Jadwiga Lukas Krystyna Onak. Do dzieła! Program nauczania plastyki w klasach IV VI szkoły podstawowej

Jadwiga Lukas Krystyna Onak Do dzieła! Program nauczania plastyki w klasach IV VI szkoły podstawowej

Co py ri ght by Wy daw nic two Nowa Era Spó ka z o.o. 01 Wydanie I. ul. Aleje Jerozolimskie 146 D, 0-05 Warszawa Koordynacja prac: Monika Ekert. Współpraca redakcyjna: Karolina Cierzan, Katarzyna Rafałko, Marcin Michalczyk. Wydawnictwo Nowa Era Sp. z o.o. Aleje Jerozolimskie 146 D, 0-05 Warszawa, www.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl, tel. 0 801 88 10 10

Wprowadzenie Sza now ni Paƒ stwo! Od da je my w Paƒ stwa r ce pro gram na ucza nia pla sty ki w kla sach IV VI szko y j. Sta no wi on au tor skà pro po zy cj kszta - ce nia pla stycz ne go, któ ra po wsta a na pod sta wie wie lo let nich do - Êwiad czeƒ pe da go gicz nych oraz licz nych kon sul ta cji z na uczy cie la mi pla sty ki. Pro gram jest zgod ny z Pod sta wà pro gra mo wà kszta ce nia ogól ne go Mi ni ster stwa Edu ka cji Na ro do wej. Zo sta do sto so wa ny do po trzeb wspó cze snej szko y oraz percepcji uczniów rozpoczynajàcych nauk na II poziomie edukacyjnym. Prezentowany program nauczania z pew no Êcià oka e si po moc ny w pla no wa niu pra cy dy - dak tycz nej. Wi cej materiałów przydatnych w pracy ka dego nauczyciela plastyki mo na znaleêç na stronie internetowej wydawnictwa www.nowaera.pl. Spis treêci 1 Ogólna charakterystyka programu 4 Wykaz wymagaƒ zapisanych w podstawie przedmiotu plastyka na drugim etapie edukacyjnym, zalecenia Recenzentów MEN dotyczàce podr cznika oraz opis przeznaczenia i koncepcji programu Cele kształcenia i wychowania 7 Wyszczególnienie umiej tnoêci, które zdob dzie uczeƒ dzi ki korzystaniu z serii Do dzieła! Propozycja realizacji zagadnieƒ 8 Spis zagadnieƒ omawianych na II etapie edukacyjnym wraz z proponowanà liczbà jednostek lekcyjnych przeznaczonà na realizacj poszczególnych tematów 4 TreÊci nauczania, procedury osiàgania celów edukacyjnych, zało one osiàgni cia ucznia 9 Czytelny rozkład kolejnych zagadnieƒ omówionych w programie nauczania Do dzieła! wraz ze wskazówkami dotyczàcymi efektywnego i atrakcyjnego prowadzenia zaj ç 5 Metody i kryteria oceny osiàgni ç uczniów 4 Szczegółowe wymagania na poszczególne stopnie szkolne 6 Materiały dydaktyczne 5 Charakterystyka publikacji umo liwiajàcych realizacj programu nauczania Do dzieła!

4 Program nauczania Do dzieła!. Program nauczania ogólnego plastyki w klasach 4 6 szkoły podstawowej Kon cep cja pro gra mu za k a da Êci s à in te gra cj nie zb d nej wie dzy pla stycz nej z umie j t no Êcia mi prak tycz ny mi. Na le à do nich: in dy wi du al na eks pre sja pla - stycz na, twór cze dzia a nia gru po we, a tak e ana li za i oce na dzie a sztu ki, pra cy w a snej ko le a nek i ko le gów z kla sy. Ogólna charakterystyka programu Prezentowany program jest zgodny z Podstawà programowà kształcenia ogólnego oraz uwzgl dnia zalecenia Recenzentów MEN opiniujàcych podr czniki do plastyki na II poziomie edukacyjnym. Poni ej przytaczamy fragment załàcznika nr do rozporzàdzenia Ministra Edukacji Narodowej z grudnia 009 r. dotyczàcy celów kształcenia i treêci nauczania przedmiotu plastyka oraz postulaty Rzeczoznawców. Pozwoli to zweryfikowaç stopieƒ zgodnoêci prezentowanej publikacji z wytycznymi MEN. Podstawa programowa przedmiotu plastyka wraz z komentarzem I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. II. Tworzenie wypowiedzi ekspresja przez sztuk. III. Analiza i interpretacja tekstów kultury recepcja sztuki. 1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki. 1) okreêla swojà przynale noêç kulturowà poprzez kontakt z wybranymi dziełami sztuki, zabytkami i tradycjà w swoim Êrodowisku lokalnym i regionalnym, a tak e uczestniczy w yciu kulturalnym tego Êrodowiska (zna placówki kultury działajàce na jego rzecz); ) korzysta z przekazów medialnych oraz stosuje ich wytwory w swojej działalnoêci twórczej (zgodnie z elementarnà wiedzà o prawach autora).. Tworzenie wypowiedzi ekspresja przez sztuk. 1) podejmuje działalnoêç twórczà, posługujàc si podstawowymi Êrodkami wyrazu plastycznego i innych dziedzin sztuki (fotografika, film) w kompozycji na płaszczyênie i w przestrzeni (stosujàc okreêlone materiały, narz dzia i techniki właêciwe dla tych dziedzin sztuki); ) realizuje projekty w zakresie form u ytkowych, w tym słu àce kształtowaniu wizerunku i otoczenia człowieka oraz upowszechnianiu kultury w społecznoêci szkolnej i lokalnej (stosujàc tak e narz dzia i wytwory multimedialne).. Analiza i interpretacja tekstów kultury recepcja sztuki. 1) rozró nia okreêlone dyscypliny w takich dziedzinach jak: architektura, sztuki plastyczne oraz w innych dziedzinach sztuki (fotografika, film) i przekazach medialnych (telewizja, Internet); ) rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych nale àce do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury oraz opisuje ich funkcje i cechy charaktery styczne na tle epoki (posługujàc si podstawowymi terminami i poj ciami właêciwymi dla tych dziedzin sztuki). Zalecane warunki i sposób realizacji Nauczyciel w realizacji przedmiotu powinien dà yç do rozwijania myêlenia twórczego uczniów i poprzez uczestnictwo w zaj ciach przygotowaç ich do Êwiadomego udziału w kulturze oraz do stosowania nabytej wiedzy w innych dziedzinach ycia. Szkoła powinna stwarzaç mo liwoêci czynnego uczestnictwa uczniów w kulturze poprzez ich udział w wystawach stałych i czasowych organizowanych przez muzea i instytucje kulturalne, uczestnictwo w wa nych wydarzeniach artystycznych organizowanych w szkole i po za szkołà oraz stwarzaç warunki do prezentacji ich własnej twórczoêci i do upowszechniania kultury plastycznej. Szkoła powinna stwarzaç warunki do realizacji zaj ç poprzez odpowiednie wyposa enie pracowni w Êrodki dydaktyczne, takie jak: reprodukcje dzieł sztuki na ró nych noênikach oraz zestawy narz dzi medialnych z oprogramowaniem. Nauczyciel powinien uwzgl dniaç mo liwoêci uczniów i dostosowaç do nich wymagania edukacyjne. Komentarz przedmiotu plastyka Wojciech Czapski, Kinga Łapot-Dzierwa Podstawa programowa przedmiotu plastyka jest opisana za pomocà wymagaƒ ogólnych oraz wymagaƒ szczegółowych. Wymagania ogólne wyznaczajà zasadnicze cele kształcenia. Sà to: 1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystywanie zawartych w nich informacji percepcja sztuki.. Tworzenie wypowiedzi ekspresja przez sztuk.. Analiza i interpretacja tekstów kultury recepcja sztuki. Wymagania szczegółowe precyzujà zakres treêci kształcenia, które słu à osiàgni ciu ogólnych celów kształcenia. Podstawa programowa plastyki uwzgl d-

