EKSPERTYZA MYKOLOGICZNO- BUDOWLANA

UMOWA Z DNIA 26.02.2015 r. BZP.2421.18.2015.AB załącznik nr 11 DATA: 26.03.2015r. EGZ. NR TEMAT: EKSPERTYZA MYKOLOGICZNO- BUDOWLANA OBIEKT: POMIESZCZENIA PIWNICZNE I PARTERU ADRES: 50-237 WROCŁAW, UL. KRĘTA 1-3 INWESTOR: UNIWERSYTET WROCŁAWSKI, PL. UNIWERSYTECKI 1, 50-137 WROCŁAW Autor Imię i nazwisko Podpis Opracował Rzeczoznawca mykologiczny i mykologiczno budowlany mgr inż. Jan KUNERT Nr 57/2009 i 39 / 2000 Upr. bud. 376/01/DUW Zaświadczenie DOŚ/BO/0656/02 WROCŁAW, MARZEC 2015

2 ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA STRONA 1. DANE OGÓLNE...3 2. OPIS OGÓNY BUDYNKÓW...4 3. OPIS ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH I WYKOŃCZENIOWYCH POMIESZCZEŃ PIWNICZNYCH I PARTERU 5 4. OCENA STANU TECHNICZNEGO ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH I WYKOŃCZENIOWYCH POMIESZCZEŃ PIWNICZNYCH I PARTERU...7 1.1. Kryteria oceny...7 1.2. Ocena stanu technicznego.....8 1.3. Podsumowanie..11 5. BADANIA WILGOTNOŚCIOWE PRZEGRÓD I ICH OPRACOWANIE...13 6. MAKROSKOPOWA OCENA STANU PORAŻENIA PRZEZ GRZYBY PLEŚNIOWE.16 7. PRZYCZYNY ZAWILGOCENIA I PORAŻENIA PRZEZ GRZYBY PLEŚNIOWE 17 8. SPOSOBY NAPRAWCZE. ŚRODKI DO ODGRZYBIANIA I IMPREGNACJI...17 9. ŚRODKI OSTROŻNOŚCI PRZY ODGRZYBIANIU I DEZYNFEKCJI...20 10. WNIOSKI...21 11. ZALECENIA...23 12. LITERATURA...26 13. ZAŚWIADCZENIA...26 - zaświadczenia o przynależności do DOIIB, - decyzja o nadaniu uprawnień budowlanych, - zaświadczenia o nadaniu tytułu rzeczoznawcy mykologicznobudowlanego. 14. ZAŁĄCZNIK DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA.32 15. RYSUNKI plan sytuacyjny, rzuty piwnic i parteru 16. PŁYTA CD szt.3

3 1.DANE OGÓLNE 1.1. Obiekt Przedmiotem opracowania jest ekspertyza mykologiczno - budowlana pomieszczeń piwnicznych i parteru budynku Uniwersytetu Wrocławskiego przy ulicy Krętej 1-3 we Wrocławiu. 1.2. Podstawa opracowania Podstawą formalną wykonania ekspertyzy jest umowa o dzieło zawarta w dniu 26.02.2015 roku we Wrocławiu pomiędzy Uniwersytetem Wrocławskim z siedzibą przy pl. Uniwersyteckim 1 we Wrocławiu a mgr inż. Janem Kunertem zamieszkałym we Wrocławiu przy ul. Obornickiej 41/21 rzeczoznawcą mykologiczno - budowlanym. Podstawą merytoryczną ekspertyzy są: - oględziny obiektu, - ocena stanu technicznego elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych, - badania mykologiczne o charakterze makroskopowym, - ocena stanu izolacji przeciwwilgociowych, - dokumentacja fotograficzna, 1.3. Cel opracowania Ekspertyzę opracowano w celu: - określenia aktualnego stanu technicznego elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych obiektu w obrębie pomieszczeń piwnicznych i parteru, - oceny stanu porażenia przez czynniki destrukcji biologicznej, - oceny stopnia zawilgocenia przegród budowlanych w obrębie pomieszczeń piwnicznych i parteru, - określenia przyczyn porażenia ścian piwnicznych przez czynniki biodestrukcji, - określenia przyczyn zawilgocenia przegród budowlanych - podania wniosków i zaleceń w tym sposobu naprawy ewentualnych nieprawidłowości warunkujących dalszą eksploatację obiektu. 1.4. Badania W obiekcie w dniu 06.03.2015 r. wykonano następujące badania: - badania stanu technicznego elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych przegród w obrębie pomieszczeń piwnicznych oraz parteru, - badania wilgotnościowe przegród w obrębie pomieszczeń piwnicznych i parteru, - badania makroskopowe stanu porażenia przez grzyby pleśniowe,

