Pierwszy indeks polskiego rynku sztuki Kaja Retkiewicz-Wijtiwiak XI Warszawskie Targi Sztuki 12 października 2013
Współczesny rynek sztuki w Polsce Młody rynek: Pierwsze aukcje miały miejsce w 1988 r. Dla porównania historia międzynarodowego aukcyjnego rynku sztuki rozpoczęła się ok. 1750 r. Trudne początki na przełomie lat 80 i 90: młode instytucje w nowym otoczeniu wolnorynkowym, nieprzejrzystość brak publicznie dostępnych informacji i notowań aukcyjnych, nieprawidłowości Art-B (1990-1991), fikcyjne sprzedaże, w efekcie nieufność nabywców oraz nadwyżka podaży nad popytem. 1/17
Współczesny rynek sztuki w Polsce (c.d.) Rozwój: stabilizacja instytucji i rynku, większa przejrzystość publicznie dostępne notowania aukcyjne, czasopisma branżowe, portale internetowe o rynku sztuki, raporty, artykuły, profesjonalizacja katalogi aukcyjne, aukcje internetowe, większy zakres usług dla klientów, targi sztuki. Problemy: izolacja od światowego rynku sztuki, nieuporządkowane / niejasne przepisy prawne, słabe powiązanie rynku sztuki z rynkiem finansowym, niedostateczny rozwój narzędzi analitycznych opisujących procesy na tym rynku. 2/17
Indeksy rynku sztuki Indeksy są tworzone od lat 70 XX wieku. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat stały się najważniejszymi narzędziami analitycznymi na międzynarodowym rynku sztuki. Najbardziej uznanym indeksem, szeroko cytowanym w mediach na świecie i w Polsce jest Mei Moses Fine Art Index. Funkcjonują także inne indeksy, m.in.: indeksy Art Market Research, indeksy Artprice (Art Market Confidence Index), Skate s Top 1000, Top 5000. Indeksy rynkowe firma Deloitte określiła w swoim raporcie z kwietnia 2013 r. Rynek sztuki. Sztuka rynku jako ważny element instytucjonalizacji rynku [sztuki], który stanowi konieczny warunek dalszego rozwoju, także w Polsce. 3/17
Indeks polskiego rynku przyjęte podejście Najpopularniejszy na świecie indeks sztuki Mei-Moses bazuje na tzw. regresji powtórnych sprzedaży. Metoda ta została opracowana na potrzeby analiz rynku nieruchomości w latach 60 a udoskonalona pod koniec lat 80 XX w. Zalety i wady podejścia: możliwość abstrahowania od cech i walorów artystycznych poszczególnych dzieł, przejrzysta procedura statystyczna, konieczność zebrania dużej liczby obserwacji, z których wyłaniane są powtórne sprzedaże, ignorowanie dużej liczby transakcji (dzieł, które pojawiły się tylko raz na aukcjach). 4/17
Podwójne sprzedaże Co decyduje o cenie dzieła? sytuacja rynkowa wchwilit walory artystyczne iin.cechydzieła cena dzieła wchwilit czynniki losowe wchwilit Co decyduje o zmianie ceny? zmiana sytuacji rynkowej międzychwilamitit zmiana ceny dzieła międzychwilamitit zmiana czynników losowych międzychwilamitit 5/17
Klasyczne podejście i jego ulepszenie W klasycznym podejściu opartym na powtórnych sprzedażach przyjmuje się, że dzieło sprzedane w danym roku nabiera wartości od następnego roku do roku, w którym nastąpiła druga sprzedaż (włącznie). pierwsza sprzedaż druga sprzedaż 2000 2001 2002 2003 2004 { { { stopa zwrotu w 2001 stopa zwrotu w 2002 stopa zwrotu w 2003 6/17
Klasyczne podejście i jego ulepszenie Dane dla Polski są mniej liczne, obejmują dość krótki okres, jednak zawierają dokładną informację o dacie aukcji, którą warto wykorzystać. Sytuacja, w której dzieło sprzedane jest w XII 2000 roku i w I 2003, jest inna niż dzieła sprzedanego w I 2000 roku i w XII 2003. pierwsza sprzedaż druga sprzedaż 2000 2001 2002 2003 2004 { { { stopa zwrotu w 2000 (ułamek) stopa zwrotu w 2001 (za cały rok) stopa zwrotu w 2002 (za cały rok) { stopa zwrotu w 2003 (ułamek) Przeprowadzone symulacje wskazują, że wykorzystanie informacji o dokładnej dacie sprzedaży poprawia jakość indeksu i oszacowanie zmienności rynku. Indeks stworzony metodą klasyczną jest wygładzony. 7/17
