REFERAT NA TEMAT: SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU DYSLEKSJA, DYSORTOGRAFIA I DYSGRAFIA

Transkrypt

1 REFERAT NA TEMAT: SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU DYSLEKSJA, DYSORTOGRAFIA I DYSGRAFIA Opracowanie: Izabela Betkier Nauczyciel nauczania zintegrowanego Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 1 w Starogardzie Gd. Nabycie umiejętności czytania i pisania w toku pierwszych lat nauki szkolnej umożliwia zdobywanie wiedzy na kolejnych etapach kształcenia, rozwija intelektualnie, dostarcza przeżyć emocjonalnych i estetycznych i przygotowuje do uczestniczenia w życiu społecznym i kulturalnym. Problemem staje się sytuacja, gdy uczeń, mimo znacznego wysiłku własnego, rodziców i nauczycieli, nie może posiąść tych umiejętności w stopniu zgodnym z oczekiwaniami w stosunku do jego wieku, rozwoju umysłowego i klasy,do której uczęszcza. Na ogół przyczyny tego zjawiska bywają złożone.często okazuje się, że są skutkiem fragmentarycznych zaburzeń rozwojowych ucznia, który poza tym prawidłowo funkcjonuje intelektualnie. W literaturze przedmiotu zjawisko to często bywa nazywane dysleksją rozwojową lub specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu albo zaburzeniami rozwoju czynności pisania i czytania. Przyczyny zaburzeń w czytaniu i pisaniu. Na ogół przyjmuje się, że uwarunkowania mogą być wielorakie. Wymienia się kilka kategorii czynników sprawczych ( H. Spionek, M. Bogdanowicz ): minimalne uszkodzenie centralnego układu nerwowego z okresu ciąży i porodu( np. choroba matki, szkodliwe substancje, napromieniowanie, niedotlenienie itp.) dziedziczność opóźnienia w dojrzewaniu centralnego układu nerwowego zaburzenia hormonalne w okresie rozwoju płodowego( koncepcja nowa trwają badania) Występujące u dziecka zaburzenia mogą być uwarunkowane wieloma różnymi czynnikami. Pewne jest jednak, że duży wpływ mają zaniedbania środowiskowe. Niektórzy autorzy np. prof. M. Bogdanowicz wyróżniają takie typy dysleksji: 1. dysleksja typu wzrokowego, u której podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej, powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i ruchowo przestrzennej. 2. dysleksja typu słuchowego uwarunkowana zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych. 3. dysleksja integracyjna, kiedy to poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, natomiast zaburzona jest koordynacja, czyli występują zaburzenia integracji percepcyjno- motorycznej. 4. dysleksja typu mieszanego, gdy występują zaburzenia zarówno w percepcji i pamięci słuchowej, pamięci i percepcji wzrokowej, wyobraźni przestrzennej.

2 Do wskazania rodzaju poszczególnych trudności przyjmuje się na ogół trzy pojęcia: dysleksja, dysortografia, dysgrafia. Dysleksja Dysortografia Dysgrafia jest terminem określającym specyficzne trudności w czytaniu. to specyficzne trudności w pisaniu, przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w tym ortograficznych. to zniekształcenia strony graficznej pisma. Charakterystyka wybranych funkcji percepcyjno - motorycznych stanowiących podłoże dysleksji. ANALIZATOR WZROKOWY Prawidłowy przebieg spostrzegania wzrokowego zależy od:! budowy gałki ocznej- siatkówki- części receptorycznej analizatora wzrokowego;! nerwu doprowadzającego;! korowej części analizatora znajdującej się w mózgu. Jeżeli w jakikolwiek z wyżej wymienionych części analizatora nastąpi uszkodzenie, to zauważymy deformacje w spostrzeganiu, co w konsekwencji zaburza proces czytania i pisania. Analizator wzrokowy może być zaburzony w zakresie :! różnicowania ( dwa obrazki o takiej samej treści różniące się drobnymi szczegółami;! wyodrębniania np. figury z tła;! składania np. z części w całość;! dobierania np. Elementów do całości;! zapamiętywania np. figur geometrycznych, znaków graficznych itp. W przypadku zaburzonej analizy wzrokowej obserwujemy u dzieci następujące błędy:! mylenie liter o podobnym kształcie;! wadliwe odzwierciedlanie liter asymetrycznych np. p-g, d-b, w-m, n-u, b-p, d-g;! dodawanie lub opuszczanie liter i sylab przy przepisywaniu;! błędy w pisaniu ortograficznym;! wadliwe odczytywanie, przekręcanie wyrazów, opuszczanie końcówek wyrazów, zgadywanie itp.! częściowe lub całościowe nie rozumienie treści tekstu;! pomijanie linii w tekście lub wielokrotne czytanie tej samej;! trudności w pisaniu małych i wielkich liter. Dzieci te wolniej czytają od rówieśników, obserwujemy także obniżoną motywację do nauki czytania ze względu na towarzyszące napięcie emocjonalne. W starszych klasach mogą wystąpić problemy w nauce takich przedmiotów jak: geografia, plastyka, geometria, języki obce.

