Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu dysleksja, dysortografia i dysgrafia u uczniów klas IV-VI

Transkrypt

1 Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu dysleksja, dysortografia i dysgrafia u uczniów klas IV-VI Opracowanie: prof. zw. dr hab. Marta Bogdanowicz

2 PRZYCZYNY TRUDNOŚCI W CZYTANIU obniŝenie poziomu inteligencji zaniedbania dydaktyczne wady zmysłów (wzroku, słuchu) zaniedbania środowiskowe schorzenia neurologiczne Nie kaŝde dziecko, które źle czyta, to uczeń z dysleksją!

3 SPECYFICZNE TRUDNOŚCI SZKOLNE Specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania dysleksja/dysleksja rozwojowa dysortografia dysgrafia Specyficzne trudności w uczeniu się matematyki dyskalkulia Inne specyficzne trudności w uczeniu się umiejętność czytania nut uczenie się układów ruchowych wykonywanie zadań manualnych posługiwanie się mapą

4 SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU Rodzaj trudności dysleksja/dysleksja rozwojowa dysortografia trudności w komunikacji pisemnej dysgrafia Przyczyna trudności zaburzenia rozwoju języka w powiązaniu z zaburzeniami spostrzegania słuchowego i wzrokowego słaby rozwój ruchowy (szczególnie rąk) oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej

5 SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ MATEMATYKI A DYSLEKSJA 10% dzieci z dysleksją doskonale radzi sobie z matematyką, nawet ponad poziom oczekiwany dla ich wieku i inteligencji 30% dzieci z dysleksją osiąga oczekiwany dla ich wieku i moŝliwości poznawczych poziom umiejętności matematycznych 10% dzieci z dysleksją wykazuje trudności w matematyce wskutek problemów z pamięcią 25% dzieci z dysleksją ma słabsze osiągnięcia matematyczne niŝ rówieśnicy, jednak jest to raczej efekt uboczny trudności w czytaniu po udzieleniu pomocy w postaci zajęć terapii pedagogicznej problemy z matematyką ustępują 25% dzieci z dysleksją ma powaŝne problemy z uczeniem się matematyki wskazuje to na współwystępowanie u nich dysleksji z dyskalkulią (Attwood, 2002)

6 TERMINOLOGIA Dysleksja to odmienny sposób nabywania umiejętności czytania i pisania oraz ortografii o podłoŝu neurobiologicznym. Trudności poznawcze, które powodują tę odmienność, mogą takŝe wpłynąć na umiejętności planowania, liczenia itp. Istnieje wiele moŝliwych przyczyn dysleksji, w tym równieŝ genetyczna. Nie ma związku pomiędzy obecnością dysleksji a poziomem inteligencji, wkładem pracy czy pozycją społeczno-ekonomiczną. (European Dyslexia Association, 2007)

7 DYSLEKSJA MISTRZYNI PARADOKSÓW Dysleksję odkryli i opisali lekarze, a nie pedagodzy czy nauczyciele. Jest wymieniana w klasyfikacjach chorób (ICD 10 i DSM IV). Dziecko nie ma wady wzroku, a nie widzi, nie ma wady słuchu, a nie słyszy. Dziecko jest inteligentne, a nie moŝe nauczyć się tak prostej czynności jak czytanie czy pisanie. Dziecko uczy się, a jest posądzane o lenistwo. Dziecko duŝo czyta, a nie potrafi zapamiętać pisowni często powtarzających się wyrazów. Dziecko zna zasady pisowni, a robi błędy ortograficzne. Dziecko układa własne wiersze, a nie potrafi zapamiętaćŝadnego ze znanych. Wybitnym trudnościom czasem towarzyszą wybitne uzdolnienia.

8 SYMPTOMY SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU Uczeń: niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych nie nadąŝa z zapisywaniem notatek, z pisaniem sprawdzianów z trudem wyodrębnia szczegóły w rysunkach, schematach, na mapie przekręca złoŝone wyrazy myli wyrazy zbliŝone fonetycznie w języku obcym nie pamięta kolejności liter alfabetu z trudem zapamiętuje szereg słów, nazwy miesięcy, liczby wielocyfrowe, daty, terminy ma problemy z określeniem połoŝenia przedmiotów względem siebie

9 SYMPTOMY SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU Uczeń: czyta z małą liczą błędów, lecz w wolnym tempie, sylabizuje, niedokładnie rozumie tekst lub czyta szybko, ale popełnia wiele błędów, domyśla się treści, niedokładnie rozumie tekst myli litery podobne popełnia błędy podczas przepisywania ze wzoru i ze słuchu popełnia błędy ortograficzne mimo znajomości zasad pisowni ma trudności z poprawnym zapisywaniem zmiękczeń i głosek nosowych pisze słowa bezsensowne ma trudności z napisaniem nawet krótkiego tekstu pisze niewyraźnie, nie przestrzega liniatury

10 DYNAMIKA ZMIAN OBJAWÓW SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU Wiek niemowlęcy, poniemowlęcy i przedszkolny symptomy nieharmonijnego rozwoju psychoruchowego (opóźnienia rozwoju ruchowego i mowy) Klasy I III izolowane trudności w czytaniu i pisaniu Klasy IV VI uogólnione trudności w nauce szkolnej

11 UOGÓLNIONE TRUDNOŚCI W NAUCE SZKOLNEJ (klasy IV-VI i młodzieŝ starsza) Trudności w czytaniu mogą się zmniejszyć i przejawiać wolnym tempem czytania, niechęcią do czytania lub ustąpić na skutek pracy korekcyjno-kompensacyjnej. Trudności w pisaniu mogą się wyraŝać popełnianiem błędów ortograficznych mimo znajomości zasad pisowni. Pojawiają się wtórne zaburzenia emocjonalnomotywacyjne. Mogą kształtować się nieprawidłowe cechy w rozwoju osobowości.

12 PATOMECHANIZM DYSLEKSJI zjawiska związane z dynamiką zmian objawów Rozszerzanie się zakresu trudności na więcej przedmiotów szkolnych i róŝne obszary aktywności Ŝyciowej Nawarstwianie się zaburzeń nakładanie się wtórnych zaburzeń emocjonalnych (obniŝenie poczucia własnej wartości, niestabilność samooceny) Kompensowanie zaburzeń i redukcja niektórych trudności dzięki zajęciom terapii pedagogicznej, z racji dojrzewania centralnego układu nerwowego oraz wspomagającej roli wysokiej sprawności intelektualnej Utrzymywanie się gotowości do nawrotu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu w sytuacji zaniechania pracy nad problemem, stresu egzaminacyjnego, zmęczenia, utraty kontaktu z mową ojczystą

13 Warto zapamiętać Nigdy nie jest za późno aby ROZPOZNAĆ DYSLEKSJĘ I PODJĄĆ TERAPIĘ ZAPRZESTANIE PRACY POWODUJE NAWRÓT TRUDNOŚCI: trenuj albo trać DYSLEKSJA JEST problemem całego Ŝycia

14 LITERATURA PODSTAWOWA M. Bogdanowicz, Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie, Gdańsk M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów, Gdynia M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, M. RoŜyńska, Uczeń z dysleksją w domu. Poradnik nie tylko dla rodziców, Gdynia M. Bogdanowicz, Ryzyko specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu: dysleksji, dysortografii i dysgrafii, Gdańsk 2011.

15 WAśNE STRONY INTERNETOWE Polskie Towarzystwo Dysleksji Ministerstwo Edukacji Narodowej Pomoce dla uczniów z dysleksją