4 Dokonano oceny skuteczności przeciwwilgociowych izolacji poziomych ścian i posadzek oraz pionowych przegród piwnicznych. 2. OPIS OGÓLNY BUDYNKU Budynek jest obiektem usytuowanym przy ul. Krętej 1-3 (dawna Wörterstr.) we Wrocławiu na działce nr 76 AM 17, Obręb Plac Grunwaldzki w zabudowie półzwartej ulicy Krętej. Jest to budynek trójkondygnacyjny, podpiwniczony z użytkowym poddaszem. Budynek wykonano w 1884 roku w oparciu o dokumentację projektową z lat 1892-1893 jako dom starców dla mieszkańców Wrocławia imienia św. Hieronima i 11 tys. dziewic (w dokumentacji archiwalnej i na elewacji południowej budynku można odczytać m.in. der Hospital verwaltungen zu Elftausend Jungfrauen und St. Hieronimus (. zu 11 000 Jungfrauen - ma to związek z kultem św. Urszuli i jej 10 towarzyszek, które ponoć miały w swoich orszakach po tysiącu dziewic - zamordowanych przez Hunów w Kolonii na przełomie IV i V wieku przyp. autora ekspertyzy). Kolejne przebudowy i rozbudowy odbywały się latach 1906 i 1932 (na podstawie danych z Archiwum budowlanego, W-w, ul. A. Cieszyńskiego). Budynek od strony południowej łączy się z budynkiem klasztoru o.o. Karmelitów bosych. Budynek znajduje się w wykazie zabytków miasta Wrocławia. Konstrukcja budynku jest tradycyjna, wykonana w układzie nośnym podłużnym głównie trzytraktowym i częściowo od strony południowej jednotraktowym. Dach nad częścią północną jest drewniany stromy dwuspadowy a nad częścią południową płaski. Na elewacjach widoczne są ceglane kształtki zastosowane na obramowania drzwiowe i okienne, widoczne są cegły profilowane a mury ceglane wykończono czerwoną cegłą licówką. W budynku do 1945 roku mieścił się dom starców dla kobiet i mężczyzn a obecnie po wyremontowaniu budynku po 1945 roku, uszkodzonego w czasie działań wojennych, budynek wykorzystywał Uniwersytet Wrocławski m.in. na dom studencki. Ślady działań wojennych widoczne są do dzisiaj na elewacji zachodniej, występują tu znaczne uszkodzenia cegły licówki, dotyczy to szczególnie elewacji na wysokości parteru i piętra. Do budynku wejście główne usytuowane jest od strony ulicy Krętej bezpośrednio na wewnętrzną klatkę schodową. Z klatki schodowej prowadzą masywne schody do pomieszczeń piwnicznych oraz stalowe na wyższe kondygnacje. Z klatki schodowej prowadzą również drzwi zewnętrzne na zaplecze budynku od strony wschodniej. Kształt budynku jest nieregularny. Długość budynku od strony wschodniej wynosi 36,26 m a od strony zachodniej 33,39 m. Szerokość budynku od strony północnej wynosi 14,16 m. Poszczególne trakty w części północnej pomieszczeń piwnicznych mają rozpiętości 4,84 m, 1,83 m i 4,83 m. Strop nad pomieszczeniem piwnicznym stanowi sklepienie odcinkowe na stalowych dźwigarach dwuteowych.

