Raport o stabilności systemu finansowego Lipiec 2012 r. Departament Systemu Finansowego 1

Raport o stabilności finansowej Raport jest elementem polityki informacyjnej NBP przyczyniającym się do realizacji ustawowych celów NBP Publikowanie raportów o stabilności systemu finansowego przez banki centralne jest standardem międzynarodowym, NBP publikuje Raport od 2001 r. Celem Raportu o stabilności systemu finansowego NBP jest przedstawienie uczestnikom rynków finansowych wyników analiz stabilności systemu finansowego, w tym oceny odporności systemu finansowego na ewentualne szoki oraz zakomunikowanie rekomendacji dla uczestników rynku i instytucji tworzących sieć bezpieczeństwa Obecna edycja Raportu oparta jest na danych dostępnych do 31 maja 2012 r. Departament Systemu Finansowego 2

Agenda 1. Ocena sytuacji bieżącej 2. Obszary i czynniki ryzyka dla stabilności systemu finansowego 3. Wyniki testów warunków skrajnych 4. Syntetyczna ocena stabilności krajowego systemu finansowego 5. Rekomendacje Departament Systemu Finansowego 3

Otoczenie sektora finansowego Sytuacja na rynku pracy Sektor przedsiębiorstw wskaźniki rentowności Departament Systemu Finansowego 4

Otoczenie sektora finansowego Rynki finansowe Departament Systemu Finansowego 5

3-2008 6-2008 9-2008 12-2008 3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 mld zł Wyniki finansowe banków Kwartalne wyniki finansowe sektora bankowego Zróżnicowanie wskaźnika ROA w bankach komercyjnych 5 4 3 2 1 0-1 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% -0,5% -2-1,0% Zyski Straty Wynik finansowy netto Odstęp międzykwartylowy Mediana Średnia Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 6

mld zł 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 mld zł 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 mld zł 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Akcja kredytowa Zmiany (m/m) wartości i dynamika (r/r) kredytów dla przedsiębiorstw (lewy panel), kredytów konsumpcyjnych (środkowy panel) i kredytów mieszkaniowych dla gospodarstw domowych (prawy panel) 6 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4-5 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% -50% 7 6 5 4 3 2 1 0-1 -2 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% 7 6 5 4 3 2 1 0-1 -2 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% Zmiana m/m Tempo wzrostu r/r Zmiana m/m Tempo wzrostu r/r Zmiana m/m Tempo wzrostu r/r Uwaga: dane po wyłączeniu wpływu zmian kursu walutowego. Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 7

3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 3-2008 6-2008 9-2008 12-2008 3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 mld zł % aktywów Przychody i koszty odsetkowe Kwartalny wynik z tytułu odsetek Marża odsetkowa netto 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0-2 -4-6 -8-10 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% Przychody odsetkowe Koszty odsetkowe Wynik odsetkowy Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 8

3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 mld zł Jakość portfeli kredytowych Gospodarstwa domowe Wskaźniki kredytów zagrożonych Kwartalne odpisy netto z tytułu utraty wartości kredytu 22% 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 13,0 mld zł W karcie kredytowej 113,9 mld zł Pozostałe konsumpcyjne 311,4 mld zł Mieszkaniowe 83,8 mld zł Inne 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5 12-2008 12-2009 12-2010 9-2011 12-2011 3-2012 Uwaga: liczby nad słupkami wielkość portfela kredytowego dla poszczególnych rodzajów kredytów na koniec marca 2012 r. Mieszkaniowe Konsumpcyjne Inne Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 9

3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 mld zł Jakość portfeli kredytowych Przedsiębiorstwa Wskaźniki kredytów zagrożonych Kwartalne odpisy netto z tytułu utraty wartości kredytu 18% 15% 12% 146,3 mld zł 1,2 0,9 9% 6% 106,7 mld zł 0,6 0,3 3% 0,0 0% Duże MSP -0,3 12-2008 12-2009 12-2010 9-2011 12-2011 3-2012 Duże przedsiębiorstwa MSP Uwaga: liczby nad słupkami wielkość portfela kredytowego dla poszczególnych rodzajów kredytów na koniec marca 2012 r. Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 10

