych podjęła próbę sforsowania bramy wejściowej siłą. Doszło do ataków na służbę porządkowa oraz obrzucenia ochroniarzy kamieniami i butelkami. Wobec powyższego organizator zdecydował o niewpuszczeniu kibiców gości na obiekt. Kibice Stali w geście protestu podjęli decyzję o grupowym pozostaniu poza bramami stadionu. Wobec powyższego kibiców z Rzeszowa w obecności Prokuratora poinformowano o nielegalności zgromadzenia i konieczności jego opuszczenia. Wobec braku reakcji ze strony kibiców wszyscy uczestnicy zdarzenia zostali wylegitymowani oraz poinformowani o konsekwencjach prawnych ich zachowania. Całość działań została zarejestrowana przez techników kryminalistyki z Komendy Miejskiej Policji w Krośnie. - 19 -
Liczba sporządzonych wniosków do Sądu Grodzkiego z art. 50 kw. 238. przekazanych do Sądu ds. Nieletnich - 28. Liczba spraw Analiza powyższych przypadków jednoznacznie wskazuje, iż szczególnie wysokie zagrożenia dla ładu i porządku publicznego występują na meczach III oraz IV ligi piłki nożnej. Na meczach I ligi rozgrywanych w Stalowej Woli nie odnotowano zbiorowych zakłóceń prawa. Przedstawione poniżej dane statystyczne obrazują stan bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas masowych imprez sportowych zorganizowanych na terenie województwa podkarpackiego na przestrzeni lat 2005-2008 : ROK 2008 2007 2006 2005 Ilość zaangażowanych policjantów 15 585 10 148 13 454 14 382 Ilość zbiorowych naruszeń prawa 5 5 5 7 Ilość ekscesów chuligańskich 22 14 32 38 Ilość osób zatrzymanych 51 109 110 238 Ilość zatrzymanych nieletnich 5 21 22 60 Izolowano do wytrzeźwienia 47 20 40 16 Ilość wniosków o ukaranie 399 91 150 252 Ilość wykonanych patroli wahadłowych 169 131 123 27 Ilość nałożonych mandatów karnych 50 80 237 158 Ilość wszczętych spraw karnych 30 11 8 10 Zestawiając dane tylko z ostatnich lat, tj. 2007 oraz 2008, stan bezpieczeństwa i porządku publicznego w czasie masowych imprez sportowych charakteryzują następujące trendy : zbiorowe naruszenia porządku publicznego na identycznym poziomie jak w roku 2007. ekscesy chuligańskie - wzrost o 57,1 % ilość osób zatrzymanych, - spadek o 53,2 % ilość izolowanych do wytrzeźwienia, - wzrost o 135,0 %, ilość wniosków o ukaranie, - wzrost o 338,4 % ilość mandatów karnych, - spadek o 37,5 %, ilość wszczętych spraw karnych, - wzrost o 172,7% - 20 -
ilość zabezpieczonych imprez masowych, - wzrost o 18,6 %, ilość zaangażowanych policjantów, - wzrost o 53,3 %, Reasumując należy stwierdzić, iż w roku 2008 stan bezpieczeństwa podczas masowych imprez sportowych był na poziomie zbliżonym do roku 2007. Utrzymała się identyczna liczba zbiorowych naruszeń prawa. Wzrosła liczba drobnych ekscesów chuligańskich, lecz jednocześnie istotnie wzrósł poziom represji karnej wobec chuliganów stadionowych. Działania podejmowane przez Policję oraz inne odpowiedzialne podmioty pozwoliły na powstrzymanie niekorzystnych trendów oraz zmniejszenie wskaźnika zagrożeń. Po dużym wzroście zagrożenia przemocą stadionową na obiektach sportowych i w ich obrębie, który wystąpił w roku 2005 udało się powstrzymać niekorzystną dynamikę w zakresie dotyczącym zbiorowych naruszeń prawa oraz przede wszystkim ekscesów chuligańskich. Było to wynikiem działań wszystkich podmiotów wykonujących zadania w zakresie bezpieczeństwa podczas imprez sportowych, a przede wszystkim: zwiększenia efektywności podejmowanych przez Policję działań rozpoznawczych w stosunku do grup "szalikowców", które stwarzają największe zagrożenie w przypadkach wszelkiego rodzaju imprez sportowych, utrzymywania wysokiej skuteczności działań sił policyjnych, która pozwalała na szybką neutralizację