DYSLEKSJA Ewa Jakubiak
Dysleksja rozwojowa Termin dysleksja powstał przez połączenie przedrostka dys-, który oznacza brak czegoś, trudność, niemożność, nadaje negatywne znaczenie, z czasownikiem lego czytam lub lexis wyrazy, słowa. Trudność w opanowaniu poprawnej pisowni, które mogą Trudność w opanowaniu poprawnej pisowni, które mogą występować samodzielnie, oznacza się terminem: dysortografia, pochodzącym od wyrazów greckich orthos prawidłowy, grapho piszę, rysuję. Termin: dysgrafia używany na oznaczenie niekaligraficznego (brzydkiego) pisma pochodzi od przedrostka dys i słowa grapho.
Dysleksja rozwojowa Dysleksję odkryto w 1896 r., kiedy w Wielkiej Brytanii opisano po raz pierwszy jej przypadek. W Polsce pierwsze publikacje na ten temat pojawiły się w latach 30 XX wieku. Szerzej nauka zajęła się tym problemem ok. 40 lat temu. Wiedzę o dysleksji mieli specjaliści w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, natomiast nauczycielom w szkołach to zagadnienie było obce. Dopiero w 1990 r. psycholog Uniwersytetu Gdańskiego prof. Marta Bogdanowicz zainicjowała powstanie Polskiego Towarzystwa Dysleksji.
Dysleksja rozwojowa Dysleksja rozwojowa to zespół specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. W ramach tego syndromu wyróżniamy terminy: dysleksja, dysortografia, dysgrafia, dyskalkulia.
Odmiany dysleksji: dysleksja termin stosowanym także w węższym znaczeniu, do specyficznych trudności w czytaniu; dysortografia specyficzne trudności w pisaniu, przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w tym ortograficznych, mimo znajomości zasad poprawnej pisowni; dysgrafia zniekształcenia strony graficznej pisma brzydkie, niekaligraficzne pismo; dyskalkulia specyficzne trudności w rozwiązywaniu najprostszych nawet zadań matematycznych, np. trudności w dodawaniu czy mnożeniu;
Typy dysleksji: dysleksja typu wzrokowego, u podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i ruchowo przestrzennej; dysleksja typu słuchowego uwarunkowana zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych; dysleksja integracyjna, poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, natomiast zaburzona jest koordynacja, czyli występują zaburzenia integracji percepcyjno-motorycznej; dysleksja typu mieszanego, gdy występują jednocześnie zaburzenia w percepcji i pamięci słuchowej, pamięci i percepcji wzrokowej, wyobraźni przestrzennej;
Częstość występowania dysleksji Wyniki badań statystycznych mówią, że w każdej klasie około 10-16% dzieci ma specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu o umiarkowanym nasileniu, a około 4% poważne trudności w tym zakresie (głęboka dysleksja rozwojowa). Oznacza to, że w każdej klasie można spotkać średnio troje dzieci z tym problemem, a co najmniej jedno dziecko ma specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu. Częściej dysleksję obserwuje się u chłopców.
Przyczyny dysleksji: koncepcja genetyczna - czynnikiem patogennym są geny przekazywane z pokolenia na pokolenie, dotyczy od 20% do 30% dyslektyków, poszukuje się "genu dysleksji ; koncepcja organiczna mikrouszkodzenia centralnego (ośrodkowego) układu nerwowego, nabyte w różnych okresach rozwoju, a zwłaszcza w okresie płodowym, okołoporodowym lub w bardzo wczesnym dzieciństwie. Koncepcja organiczna jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych w Polsce; koncepcja neurofizjologiczna - dominacji mózgowej. Niektórzy autorzy wiążą trudności z opanowaniem umiejętności czytania i pisania z brakiem ukształtowania dominacji jednej lub drugiej półkuli mózgowej; błędy dydaktyczne, brak opanowania podstawowych, elementarnych technik czytania i pisania; zaburzenia emocjonalne - spowodowanych przez lęk i stres, urazy psychiczne, co potwierdza częste współwystępowania zaburzeń rozwoju uczuciowego z trudnościami w czytaniu i pisaniu; zaburzenia tempa, rytmu i dynamiki rozwoju psychoruchowego;
Objawy dysleksji rozwojowej w pisaniu: trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu, trudności w przepisywaniu, trudności w pisaniu ze słuchu, mylenie liter b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w (inwersja statyczna) s-z, dz-c, sz-s, o-a, ł-l, trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność, nieróżnicowanie ę-en-e, ą-om, opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, opuszczanie litery y, przestawianie liter w wyrazach (inwersja dynamiczna), przestawianie szyku dyktowanych wyrazów, błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej, zniekształcanie graficznej strony pisma, wolne tempo pisania, niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter, trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka półka), złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni, brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji,