5 Pomieszczenia piwniczne budynku wykorzystywane są na potrzeby magazynowe, gospodarcze, węzeł cieplny, wentylatornię i cele sanitarne. Ściany pomieszczeń piwnicznych i wyższych kondygnacji wykonano z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej i wapienno cementowej. Ściany od strony wewnętrznej otynkowano z reguły tynkiem cementowo-wapiennym. Konstrukcja więźby dachowej w budynku w części stromej jest drewniana, złożona, płatwiowokleszczowa. Dane charakterystyczne: - powierzchnia zabudowana - 447,00 m² - powierzchnia całkowita - 2 103,70 m² - powierzchnia użytkowa - 1 346,80 m² - kubatura budynku - 5 751,00 m³ Na zdjęciach fotograficznych nr 1-11 w załączniku do ekspertyzy pt. Dokumentacja fotograficzna przedstawia się elewacje budynku, drzwi wejściowe i ozdobne szczegóły elewacji. 3. OPIS ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH I WYKOŃCZENIOWYCH POMIESZCZEŃ PIWNICZNYCH I PARTERU 3.1. Fundamenty Fundamenty w formie ław wykonano z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej. Zgodnie z dokumentacją archiwalną szerokości ław fundamentowych pod ściany zewnętrzne podłużne wynoszą od 100 130 cm, pod ściany poprzeczne 100 cm a pod ściany wewnętrzne 70-100 cm, a ich wysokość wynosi około 65 cm. 3.2. Ściany Ściany wewnętrzne i zewnętrzne wykonano z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej i cementowo-wapiennej. Grubości ścian pomieszczeń piwnicznych wynoszą : - ściany nośne zewnętrzne podłużne 82 cm, - ściany zewnętrzne poprzeczne 64-82 cm, - ściany wewnętrzne podłużne i poprzeczne 51 cm 3.3. Strop nad piwnicami Jest to strop stalowo-ceramiczny w formie sklepienia odcinkowego na belkach dwuteowych o wysokości 260 mm przy rozstawie 1,51 m i strzałce sklepienia f = 28 cm. Lokalnie występują stropy płaskie. 3.4. Więźba dachowa

6 Więźba dachowa w części stromej jest drewniana płatwiowo-kleszczowa trzytraktowa i składa się z płatwi 16x18cm, stolców 16x16 cm, kleszczy 10x21 cm, zastrzałów 13x16 cm i rozpór 10x21 cm. 3.5. Pokrycie dachowe W części stromej pokrycie dachowe stanowi dachówka karpiówka podwójnie w koronkę a w części płaskiej papa zgrzewalna. Dach w części stromej wyposażono w zabezpieczenia przeciwśniegowe. 3.6. Kominy Kominy wykonano ceglane z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej. 3.7. Posadzki Posadzki w pomieszczeniach piwnicznych wykonano z płytek ceramicznych. W pomieszczeniach parteru nr 12 i w byłej części mieszkalnej podłogi wykonano lokalnie z deszczułek posadzkowych, na korytarzu i w pomieszczeniach występuje wykładzina podłogowa a w sanitariacie w pomieszczeniu mieszkalnym płytki. Stwierdzono wywinięcie papy izolacyjnej na ścianie spod posadzki w pomieszczeniu piwnicznym 3.8. Schody Schody prowadzące do pomieszczeń piwnicznych są masywne, ognioodporne. Na wyższe kondygnacje prowadzą schody stalowe. W przedsionku występują schody kamienne granitowe. 3.9. Tynki, okładziny Tynki wewnętrzne wapienne i cementowo wapienne. Okładziny ścienne w pomieszczeniu nr 12 do wysokości 1,32 m wykonano drewniane. Ściany w sanitariatach w pomieszczeniach piwnicznych wyłożone są płytkami ceramicznymi do wysokości 2,0 m. Cokoliki w pomieszczeniach piwnicznych wykonano z płytek ceramicznych. Ściany klatki schodowej pomalowane są farbą olejną do wysokości 1,53 m. Parapety okienne w pomieszczeniach piwnicznych wyłożone są płytkami ceramicznymi. Okładziny zewnętrzne cegła klinkierowa licówka. Na elewacjach występują ozdobne gzymsy dachowe i międzykondygnacyjne oraz obramowania okien i drzwi wykonane z kształtek ceramicznych klinkierowych. Na elewacjach widoczne są również kamienne elementy wystroju zewnętrznego z piaskowca np ozdobny herb i napis niemiecki na elewacji południowej informujący o tym kiedy budynek został zrealizowany i jakie jest jego przeznaczenie. 3.10. Stolarka Stolarka okienna pomieszczeń piwnicznych sanitarnych wykonana jest z PCW a w pozostałych pomieszczeniach jest stalowa. Stolarka drzwiowa jest drewniana płytowa i płycinowa. W pomieszczeniach wyższych kondygnacji występuje stolarka okienna PCW stylizowana na drewnianą. Zachowane są oryginalne drzwi zewnętrzne drewniane dwuskrzydłowe z przeszkleniem i naświetlem.

