Wykład 10 Ceny usług transportowych dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni
Cena (definicje) Cena (1) = wartość wymienna towaru lub usługi wyrażona w pieniądzu (jest odzwierciedleniem pieniężnym społecznie niezbędnych nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej); Cena (2) = ilość pieniędzy, za którą można nabyć lub sprzedać jednostkę usługi/towaru. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 2
Funkcje ceny w transporcie 1) informacyjna uczestnik rynku jest informowany o wartości wymiennej różnych usług transportowych; 2) stymulacyjna (bodźcowa) pobudza producentów i konsumentów usług transportowych do określonego działania; 3) dochodowa ceny kształtują strumień przychodów finansowych przedsiębiorstw; 4) redystrybucyjna ceny są narzędziem podziału dóbr i usług oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa (podział PKB poprzez obciążenia niektórych cen podatkiem akcyzowym i określonymi stawkami VAT, dotowanie pewnych gałęzi i rodzajów przewozów); 5) równoważenie popytu i podaży ceny wykorzystywane w celu przywracania równowagi na rynku. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 3
Czynniki wywierające wpływ na cenę transportu Dotacje na pokrycie kosztów Koszty pośrednie Koszty transportu Koszty zależne Od czasu Koszty zależne od przebiegu Koszty bezpośrednie Czynniki społecznoekonomiczne infrastruktura efekty zewnętrzne lokalizacja CENA TRANSPORTU Interwencjonizm Państwowy subwencje transportowe kontrolowanie cen licencje podatki i opłaty ograniczenia przepisy prawne dot. transp. podaż Warunki konkurencji Koniunktura Czynniki rynkowe popyt Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 4
Metody kalkulacji cen w transporcie Metoda kosztowa: obejmuje koszty jednostkowe, poniesione przez przedsiębiorstwo w związku z wytworzeniem określonej usługi oraz narzut zysku + podatek VAT; Metoda popytowa: podstawą wyznaczania ceny jest istniejący lub przewidywany popyt (metoda zorientowania na konsumentów usług i uwzględnia czynniki kształtujące ceny); Metoda oparta na konkurencji: cena wyznaczana jest na podstawie analizy cen usług konkurencyjnych. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 5
Rodzaje cen w transporcie Ceny na rynku usług transportowych dotyczą opłat za usługi świadczone przez przewoźników, spedytorów i operatorów logistycznych, wynajem środków transportu oraz korzystanie z obiektów infrastruktury liniowej i punktowej. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 6
Metody ustalania cen w transporcie ceny umowne wynik negocjacji kupującego ze sprzedającym (kalkulacja konkretnej usługi lub przy wykorzystaniu usług specjalistycznych i nietypowych, np. przewozy masowe, morskie przewozy trampowe, przewozy turystyczne). ceny taryfowe opierają się na taryfach (przy masowych i powtarzalnych aktach kupna-sprzedaży, np. komunikacja miejska, morska żegluga liniowa). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 7
Pojęcie taryfy Taryfa = podany w formie urzędowej do publicznej wiadomości wykaz stawek za wykonanie określonych usług transportowych, uzupełniony opisem warunków stosowania tych stawek i określeniem sposobu obliczania opłat za poszczególne usługi (= cennik usług). Taryfa = zbiór przepisów regulujących całokształt stosunków cywilnoprawnych między przewoźnikiem i użytkownikiem. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 8
Klasyfikacja taryf (1/6) kryterium: gałąź transportu, w której taryfa jest stosowana 1. kolejowa; 2. samochodowa; 3. lotnicza; 4. morska; 5. żeglugi śródlądowej; 6. transportu rurociągowego. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 9
1. towarowa, 2. pasażerska, 3. spedycyjna, Klasyfikacja taryf (2/6) kryterium: rodzaj usług transportowych 4. przeładunkowa, 5. magazynowa. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 10
Klasyfikacja taryf (3/6) kryterium: podstawowy czynnik kalkulacji cen 1. przedmiotowa (eksponuje przedmiot przewozu, uwzględnia czynniki różniczki poziomej masa, przestrzenność, pomija odległość); 2. odległościowa (uwzględnia tylko odległość przewozu); 3. czasowa (uwzględnia jedynie czas przewozu lub wynajmu środka transportu np. komunikacja publiczna w Gdańsku). Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 11
Klasyfikacja taryf (4/6) kryterium: elastyczność stosowania stawek taryfowych 1. bezwzględnie obowiązująca sztywna (stała) stawki ustalane kwotowo i nie mogą ulegać wahaniom; 2. widełkowa (marżowa) dopuszcza dodatnie i ujemne odchylenia od ceny bazowej wyrażone w procentach; 3. minimalna ustalony minimalny poziom stawek, poniżej których przewoźnikowi nie wolno zejść; 4. maksymalna poziom stawek, którego przewoźnikowi nie wolno przekroczyć; 5. referencyjna taryfa zalecana, w której stawki ustalane są na podstawie średniej ceny sprzedaży usług przewozowych w minionym okresie. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 12
Klasyfikacja taryf (5/6) kryterium: zakres stosowania 1. branżowa tylko w określonej gałęzi gospodarki; 2. ujednolicona (powszechnie obowiązująca) wszystkie rodzaje przewozów, które nie charakteryzują się specyficznymi warunkami; 3. specjalna wprowadzają ulgi przedmiotowe (eksport węgla) i podmiotowe (dla młodzieży szkolnej); 4. wyjątkowa wprowadzane tylko w wyjątkowych sytuacjach (klęska żywiołowa) lub związane z określoną akcją charytatywną. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 13
Klasyfikacja taryf (6/6) kryterium: obszar stosowania 1. międzynarodowa; 2. krajowa; 3. regionalna. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 14
Zastosowanie gałęziowe cen umownych i taryfowych w transporcie (+rzadko, ++często, +++bardzo często) Gałąź transportu Ceny umowne Ceny taryfowe Transport kolejowy + +++ Transport rurociągowy + +++ Liniowy transport morski (transoceaniczny) + +++ Transport lotniczy + ++ Transport samochodowy +++ ++ Żegluga śródlądowa +++ + Żegluga trampowa +++ + Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 15
Artykuł dla osób zainteresowanych K. Kreft, A. Salomon, Taryfa portowa. Materiały dodatkowe do Ekonomiki Transportu, on-line: http://akademor.webd.pl/download/taryfa_portowa.pdf (2017-02-08) Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 16
Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia. Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 17