Program nauczania 5 nia te europejskie zalecenia dotyczàce kompetencji kluczowych. WÊród kompetencji kluczowych rozwijanych na zaj ciach plastycznych, na szczególnà uwag zasługuje ÊwiadomoÊç kulturowa, obejmujàca: poczucie zwiàzku z tradycjà narodowà (w tym postawa szacunku i tolerancji wobec jej ró norodnoêci), przekonanie o koniecznoêci uczestnictwa w yciu kulturalnym, wyra anie siebie poprzez Êrodki rozwijajàce predyspozycje twórcze (na podstawie wiedzy pozwalajàcej na posługiwanie si nimi w innych sferach aktywnoêci), docenianie znaczenia estetyki w yciu codziennym, znajomoêç najwa niejszych dzieł stanowiàcych o dziedzictwie kultury (jako umiej tnoêç przyswajania sobie wartoêci i operowania symbolami), posługiwanie si j zykiem sztuki. Podstawa programowa przedmiotu plastyka poêwi ca te sporo uwagi mediom. Korzystanie z mediów w sferze kultury jest koniecznoêcià, gdy sà noênikiem zmian w sposobie uczestnictwa w kulturze i w jej upowszechnianiu. Stosowane tu narz dzia, konstruowane na podstawie technologii medialnych, wnoszà interaktywnà formuł tworzenia i udost pniania dzieł sztuki i zjawisk artystycznych oraz umo liwiajà ich nieograniczonà multiplikacj w przestrzeni wirtualnej w wymiarze globalnym. Dlatego korzystanie z mediów wymaga zdobycia elementarnej wiedzy i umiej tnoêci w zakresie odbioru przekazów medialnych, w tym oceny ich treêci i form kierowanych za poêrednictwem telewizji i internetu. Wymaga tak e kształtowania właêciwych zachowaƒ uczniów, w tym poszanowania prawa do własnoêci intelektualnej w zwiàzku z wykorzystywaniem przez nich przekazów i wytworów medialnych. Podstawa programowa przedmiotu plastyka opiera si na zało eniu, i kształcenie w tej dziedzinie edukacji to proces nauczania-uczenia si, podczas którego kształtujà si postawy twórcze nastawione na nabywanie wiedzy i umiej tnoêci, który powinien prowadziç do wychowania człowieka innowacyjnego, uczestniczàcego w kulturze i w jej upowszechnianiu. W procesie tym wzorcem osobowym jest sprawca rozwiàzujàcy problemy w toku myêlenia twórczego, a najwy szà rang przypisuje si wiedzy i umiej tnoêciom proceduralnym, typu wiem jak. Wa nym czynnikiem tego procesu jest transfer, polegajàcy na tym, e nabywanie wiedzy i umiej tnoêci w jednej dziedzinie wpływa na ich nabywanie w innej sferze aktywnoêci ucznia, czyli na przenoszeniu tego, czego uczy szkoła na sytuacje poza nià. Istotnà rol w tym procesie, szczególnie na I i II etapie edukacji, pełni spostrzeganie znaczeƒ i sensu odbieranych poj ç oraz budowanie wyobra eƒ ich postaci wizualnych, wykraczajàcych poza posiadane informacje. Mo na to osiàgnàç, rozwijajàc myêlenie twórcze, na które składajà si operacje umysłowe o charakterze: a) dywergencyjnym (rozbie nym, indukcyjnym, heurystycznym), polegajàcym na poszukiwaniu logicznych mo liwoêci, zało eƒ wymagajàcych sprawdzenia; jest to rozpatrywanie wielu pomysłów ze wszystkich mo liwych punktów widzenia; b) konwergencyjnym (zbie nym, dedukcyjnym, algorytmicznym), polegajàcym na poszukiwaniu logicznych koniecznoêci, które muszà byç okreêlane dokładnie; jest to wybór spoêród wielu pomysłów jednego koniecznego kierunku działania. Realizacja podstawy wymaga stworzenia odpowiednich warunków do prowadzenia zaj ç dydaktycznych, odpowiedniego wyposa ania pracowni plastycznej w sprz ty i Êrodki dydaktyczne: w zestawy pomocy wprowadzajàce wiedz z teorii sztuki o Êrodkach wyrazu plastyki, innych dziedzin jak fotografika i film, w postaci pakietów dydaktycznych, pozwalajàcych na prowadzenie zaj ç o charakterze interaktywnym, z zastosowaniem mediów oraz wprowadzajàce wiedz z historii sztuki w formie reprodukcji dzieł sztuki. Szkoła, zapewniajàc wyposa enie niezb dne do realizacji podstawy (w tym szczególnie te, słu àce wprowadzaniu elementarnej wiedzy w zakresie Êrodków wyrazu plastycznego i wiedzy o sztuce), tworzy warunki do zaopatrzenia klas w Êrodki dydaktyczne z mo liwoêcià pozostawiania ich w szkole. Najwa niejszy okres w edukacji plastycznej to kształcenie dzieci na poziomie elementarnym. Edukacja plastyczna pełni na tym poziomie rol integrujàcà wobec wi kszoêci dziedzin edukacji, poniewa w tym okresie rozwoju psychicznego, plastyka (obok mowy) staje si dla dzieci podstawowà formà wypowiedzi i czynnikiem rozwoju myêlenia twórczego. Dlatego plastyka powinna byç tak e stałym elementem wszystkich zaj ç dydaktycznych oraz wychowawczych i opiekuƒczych. Jest to szczególnie wa ne, na poziomie wychowania przedszkolnego i nauczania poczàtkowego, kiedy u dzieci dokonuje si przełom natury psychicznej i nast puje intensyfikacja procesów poznawczych, co sprawia, e wi kszoêç z nich jest gotowa do nauki, która staje si stopniowo ich podstawowà formà działalnoêci. Ten okres rozwoju psychicznego dzieci nazywa si wiekiem rozumowania ze wzgl du na bardzo du e mo liwoêci rozumienia otaczajàcej rzeczywistoêci oraz wiekiem ekspresji w zwiàzku z silnà potrzebà wyra ania siebie poprzez twórczà działalnoêç plastycznà. Rozumowanie staje si wtedy czynnoêcià poznawczà, a ekspresja plastyczna podstawowà formà wypowiedzi. Temu okresowi rozwoju dzieci odpowiada stadium ewolucji plastycznej, ideoplastyka i faza schematu nazwana tak, poniewa w tym czasie w twórczoêci plastycznej dzieci istotnà rol odgrywa schemat. Staje si on reprezentacjà: osoby, rzeczy, zjawiska i ich cech przedstawianych w uproszczonej formie symbolicznej. Rozumienie rzeczywistoêci i wyra anie siebie poprzez działalnoêç twórczà, w formie symbolicznej, staje sie wówczas podstawowym mechanizmem poznawczym. Na tym etapie edukacji treêci nauczania powinny narastaç w układzie spiralnym, tzn. e wiadomoêci i umiej tnoêci nabyte w danym roku powinny byç powtarzane i poszerzane w kolejnym roku, z uwzgl dnieniem mo liwoêci uczniów. Szczególnie dotyczy to tre- Êci wynikajàcych z wymagaƒ szczegółowych, wskazanych w podstawie edukacji plastycznej. Nauczyciel prowadzàcy zaj cia plastyki powinien znaç podstaw programowà wychowania przedszkolnego i podstaw programowà kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych (w zakresie klas I III).