Objawy dysleksji rozwojowej w czytaniu: wolne tempo, niepewne, "wymęczone, błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów, trudności we właściwej intonacji czytanej treści zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie czytanej treści, rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych zgadywanie, opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania, opuszczanie całego wiersza, zmiana kolejności liter i wyrazów, przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens, niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego, trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab, trudności w wyszukaniu najistotniejszej myśli w tekście, tzw. hiperrleksja: czytanie płynne, w dobrym tempie, bezbłędne, jednak bez rozumienia treści,
Zalecenia w dysleksji: Profesor Marta Bogdanowicz w opracowanym przez siebie modelu pomocy terapeutycznej dla dzieci z dysleksją rozwojową w Polsce wyodrębniła pięć poziomów form pomocy: pomoc rodziców w domu; zespół korekcyjno kompensacyjny w szkole prowadzony przez terapeutę; terapia indywidualna dla ucznia prowadzona w poradniach psychologiczno pedagogicznych; klasy terapeutyczne i integracyjne realizujące autorskie programy; oddziały terapeutyczne, stacjonarne dla dzieci wymagających intensywnej, długotrwałej terapii. Uzupełnieniem pomocy terapeutycznej są kolonie letnie i specjalistyczne organizowane przez Polski Towarzystwo Dysleksji i jego oddziały na terenie całego kraju.
Problemy emocjonalne w dysleksji Stały brak sukcesu w nauce prowadzi do: brak wiary we własne możliwości; poczucie małej wartości; napięcie i lęk towarzyszący uczniowi w sytuacjach zadaniowych; spadek motywacji do nauki; pogorszenie efektów pracy; zaburzenia nerwicowe i trudności wychowawcze (lęk, niepokój, napięcie, objawy somatyczne itp.).
Rady dla nauczycieli: Nauczyciele, pracujący na co dzień z uczniami z dysleksją, powinni pamiętać, że dysleksja, dysgrafia i dysortografia wymaga stosowania odpowiednich, indywidualnych form pomocy, mianowicie: nie należy odpytywać na forum klasy ucznia z trudnościami nie należy odpytywać na forum klasy ucznia z trudnościami w czytaniu; wydłużyć czas na naukę wierszy, na rozwiązanie zadania, napisanie sprawdzianu, klasówki, przeczytanie lektury; prace pisemne oceniać pod kątem merytorycznym, nie obniżać oceny za błędy ortograficzne; egzekwować systematyczną pracę w domu i nagradzać ją;
Czy z dysleksji można się wyleczyć? niewielkie nasilenie deficytów, wczesne wykryte daje szansę wyleczenia po okresie około 3-4 lat terapii, zajęcia powinny rozpocząć się w zerówce najczęściej dysleksja jest problemem całego życia, w kolejnych latach zmieniają się symptomy. Pozostają sporadyczne błędy ortograficzne, przestawianie cyfr, nieprawidłowe wstawianie przecinka, przekręcanie wyrazów. Osoby z dysleksją zapominają dat spotkań, czasem nadal źle czytają i bardzo się tego wstydzą, mają wątpliwości co do ortografii.
Znani dyslektycy Hans Christian Andersen, twórca baśni Albert Einstein największy naukowiec wszech czasów Thomas Alva Edison genialny wynalazca, m.in. żarówki Jacek Kuroń polityk, publicysta, były minister pracy i polityki socjalnej
Literatura M. Dąbrowska: Dysleksja w ujęciu psycholingwistycznym. Przegląd badań. Psychologia Wychowawcza Nr 4 1995 r. W. Okoń: Słownik pedagogiczny. 1984r. M. Bogdanowicz: Trudności w pisaniu u dzieci, Gdańsk 1984. B. Sawa: Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994 M. Bogdanowicz: Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie, Gdańsk 2003 Za: M. Bogdanowicz, A. Adryjanek: Uczeń z dysleksją w szkole, Gdynia 2004 U. Oszwa Dyskalkulia - opracowanie internetowe. Za: M. Bogdanowicz: Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci nowa definicja i miejsce w Klasyfikacjach Międzynarodowych, Psychologia Wychowawcza 1996, Nr 1.
Polecane linki http://www.ortograffiti.pl www.ptd.edu.pl