Mamo, tato - nie widzę dobrze tego, co mi pokazujesz! Zaburzenia percepcji wzrokowej Dr Katarzyna Marciniak - Paprocka
Mamo, tato - nie widzę dobrze tego, co mi pokazujesz! Zaburzenia percepcji wzrokowej Na naukę, a następnie ćwiczenie umiejętności czytania i pisania ma wpływ wiele czynników. Jednym z zasadniczych utrudnień są zaburzenia w zakresie percepcji wzrokowej, które mogą być jedną z przyczyn dysleksji. Zasadniczą sprawą w przypadku stawiania diagnozy jest odróżnienie wad wzroku od zaburzeń w zakresie analizatora wzrokowego. Zdarza się, że, dziecko siedząc w ostatnich ławkach w klasie szkolnej wierci się, przepisuje z tablicy z błędami a następnie przyswaja błędnie zapisane treści. Ma to zdecydowanie wpływ na jakość kształcenia i wspomniana sytuacja z całą pewnością budzi niepokój. Jednak kiedy uczeń zostanie przesadzony bliżej, a dodatkowo rodzice zadbają o badania okulistyczne a dokonana korekta wady wzroku niweluje problem nie mamy styczności ze wspomnianym przeze mnie zaburzeniem. 1 Zaburzenia w zakresie funkcjonowania analizatora wzrokowego wynikają nie jak już wspomniałam z zaburzonego wzroku, ale z zaburzeń niektórych funkcji kory mózgowej. Wiąże się to z zaburzeniami percepcji postrzegania. Widziany obraz nie jest dokładny, zniekształcony, kształty są mało precyzyjne a zapamiętany obraz nieadekwatny do rzeczywistego. Dziecko ma problemy z rozróżnianiem szczegółów. Ot, przykład. Czy te misie są takie same? Otóż nie. Różnią się kilkoma szczegółami, które wychwyci sprawne oko sprawny analizator wzrokowy. Wydawałoby się, że cóż wspólnego z nauką pisania i czytania ma umiejętność wyłapywania różnic między poszczególnymi elementami. Ma. Bardzo dużo.
Jakie trudności przejawiają dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową? Dzieci z zaburzeniami percepcji wzrokowej mają problemy z rozróżnianiem, zapamiętywaniem i odtwarzaniem liter i figur geometrycznych. Mylą litery o podobnym kształcie: a ą a o m n u w l t ł e c h k Charakterystyczne jest również mylenie liter, których znaczenie zmienia się wraz ze zmianą poszczególnych ich elementów w przestrzeni (podobnie, jak w przypadku zaburzeń lateralizacji). p b g d W opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej możecie Państwo wyczytać, bądź usłyszeć od nauczyciela, że dziecko ma trudności z analizą i syntezą wzrokową. To inne określenie zaburzeń percepcji wzrokowej, a oznacza trudność w odbieraniu materiały obrazkowego, literowego, słownego za pomocą zmysłu wzroku oraz dokonywania wniosków z obserwacji. Dziecko widzi obraz litery np.: d, musi wiedzieć, że to litera d a następnie połączyć tą literę z innymi, odczytać wyraz, połączyć z innymi i zrozumieć sens zdania, polecenia, tekstu. Niby prosta czynność, a okazuje się, że może uprzykrzyć dziecku funkcjonowanie w szkole. Omawiana trudność ma wpływ na sprawność uczenia się dziecka nie tylko na etapie nauki pisania i czytania, ale może utrzymywać się na wszystkich etapach edukacyjnych. Skutkuje problemami w nauce matematyki (zarówno w przypadku arytmetyki, jak i geometrii), chemii, fizyki, historii, geografii, muzyki, języków obcych. Bardzo trudne jest wykonywanie zadań, do których polecenie zostanie tylko zapisane. Czytanie tekstu ze zrozumieniem. Dziecko nie skupia się na 2