6 Program nauczania Zalecenia Recenzentów MEN dotyczàce podr cznika dla II etapu edukacyjnego 1. W podr czniku powinny pojawiç si zagadnienia zwiàzane ze zdobywaniem wiedzy i nabywaniem umiej tnoêci zgodnie z zapisami wszystkich punktów nowej podstawy w oparciu o wybrane dzieła sztuki, jednak e bez uj cia chronologicznego dziejów sztuki lub wprowadzania historii sztuki.. Co najmniej jeden rozdział musi byç poêwi cony sztuce regionalnej z uwzgl dnieniem modelu społeczeƒstwa wielokulturowego. Rozdział ten powinien zawieraç dodatkowà obudow dydaktycznà (propozycje zadaƒ i çwiczeƒ, umo liwiajàce uczniom poznanie kultury i sztuki własnego regionu).. Podr cznik powinien zawieraç propozycje działaƒ twórczych, wymaganych we wszystkich punktach podstawy, zadania te muszà tak e uwzgl dniaç korzystanie z narz dzi i przekazów multimedialnych. 4. Podr cznik powinien zawieraç propozycje zadaƒ dla uczniów szczególnie zainteresowanych przedmiotem. 5. Podr cznik powinien uwzgl dniaç autoewaluacj ucznia, sformułowanà od jego strony, w formie prostych wypowiedzi (potrafi posegregowaç barwy na ciepłe i zimne, potrafi zaprojektowaç wzór na fili ance, spełniajàcy wymagania kompozycji rytmicznej, wymieniam zabytki mojego regionu). Daje to uczniom mo liwoêç sprawdzenia swojej aktualnej wiedzy i umiej tnoêci. 6. W standardzie opisu do ilustracji powinno si uwzgl dniç: nazwisko i imi twórcy, tytuł, technik wykonania, a w przypadku dzieł architektury, lokalizacj obiektu. Dodatkowo proponuje si syntetycznà analiz dzieła w zakresie omawianego problemu. Program nauczania a budowa podr cznika Do dzieła! Pro gram Do dzieła! obej mu je re ali za cj naj wa - niej szych za gad nieƒ z za kre su teo rii i historii sztu - ki oraz ró no rod ne dzia a nia ma nu al ne. W pierw - szej ko lej no Êci prze wi dy wa ne jest za po zna nie ucznia z pod sta wo wy mi terminami pla stycz ny mi i bo gac - twem Êrod ków warsz ta tu pla stycz ne go. Do te go ce - lu prze zna czo ny jest zamieszczony w podr czniku dzia Abe ca d o pla stycz ne. Dzi ki nie mu uczeƒ zdo by wa wie dz i na rz dzia umo li wia jà ce mu Êwia - do mà i efek tyw nà dzia al noêç twór czà. W trak cie oma wia nia ko lej nych tre Êci na ucza nia uczeƒ za po - zna je si z pod sta wo wy mi ter mi na mi sto so wa ny mi w pla sty ce (na przykład za gad nie nia: Co to jest abe - ca d o pla stycz ne?, Linia i punkt, Pla ma wa lo ro - wa, Âwia t o cieƒ, Fak tu ra czy Kom po zy cja ) oraz z naj wa niej szy mi tech ni ka mi pla stycz ny mi (na przykład za gad nie nia: Na rz dzia i pod o a ry - sun ko we, Tech ni ki ma lar skie ). W osià gni ciu tych za daƒ po moc ne sà mi dzy in ny mi pra ca z ma - te ria em ilu stra cyj nym i zdj cio wym, za ba wy edu - ka cyj ne oraz in struk cje Krok po kro ku.... Na st p - nie zgro ma dzo ne wia do mo Êci i do Êwiad cze nia uczeƒ wy ko rzy stu je w trak cie po zna wa nia problematyki zwiàzanej z naj wa niej szymi dzie dzi na mi twór czo Êci ar ty stycz nej. S u y te mu dzia dru gi podr cznika, za ty tu o wa ny For my twór czo Êci. Za war to w nim za gad nie nia dotyczàce mi dzy innymi ry su nku, malarstwa, grafiki, rzeêby, ar chi tek tu ry czy współczesnych form sztuki, na przykład filmu czy fotografii. Roz sze rzo ny za sób po j ç i in for ma cji u a twia ucznio wi ana li zo wa nie za rów no dzie sztu ki, jak i ró no rod nych ele men tów oto cze nia. Po zwa la do - strze gaç ich wa lo ry es te tycz ne i eks pre syj ne, sty mu - lu je wy obraê ni i in wen cj twór czà ucznia. Istot nà ro l od gry wa rów nie roz wi ja nie umie j t no Êci wy ra - a nia i uza sad nia nia w a snych opi nii oraz kszta to - wa nie po sta wy to le ran cji wo bec po glà dów i do ko naƒ in nych osób. Funkcj sprawdzajàcà pełnià podsumowania znajdujàce si na koƒcu ka dego rozdziału podr cznika. Zamieszczone w nich çwiczenia weryfikujà wiedz ucznia z całego działu. Poszczególne zadania majà zró nicowany poziom trudnoêci. åwiczeniom nadano form zabaw, dzi ki czemu motywujà one uczniów do samokontroli. Indywidualizacji nauczania słu à zadania plastyczne zamieszczone w podr czniku pod hasłem Potrafi to zrobiç!. Sà to specjalnie przygotowane çwiczenia, dzi ki którym uczeƒ szczególnie zainteresowany przedmiotem mo e rozwijaç swoje twórcze umiej tnoêci i pogł biaç wiedz. Nauczyciel mo e poleciç wykonanie dodatkowej pracy plastycznej w ramach zadania domowego lub jako çwiczenie na ocen celujàcà. Rola historii sztuki w nauczaniu w szkole podstawowej Znaj du jà cy si w pro gra mie ma te ria na ucza nia z za - kre su hi sto rii sztu ki jest do sto so wa ny do mo li wo Êci po znaw czych uczniów na II eta pie edu ka cyj nym. Zaprezentowany został w po sta ci sta ran nie do bra - nych dzie sztu ki ilu stru jà cych po szcze gól ne za gad - nie nia pla stycz ne, których realizacja została przewidziana w podstawie. Przy k a dy twór czo Êci z ró nych epok umo liwiajà jed no cze Ênie stop nio we za zna ja mia nie uczniów z wy bit ny mi do ko na nia mi ar ty stycz ny mi w Pol sce i na Êwie cie. Po nad to wska za - nie cza su po wsta nia ka de go dzie a sy tu uje je w okre - Êlo nym kon tek Êcie hi sto rii sztu ki. Elementy historii sztuki zostały równie przedstawione w formie krótkich opisów zamieszczonych przy wybranych reprodukcjach. Do tekstów dołàczono çwiczenia praktyczne, dzi ki którym uczeƒ mo e utrwaliç nowo poznane wiadomoêci oraz kształci umiej tnoêç samodzielnego zdobywania informacji.

Program nauczania 7 Rozkład godzin Na na ucza nie pla sty ki w kla sach IV VI Mi ni ster - stwo Edu ka cji Na ro do wej prze zna czy o 95 go dzin na ca y etap edu ka cyj ny. Ist nie je jednak mo li woêç zwi k sze nia te go li mi tu de cy zjà dy rek to ra. Roz k ad go dzin w po szcze gól nych kla sach mo e byç za tem inny w ka dej szko le. W zwiàz ku z tym ni niej szy pro gram zo sta skon stru owa ny w ta ki spo sób, aby umo li wiç two rze nie in dy wi du al nych pla nów dy - dak tycz nych. Za war te w nim tre Êci mo na do sto - so waç do okre Êlo nej siat ki go dzin, po zio mu kla sy oraz przy j te go przez na uczy cie la spo so bu pra cy. Przed sta wio na w pro gra mie ko lej noêç re ali za cji za - gad nieƒ nie jest ob li ga to ryj na. Sta no wi je dy nie pro - po zy cj au torskà, wy pra co wa nà w cià gu wie lo let niej prak ty ki szkol nej. Dzi ki te ma tycz ne mu po gru po - wa niu tre Êci nauczania na uczy ciel mo e re ali zo waç pro gram zgod nie z w a sny mi pre fe ren cja mi oraz mo liwoêciami czasowymi. Cele kształcenia i wychowania Głównym celem nauczania plastyki w szkole podstawowej jest rozwijanie umiej tnoêci odbioru wypowiedzi artystycznych i wykorzystanie zawartych w nich informacji oraz przygotowanie uczniów do analizy i interpretacji tekstów kultury. Niezwykle istotne znaczenie ma równie rozwój wyobraêni twórczej oraz umo liwienie uczniom swobodnej ekspresji plastycznej. Zadania te mo na realizowaç dzi ki szczegółowo zaplanowanym celom kształcenia i wychowania, uwzgl dniajàcym indywidualizacj pracy uczniów oraz warunki, w których realizowany jest program. Szczegółowe ce le kształcenia Po zna nie ele men tar nych po j ç pla stycz nych oraz zwiàzanych z innymi dziedzinami sztuki, na przykład filmem, fotografià. Orien ta cja w naj wa niej szych za gad nie niach teo - rii sztu ki. Po zna nie ró no rod nych form twór czo Êci. Wie dza na te mat wy bit nych dzie architektury i sztuk plastycznych w Pol sce i na Êwie cie. Po zna nie twór czo Êci ar ty stów lu do wych w a sne - go re gio nu. Wie dza na te mat zabytków, in sty tu cji kul tu ral - nych oraz dzieł sztuki w naj bli szym oto cze niu, w Pol sce i w Eu ro pie. Pla stycz ne wi dze nie na tu ry, a nie po strze ga nie jej tyl ko w spo sób przed mio to wy, li te rac ki. In ter pre tacja i oce na oto cze nia pod kà tem war - to Êci pla stycz nych. Po s u gi wa nie si pod sta wo wym warsz ta tem pla - stycz nym. Rozró nianie okreêlonych dyscyplin w takich dziedzinach jak: architektura, sztuki plastyczne, fotografia, film oraz telewizja i internet. Âwiadome wykorzystywanie w samodzielnych działaniach ró norodnych technik plastycznych oraz narz dzi multimedialnych. Umiej tne i twórcze posługiwanie si ró nymi materiałami, narz dziami i technikami właêciwymi dla okreêlonych dziedzin sztuki. Re ali zo wa nie okre Êlo nych dzia aƒ pla stycz nych i w a snych po my s ów. Ko rzy sta nie z ró no rod nych êró de in for ma cji w ce lu roz wi ja nia za in te re so waƒ pla stycz nych i po g bia nia wie dzy o sztu ce. Do ko ny wa nie wy bo rów i po dej mo wa nie sa mo - dziel nych dzia aƒ pla stycz nych. Roz po zna wa nie w a snych mo li wo Êci i uzdol nieƒ pla stycz nych oraz prze zwy ci a nie trud no Êci w po dej mo wa niu dzia aƒ pla stycz nych. Szczegółowe ce le wychowania Samodzielne zdobywanie wiedzy na temat sztuki regionalnej i Êrodowiskowej. Roz wój wy obraê ni twór czej, kre atyw ne go my Êle - nia i dzia a nia. Ak tyw ny i Êwia do my od biór dzie sztu ki. Od wie dza nie mu ze ów i ga le rii oraz uczest nic two w wy sta wach. Ko lek cjo no wa nie re pro duk cji dzie sztu ki. Cie ka woêç i pra gnie nie po zna wa nia no wych za - gad nieƒ pla stycz nych. Po trze ba ar ty stycz nej eks pre sji. Gro ma dze nie wy two rów sztu ki lu do wej oraz wia - do mo Êci z nià zwià za nych. Roz wój wra li wo Êci es te tycz nej i emo cjo nal nej. Otwar toêç w wy ra a niu w a snych sà dów i opi nii. To le ran cja wo bec dzia aƒ, za in te re so waƒ i sà dów in nych lu dzi. Sza cu nek dla twór ców ró nych form sztuki i ich ar - ty stycz nych do ko naƒ. Przyj mo wa nie pod wp y wem sztu ki w a Êci wych po staw mo ral nych i spo ecz nych. W à cza nie sztu ki we w a sne y cie.

