Historia ekonomii Mgr Robert Mróz David Ricardo, Thomas Malthus 25.10.2016
Thomas Robert Malthus (1766-1834) Obserwacje: Presja populacji Anglii na podaż żywności pod koniec XVIII wieku Większa widoczność biedy najuboższych Rozprawa o prawie ludności, 1798 i 1803 (dwa pierwsze wydania znacząco się różnią)
Prawo ludnościowe Założenia: Żywność jest niezbędna do egzystencji Skłonność do reprodukcji wynika z natury i pozostaje niezmienna w czasie Argument: Przy braku ograniczeń popędu płciowego liczba ludności rośnie wykładniczo, podaż żywności liniowo - zwiększenie funduszu płac powoduje wzrost populacji
Prawo ludnościowe Implikacja: Nie można poprawić standardu życia mas pracujących (Poor Laws) płace zawsze zbiegają do poziomu minimum egzystencji Sposoby na ograniczanie popędu płciowego: Pierwsza edycja: Ograniczenie samoistne poprzez wojny, epidemie itd. Opóźnianie małżeństw degeneracja moralna związana z seksem przedmałżeńskim (Malthus był duchownym) Druga edycja: Opóźnianie małżeństw możliwe bez aktywności seksualnej
Prawo ludnościowe Problemy: Co z antykoncepcją? Czy pragnienie seksu to to samo co pragnienie dzieci? Niedocenienie roli postępu technologicznego ale nie tylko Malthus popełnił ten błąd Wpływ na ekonomistów klasycznych, ale też np. na Darwina
David Ricardo 1772 1823 Syn żydowskiego bankiera, ale zerwał z rodziną, gdy ożenił się z katoliczką Sam pomnażał swój majątek jako makler, w wieku 25 lat był jednym z najbogatszych ludzi w kraju Zmarł pozostawiając majątek wart, na dzisiejsze dolary, ponad 100 milionów co ciekawe, sporą część zarobił jako właściciel ziemski, a otwarcie ich krytykował
Metoda, zakres ekonomii Smith: łączenie teorii z analizą historyczną, studiami przypadków Ricardo: czysta teoria, analiza bezkontekstowa, abstrakcyjne modele wpływ na dzisiejszą ekonomię Ale też motywowany przez kwestie polityczne taryfy na import ziarna (Corn Laws), wzrost rent gruntowych Nadrzędnym celem analizy ekonomicznej jest badanie funkcjonalnego podziału dochodu i jego zmian w czasie
Najważniejsze zagadnienia Teoria renty gruntowej Teoria wartości Teoria zmian podziału dochodu w czasie Teoria handlu zagranicznego (przewag komparatywnych)
Założenia całego modelu Neutralność pieniądza Ustalone proporcje pracy i kapitału w produkcji dawki L i K jako de facto jeden czynnik produkcji Stałe przychody produkcji w przemyśle, malejące w rolnictwie Pełne zatrudnienie Doskonała konkurencja Homo oeconomicus Teoria ludnościowa Malthusa Teoria funduszu płac
Teoria renty gruntowej Konkretne założenia tej części: Ograniczona, stała ilość ziemi (pionowa krzywa podaży) Malejące przychody z produkcji każda kolejna dawka K i L aplikowana do stałej ilości ziemi da mniejszy produkt krańcowy
Teoria renty gruntowej Źródlo: Landreth, Colander 2005 Uprawa pszenicy; działka A najbardziej urodzajna, działka C najmniej; malejące przychody Renta to zapłata dla właściciela ziemskiego, która wyrównuje stopy zysków z każdej działki Działka A: renta 30 buszli, działka B: 10 buszli
Teoria renty gruntowej Inne podejście od strony kosztów: Załóżmy, że jedna dawka K i L kosztuje 100 USD Więc koszt wyprodukowania setnego buszla na działce A to 1 USD, 190. buszla to 1.11 USD, 270. buszla to 1.25 USD 170. buszel na działce B i 80. na działce C mają ten sam koszt I tak właśnie musi być na konkurencyjnych rynkach
Teoria renty gruntowej Koszty cd.: Cena buszla na rynku wyniesie 1.25 USD Skąd to wiadomo? Bo na rynku konkurencyjnym może być tylko jedna cena wyznaczana przez koszt krańcowy wyprodukowania ostatniego buszla (p = MC) Zatem na działce A przychód to 270*1.25 USD = 337.5 USD, a koszt to 3*100 USD = 300 USD; więc renta wyniesie 37.5 USD Na działce B przychód to 212.5 USD, koszt to 200 USD, więc renta to 12.5 USD Na działce C renta wynosi 0 USD
Teoria renty gruntowej Koszty cd.: Załóżmy, że 75 USD ze 100 stanowią koszty pracy Jeśli na działce A nie będzie renty, to zysk na jednostkę kapitału wyniesie (337.5 USD (3*75 USD))/3 = 37.5 USD Na działce B będzie to 31.25 USD, na działce C będzie to 25 USD czyli tym, którzy uprawiają działkę C, będzie się opłacało konkurować o działki A i B, co musi spowodować wzrost rent na tych działkach i spadek zysków do poziomu 25 USD na wszystkich działkach (co zachodzi przy rentach, które wyliczyliśmy wcześniej)
Teoria renty gruntowej Wnioski: Cena produktu równa kosztowi produkcji najbardziej kosztownej jednostki (najmniej efektywnego producenta) Renta jest wypłacana właścicielom najbardziej żyznych działek Konkurencja zapewnia tę samą stopę zysku dla każdego poziomu żyzności Cena określa rentę, bo sama jest określana na działce, na której nie ma renty