znaczeniu poznawanych treści, tylko na technice czytania i poprawności samego aktu. Czyta wolniej niż rówieśnicy. Nie jest w stanie odpowiadać na pytania do przeczytanego tekstu. Co jest ciekawe, to dzieci wykazujące trudności w zakresie analizatora wzrokowego bardzo często posiadają przeciętny lub wyższy niż przeciętny iloraz inteligencji intelektualnej. Zaburzonej percepcji wzrokowej może towarzyszyć uboga umiejętność obserwowania świata i zniekształcać naśladownictwo (a przecież ta metoda jest pierwszą i naturalną, którą posługuje się dziecko już od urodzenia). Co robią dzieci, dlaczego nie jest łatwo zauważyć to zaburzenie? Dzieci albo zgadują podczas czytania, albo co gorsza uczą się na pamięć. Uczenie pamięciowe nie jest związane z uczeniem rozumnym (nie ma myślenia przyczynowo skutkowego), ale wygląda tak, jak Państwo uczylibyście się znaków drogowych na pamięć. Uczeń widzi obraz wyrazu i szuka w pamięci jego brzmienia i znaczenia (jeśli takowe zna). Mimo dobrej inteligencji (lub nawet bardzo dobrej) mamy wrażenie, że dziecko niedokładnie czyta, spieszy się, czy wręcz wymyśla czytany tekst. Jak usprawniać percepcję wzrokową? Ćwiczenia analizatora wzrokowego mogą być dla dziecka bardzo przyjemne. Opierają się w dużej mierze o zabawę i z całą pewnością możecie je Państwo wykonywać samodzielnie w domu. Nawet, jeśli Wasze dziecko nie posiada wspomnianej trudności, warto poświęcić czas na podane niżej ćwiczenia. Pozwolą one bystremu umysłowi na stosowną do jego potrzeb gimnastykę. Zadania do wykonania: szukanie różnic między obrazkami, rysowanie szlaczków wg. wzoru, segregowanie przedmiotów w grupy (auta, klocki, inne zabawki; różne rodzaje kasz, ryżu; guziki o różnym kształcie itd.), szukanie odbicia rysunku za pomocą odpowiednio umieszczonego lusterka, porządkowanie elementów wg określonego wzoru (np. kolorowych nakrętek po butelkach od napojów), wycinanki różnego typu (nie tylko klasyczne, kiedy to dziecko ma wyciąć określony kształt, ale cięcie faktur różnego typu plastikowej butelki, kartonowego pudełka, foliowego woreczka itd.), karta architekt 3
łączenie kropek, tak aby powstał obraz (księgarnie obfitują w książki tego typu), znajdywanie śladów, czy łączenie punktów liniami (typu: zaprowadź żabkę do mamy, którą drogą to zrobisz), labirynty literowe, wykreślanki wyrazowe, domino, puzzle, dopasuj podpis do obrazka, sprawdź podpis pod obrazkiem karta obrazek znajdywanie na obrazkach z wieloma szczegółami wskazanych elementów, karta bałagan układanie historyjek obrazkowych, zagadki, karta zagadki kończenie zaczętych rysunków, obrazkowe dyktando (nie dyktujemy tekstu, ale poszczególne czynności, które ma wykonać dziecko, tak aby narysować obrazek. nie mówimy dziecku co rysuje, co pozwoli na nienastawianie się na efekt końcowy tylko będzie motywowało do precyzyjnego wykonania polecenia), wyodrębnianie słów z ciągów liter, karta wyrazy w zdaniach, karta wyrazy z wyrazów, dzielenie tekstu na wyrazy, karta opowiadanie i wiele, wiele innych. Wbrew pozorom wykonywanie tego rodzaju ćwiczeń świetnie wpływa na doskonalenie umiejętności czytania i pisania. Ważne jest to by wykonywać je naprzemiennie, systematycznie i zgodnie z zasadą to samo, przez to samo. Wiele z przedstawionych propozycji jest interesująca również dlatego, że usprawniając percepcję wzrokową ćwiczą również motorykę małą, koordynację wzrokowo ruchową, orientację przestrzenną i inne funkcje niezbędne do efektywnej nauki. Zachęcam do spędzania wspólnego czasu w aktywny sposób. Pozdrawiam, K. Marciniak-Paprocka 4