Trudności w nauce pisania i ortografii

Transkrypt

1 Trudności w nauce pisania i ortografii Wiadome jest, Ŝe niepowodzenia szkolne nie pojawiają się nagle. Mogą pojawić się na róŝnych poziomach edukacji szkolnej. Powodują one, Ŝe dziecko nie jest w stanie w przewidzianym czasie przyswoić sobie określonej wiedzy. W tym znaczeniu stanowią one za równo przyczynę, jak i początek niepowodzeń szkolnych. 1 Trudności dotyczące umiejętności pisania nazywane są następująco: dysgrafia określa trudności w zakresie techniki pisania, dysortografia określa trudności w opanowaniu poprawnej pisowni. 2 Termin dysgrafia oznacza niski poziom graficzny pisma, a więc brzydkie, tzw. niekaligraficzne pismo. Dysortografia pochodzi od wyrazu orthos (z grec.) prawidłowy i grapho (z grec.) piszę, rysuję; a więc dysortografia to trudność z opanowaniem poprawnej pisowni. Chodzi tu nie tylko o błędy ortograficzne, ale takŝe o wszelkiego rodzaju odstępstwa od prawidłowej normy zapisu. 3 Trudnościami w nauce czytania i pisania zajmowało się bardzo wielu specjalistów. Brak jest jednak jednomyślności co do terminologii samych trudności. RozbieŜność ta widoczna jest takŝe przy określeniu przyczyn zjawiska. Najczęściej wymieniają przyczyny: a) natury biologicznej: 1 I. Czajkowska, K. Herda Zajęcia korekcyjno kompensacyjne w szkole, WSiP, Warszawa 1994, s.8, 2 M. Bogdanowicz O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lubin 1994, Wydawnictwo LINEA, s. 26, 3 TamŜe, s. 25,

2 czynniki genetyczne patogenne, dziedziczenie cech, czynniki zewnątrzpochodne patogenne, które oddziaływują na płód, na dziecko w trakcie porodu, oraz po jego urodzeniu; b) natury środowiskowej: zaburzona struktura rodziny, niewłaściwe cechy psychiczne rodziców, wadliwe oddziaływanie rodziców na dziecko, powtarzające się błędy wychowawcze; c) pedagogiczne: niewłaściwa organizacja procesu edukacji. 4 M. Bogdanowicz przedstawiła przyczyny tych trudności w formie graficznej (rysunek nr 2 ). Przyczyny trudności w czytaniu i pisaniu opóźniony rozwój umysłowy prawidłowy rozwój umysłowy (globalne uszkodzenie makrostruktury i zaburzenie centralnego układu nerwowego dysleksja, dysortografia pseudodysleksja dysgrafia (fragmentaryczne (zaniedbanie mikrouszkodzenia funkcji środowiskowe) i mikrouszkodzenia struktury centralnego układu nerwowego) Rys. nr 2 Przyczyny trudności w nauce 4 M. Kwaśniewska Graficzna i ortograficzna poprawność pisma uczniów edukacji wczesnoszkolnej, WSP, Kielce 2000, s. 39,

3 J. Fenczyn stwierdził, Ŝe: Trudności w opanowaniu przez dzieci podstaw języka pisanego mogą być uwarunkowane przez szereg czynników, takich jak: opóźnienia procesu rozwoju intelektualnego, zaniedbania środowiskowe wyraŝające się najczęściej brakiem wyćwiczenia określonych funkcji, róŝnicami indywidualnymi, czy teŝ róŝnicami społeczno kulturowymi i wychowawczymi środowiska rodzinnego. Mogą mieć one takŝe źródło w błędach dydaktycznych popełnionych wobec dzieci przez nauczycieli w początkach nauki. 5 Stwierdził takŝe, Ŝe przyczyna zaburzeń dyslektyczno dysgraficznych tkwi w organicznym mikrouszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. 6 M. Burtowy podaje, Ŝe źródła tych trudności tkwią: a) w samym uczniu, b) w rodzinnym środowisku ucznia, c) w metodach nauczania. 7 Analizując rozbieŝność przyczyn trudności w nauce czytania i pisania M. Bogdanowicz podaje cztery koncepcje etiologiczne, w róŝnym stopniu wymieniane przez autorów: 1. Koncepcja genetyczna - u podstaw zaburzeń w czytaniu i pisaniu leŝą czynniki genetyczne, 2. Koncepcja organiczna - zaburzenia te spowodowane są przez organiczne uszkodzenie mózgu, 5 J. Fenczyn Prognoza trudności w nauce czytania i pisania u dzieci w wieku przedszkolnym, Kraków 1989, s.25, 6 TamŜe, s. 29, 7 M. Burtowy Trudności dzieci w początkowej nauce czytania i pisania, w: Niepowodzenia szkolne, J. Łyska (red.), Kraków 1998, s. 178,

4 3. Koncepcja opóźnienia rozwojowego trudności w czytaniu i pisaniu wynikają z niedojrzałości centralnego układu nerwowego, 4. Koncepcja uwarunkowania emocjonalnego dysleksji u podstaw zaburzeń leŝą czynniki emocjonalne. 8 Dysgrafię charakteryzuje: pismo jest niekształtne, litery są nieproporcjonalne i nieregularnego kierunku, między literami znajdują się nierówne odstępy, pismo nie jest utrzymane w liniach. 9 O dysgrafii mówimy wtedy, gdy kilka nieprawidłowych symptomów występuje jednocześnie w piśmie dziecka, nie sporadycznie, przypadkowo. 10 Natomiast dysortografię charakteryzują błędy typu: przestawienia, opuszczenia lub dodawanie liter (sylab), błędne rozdzielanie poszczególnych cząstek wypowiedzi (wyrazów), łączenie wyrazów oraz inwersja statyczna przy literach o podobnym kształcie ( ) lub o podobnym brzmieniu. 11 Inwersja statyczna to mylenie kierunków stosunku do osi poziomej, czyli kierunków góra dół, np. n u, p b, m w. 12 Przy dysortografii występują takŝe błędy ortograficzne. 8 M. Bogdanowicz Trudności w pisaniu, Gdańsk 1989, s , 9 G. Grabowska Nauczanie języka polskiego w niŝszych klasach szkoły podstawowej, cz. 1, Słupsk 1989, s. 51, 10 B. Zakrzewska Trudności w czytaniu i pisaniu. Modele ćwiczeń, warszawa 1999, WSiP, s. 18, 11 TamŜe, s. 52, 12 M. Bogdanowicz O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lubin 1994, Wydawnictwo LINEA, s. 46,

5 Do objawów dysortografii zaliczamy więc wszelkiego rodzaju zniekształcenia w zapisie wyrazów. Mogą one być róŝne, np. charakterystyczne dla zaburzeń percepcji słuchowej czy wzrokowej. Na kaŝdym z etapów kształtowania umiejętności pisania mogą pojawić się trudności i niepowodzenia. Zarówno dla rodziców jak i nauczycieli są one ogromnym zaskoczeniem. Zastanawiają się oni wtedy jaka jest ich przyczyna. Co sprawiło, Ŝe uczeń zdrowy, określany jako inteligentny, z prawidłowych warunków domowych i wychowawczych, mimo ogromnego wysiłku napotyka trudności w czytaniu, pisaniu i w ortografii. Opracowała: mgr Ewelina Zakrzewska