Udział w aktywach sektora banków o danym współczynniku wypłacalności poniżej 0 0-4% 4-8% 8-9% 9-10% 10-11% 11-12% 12-16% powyżej 16% 3-2008 6-2008 9-2008 12-2008 3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 mld zł mld zł Bufor kapitałowy banków Zmiany r/r pozycji wybranych funduszy własnych 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0-2 Rozkład aktywów banków wg kryterium wsp. wypł. 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Zobowiązania podporządkowane Kapitał akcyjny i premia emisyjna Zysk zatrzymany 20 18 16 14 12 10 8 6 4 Fundusze własne i współczynniki wypłacalności 120 100 80 60 40 20 0 Zobowiązania podporządkowane Fundusze podstawowe Współczynnik wypłacalności Wskaźnik dźwigni finansowej 15,6% 13,0% 10,4% 7,8% 5,2% 2,6% 0,0% Współczynnik wypłacalności 12-2009 12-2010 12-2011 4-2012 Odstęp międzykwartylowy Mediana Średnia Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 11

Niebankowe instytucje finansowe Ograniczony wpływ NIF na sytuację sektora bankowego Niewielka skala powiązań kapitałowych pomiędzy niebankowymi instytucjami finansowymi (NIF) a bankami Niski udział depozytów NIF w sumie bilansowej sektora bankowego Stosunkowo niski udział lokat bankowych w portfelach inwestycyjnych NIF Departament Systemu Finansowego 12

Niebankowe instytucje finansowe Poprawa bieżącej sytuacji Zakłady ubezpieczeń majątkowych Zakłady ubezpieczeń na życie Pozycja 12-2009 (mln zł) 12-2010 (mln zł) 12-2011 (mln zł) Wynik techniczny -255-1 284 429 Zysk netto w tym dywidenda PZU od PZU Życie 2 631 1 419 3 094 3 120 3 209 1 987 Wynik techniczny 4 316 3 593 3 345 Zysk netto 4 000 3 653 2 922 PTE Zysk netto 762 588 616 TFI Pozycja 06-2009 (mln zł) 06-2010 (mln zł) 06-2011 (mln zł) Zysk netto 171 209 253 Aktywa netto (średnie) 72 680 102 378 122 811 Departament Systemu Finansowego 13

4-2007 10-2007 4-2008 10-2008 4-2009 10-2009 4-2010 10-2010 4-2011 10-2011 4-2012 4-2007 9-2007 2-2008 7-2008 12-2008 5-2009 10-2009 3-2010 8-2010 1-2011 6-2011 11-2011 4-2012 mld zł mld zł Zidentyfikowane obszary ryzyka Walutowe kredyty mieszkaniowe Struktura walutowa nowych kredytów mieszkaniowych Struktura walutowa stanów 6 5 4 3 2 1 250 200 150 100 50 0 0 PLN USD EUR CHF Złotowe Walutowe Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 15

III kw 2006 IV kw 2006 I kw 2007 II kw 2007 III kw 2007 IV kw 2007 I kw 2008 II kw 2008 III kw 2008 IV kw 2008 I kw 2009 II kw 2009 III kw 2009 IV kw 2009 I kw 2010 II kw 2010 III kw 2010 IV kw 2010 I kw 2011 II kw 2011 III kw 2011 IV kw 2011 III kw 2006 IV kw 2006 I kw 2007 II kw 2007 III kw 2007 IV kw 2007 I kw 2008 II kw 2008 III kw 2008 IV kw 2008 I kw 2009 II kw 2009 III kw 2009 IV kw 2009 I kw 2010 II kw 2010 III kw 2010 IV kw 2010 I kw 2011 II kw 2011 III kw 2011 IV kw 2011 Zidentyfikowane obszary ryzyka Wysokie średnie wskaźniki LtV Kredyty mieszkaniowe w CHF Kredyty mieszkaniowe w PLN 120% 110% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% kwartały udzielenia kredytu kwartały udzielenia kredytu W kwartale udzielenia kredytu Obecnie W kwartale udzielenia kredytu Obecnie Źródło: szacunki NBP na podstawie danych ankietowych. Departament Systemu Finansowego 16