Dane Źródła: publikacje Sławomira Bołdoka (Malarstwo na aukcjach w Polsce..., 1998, 2001, 2004) roczniki aukcyjne Art & Business, portal artinfo.pl. Zebrane dane obejmują lata 1990-2013, Zidentyfikowano 1081 par transakcji (powtórnych sprzedaży) pierwsze sprzedaże od III 1990, drugie do VII 2013, Ze zbioru usunięto pary transakcji o zbyt krótkim odstępie czasu między nimi oraz obserwacje o istotnie odbiegających średniorocznych stopach zwrotu (poniżej -66% i powyżej 200%, tj. wzrost lub spadek więcej niż 3 rocznie). W efekcie pozostało 978 obserwacji. 8/17
Dane podwójne sprzedaże podwójne sprzedaże 0 200 400 600 800 1000 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 lata 9/17
Dane pokrycie lat obserwacjami 0 50 100 150 200 250 300 350 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 dzieła trzymane przez cały rok drugie sprzedaże pierwsze sprzedaże 10/17
Dane stopy zwrotu w próbie 0 5 10 15 20 25 100 80 60 40 20 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 110 130 150 170 190 średnia roczna stopa zwrotu w % 11/17
Wyniki indeks 1000 900 800 819 700 600 500 400 300 200 100 0 (c) Kaja Retkiewicz Wijtiwiak, Grzegorz Klima 2013 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 12/17
Wyniki stopy zwrotu 110% 100% 108.5% (c) Kaja Retkiewicz Wijtiwiak, Grzegorz Klima 2013 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 10% 20% 7.3% 4.7% 13.5% 30.9% 28.2% 24.1% 25.1% 20.7% 6.1% 11.2% 19.1% 13.5% 14.4% 7.9% 2.7% 0.4% 2.5% 2.2% 12.5% 1.9% 0.7% 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 13/17
Indeks rynku sztuki na tle innych wskaźników 0 100 200 300 400 500 600 700 800 (c) Kaja Retkiewicz Wijtiwiak, Grzegorz Klima 2013 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Indeks sztuki WIG WIG20 Inflacja (CPI) 14/17
Sztuka jako inwestycja śr. stopa zwrotu w % odchylenie std. p.p. lata 1995-2012 WIG 15,54 32,55 WIG20 11,55 30,60 Sztuka 8,69 13,70 lata 2003-2012 WIG 17,85 31,38 WIG20 12,15 27,25 Sztuka 4,20 9,51 Okres Korelacja indeksu sztuki z WIG 1995-2012 0,16 2003-2012 0,37 15/17
Perspektywy rozwoju polskiego rynku sztuki Po okresie (lata 90), w którym rynek sztuki wzrastał razem z rynkami finansowymi (choć nieco wolniej), dzieła sztuki ze względu na ujemną korelację z rynkiem akcji stały się, podobnie jak na rynkach międzynarodowych, atrakcyjnym sposobem dywersyfikacji portfela inwestycyjnego. Polski rynek sztuki relatywnie do wielkości gospodarki jest wciąż dość mały, w odróżnieniu np. od giełdy. Daje to szansę na ponadprzeciętne zyski w średnim horyzoncie czasowym w okresie, w którym inwestycje w sztukę będą nabierać podobnego znaczenia i charakteru, jak ma to w gospodarkach krajów rozwiniętych, ale także np. w Chinach. 16/17
Perspektywy rozwoju polskiego rynku sztuki (c.d.) Należy mieć świadomość, że nie istnieje aktywo, które w długim okresie daje wyższe stopy wzrostu niż cała gospodarka. Zawsze jednak aktywa pozwalające na dywersyfikację ryzyka (w tym inwestycje alternatywne) pozostaną atrakcyjną składową portfela inwestycyjnego. Świadczy o tym chociażby rosnąca popularność inwestycji na giełdach towarowych czy w wino. Należy podkreślić, że okres względnej dojrzałości polskiego rynku finansowego (ostatnie 10 lat) przypadł na czas jednego z największych zawirowań na światowych rynkach finansowych w historii. Oznacza to, że średnie stopy zwrotu uzyskiwane i na rynkach finansowych i na rynku sztuki są zaniżone, zaś ich wariancja jest zawyżona. 17/17