Opracował: Arkadiusz Podgórski
Serce to pompa ssąco-tłocząca, połoŝona w klatce piersiowej. Z zewnątrz otoczone jest workiem zwanym osierdziem. Serce jest zbudowane z tkanki mięśniowej porzecznie prąŝkowanej sercowej. Serce jest podzielone na cztery części: dwie górne nazywane są przedsionkami, a dwie dolne komorami. Między komorami znajduje się przegroda dzieląca serce na dwie części.
Serce podzielone jest na dwie podobne do siebie połowy: serce prawe, w którym krąŝy krew Ŝylna, oraz serce lewe, w którym krąŝy krew tętnicza. Serce prawe tłoczy krew do małego (płucnego) krąŝenia, lewe do wielkiego, przy czym obie połowy kurczą się stale równocześnie i wypychają tę samą ilość krwi.
Pomiędzy przedsionkami i komorami znajdują się zastawki. Pomiędzy prawym przedsionkiem i prawą komorą znajduje się zastawka trójdzielna, pomiędzy lewym przedsionkiem i lewą komorą - zastawka dwudzielna (mitralna).
Od wewnątrz jamy serca wyściełane są warstwą tkanki łącznej zwanej wsierdziem. Pojemność wszystkich jam serca wynosi między 500-750 ml. Ściana serca pokryta jest cienką błoną, na Ściana serca pokryta jest cienką błoną, na której leŝą naczynia wieńcowe, tworzące sercowy układ krąŝenia. Układ wieńcowy odpowiedzialny jest za doprowadzanie i odprowadzanie róŝnych substancji do tkanki mięśniowej.
Serce działa na zasadzie pompy i unerwione jest przez układ nerwowy autonomiczny, jednocześnie serce posiada specjalny układ przewodzący odpowiedzialny za jego automatyczną pracę. Układ przewodzący składa się z włókien mięśniowych tworzących tzw. tkankę węzłową. Głównym rozrusznikiem serca jest węzeł zatokowoprzedsionkowy
Cykl pracy serca składa się z kilku etapów I PAUZA 0,42 sekundy II SKURCZ PRZEDSIONKÓW 0,11 sekundy III SKURCZ KOMÓR 0,32 sekundy IV ROZKURCZ KOMÓR Oznacza to, Ŝe serce uderza mniej więcej 70 razy na minutę. MoŜna to sprawdzić np. na tętnicy szyjnej (puls)
PAUZA W czasie pauzy przedsionki i komory serca są w stanie rozkurczu i krew pod wpływem gradientu (róŝnicy) ciśnień przelewa się z Ŝył głównych i płucnych do przedsionków, a stamtąd do komór.
SKURCZ PRZEDSIONKÓW W tej fazie dodatkowa porcja krwi zostaje wepchnięta do komór. Ciśnienie w komorach wzrasta powyŝej ciśnienia w przedsionkach i następuje zamknięcie zastawek, odpowiednio trójdzielnej po prawej i mitralnej po lewej stronie serca i uderzenie krwi o zastawki od strony komór. Zamknięcie zastawek wywołuje efekt akustyczny w postaci pierwszego tonu serca.
SKURCZ KOMÓR W czasie skurczu narasta napięcie ścian komór serca, co powoduje wzrost ciśnienia w komorach. Gdy ciśnienie przekroczy ciśnienie odpowiednio w pniu płucnym i aorcie następuje faza wyrzutu i pewna objętość krwi zostaje wypchnięta do pnia płucnego i aorty. Po fazie wyrzutu ciśnienie w komorach zaczyna spadać co powoduje zamknięcie zastawek pnia płucnego i aortalnej i wywołuje drugi ton serca.
ROZKURCZ KOMÓR W początkowej fazie rozkurczu ciśnienie w komorach jest jeszcze wyŝsze niŝ w przedsionkach i zastawki przedsionkowo- komorowe są zamknięte, Gdy ciśnienie w komorach spadnie poniŝej ciśnienia w przedsionkach zastawki otwierają się i krew przelewa się z przedsionków do komór i cykl powtarza się.
Często stosowanym sposobem badania pracy serca jest pomiar jego aktywności elektrycznej. Uzyskany zapis określany jest mianem elektrokardiogramu (EKG). Załamek P powstaje podczas depolaryzacji włókien mięśniowych przedsionka. Załamek QRS jest przejawem depolaryzacji włókien mięśniowych komór, pokrywa się z repolaryzacją przedsionków. Załamek T jest wyrazem repolaryzacji włókien mięśniowych w komorach.
Ciśnienie krwi w naczyniach krwionośnych Ciśnienie krwi w tętnicach związane jest z pracą serca. NajwyŜsze ciśnienie podczas skurczu komór nazywa się ciśnieniem skurczowym. NajniŜsze ciśnienie panujące w tętnicach pod koniec rozkurczu komór określa się jako ciśnienie tętnicze rozkurczowe. Prawidłowa wartość ciśnienia wynosi u człowieka 120/80 mmhg (15 20 kpa/9 12 kpa).