Innowacja pedagogiczna w edukacji wczesnoszkolnej oraz nauczaniu matematyki 1) Tytuł innowacji: EDUKACJA PRZEZ SZACHY W SZKOLE 2) Rodzaj innowacji: mieszana: programowo - metodyczna 3) Miejsce realizacji: Zespół Szkół w Przegini Szkoła Podstawowa im. Króla Jana III Sobieskiego Przegini 32-049 Przeginia, Przeginia 403 4) Autorki innowacji: Imię i nazwisko: Małgorzata Bigaj, Monika Kumor Wykształcenie: wyższe magisterskie z przygotowaniem pedagogicznym Stopień awansu zawodowego: nauczyciel kontraktowy, nauczyciel dyplomowany Zajmowane stanowisko: nauczyciel matematyki 5) Czas realizacji: 1 września 2015r.- 30 czerwca 2017r. 6) Finansowanie: Dodatkowe godziny w ramach innowacji finansowane będą przez organ prowadzący szkołę Urząd Gminy Jerzmanowice - Przeginia 1
OPIS ZASAD INNOWACJI I WSTĘP W marcu 2012 roku Parlament Europejski wydał oświadczenie w sprawie wprowadzenia do systemów oświaty w Unii Europejskiej programu Szachy w szkole (0050/2011). Na tej podstawie Polski Związek Szachowy w 2013 roku wprowadził program pilotażowy o tej samej nazwie. Okazało się, że działania wykonywane w trakcie jego realizacji w pełni spełniają założone cele. 29 stycznia 2015 roku do projektu przystąpił Małopolski Związek Szachowy. Koordynatorem programu z ramienia Małopolskiego Związku Szachowego został dr Jacek Wolak. Wprowadzenie programu oznacza, że już od najbliższego roku szkolnego zajęcia szachowe będą mogły być prowadzone w klasach 1-3 szkół podstawowych, w ramach zajęć lekcyjnych. Tak sformułowana innowacja edukacyjna ma akceptację Ministra Edukacji Narodowej (spotkanie grupy roboczej pod przewodnictwem wiceministra Mirosława Sielatyckiego odbyło się w MEN 09.10.2012). II ZAŁOŻENIA INNOWACJI Nowatorstwo opracowania programu alternatywnego polega na tym, że do chwili obecnej w tutejszej placówce nie była realizowana innowacja z wykorzystaniem nauki gry w szachy. Przewidywanymi korzyściami wynikającymi z wdrożenia innowacji dla uczniów, szkoły i nauczycieli to przede wszystkim: rozwój samodzielnego myślenia i kreatywności uczniów oraz motywacji do samodzielnej pracy; rozwój wyobraźni przestrzennej i pamięci wzrokowej, strategicznego myślenia; zwiększenie umiejętności matematycznych uczniów SP w Przegini, szczególnie w zakresie logiki, orientacji przestrzennej, myślenia analitycznego, rozwiazywania problemów oraz pomoc w kształtowaniu ważnych cech osobowości takich jak: odpowiedzialność, koncentracja, intuicja; stymulowanie rozwoju emocjonalnego i intelektualnego poprzez: rozwój zainteresowań, twórczą aktywność, rozwijanie pamięci i uwagi, rozwój myślenia logiczno-wyobrażeniowego, rozwój pozytywnych sfer osobowości, zdrowej rywalizacji; uczniowie nauczą się postępowania według zasad fair play, szacunku wobec przeciwnika, odpowiedzialności i ponoszenia konsekwencji własnych decyzji. 2