12-2001 12-2002 12-2003 12-2004 12-2005 12-2006 12-2007 12-2008 12-2009 12-2010 12-2011 mld zł Zidentyfikowane obszary ryzyka Niedopasowanie zapadalności aktywów i pasywów Wartość kredytów i wybranych pozycji pasywów Średnia zapadalność aktywów i pasywów 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Sektor finansowy Przedsiębiorstwa Sektor rządowy Gospodarstwa domowe Zobowiązania z tytułu emisji Depozyty Kredyty 0 2 4 6 8 10 12 Lata Należności 12-2005 Zobowiązania 12-2005 Należności 12-2011 Zobowiązania 12-2011 Uwaga: dane obejmują banki komercyjne. Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 17

3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 3-2009 6-2009 9-2009 12-2009 3-2010 6-2010 9-2010 12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 Zidentyfikowane obszary ryzyka Koszty finansowania Oprocentowanie nowych terminowych depozytów złotowych Efektywne oprocentowanie zobowiązań w grupach banków o poszczególnych strategiach finansowania 5,5% 5,0% 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 5,0% 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,5% 2,0% Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Średniomiesięczny WIBOR Depozytowa Finansowania Zagranicznego Mieszana Uwaga: WIBOR na wykresie to średnia ze stóp o poszczególnych tenorach ważona terminami depozytów. Źródło: NBP. Departament Systemu Finansowego 18

Zidentyfikowane czynniki ryzyka Ryzyko ponownego spowolnienia wzrostu gospodarczego, któremu wraz ze wzrostem awersji do ryzyka może towarzyszyć odpływ kapitału z Polski Ryzyko finansowania i ryzyko wystąpienia trudności z odnowieniem operacji swapowych przez banki w wyniku odpływu kapitału z Polski Ryzyko obniżenia zaufania do banków w wyniku zmian właścicielskich Departament Systemu Finansowego 19

12-2010 3-2011 6-2011 9-2011 12-2011 3-2012 6-2012 9-2012 12-2012 3-2013 6-2013 9-2013 12-2013 3-2014 6-2014 9-2014 12-2014 PKB (r/r) % Test warunków skrajnych Szok makroekonomiczny i szok rynkowy - założenia Szok makroekonomiczny Scenariuszy bazowy: lipcowa projekcja NBP Scenariuszy szokowy: recesja w gospodarkach wysoko rozwiniętych w latach 2012-2014 w wyniku postępującego ograniczania zadłużenia w sektorze prywatnym i publicznym, połączonego z osłabiającym się popytem konsumpcyjnym, Spowolnienie wzrostu gospodarczego w krajach rozwijających się spadek dynamiki realnego PKB Polski, pogłębiony przez zacieśnienie polityki fiskalnej. Szok rynkowy wzrost rentowności obligacji skarbowych o 300 pb oraz deprecjacja złotego o 30% Scenariusz szokowy (czerwona linia) na tle lipcowej projekcji PKB 8 7 6 5 4 3 2 1 0-1 -2 PKB r/r 2012 2012 2014 Bazowy 2,9% 2,1% 3,1% Horyzont koniec 2014 r., analogicznie do projekcji NBP Szokowy 2,5% -0,4% 0,5% Departament Systemu Finansowego 21

Testy warunków skrajnych - wyniki Szok makroekonomiczny i szok rynkowy Wyniki (w mld zł) Dane historyczne 4-2011 3-2012 Scenariusz bazowy 4-2012 - 12-2014 suma Scenariusz szokowy 4-2012 - 12-2014 suma średniorocznie średniorocznie Odpisy na utratę wartości kredytów -7,8-28,3-10,3-39,7-14,4 Wynik odsetkowy 25,7 61,8 22,5 57,6 20,9 Wynik netto 14,8 28,4 10,3 9,2 3,4 Wpływ szoku rynkowego na kapitały n/d n/d -8,0 Potrzeby kapitałowe* (łączny wpływ szoku makroekonomicznego i rynkowego) n/d 1,9 9,4 * Wartość dokapitalizowania banków konieczna do utrzymania współczynników wypłacalności przy uwzględnieniu funduszy podstawowych powyżej 9% oraz utrzymania funduszy podstawowych w wartości nie niższej niż kapitał wewnętrzny na koniec okresu symulacji. Departament Systemu Finansowego 22