Teoria renty gruntowej Wnioski dla polityki gospodarczej: Argument zwolenników taryf: większe cła na import żywności spowodują spadek importu, zwiększenie nakładów na angielskie rolnictwo (by zaspokoić popyt), wzrost produkcji i ostatecznie spadek cen Kontrargument Ricarda: cła spowodują konieczność bardziej intensywnej produkcji, a także konieczność produkcji na gorszych działkach, co przełoży się na wzrost kosztów produkcji, wzrost rent i cen Czyli protekcjonizm jest szkodliwy dla konsumentów, a korzystny tylko dla producentów w sektorze rolniczym
Teoria wartości Smitha teoria wartości oparta na kosztach produkcji była niezadowalająca podręcznik Ricardo był zainteresowany zmianami wartości w czasie takie postawienie problemu pozwoliło mu uniknąć niektórych trudności Smitha Teoria wartości opartej na (koszcie) pracy względne ceny są określane przez relatywną liczbę godzin pracy: a(1)/a(2) = p(1)/p(2) Teoria z wyłączeniem dóbr o pionowej krzywej podaży (np. rzadkich książek czy obrazów)
Teoria wartości problemy Kilka problemów z teorią Ricarda jest dobrze omówionych w podręczniku, tu zajmiemy się przykładem Jak ocenić wpływ kapitału na ostateczną cenę produktu? Przecież produkcja właściwie każdego dobra wymaga zarówno L, jak i K Ricardo: kapitał to po prostu nagromadzona praca Dobro wytwarzane jest za pomocą pracy bezpośrednio aplikowanej do tego dobra oraz za pomocą pracy pośredniej, zaaplikowanej w poprzednich okresach do produkcji dóbr kapitałowych
Teoria wartości problemy Załóżmy, że: Dobro kapitałowe (maszyna) jest wytwarzane za pomocą 100 godzin pracy Deprecjacja: 1/100 kosztu wytworzenia na 1 sztukę wytworzonego dobra konsumpcyjnego (np. prezentacji na HE) Praca bezpośrednia nad prezentacją = 4h Więc całkowity koszt jednej prezentacji wg Ricarda to 4h pracy bezpośredniej + 1h pracy pośredniej = 5h
Teoria wartości problemy Czy to rozwiązuje problem? Nie do końca, bo Ricardo pomija procent od kapitału wydanego na opłacenie pracy pośredniej od momentu, w którym trzeba ją opłacić, aż do momentu sprzedaży końcowego dobra (uzyskania dochodu), kapitał generuje ten dodatkowy koszt Czyli: praca włożona w produkcję dobra kapitałowego dwa lata temu będzie miała inny wpływ na cenę dobra końcowego niż praca włożona w produkcję dobra kapitałowego rok temu Ale oczywiście uwzględnienie procentu daje nam nieczystą teorię wartości opartej na pracy
Teoria wartości problemy Ten argument uderza w każdą teorię wartości opartej na pracy, nie tylko Ricardiańską Ricardo rozumiał, że wartość dóbr nie jest dokładnie proporcjonalna do pracy wykorzystanej w procesie produkcji, ale utrzymywał, że praca jest zdecydowanie najważniejszym czynnikiem ( 93-procentowa teoria wartości opartej na pracy )
Teoria podziału Teoria funkcjonalnego podziału dochodu narodowego i zmian tego podziału w czasie Założenia: Prawo ludnościowe Malthusa 3 klasy społeczne: Robotnicy: płace = fundusz płac/liczba robotników; prawo ludnościowe implikuje, że płace w długim okresie utrzymują się na poziomie minimum egzystencji Właściciele ziemscy: pasożyty, bo renta jest w całości konsumowana, nie ma inwestycji Kapitaliści: oszczędzają i inwestują, a więc umożliwiają wzrost gospodarczy Łączna produkcja = płace + renty + zyski
Teoria podziału Źródło: Landreth, Colander 2005
Teoria podziału Wnioski: Kapitalizm dąży do stanu stacjonarnego, w którym renty są wysokie, a zyski zerowe redystrybucja od kapitalistów do właścicieli ziemskich Smutek zastój, brak wzrostu (bo nie ma motywacji do akumulacji kapitału) Kolejny argument przeciwko cłom: podnosząc renty kosztem zysków, przyspieszają one ten proces
Przewaga komparatywna Przewaga absolutna (Smith): Źródło: Landreth, Colander 2005
Przewaga komparatywna Przewaga komparatywna (Ricardo): Źródło: Landreth, Colander 2005
Przewaga komparatywna Przewaga Anglii w produkcji sukna: każda dodatkowa jednostka sukna to strata 2 jednostek wina, a w Portugalii aż 8 Przewaga Portugalii w produkcji wina: każda dodatkowa jednostka wina to strata 1/8 jednostek sukna, a w Anglii aż 1/2 Przesuwając jednostkę pracy w Anglii z produkcji wina do produkcji sukna, zyskujemy 6S, tracimy 12W, przesuwając dwie jednostki w Portugalii w drugą stronę, zyskujemy 16W, tracimy 2S
Przewaga komparatywna Ogółem: (16W 12W) + (6S 2S) = 4W + 4S Zysk! Jakie będą ceny w handlu międzynarodowym? Każda cena 1 galona wina za 1 jard sukna w przedziale (2,8) jest korzystna dla obu krajów
Przewaga komparatywna Brak korzyści z handlu tylko gdy relatywne ceny w obu krajach równe: Źródło: Landreth, Colander 2005
Przewaga komparatywna Wnioski: W światowej gospodarce wiele krajów i bardzo wiele dóbr ceny relatywne nigdy nie będą równe, więc handel właściwie zawsze powinien być korzystny Kolejny argument przeciwko cłom Przewaga komparatywna to uniwersalna zasada - działa nie tylko między krajami! Między miastami, a nawet między ludźmi też