3 ANALIZATOR SŁUCHOWY Prawidłowy przebieg spostrzeżeń słuchowych zależy od:! sprawnie działających receptorów wyspecjalizowanych komórek nerwowych zlokalizowanych w uchu wewnętrznym- ślimaku, w którym znajduje się organ Cortiego splot włókienek;! dróg doprowadzających impulsy neuropsychiczne;! korowej części analizatora gdzie następuje proces analizy i syntezy odbieranych bodźców. Przy zaburzonej percepcji słuchowej obserwujemy następujące błędy i właściwości w pisaniu:! opuszczanie liter, sylab, końcówek wyrazów lub ich dodawanie;! przestawianie liter, wyrazów;! łączenie przyimków z rzeczownikami np. wklasie, wdomu;! trudności w rozróżnianiu głosek o podobnym miejscu dźwięczności pod względem miejsca artykulacji;! trudności w rozróżnianiu samogłosek nosowych;! trudności w rozróżnianiu zmiękczeń;! trudności w rozróżnianiu wyrazów podobnie brzmiących;! niewłaściwe rozdzielanie wyrazów lub łączenie dwóch w jeden;! zniekształcanie wyrazów;! trudności w pisaniu ortograficznym;! brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji;! niski poziom prac pisemnych;! trudności we wszystkich rodzajach pisania ze słuch, z pamięci i w przepisywaniu;! wielokrotne pisanie tego samego wyrazu, skreślanie, poprawianie; w czytaniu :! długo utrzymujące się literowanie;! różnorodne błędy np.: przekręcanie wyrazów, pomijanie, dodawanie innych podobnie brzmiących, zgadywanie;! wielokrotne powtarzanie tych samych zdań;! trudności w składaniu sylab i wyrazów z liter nawet dobrze znanych;! pomijanie interpunkcji;! trudności w odczytywaniu trudnych nowych wyrazów;! bardzo wolne tempo czytania. Słaba pamięć wzrokowa utrudnia także naukę tabliczki mnożenia, wierszy, prozy i języków obcych. ANALIZATOR SKÓRNO-KINESTETYCZNO-RUCHOWY Jest odpowiedzialny za odzwierciedlenie w świadomości bodźców zewnętrznych działających na receptory- komórki nerwowe będące zakończeniem dróg nerwowych zlokalizowanych na skórze człowieka, mięśniach, stawach i ścięgnach. Objawy zaburzeń rozwoju kinestetyczno ruchowego to:! obniżona sprawność motoryczna brzydkie pismo, wolne tempo pisania, rysunki bardzo ubogie w formie i treści;