Badania przeprowadzone w Polsce (Gorzów Wielkopolski) oraz na świecie (Stany Zjednoczone), pokazały niezwykle pozytywny wpływ królewskiej gry nie tylko na rozwój intelektualny dzieci i młodzieży, ale także społeczny, psychiczny i ogólny. Twórca teorii inteligencji wielorakich, jednej z najpopularniejszych teorii psychologiczno-edukacyjnych naszych czasów amerykański profesor Howard Gardner, właśnie przy pomocy szachów ilustruje możliwości rozwoju dwóch z dziewięciu rodzajów inteligencji człowieka ( logiczno - matematyczna i przestrzenna). Korzyści płynące z nauczania gry w szachy na różnych etapach edukacyjnych docenia także Unia Europejska. W wydanym 15.03.2012 Oświadczeniu Pisemnym Parlamentu Europejskiego w sprawie wprowadzenia do systemów oświaty w Unii Europejskiej programu Szachy w szkole (0050/2011) czytamy między innymi szachy są grą dostępną dla dzieci z każdej grupy społecznej, mogą przyczyniać się do osiągnięcia spójności społecznej i realizacji celów politycznych takich jak integracja społeczna, zwalczanie dyskryminacji, zmniejszenie wskaźnika przestępczości czy nawet walka z różnymi rodzajami uzależnień (...), bez względu na wiek dziecka szachy mogą poprawić jego koncentrację, zwiększyć cierpliwość i wytrwałość, a także rozwinąć zmysł twórczy, intuicję, pamięć oraz umiejętności analitycznego myślenia i podejmowania decyzji; mając na uwadze, że gra w szachy uczy też determinacji, motywacji i sportowego zachowania.... Motywy jakimi kierowałyśmy się wynikały z przeprowadzonej diagnozy. Na podstawie dotychczasowych wyników OBUT i wewnętrznego mierzenia jakości pracy w klasach I-III widać zróżnicowane, często nie gwarantujące powodzenia w szkole, umiejętności matematyczne. W trakcie rozwiązywania zadań występuje brak samodzielnego, logicznego myślenia łączącego poszczególne elementy wiedzy uczniów. III CELE OGÓLNE INNOWACJI Celem innowacji jest zwiększenie umiejętności matematycznych uczniów ze szkoły podstawowej w Przegini. Szczególnie w zakresie logiki, orientacji przestrzennej, myślenia analitycznego, rozwiązywania problemów oraz kształtowania ważnych cech osobowości; jak odpowiedzialność, koncentracja, intuicja. IV CELE SZCZEGÓŁOWE INNOWACJI Cel będzie realizowany poprzez uruchomienie prowadzenia nauczania gry w szachy jako zajęć obowiązkowych w edukacji wczesnoszkolnej w przez dwa lata, przeszkolenie 3
nauczycieli z metodyki nauczania gry w szachy oraz przeprowadzenie wystandaryzowanych badań naukowych na temat ich wpływu na osiągnięcia edukacyjne i rozwój ogólny dzieci. Celem pośrednim jest także przeszkolenie nauczycieli szkół podstawowych w zakresie zarówno gry w szachy, jak i dydaktyki i metodyki jej nauczania, tym samym umożliwiając im wspieranie rozwoju ogólnego wychowanków poprzez nauczanie gry w szachy, jak i poszerzenie własnych kompetencji i kwalifikacji. Szachy rozwiną takie cechy jak: opanowanie, koncentracja, determinacja, cierpliwość, wytrwałość, odwaga, radzenie sobie ze stresem i zmęczeniem, skuteczne działanie pod presją, nie poddawanie się nawet w najtrudniejszej sytuacji. V METODY I TECHNIKI NAUCZANIA Nauka gry w szachy szczególnie w młodszym wieku szkolnym, dostarczy dzieciom rozrywki i zabawy. Będzie doskonałą formą stymulowania ich rozwoju emocjonalnego i intelektualnego w wielu płaszczyznach. Najważniejsze z nich to: rozwój zainteresowań - dzieci poznają nową dyscyplinę, której istotą jest samodzielne, logiczne rozumowanie, łączące poszczególne elementy wiedzy w jedną harmonijną całość; aktywność twórcza - specyfika gry w szachy wyklucza odtwórcze traktowanie jakiegokolwiek zagadnienia. Wszelkie próby bezmyślnego naśladownictwa skazane są na niepowodzenie. Dziecko samo wykreuje wydarzenia na szachownicy i poniesie za nie odpowiedzialność; rozwijanie pamięci i uwagi - główną umiejętnością w szachach jest