8 Program nauczania Propozycja realizacji zagadnieƒ Przedstawionà w tabeli pro po zy cj re ali za cji ma te - ria u na ucza nia przy go to wa no w ta ki spo sób, aby umo li wiç ko rzy sta nie z niej ka de mu na uczy cie lo - wi. Mo e byç ona mo dy fi ko wa na w za le no Êci od umie j t no Êci uczniów oraz pre fe ren cji na uczy cie la. Propozycja obejmuje 90 go dzin lek cyj nych. Wskazane za gad nie nia mo gà byç re ali zo wa ne w po da nej ko lej no Êci bàdê te w po rzàd ku usta lo nym in dy wi - du al nie przez na uczy cie la. W wy ka zie za gad nieƒ po da no pro po no wa nà licz b jed no stek lek cyj nych prze zna czo nych na re ali za cj ka de go z nich. Licz - ba ta mo e byç jed nak od po wied nio do sto so wa na do po trzeb da nej kla sy oraz wy pra co wa ne go przez na uczy cie la sys te mu pra cy dy dak tycz nej. Wià e si z tym rów nie kwe stia lek cji po wtó rze nio wych, przewidzianych w ka dym cy klu na ucza nia. Zgod - nie z kon cep cjà pro gra mu, o ko niecz no Êci i cz sto - tli wo Êci ich prze pro wa dza nia de cy du je na uczy ciel, bio ràc pod uwa g ak tu al ny po ziom wie dzy i umie - j t no Êci da nej kla sy. Kla sa IV V VI Pro po no wa ne za gad nie nia Pla sty ka a naj bli sze oto cze nie. Co to jest abe ca d o pla stycz ne? Linia i punkt Kon tur Na rz dzia i pod o a ry sun ko we Pla ma wa lo ro wa Âwia t o cieƒ Bar wy i po chod ne Bar wy do pe nia jà ce i z a ma ne Bar wy cie p e i zim ne Ga ma ko lo ry stycz na Tech ni ka akwa re lo wa Tech ni ka tem pe ro wa i pla ka to wa Tech ni ka pa ste lo wa Far by wod ne i pa ste le Malowanie i drapanie Ko la Fak tu ra Kszta t Kom po zy cja cen tral na Kom po zy cja sy me trycz na i asy me trycz na Kom po zy cja za mkni ta i otwar ta Kom po zy cja sta tycz na i dy na micz na Kom po zy cja ryt micz na Per spek ty wa rz do wa Per spek ty wa ku li so wa Per spek ty wa zbie na (li ne ar na) Per spek ty wa po wietrz na i ma lar ska Czym sà dzieła sztuki? Ry su nek Malar stwo Gra fi ka ar ty stycz na (warsz ta to wa) Gra fi ka u yt ko wa (sto so wa na) Rzeê ba Ar chi tek tu ra Wzor nic two prze my s o we i rze mio s o ar ty stycz ne Sztu ka lu do wa Współczesne formy sztuki Sztuka wokół nas Licz ba jed no stek lek cyj nych 1 1 4

Program nauczania 9 TreÊci nauczania, procedury osiàgania celów edukacyjnych, zało one osiàgni cia ucznia Z my Êlà o uspraw nie niu pra cy dy dak tycz nej tre Êci na ucza nia, procedury osià ga nia ce lów edu ka cyj - nych oraz zało one osià gni cia ucznia ze sta wio no w ta be li. Ta ka for ma prze ka zu u a twi na uczy cie lo - wi ko rzy sta nie z pro gra mu. Tre Êci na ucza nia sà roz wi ni ciem za gad nieƒ z pod sta wy pro gra mo wej. Zo sta y po gru po wa ne w jed nost ki te ma tycz ne pod ha s em Za gad nie nia wio dà ce i wy mie nio ne w ru bry ce Za gad nie nia szcze gó o we. Re ali za cj wy ty czo nych ce lów kształcenia oraz tre Êci na ucza nia umo li wia na uczycie lo wi do bór od - po wied nich me tod i form kształcenia. W nauczaniu plastyki do metod tych nale à mi dzy innymi: praca z tekstem rozmowa nauczajàca dyskusja praca z materiałem ilustracyjnym i zdj ciowym çwiczenia praktyczne zabawy edukacyjne praca w terenie, obserwacja otoczenia analiza dzieł sztuki i prac uczniów konkursy tematyczne klasowe i szkolne wystawy prac uczniów wycieczki do muzeów, galerii oraz zwiedzanie zabytkowych miejsc w najbli szej okolicy spotkania z artystami Niezmiernie istotne sà równie metody aktywizujàce. Lek cje pro wa dzo ne z ich wy ko rzy sta niem po zwa la jà roz bu dziç za in te re so wa nie te ma tem i za - ch ciç do wszech stron nych, kre atyw nych dzia aƒ. Ni niej szy pro gram za k a da za sto so wa nie ró norodnych me tod nauczania. Uj to je w ta be li pod ha s em Pro ce du ry osià ga nia ce lów. W ru bry ce Pro ce du ry osià ga nia ce lów za miesz - czo no równie pro po zy cje re pro duk cji dzie sztu ki wraz z okre Êle niem cza su ich po wsta nia. Po da ne przy k a dy mo na wy ko rzy staç przy oma wia niu po - szcze gól nych te ma tów i ele men tów hi sto rii sztu ki. Mo gà byç one jed nak za stà pio ne przez re pro duk cje wy bra ne przez na uczy cie la. Zało one osià gni cia sta no wià wy kaz wia do mo - Êci i umie j t no Êci, któ re uczeƒ po wi nien opa no waç po zre ali zo wa niu po szcze gól nych za gad nieƒ. Wpro - wa dzo ny po dzia osià gni ç na i po nad - u a twi na uczy cie lo wi pod j cie de cy zji o wy sta wie niu ucznio wi od po wied nie go stop nia z szeêciostopniowej skali ocen. Propozycje wykorzystania metod aktywizujàcych na lekcjach plastyki w szkole podstawowej dys ku sja pa ne lo wa Ênie na ku la Metody aktywizujàce Zagadnienia Bar wy w ma lar stwie, Wzor nic two prze my s o we i rze mio s o ar ty stycz ne Bar wy w ma lar stwie, Gra fi ka, Film me ta plan port fo lio bu rza mó zgów Pla sty ka a naj bli sze oto cze nie, Ar chi tek tu ra Ry su nek, Rzeê ba, Ar chi tek tu ra, Sztu ka lu do wa, Współczesne formy sztuki Tech ni ki mie sza ne, Fak tu ra, Rzeê ba, Czym sà dzieła sztuki? dra ma ma pa men tal na me to da pro jek tu skrzyn ka py taƒ Kom po zy cja, Happening Kre ska, krop ka, li nia, kon tur, Tech ni ki ma lar skie, Ma lar stwo, Gra fi ka Gra fi ka, Ar chi tek tu ra, Wzor nic two prze my s o we i rze mio s o ar ty stycz ne Per spek ty wa, Fotografia, Sztuka wokół nas