przejawów agresji i przemocy stadionowej, wykazywania z roku na rok przez organizatorów coraz większej troski o bezpieczeństwo uczestników imprez sportowych, a szczególnie meczy piłki nożnej, poprawy w realizowaniu zabezpieczeń imprez sportowych przez organizatorów, pod kątem spełniania przez służby porządkowe, wymogów zawartych w ustawie "o Bezpieczeństwie imprez masowych" oraz Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków i sposobów działania służb porządkowych organizatora imprezy masowej, powolnego, ale sukcesywnego inwestowania przez kluby w infrastrukturę obiektów sportowych dostosowującą stadiony do wymogów organizacyjno-technicznych obowiązujących w tym zakresie w przepisach związkowych, - 21 -
wykazywania większej troski przez organy samorządowe o bezpieczeństwo podczas odbywających się imprez masowych, poprzez uzależnienie wydania zezwolenia na organizowanie imprezy masowej od pozytywnej opinii właściwej jednostki Policji oraz kontrolowanie zgodności przebiegu imprez masowych w zezwoleniu. z warunkami określonymi DZIAŁANIA POLICJI Praca Komendy Wojewódzkiej Policji w Rzeszowie oraz jednostek terenowych Policji województwa podkarpackiego w 2008 roku, tak jak i w latach poprzednich zmierzała do przeciwdziałania zbiorowym naruszeniom prawa oraz ekscesom chuligańskim na i wokół stadionów sportowych, jak również podczas przejazdów kibiców na mecze wyjazdowe swoich drużyn. Powyższe działania to przede wszystkim szeroko zakrojone przedsięwzięcia ogólno-prewencyjne prowadzone przed rozpoczęciem poszczególnych imprez sportowych. Prowadzono równolegle intensywne czynności rozpoznawcze z udziałem służb prewencyjnych i operacyjnych, skierowane głównie wobec subkultury szalikowców piłkarskich. Przed rozpoczęciem wiosennego i jesiennego sezonu rozgrywkowego jednostkom terenowym Policji woj. podkarpackiego zlecono szczegółowe zadania dotyczące obiegu informacji w zakresie rozpoznania zamiarów grup pseudokibiców oraz wzajemnego informowania się o przemieszczaniu się takich grup na mecze wyjazdowe swoich drużyn. Wszystkie jednostki Policji, przed każdym kolejnym meczem prowadziły stosowną korespondencję z komendami, z terenu których planowany jest przyjazd kibiców, w celu uzyskania wiarygodnych informacji o liczbie osób wyjeżdżających i ich zamiarach. W oparciu o te informacje planowano sposób zabezpieczenia imprezy oraz organizację sposobu zabezpieczenia przejazdu kibiców w szczególności gdy liczba kibiców i ich zachowanie wskazywało na zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku publicznego lub gdy dotyczyło to grup szalikowców, którzy posiadają określoną strukturę organizacyjną, a w niej funkcjonuje tzw. bojówka. - 22 -
Wszechstronne działania rozpoznawcze prowadzone przez jednostki terenowe Policji woj. podkarpackiego, pozwoliły na zorganizowanie 169 wahadłowych patroli zabezpieczających. W działaniach tych brało udział na zasadzie wielokrotności 1710 policjantów. Bardzo duża część informacji o grupowych wyjazdach kibiców okazała się rzetelna i trafna. Policja utrzymuje stałą współpracę z przewoźnikami świadczącymi usługi na rzecz kibiców. Przewoźnicy realizujący przewozy kibiców przemieszczających się na imprezy o charakterze masowym, są cykliczne uprzedzani o ciążących na nich na mocy ustawy obowiązkach z zakresu przekazywania informacji oraz konsekwencjach prawnych w przypadku ich niedopełnienia. W miejscach zbiórek kibiców przed wyjazdami na mecze policjanci stosowali środki oddziaływania prewencyjnego w stosunku do wyjeżdżających. Zdecydowana większość działań prowadzonych na trasach przejazdy kibiców, dotyczyła zabezpieczenia przemieszczania się grup