Testy warunków skrajnych Symulacje szok płynności założenia Całkowite rozliczenie krótkoterminowych transakcji na krajowym rynku międzybankowym Odpływ części środków pozyskanych od zagranicznych instytucji finansowych (głównie podmiotów dominujących) Wzrost wartości środków złotowych potrzebnych do odnowienia transakcji zabezpieczających (wpływ deprecjacji złotego) Utrata zaufania do sektora bankowego - odpływ niestabilnej części środków gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz podmiotów sektora rządowego i samorządowego, o terminie zapadalności do 1 miesiąca; podmioty te dodatkowo wycofują odpowiednio 5%, 10% i 10% swoich depozytów. Wymienione wyżej założenia są uwzględniane jednocześnie we wszystkich bankach komercyjnych Departament Systemu Finansowego 23

0-25% 25-50% 50-75% 75-100% 100-125% 125-150% 150-175% 175-200% Powyżej 200% Udział w aktywach sektora banków w przedziale Testy warunków skrajnych - wyniki Szok płynności 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Symulacja ryzyka płynności wykazała, że w przypadku materializacji bardzo restrykcyjnego scenariusza szokowego: grupa banków o około 24% udziale w aktywach sektora nie miałyby odpowiednio wysokich buforów płynnych aktywów do pokrycia zobowiązań związanych z odpływem kapitału zagranicznego, deprecjacją złotego i spadkiem zaufania klientów, Pokrycie odpływu środków buforem płynnych aktywów łączne niedobór środków płynnych w tych bankach wyniósłby około 59 mld zł. Departament Systemu Finansowego 24

Podsumowanie Obszar analizy Zmiana oceny w okresie od poprzedniej edycji Bieżąca sytuacja sektora bankowego Zdolność do absorbowania szoków przez sektor bankowy Bieżąca sytuacja niebankowych instytucji finansowych Perspektywy warunków działania krajowego systemu finansowego Syntetyczna ocena perspektyw stabilności krajowego systemu finansowego Istotne pogorszenie Pogorszenie Bez zmian Polepszenie Istotne polepszenie Departament Systemu Finansowego 26

Rekomendacje 1. Banki powinny kontynuować ostrożną politykę dywidendową. W szczególności banki posiadające znaczne portfele kredytów mieszkaniowych o wysokim poziomie bieżącego wskaźnika LtV lub znaczne portfele walutowych kredytów mieszkaniowych powinny utrzymywać wysoki poziom adekwatności kapitałowej, aby dysponować buforem na pokrycie ewentualnego wzrostu kosztów ryzyka kredytowego. Departament Systemu Finansowego 28

Rekomendacje 2. Banki, których pozycja płynnościowa jest wrażliwa na intensyfikację zaburzeń rynkowych lub na dostępność finansowania pozyskiwanego w ramach grupy kapitałowej, powinny kontynuować wzmacnianie pozycji płynnościowej. 3. W celu dywersyfikacji źródeł finansowania, banki w zdecydowanie większym stopniu niż obecnie powinny pozyskiwać finansowanie przez emisję długoterminowych instrumentów finansowych na rynku. Departament Systemu Finansowego 29

Rekomendacje 4. Walutowe kredyty mieszkaniowe powinny być produktem niszowym, oferowanym wyłącznie kredytobiorcom uzyskującym trwałe dochody w walucie kredytu. 5. Banki powinny monitorować portfele kredytów na nieruchomości mieszkaniowe pod kątem bieżącego LtV i ograniczać ryzyko związane z częścią portfela charakteryzującą się wysokim poziomem tego wskaźnika. Do ograniczenia ryzyka powinny być w pierwszej kolejności stosowane rozwiązania nie zwiększające prawdopodobieństwa utraty zdolności do obsługi kredytu przez kredytobiorcę. Departament Systemu Finansowego 30

Rekomendacje 6. Proces wzmacniania wyposażenia powszechnych towarzystw emerytalnych w kapitał powinien być kontynuowany. Minimalny wymagany kapitał własny towarzystwa emerytalnego powinien być uzależniony od skali działalności OFE. Departament Systemu Finansowego 31

Dziękuję za uwagę! Departament Systemu Finansowego 32