Zagadnienia po nad ABE CA DŁO PLA STYCZ NE I JE GO ELE MEN TY Pla sty ka a naj bli sze oto cze nie ele men ty pla stycz ne oto cze nia ro la pla sty ki w two rze niu ja ko Êci oto cze nia po j cie es te ty ki pra ca w te re nie: ob ser wa cja i ana li za oto cze nia z wy szcze gól nie niem pla stycz nych ele men tów znaj du jà cych si w prze strze ni me ta plan ( Co mo na zro biç, aby na sze oto cze nie by o przy jem ne? ) wy mie nia ele men ty pla stycz ne kszta tu jà ce oto cze nie okre Êla ro l pla sty ki w naj bli szym oto cze niu wska zuje przy k a dy oto cze nia es te tycz ne go i uza sad nia swój wy bór planuje zmia ny w ce lu es te ty za cji oto cze nia.1. Co to jest abe ca d o pla stycz ne? terminy pla stycz ne: li nia, pukt, kon tur, pla ma wa lo ro - wa, Êwia t o cieƒ, bar wa, ga ma ko lo ry s tycz na, kszta t, fak tu ra, kom po zy cja, per spek ty wa zna cze nie ele men tów abe ca d a dla bu do wa nia dzie a sztu ki eta py dzia a nia pla stycz ne go przed sta wie nie frag men tu oto cze nia na p asz czyê nie zna cze nie na rz dzi i ro la u y tych Êrod ków wy po wie dzi pla stycz nej wo bec przedsta wia nych tre Êci çwi cze nie umie j t no Êci po rów ny wa nia ele men tów pla stycz nych w na tu rze i na p asz czyê nie çwi cze nia prak tycz ne w przed sta wianiu frag men tu oto cze nia na p asz czyê nie spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych po j ç w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia wy mie nia terminy pla stycz ne wyodr bnia w na tu rze ele men ty abe ca d a pla stycz ne go wska zuje i po równuje wy - bra ne ele men ty abe ca d a pla sty cz nego w na tu rze iwpra cy pla stycz nej przed sta wia frag ment oto cze nia na p asz czyê nie wy ra a w dzia a niach pla stycz nych wi dze nie pla stycz ne omawia zna cze nie u y tych Êrod ków pla stycz nych dla wy ra a nych tre Êci okreêla ro l Êrod ków wy ra zu w dzie le sztu ki.1 Linia i punkt terminy: linia, punkt, kreska, kropka, kon tur, kon trast ró ne rodzaje linii i punktów oraz ich za sto so wa nie w rysunku funk cje li nii w ry sun ku spo sób ry so wa nia kon tu ru przed mio tu çwi cze nie umie j t no Êci sto so wa nia ró ne go ro dza ju linii i punktów w za le no Êci od in ten cji twór czych in struk cja Krok po kro ku... u ka zu jà ca eta py ry so wa nia kon tu ru przed mio tu zgod nie z rze czy wi sty mi pro por - cja mi za ba wy przy bli a jà ce no we terminy çwi cze nia prak tycz ne w uzy ski wa niu ró nych efek tów po przez zmia n kon tra stu spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia ma pa men tal na ( Linie ro dza je i kie run ki ) Przy k a do wa re pro duk cja: Al brecht Dürer, Mo ja Agnes (XV w.) okre Êla zna cze nie po zna nych terminów stosuje ró no rod ne ro dza je punktów i linii w dzia a niach pla stycz nych stosuje kon trast w dzia a - niach pla stycz nych rysuje kon tur przed mio tu zgod nie z rze czy wi sty mi pro por cja mi do biera od po wied nie Êrod ki pla stycz ne w za le no Êci od te ma tu i cha rak te ru pra cy.1

TreÊci nauczania Zagadnienia po nad Na rz dzia i pod o a ry sun ko we na rz dzia ry sun ko we i pod o a oraz ich za sto so wa nie ro dza je Êla dów ró nych na rz dzi ry sun ko wych es te ty ka warsz ta tu pra cy omó wie nie i za pre zen to wa nie pod sta wo wych na rz dzi ry sun ko wych i pod o y çwi cze nia prak tycz ne w po s u gi wa niu si pod sta wo wy mi na rz dzia mi ry sun ko wy mi za ba wa uka zu jà ca wp yw ma te ria ów pla stycz nych na osta tecz ny kszta t dzie a dzia a nia pla stycz ne na ró nych pod o ach i po rów ny wa nie uzy ska nych efek tów omó wie nie re pro duk cji pod kà tem u y tych przez ar ty st na rz dzi i ich Êla dów spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia Przy k a do wa re pro duk cja: Vin cent van Gogh, Por tret Pa tien ce Esca lier (XIX w.) wy mie nia pod sta wowe na rz dzia ry sun ko we i pod o a utrzy muje w a dzie swój warsz tat pra cy w a Êci wie po s u guje si na rz dzia mi ry sun ko wy mi do biera na rz dzia ry sun ko we i pod o a w za le no Êci od cha rak te - ru i te ma tu pra cy okre Êla na po da nych przy k a dach, ja ki mi na rz dzia mi po s u y si twór ca.1 Pla ma wa lo ro wa terminy: wa lor, pla ma wa lo ro wa, la wo wa nie, ry su nek wa lo ro wy ró ne po sta cie plam spo so by uzy ski wa nia wa lo ru wa lor w ma lar stwie ob ser wa cja oto cze nia çwi cze nia prak tycz ne z wy ko rzy s ta niem ró nic wa lo ro wych za ba wa uka zu jà ca zna cze nie wa lo ru omó wie nie re pro duk cji pod kà tem cech ry sun ku wa lo ro we go spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia Przy k a do wa re pro duk cja: Rem brandt van Rijn, Sta rzec sie dzà cy na krze Êle (XVII w.) wy ja Ênia, co to jest wa lor i pla ma wa lo ro wa sto suje w dzia a niach pla stycz nych pla my o od mien nym cha rak te rze wy ja Ênia, na czym po le ga la wo wa nie wy ja Ênia ró ni ce mi dzy wa lo rem w ry sun ku i ma lar stwie ró ni cuje wa lor w dzia a niach pla stycz nych stosuje la wo wa nie w dzia a niach pla stycz nych.1

Zagadnienia po nad Âwia t o cieƒ termin: Êwia t o cieƒ funk cje Êwia t o cie nia spo so by uka zy wa nia Êwia t o cie nia w ry sun ku eta py ry so wa nia Êwia t o cie nia za sa dy ry so wa nia cie nia rzu ca ne go przez obiekt ob ser wa cja oto cze nia in struk cja Krok po kro ku... u ka zu jà ca eta py ry so wa nia Êwia t o cie nia çwi cze nia prak tycz ne w przed sta wia niu Êwia t o cie nia na przed mio cie çwi cze nia prak tycz ne w ry so wa niu cie nia rzu ca ne go przez bry omó wie nie re pro duk cji: spo sób uka za nia Êwia t o cie nia i je go funk cje spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych po j ç w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia Przy k a do wa re pro duk cja: Tintoretto, Studium posàgu (XVI w.) wy ja Ênia, co to jest Êwia t o cieƒ ob ja Ênia ro l Êwia t o cie nia w ry sun ku rysuje pro sty przed miot z za sto so wa niem Êwia t o - cie nia sto suje Êwia t o cieƒ w pra cach pla stycz nych przed sta wia w ry sun ku cieƒ przed mio tu wska zuje Êwia t o cieƒ w przy k a do wej pra cy i okre Êla pe nio nà przez nie go funkcj.1 Bar wy w ma lar stwie terminy: bar wy i po chod ne, bar wy do pe nia jà ce i z a ma ne, bar wy cie p e i zim ne za sa dy à cze nia barw w ce lu uzy ska nia okre Êlo ne go od cie nia ko lo ru wp yw barw na eks pre sj i es te ty k pra cy pla stycz nej ob ser wa cja ró no rod no Êci barw w przy ro dzie i w dzie - ach sztu ki çwi cze nia prak tycz ne w uzy ski wa niu okre Êlo nych barw çwi cze nia prak tycz ne umie j t no Êci do bo ru od po wied nich barw do te ma tu i na stro ju pra cy za ba wy po ka zu jà ce zna cze nie i za sto so wa nie barw w pla sty ce oma wia nie i po rów ny wa nie prac ma lar skich pod wzgl dem u y tych barw spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych po j ç w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia Ênie na ku la ( Ja kà ro l od gry wa jà bar wy w y ciu co dzien nym? ) Przy k a do we re pro duk cje: Paul Gauguin, Kobieta z owocem mango (XIX w.) Wassily Kandinsky, Damy w krynolinach (XX w.) Ol ga Bo znaƒ ska, Wn trze pra cow ni ar tyst ki w Kra ko wie (XX w.) Hen ri Ma tis se, Ta niec (XX w.) wy mie nia ro dza je barw klasyfikuje da nà bar w do od po wied nie go ro dza ju po daje spo so by otrzy my - wa nia barw po chod nych i z a ma nych oraz à cze nia barw do pe nia jà cych uzy skuje okre Êlo ny od cieƒ w wy ni ku mie sza nia barw do biera bar wy sto sow nie do te ma tu pra cy wy ko rzy stuje bar wy w dzia a niach pla stycz nych do ce lów eks pre syj nych i es te tycz nych.1