kibiców środkami transportu samochodowego (autokary i busy 144 przypadki), natomiast 25 razy patrole wahadłowe wykonywano w środkach kolejowego transportu publicznego wspólnie z funkcjonariuszami SOK. Powyższe działania realizowano skutecznie mimo, iż pseudokibice każdorazowo podejmowali próby uniknięcia jakiegokolwiek kontaktu z policyjnym patrolem zabezpieczającym na trasie swojego przejazdu. Wykonawstwo patroli było koordynowane i nadzorowane przez policjantów Sztabu Policji KWP oraz Dyżurnego KWP w Rzeszowie. Dodatkowo, w przypadku wyjazdu zorganizowanych grup szalikowców przemieszczających się na mecze wyjazdowe swoich drużyn, pośród których jak ustalono znajdowali chuligani piłkarscy, w uzasadnionych okolicznościami przypadkach gdy tego rodzaju działania mogły przyczynić się do zmniejszenia potencjalnych zagrożeń dla ładu i porządku publicznego, kierowano do współpracy z dowódcami zabezpieczeń zespoły monitorujące z jednostek Policji właściwych dla miejsca rozpoczęcia podróży przez kibiców, wyposażone w sprzęt do rejestracji zachowań publiczności i identyfikacji pseudokibiców. W 2008 r. policjanci Sztabu Policji KWP w Rzeszowie brali udział w cyklicznych roboczych zebraniach z udziałem przedstawicieli klubów III i IV ligi, organizowanych przez Podkarpacki Związek Piłki Nożnej. się - 23 -
Na każdym spotkaniu uczestniczący w tych spotkaniach funkcjonariusze Policji przedstawiali informację o stanie bezpieczeństwa podczas meczy piłki nożnej oraz uchybieniach i niedociągnięciach jakie Policja odnotowała w trakcie sezonu rozgrywkowego. W całokształcie policyjnych działań zabezpieczająco ochronnych, najwyższe wymagania stawiane są zabezpieczeniom imprez o podwyższonym ryzyku. Szczególne środki ostrożności w czasie imprez podwyższonego ryzyka stosowano ze względu na całokształt zagrożeń jakie były ujawniane na etapie przygotowywania zabezpieczenia imprezy. Policyjna kwalifikacja imprezy sportowej do takiej kategorii zagrożenia odbywała się zazwyczaj zgodnie z kwalifikacją przyjętą przez organizatora w oparciu o przepisy ustawy o Bezpieczeństwie imprez masowych. W roku 2008 na terenie województwa podkarpackiego odbyło się 48 imprez zaliczonych do tej kategorii zagrożenia. Widoczny jest bardzo znaczny wzrost, wynoszący prawie 80 % w stosunku do roku 2007, kiedy to odbyło się 27 tego rodzaju imprez. Zgodnie z uregulowaniami resortowymi całość prac przygotowawczych dotyczących powyższych imprez była każdorazowo nadzorowana i koordynowana przez Komendę Wojewódzką Policji w Rzeszowie. Przyjęty szczególny sposób realizacji zabezpieczenia imprez podwyższonego ryzyka, polegający m.in. na skierowaniu dodatkowych sił i środków policyjnych, w tym wysoko specjalistycznych, jak np. policjanci przewodnicy psów służbowych, sekcja Policji konnej, pododdział antyterrorystyczny, pozwalała zazwyczaj na zapobieżenie zdarzeniom mających charakter zbiorowych naruszeń prawa. W roku 2008 podczas 48 imprez podwyższonego ryzyka odnotowano jedynie 3 przypadki zbiorowych zakłóceń porządku publicznego. Z drugiej strony zaangażowanie dużej ilości sił i środków gwarantujących w sumie wysoki poziom bezpieczeństwa jest dla Policji kosztowne w zakresie szeroko rozumianego wykorzystania potencjału kadrowego. Zmniejsza bowiem współczynnik wykorzystania policjantów do służby patrolowej, co w efekcie może w przyszłości przyczynić się do wystąpienia negatywnych skutków w obszarze bezpieczeństwa ogólnego. W tych jednak przypadkach stosowanie takich środków bezpieczeństwa jest faktycznie niezbędne ze względu na zagrożenia jakie wynikają z przeprowadzonych przed poszczególnymi zawodami analiz ryzyka. - 24 -
- 25 -