zdolność zreasumowania każdej pozycji w sposób dynamiczny, w kategoriach najważniejszych jej elementów. Cała szachownica zostaje ukształtowana w przestrzenno - czasową postać, czyli wzorzec. Towarzyszy temu rozwój wyobraźni wzrokowej i koncentracji; myślenie logiczno-wyobrażeniowe - ludzie myślą czasami za pomocą wyobrażeń, które są obrazami rzeczywistych doznań zmysłowych i ten właśnie rodzaj myślenia gra w szachy rozwija najpełniej; rozwój pozytywnych sfer osobowości - szachy kształtują poczucie obiektywizmu, uczą uznawania prawd innych ludzi, tolerancji i reakcji na niepowodzenia; konsekwencja i wytrwałość w działaniu - dzieci mające kontakt z szachami zupełnie inaczej podchodzą do porażek. Zazwyczaj ponownie starają się rozwiązać określony problem i czynią to aż do skutku, podczas gdy inni rezygnują lub obniżają sobie skalę trudności. VI FORMY PRACY 4
W czasie zajęć z klasą objęta innowacją stosowane będą następujące formy pracy: praca z całą klasą praca w grupie praca w parach praca indywidualna turnieje szachowe VII MATERIAŁY I POMOCE DYDAKTYCZNE Warunki, jakie musi spełnić szkoła, by przystąpić do Projektu (zobowiązania szkół) 1 : 1. przeznaczenie co najmniej 1 godziny lekcyjnej tygodniowo na zajęcia szachowe przez co najmniej 2 lata w co najmniej 1 oddziale klasowym 2. w/w zajęcia będą obowiązkowe dla całego oddziału klasowego, dzieci na zajęcia nie będą w żaden sposób selekcjonowane 3. opisowa ocena ucznia na koniec semestru i na koniec roku szkolnego będzie zawierała opisową ocenę z w/w zajęć szachowych 4. skierowanie co najmniej 2 nauczycieli na szkolenie szachowo metodyczne 5. w/w zajęcia prowadzić mogą jedynie osoby posiadające certyfikat szkolenia z Projektu PZSzach. Edukacja przez Szachy w Szkole 6. wyrażenie zgody na potencjalne przeprowadzenie anonimowych badań na temat wpływy w/w zajęć na rozwój uczniów przez pracownika naukowego z zewnątrz 1 http://szachywszkole.pzszach.pl/jak-przystapc 5
Co szkoła może otrzymać (finansowane ze środków PZSzach., Wojewódzkich Związków Szachowych, samorządów i innych partnerów): 1. sprzęt szachowy w wymiarze: 15 kompletów bierek + 15 szachownic + szachownica demonstracyjna 2. szkolenie nauczycieli w wymiarze 72 godzin dydaktycznych 3. programy nauczania i wsparcie metodyczne (przewodnik metodyczny, bezpłatny udział w konferencjach szkoleniowo metodycznych, doradca metodyczny PZSzach.) 4. podręczniki szachowe dla uczniów szkoły biorącej udział w Projekcie w cenie 10 zł / sztuka VIII EWALUACJA W trakcie realizacji innowacji EDUKACJA PRZEZ SZACHY W SZKOLE będzie prowadzona odpowiednia dokumentacja, która umożliwi dokonanie ewaluacji podjętych działań. Na bieżąco prowadzona będzie obserwacja pracy i postępów uczniów, turnieje szachowe, analiza wyników OBUT. Wyniki ewaluacji zostaną opracowane po zrealizowaniu materiału. W trakcie realizacji innowacji Edukacja przez szachy Narzędzia służące do przeprowadzenia ewaluacji: obserwacja pracy uczniów, ich zaangażowania i poziomu zainteresowania; rozmowy z uczniami; konsultacje z rodzicami; analiza postępów i osiągnięć uczniów; ankieta skierowana do uczniów; ankieta skierowana do rodziców. Bibliografia: 1. Hanna Komorowska: O programach prawie wszystko, WSiP,1999 2. http://www.szszach.pl/szachywszkole/osrodki-pilotazu 3. http://szachywszkole.pzszach.pl/cele-i-zalozenia 6