TreÊci nauczania Zagadnienia po nad Ga ma ko lo ry stycz na terminy: ga ma ko lo ry stycz na, ko lor lo kal ny, to na cja ro dza je gam ko lo ry s tycz nych zna cze nie ga my ko lo ry stycz nej i to na cji w pra cach pla stycz nych çwi cze nia prak tycz ne w sto so wa niu okre Êlo nej ga my ko lo ry stycz nej i to na cji çwi cze nia w okre Êla niu ga my ko lo ry stycz nej i to na cji wy bra nych re pro duk cji ob ra zów wykonanie pracy dotyczàcej barw instrukcja Potrafi to zrobiç! opisujàca ró ne sposoby łamania barw Przy k a do we re pro duk cje: Vin cent van Gogh, S o necz ni ki (XIX w.) Fran ci sco de Goya, Pa ra sol (XVIII w.) in struk cja Krok po kro ku... przed sta wia jà ca eta py wy ko ny wa nia prac w tech ni ce akwa re lo wej i pa ste lo wej çwi cze nia prak tycz ne z wy ko rzy s ta niem ró nych tech nik ma lar skich za ba wa uka zu jà ca za sto so wa nie ró nych tech nik ma lar skich oma wia nie re pro duk cji ob ra zów pod kà tem efek tów uzy ski wa nych przez za sto so wa nie okre Êlo nej tech ni ki ma pa men tal na ( Ro dza je tech nik ma lar skich i sto so wa ne w nich na rz dzia ) Przy k a do we re pro duk cje: Piotr Mi cha ow ski, Ko nie u o bu (XIX w.) An driej Ru blow, Âwi ta Trój ca (XV w.) Sta ni s aw Wy spiaƒ ski, Por tret dziew czyn ki (XIX w.) wy ja Ênia, co to jest ga ma ko lo ry stycz na i po daje jej ro dza je tłumaczy, czym jest to na cja stosuje w a Êci wà ga m ko lo ry stycz nà i to na cj w dzia a niach pla stycz nych okreêla ga m ko lo ry stycz - nà i to na cj ob ra zu wykonuje dodatkowà prac plastycznà zgodnie z instrukcjà Potrafi to zrobiç!.1 Tech ni ki ma lar skie terminy: tech ni ki ma lar skie, pig ment cha rak te ry sty ka tech nik ma lar skich: akwa re lo wej, tem pe ro wej i pla ka to wej, pa ste lo wej na rz dzia i pod o a w a Êci we da nej tech ni ce wy ja Ênia, co to sà tech ni ki ma lar skie wy mie nia na rz dzia i pod - o a ty po we dla da nej tech ni ki charakteryzuje okre Êlo nà tech ni k ma lar skà tłumaczy, co to jest pig ment organizuje war sz tat pra cy stosuje okre Êlo nà tech ni k w dzia a niach pla stycz nych stosuje tech ni k pla stycz nà naj le piej wy ra a jà cà te mat pra cy okreêla wp yw tech ni ki ma lar skiej na wy mo w dzie a.1

Zagadnienia po nad Tech ni ki mie sza ne terminy: tech niki mie sza ne, fotokola cha rak te ry sty ka po pu lar nych tech nik mie sza nych: à cze nie farb wod nych z pa s te la - mi, wydrapywanka, ko la ma te ria y wy ko rzy s ty wa ne w tech ni kach mie sza nych ro la po my s u i od po wied nie go ze sta wia nia wy bra nych ele men - tów w tech ni kach mie sza nych çwi cze nia prak tycz ne z wy ko rzy sta niem ró nych tech nik mie sza nych oma wia nie i po rów ny wa nie wy ko na nych prac: wp yw u y tych Êrod ków pla stycz nych na uzy ska ny efekt instrukcja Krok po kroku ukazujàca etapy tworzenia kola u spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia bu rza mó zgów ( Ja kie ma te ria y mo na wy ko rzy staç w tech ni kach mie sza nych? ) Przy k a do wa re pro duk cja: Anna Górska-Rutkowska, Tarasy pra ca w te re nie: ob ser wa cja ró no rod no Êci fak tur w na tu rze çwi cze nia w okre Êla niu fak tu ry wy bra nych ele men tów oto cze nia çwi cze nia prak tycz ne w sto so wa niu zró ni co wa nej fak tu ry za ba wa uka zu jà ca zna cze nie fak tu ry w pla sty ce oma wia nie i po rów ny wa nie re pro duk cji dzie pod wzgl dem fak tu ry spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia bu rza mó zgów ( Ja kie ro dza je fak tu ry mo na wy ró niç w naj bli szym oto cze niu? ) wykonanie pracy dotyczàcej faktury instrukcja Potrafi to zrobiç! opisujàca sposoby otrzymywania zró nicowanej faktury w pracy plastycznej Przy k a do we re pro duk cje: Clau de Mo net, Cha ta ry bac ka na kli fie (XIX w.) po pier sie Ju liu sza Ce za ra (I w. n.e.) Ho noré Dau mier, Po pier sie Vien ne ta (XIX w.) Raoul Hau smann, Mechaniczna g owa (XX w.) wy ja Ênia, co to sà tech ni ki mie sza ne opi suje, na czym po le ga jà wy bra ne tech ni ki mie sza ne wy ko nuje pra c w do wol nej tech ni ce mie sza nej w spo sób eks - pre syj ny i es te tycz ny stosuje tech ni k pla stycz nà naj le piej wy ra a jà cà te mat pra cy twór czo à czy ró ne tech ni ki pla stycz ne wy ja Ênia zna cze nie wy bo - ru okre Êlo nej tech ni ki i u y tych ma te ria ów dla wy mo wy dzie a.1 Fak tu ra termin: fak tu ra ro dza je fak tu ry w na tu rze iwsztu ce spo so by uzy ski wa nia fak tu ry w ry sun ku i w ma lar stwie ro la fak tu ry w dzie le pla stycz nym wy ja Ênia, co to jest faktura okre Êla ro dzaj fak tu ry w dzie ach ró nych dys cy - plin pla stycz nych uka zuje fak tu r w pra cach pla stycz nych wy ja Ênia funk cj fak tu ry ja ko Êrod ka wy ra zu pla stycz ne go twór czo sto suje fak tu r w dzia a niach pla stycz nych wykonuje dodatkowà prac plastycznà zgodnie z instrukcjà Potrafi to zrobiç!.1