4 ! wadliwa regulacja napięcia mięśniowego palców i nadgarstka;! synkinezje czyli tzw. współruchy grymasy twarzy, wysunięty język, ruchy nóg, tułowia;! obniżona sprawność ruchowa całego aparatu ruchowego lub niektórych jego części. W prawidłowym rozwoju ruchowym bardzo ważny jest rozwój lateralizacji. Prawidłowe są dominacje prawostronne i lewostronne. Niekorzystna jest lateralizacja skrzyżowana, a jej obraz to:! lewooczność praworęczność lewonożność; lub prawooczność leworęczność prawonożność powodujące zakłócenia w koordynacji wzrokowo-manualnej, której następstwem jest chaotyczny sposób pisania, w którym występują odwrócone litery, zmiany kolejności liter w sylabach, sylab w wyrazach itd. Niekorzystna jest także lateralizacja nieustalona, czyli brak dominacji, charakteryzującej się obniżeniem sprawności obu rąk. Tego typu zaburzenia mogą być przyczyną niepowodzeń na lekcjach wychowania fizycznego, języka polskiego, geografii i geometrii. Obecność nauczyciela terapeuty nie zwalnia nauczyciela wychowawcy z jego odpowiedzialności za wyniki nauczania. Konieczna jest współpraca tych osób w zakresie dostosowania wymagań do możliwości ucznia, ujednolicenia metod pracy i oceniania. Należy pamiętać, że w przypadku dzieci dyslektycznych ocenie podlega wysiłek i wkład pracy, a nie efekty. Terapia pedagogiczna powinna zmierzać do usprawniania i stymulowania funkcji percepcyjno-motorycznych, prawidłowego ukształtowania osobowości m. in. w sferze emocjonalnej, eliminowania luk w wiadomościach, eliminowania błędów i braków w czytaniu i pisaniu. DZIECI DYSLEKTYCZNE NIE POWINNY:! stosować rywalizacji i stawiać za wzór zdolniejsze dzieci;! czytać głośno przy całej klasie;! czytać zbyt długich tekstów;! pisać dyktand;! nie omawiać błędów przy całej klasie; W PRACY Z DZIECKIEM DYSLEKTYCZNYM NALEŻY:! stosować na przemian czytanie głośne i ciche utworów ze sprawdzeniem stopnia zrozumienia tekstu;! utrwalać i powtarzać przy każdej nadarzającej się okazji w ciągu dnia;! pisać ołówkiem w większej liniaturze;! przy ocenie prac pisemnych nie brać pod uwagę błędów dyslektycznych, które mogą znacznie ją obniżyć ( oceniać treść).! stosować wiele ćwiczeń grafomotorycznych;! często sprawdzać zeszyty;! prowadzić słownik wyrazów trudnych;! wiadomości sprawdzać ustnie;! podczas klasówek stosować słowniki ortograficzne;! stosować różnego rodzaju wzmocnienia np. pochwały, nagrody itp.;

5 ! organizować sytuacje zapewniające przeżycie sukcesu;! ćwiczyć odporność psychiczną;! uczyć sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych;! współpracować z rodzicami;! stosować indywidualne wymagania w zakresie podawania nowego materiału i odpowiednich informacji;! tworzyć atmosferę życzliwości i zrozumienia; Występujące u uczniów specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu powinny być wcześnie zdiagnozowane.daje to możliwość podjęcia szybkich kroków terapeutycznych. Skuteczność zabiegów terapeutycznych w starszym wieku szkolnym jak wskazuje doświadczenie jest znacznie mniejsza. Ogromną rolę w rozwijaniu zdolności poznawczych dziecka ma praca w przedszkolu. Dbałość o prawidłowy rozwój dziecka spełnia funkcję profilaktyczną; zapobiega niepowodzeniom szkolnym lub łagodzi objawy opóźnień i dysharmonii rozwojowych. Czujność nauczyciela i nie bagatelizowanie wczesnych symptomów trudności w czytaniu i pisaniu jest bardzo ważnym elementem rozpoznawania przyczyn i organizowaniu pomocy. Obniżenie wymagań programowych nie może zamykać sprawy ucznia dyslektycznego. Konieczna jest wszechstronna pomoc i wsparcie w pokonywaniu trudności. Poznanie problemów ucznia, jego trudności w nauce i podjęcie w porę działań rehabilitacyjnych, jest istotnym czynnikiem zapobiegającym powstawaniu różnorodnych niekorzystnych i daleko idących skutków wpływających na jego osobowość i losy życiowe. BIBLIOGRAFIA : Bogdanowicz Marta O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniuodpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lublin Czajkowska Irena Herda Kazimierz Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole Warszawa Grabałowska Krystyna Jastrząb Jadwiga Mickiewicz Janina Wojak Maria Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu. Poradnik metodyczny do terapii dzieci dyslektycznych Toruń Jastrząb Jadwiga Usprawnianie funkcji percepcyjno-motorycznych dzieci dyslektycznych, Warszawa Mickiewicz Janina Jedynka z ortografii? Rozpoznawanie dysleksji, dysortografii w starszym wieku szkolnym wyd. II Toruń 1997.