TreÊci nauczania Zagadnienia po nad Kszta t terminy: kszta t, for ma p a ska, for ma prze strzen na ro dza je form: na tu ral na i stwo rzo na przez cz o wie ka (do ce lów prak tycz nych i ar ty stycz nych) çwi cze nia w uzy ski wa niu form p a skich i prze strzen nych çwi cze nia prak tycz ne w sto so wa niu ró no rod nych form p a skich i prze strzen nych za ba wy przy bli a jà ce no we po j cia spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia Przy k a do we re pro duk cje: Lizyp, Odpoczywajàcy Ares Bar ba ra He pworth, Rzeêba par kowa (XX w.) Ka ta rzy na Ko bro, Kom po zy cja prze strzen na 4 (XX w.) ob ser wa cja naj bli sze go oto cze nia: wy szu ki wa nie uk a - dów przy po mi na jà cych po szcze gól ne ro dza je kom po zy cji in struk cja Krok po kro ku... po ka zu jà ca eta py two rze nia kom po zy cji sy me trycz nej çwi cze nia prak tycz ne w sto so wa niu ró nych ro dza jów kom po zy cji oma wia nie i po rów ny wa nie re pro duk cji dzie pod kà tem za sto so wa nej kom po zy cji spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia dra ma ( Two rze nie uk a dów ob ra zu jà cych po szcze gól ne ro dza je kom po zy cji ) skrzyn ka py taƒ ( Ro dza je kom po zy cji ) Przy k a do we re pro duk cje: Tho mas Ga ins bo ro ugh, B kit ny ch o piec (XVIII w.) Sandro Botticelli, Madonna z Dzieciàtkiem i Êwi tymi (XV w.) Pier re -A ug uste Re no ir, Pa ni Char pen tier z dzieç mi (XIX w.) Edward Dwur nik, We ne cja (XX w.) Pa blo Pi cas so, Trzej mu zy kan ci (XX w.) Ama deo Mo di glia ni, Por tret ch opca z rudymi w osami (XX w.) Was si ly Kan din sky, Ko Êció w Mur nau (XX w.) André Derain, Port rybacki w Collioure (XX w.) wy ja Ênia, co to jest for ma od ró nia for m p a skà od for my prze strzen nej roz ró nia ro dza je form w ota cza jà cym Êwie cie sto suje ró no rod ne for my w dzia a niach pla stycz nych wy ja Ênia funk cj for my w sztu ce twór czo wy ko rzy stuje for m ja ko Êro dek wy ra zu pla stycz ne go.1 Kom po zy cja termin: kom po zy cja za sa dy har mo nij nej kom po zy cji cha rak te ry sty ka ró nych ro dza - jów kom po zy cji na p asz czyê nie: cen tral nej, sy me trycz nej, asy me trycz nej, otwar tej, za mkni tej, sta tycz nej, dy na micz - nej, ryt micz nej spo so by two rze nia po szcze gól - nych ro dza jów kom po zy cji funk cja kom po zy cji w dzie le pla stycz nym wy ja Ênia, co to jest kom po zy cja wy mie nia za sa dy har mo nij nej kom po zy cji po daje ro dza je kom po zy cji okre Êla ro dzaj kom po zy cji w wy bra nych re pro duk - cjach wy ko nuje pra c z wy ko - rzy sta niem wy bra nej kom po zy cji do biera kom po zy cj do te ma tu pra cy od po wied ni mi Êrod ka mi pla stycz ny mi wy ra a okre Êlo nà kom po zy cj od ró nia do brà kom po zy - cj od z ej omawia ro l kom po zy cji ja ko Êrod ka wy ra zu pla stycz ne go.1

Zagadnienia po nad Per spek ty wa prze strzeƒ a wy glàd przed mio - tów terminy: per spek ty wa, li nia ho ry zon tu, punkt zbie gu cha rak te ry sty ka ró nych ro dza jów per spek ty wy: rz do wej, ku li so wej, zbie nej (czołowej, a biej, z lo tu pta ka, kraw dziowej), ma lar skiej, po wietrz nej ry so wa nie od cin ków pio no wych i po zio mych w per spek ty wie zbie nej me to dà wy kreêl nà funk cja per spek ty wy w dzie le pla stycz nym ob ser wa cja oto cze nia: prze strzeƒ, trój wy mia ro woêç obiek tów in struk cja Krok po kro ku... po ka zu jà ca eta py ry so wa nia od cin ków pio no wych i po zio mych w per spek ty wie zbie nej me to dà wy kreêl nà çwi cze nia prak tycz ne w przed sta wia niu trój wy mia ro - wo Êci przed mio tów na p asz czyê nie çwi cze nia prak tycz ne w sto so wa niu ró nych ro dza jów per spek ty wy za ba wy u a twia jà ce zro zu mie nie praw per spek ty wy pra ca w te re nie: ry so wa nie frag men tu oto cze nia w per spek ty wie zbie nej oma wia nie i po rów ny wa nie re pro duk cji dzie pod kà tem za sto so wa nej per spek ty wy spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia skrzyn ka py taƒ ( Ro dza je per spek ty wy ) instrukcja Potrafi to zrobiç! opisujàca sposób wykonania trójwymiarowego pejza u Przy k a do we re pro duk cje: ma lar stwo ja ski nio we ma lar stwo sta ro yt ne go Egip tu Jan Ver me er, List mi o sny (XVII w.) Piero della Francesca, Wi dok ide al ne go mia sta (XV w.) Pie ter Bru egel star szy, Za ba wy dzie ci ce (XVI w.) William Turner, Przybycie do Wenecji (XIX w.) Aleksander Gierymski, Morze (XIX w.) tłumaczy, co to jest per spek ty wa wy mie nia ro dza je per spek ty wy wy ja Ênia ro l per spek ty wy w dzie le sztu ki przed sta wia na p asz czyê - nie trój wy mia ro we przed mio ty stosuje w dzia a niach pla stycz nych da ny ro dzaj per spek ty wy okre Êla ro dzaj per spek ty wy w wy bra nych re pro duk - cjach wykonuje dodatkowe zadanie plastyczne zgodnie z instrukcjà Potrafi to zrobiç!.1

TreÊci nauczania Zagadnienia po nad FOR MY TWÓR CZO ÂCI Czym sà dzieła sztuki? rola dziel sztuki w kulturze terminy: oryginał, kopia, reprodukcja rozmowa nauczajàca omawianie wybranych dziel sztuki praca w terenie: wycieczka do muzeum, galerii lub na wystaw (lekcje muzealne) Przykładowa reprodukcja: Leonardo da Vinci, Mona Lisa (XVI w.) okreêla formy twórczoêci rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki Êwiadomie posługuje si terminami: kustosz, eksponat, konserwator zabytków opisuje wybrane reprodukcje dzieł pozdaje nazwiska znanych twórców polskich i zagranicznych wyra a własne zdanie na temat dziel sztuki 1.1 Ry su nek cha rak te ry sty ka i ro la ry sun ku funk cje szki cu ana li za i po rów na nie dzie ry sun kowych çwi cze nia prak tycz ne w szki co wa niu çwi cze nia prak tycz ne w wy ko ny wa niu prac ry sun ko wych ró ny mi na rz dzia mi oma wia nie i po rów ny wa nie wy ko na nych prac ana li za dzie ry sun ko wych oraz ich oce na es te tycz na i emo cjo nal na po rów ny wa nie dwóch ró nych dzie ry sun ko wych pra ca w te re nie: wycieczka do mu zeum, ga le rii lub na wy sta w port fo lio ( Mo je ulu bio ne ry sun ki ) Przy k a do we re pro duk cje: Ed gar De gas, Tan cer ka (XIX w.) Ra fa el, Ma don na z Dzie ciàt kiem i Êw. Ja nem Chrzci cie lem szkic i ob raz (XVI w.) Peter Paul Rubens, Panna dworska (XVII w.) Vin cent van Gogh, ni wa (XIX w.) wy mie nia cha rak te ry stycz - ne ce chy ry sun ku ja ko dys cy pli ny pla stycz nej po daje funk cje szki cu u ywa w a Êci wych przy bo rów ry sun ko wych do za da ne go te ma tu organizuje war sz tat pra cy przy wy ko ny wa niu prac ry sun ko wych po s u guje si szki cem ja ko wst p nym eta pem do w a - Êci wej pra cy Êwia do mie i eks pre syj nie po s u guje si punktem, li nià, kon tu rem, pla mà wa lo ro wà, Êwia t o - cie niem opi suje dzie o ry sun ko we po rów nuje dwa ró ne dzie a ry sun ko we wy ra a w a sne zda nie na te mat ana li zo wa ne go ry sun ku.1

Zagadnienia po nad Ma lar stwo spe cy fi ka ma lar stwa ja ko dys cy pli ny pla stycz nej spo so by przed sta wia nia rze czy wi sto Êci: re ali stycz ny i abs trak cyj ny p a skie lub prze s trzen ne uka za nie rze czy wi sto Êci na ob ra zie ro dza je ma lar stwa: hi sto rycz ne, ba ta li s tycz ne, re li gij ne, mi to lo - gicz ne, ro dza jo we, por tre to we, pej za o we, ma ry ni s tycz ne, mar twa na tu ra ana li za i po rów na nie dzie ma lar stwa çwi cze nia w wy ko ny wa niu prac far ba mi za po mo cà ró nych na rz dzi oma wia nie i po rów ny wa nie wy ko na nych prac ana li za dzie ma lar stwa oraz ich oce na es te tycz na i emo cjo nal na po rów ny wa nie dwóch od mien nych dzie ma lar stwa pra ca w te re nie: wycieczka do mu zeum, ga le rii lub na wy sta w spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych po j ç w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia ma pa men tal na ( Ro dza je ma lar stwa ) Przy k a do we re pro duk cje: Jó zef Me hof fer, Por tret o ny ar ty sty (XX w.) Ka zi mierz Ma le wicz, Kom po zy cja abs trak cyj na (XX w.) Jó zef Che moƒ ski, Bo cia ny (XIX w.) Diego Velázqu ez, Koronacja Maryi (XVII w.) Al bert Bier stadt, Es tes Park w Co lo ra do (XIX w.) Willem van de Velde młodszy, Spokojne morze (XVII w.) Sta ni s aw Igna cy Wit kie wicz, An na Na wroc ka (XX w.) Paul Cézan ne, Mar twa na tu ra (XIX w.) Wojciech Kossak, Szar a pod Rokitnà (XX w.) Die go Velázqu ez, Pod da nie Bre dy (XVII w.) Pa blo Pi cas so, Gu er ni ca (XX w.) charakteryzuje ma lar stwo ja ko dys cy pli n pla stycz nà wy ja Ênia, czym si ró ni ma lar stwo re ali stycz ne od malarstwa abs trak cyj ne go okre Êla spo sób przed sta - wie nia rze czy wi sto Êci na ob ra zie: p a ski lub prze - strzen ny u ywa w a Êci wych przy bo rów ma lar skich do za da ne go te ma tu roz ró nia na przy k a dach te ma tycz ne ro dza je ma lar stwa organizuje warsz tat pra cy przy ma lo wa niu prac maluje pra c na okre Êlo ny te mat Êwia do mie i eks pre syj nie po s u guje si okre Êlo nà tech ni kà pla stycz nà, kom po zy cjà oraz ze sta wem barw opi suje dzie o ma lar s kie po rów nuje dwa ró ne dzie a ma lar skie wy ra a swoje zda nie na te mat ana li zo wa ne go dzie a ma lar skie go 1.1.1.1

TreÊci nauczania Zagadnienia po nad Gra fi ka terminy: ma try ca, ry lec, d u to, znak pla stycz ny, li ter nic two, monotypia, ekslibris, akwaforta spe cy fi ka gra fi ki ja ko dys cy pli ny pla stycz nej ro dza je gra fi ki i ich cha rak te ry sty - ka: gra fi ka ar ty stycz na (warsz ta - to wa) i gra fi ka u yt ko wa (sto so wa na) narz dzia i podło a wykorzystywane w grafice artystycznej spo so by po wsta wa nia dzie gra fi ki warsz ta to wej: ryt wkl s y, ryt wy pu k y ró no rod noêç form gra fi ki u yt ko wej: pla kat, gra fi ka re kla mo wa, pre cy zyj na, ksià ko wa, re pro duk cyj na, kom pu te ro wa za sa dy na zew nic twa prac gra ficz - nych w za le no Êci od ma te ria u ma try cy (drze wo ryt, gip so ryt, mie dzio ryt, li no ryt, ka mie nio ryt) ana li za i po rów na nie dzie gra fi ki ar ty s tycz nej i u yt ko wej çwi cze nia w wy ko ny wa niu pro stych ma tryc i od bi tek çwi cze nia w pro jek to wa niu ró nych form gra ficz nych (np. pla ka tu) oma wia nie i po rów ny wa nie wy ko na nych prac gra ficz nych çwi cze nia na kom pu te rze: pró by wykonania prac gra ficz nych ana li za dzie gra fi ki oraz ich oce na es te tycz na i emo cjo nal na po rów ny wa nie dwóch ró nych dzie gra fi ki pra ca w te re nie: wycieczka do mu zeum, ga le rii lub na wy sta w spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia me to da pro jek tów ( Wy sta wa w kla sie ) Ênie na ku la ( Czy re kla my sà po trzeb ne? ) ma pa men tal na ( Prze ja wy gra fi ki u yt ko wej ) instrukcja Potrafi to zrobiç! opisujàca sposób wykonania prostej odbitki graficznej Przy k a do we re pro duk cje: Mau ri ce de Vla minck, Most w Cha tou (XX w.) Al brecht Dürer, Ry cerz, Dia be i Âmierç (XVI w.) Józef Gielniak, Sanatorium IV (XX w.) Margaret Ely Webb, ilustracja do bajki o Czerwonym Kapturku Jan M o do e niec, pla kat cyr ko wy (XX w.) Hen ri de To ulo use -La utrec, Les Am bas sa deurs. Ari sti de Bru ant (XIX w.) Wal de mar Âwie rzy, Krzysz tof Pen de rec ki (XX w.) wy ja Ênia, na czym po le ga spe cy fi ka gra fi ki ja ko dys cypliny pla stycz nej wy ja Ênia, czym ró ni si gra fi ka warsz ta to wa od grafiki u yt ko wej roz ró nia for my gra fi ki u yt ko wej okre Êla znaczenie poznanych terminów wy ko nuje pro ste ma try ce i od bit ki organizuje warsz tat pra cy przy two rze niu prac gra ficz nych wy ja Ênia, w ja ki spo sób po wsta je od bit ka w za le - no Êci od u y tej tech ni ki od po wied nio na zywa pra c gra ficz nà, zna jàc ma te ria, z któ re go wy ko - na no ma try c opi suje dzie o gra ficz ne po rów nuje dwa ró ne dzie a gra ficz ne wy ra a w a sne zda nie na te mat ana lizo wa ne go dzie a gra ficz ne go wykonuje dodatkowe zadanie plastyczne zgodnie z instrukcjà Potrafi to zrobiç! 1.1 1..1.1

Zagadnienia po nad Rzeê ba terminy: po li chro mia, me da lier stwo isto ta rzeê by ja ko dys cy pli ny pla s tycz nej narz dzia rzeêbiarskie funk cje rzeê by ro dza je rzeê by: rzeê ba wol no sto jà ca (w tym po mnik, po sàg, rzeê ba par ko wa), rzeê ba zwià za na z ar chi tek tu rà (w tym p a sko rzeê ba), me dal, mo ne ta rzeê by w naj bli szej oko li cy ana li za i po rów na nie dzie rzeê biar skich çwi cze nia w pro jek to wa niu (szki co wa niu) fi gur ki i p a sko rzeê by, a na st p nie w wy ko ny wa niu ich z mo de li ny, pla ste li ny, ma sy sol nej lub my d a oma wia nie i po rów ny wa nie wy ko na nych prac pla stycz nych ana li za dzie rzeê biar skich oraz ich oce na es te tycz na i emo cjo nal na po rów ny wa nie dwóch ró nych dzie rzeê biar skich pra ca w te re nie: wycieczka do mu zeum, ga le rii lub na wy sta w spraw dze nie stop nia przy swo je nia po zna nych terminów w for mie ust nej od po wie dzi na py ta nia port fo lio ( Po mni ki w mo im re gio nie ) bu rza mó zgów ( Gdzie mo na spo tkaç rzeê by? ) instrukcja Potrafi to zrobiç! opisujàca sposób wykonania figurki z masy solnej Przy k a do we dzieła sztuki: Pi k na Ma don na z Kru lo wej (XV w.) Gianlorenzo Bernini, Fontanna Trytona (XVII w.) p a sko rzeê ba zdo bià ca ele wa cj ka mie ni cy Przy by ów w Ka zi mie rzu Dol nym (XVI w.) fa sa da Mu zeum Sztu ki w Ni nym No wo gro dzie (XX w.) Jo sé n ge lo Cot ti nel li Tel mo i Le opol do Ne ves de Al me ida, Po mnik Od kryw ców w Li zbo nie (XX w.) Wojciech Gryniewicz Ławeczka Tuwima (XX w.) moneta bizantyjska (XI w.) medal olimpijski (XXI w.) W a dy s aw Ha sior, Prelegent miejski (XX w.) Joseph Kossuth, Jedno i trzy krzesła (XX w.) Gian lo ren zo Ber ni ni, Apol lo i Daf ne (XVII w.) Hen ry Mo ore, Po staç pó le à ca (XX w.) cha rak te ry zuje rzeê b ja ko dys cy p li n pla stycz nà roz ró nia na przy k a dach ro dza je rzeê by wy ja Ênia funk cje rzeê by organizuje warsz tat pra cy przy two rze niu prac rzeê biar skich wy ko nuje fi gur k lub p a - sko rzeê b z wy bra ne go ma te ria u (mo de li ny, pla ste li ny, my d a) wy mie nia przy k a dy rzeêb w swo jej miej s co wo Êci lub w jej po bli u opi suje dzie o rzeê biar skie po równuje dwa ró ne dzie a rzeê biar skie wy ra a w a sne zda nie na te mat ana li zo wa ne go dzie a rzeê biar skie go wykonuje dodatkowe zadanie plastyczne zgodnie z instrukcjà Potrafi to zrobiç! 1.1.1.1