7 Okna pomieszczeń piwnicznych i parteru są okratowane. 3.11. Izolacje przeciwwilgociowe, opaska ochronna Nie stwierdzono izolacji przeciwwilgociowych poziomych ścian piwnicznych. Nie stwierdzono również występowania skutecznej izolacji przeciwwilgociowej pionowej ścian piwnicznych. Izolacja przeciwwilgociowa podposadzkowa pozioma w pomieszczeniach piwnicznych wykonana jest z papy izolacyjnej i jest nieskuteczna. Teren wokół budynku jest utwardzony. Od strony wschodniej występuje betonowa opaska ochronna(częściowo z płyt betonowych chodnikowych) a od strony pozostałych elewacji z reguły kostka kamienna i betonowa. 3.12. Blacharka Rynny dachowe i rury spustowe oraz obróbki blacharskie wykonano z blachy ocynkowanej. 3.13. Malowanie Malowanie w pomieszczeniach piwnicznych to olejnica do wysokości około 1,50 m(korytarz i klatka schodowa) oraz farba emulsyjna. Na parterze ściany pomalowano farbą emulsyjną. 3.14. Instalacje W przestrzeni pomieszczeń piwnicznych i parteru jest instalacja wodna, kanalizacyjna i elektryczna oraz telefoniczna. 3.15. Wentylacja W niektórych pomieszczeniach piwnicznych występują kratki pionów wentylacji grawitacyjnej. 3.16. Odwodnienie budynku Odwodnienie budynku odbywa się poprzez rynny dachowe i rury spustowe oraz podejścia kanalizacji deszczowej do miejskiego systemu kanalizacji deszczowej. 4. OCENA STANU TECHNICZNEGO ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH I WYKOŃCZENIOWYCH POMIESZCZEŃ PIWNICZNYCH I PARTERU 4.1. Kryteria oceny W ocenie stanu technicznego przyjęto następującą klasyfikację ocen: stan techniczny dobry element budynku (lub rodzaj konstrukcji, wykończenia, wyposażenia) jest dobrze utrzymany, konserwowany, nie wykazuje zużycia i uszkodzenia; cechy i właściwości materiałów odpowiadają wymaganiom normy, stan techniczny zadowalający element budynku utrzymany jest należycie; celowy jest remont bieżący polegający na drobnych naprawach, uzupełnieniach, konserwacji itp.,

8 stan techniczny średni w elementach budynku występują niewielkie uszkodzenia i ubytki nie zagrażające bezpieczeństwu użytkowania; celowy jest częściowy remont kapitalny, stan techniczny mierny (niezadowalający) - w elementach obiektu występują lokalne silne uszkodzenia lokalne ubytki; celowy jest remont kapitalny, stan techniczny zły - w elementach budynku występują znaczne uszkodzenia, ubytki; cechy i właściwości wbudowanych materiałów mają obniżoną klasę. 4.2. Ocena stanu technicznego 4.2.1.Ściany wewnętrzne i zewnętrzne Nie stwierdzono uszkodzeń ścian w pomieszczeniach piwnicznych, które mogłyby wskazywać na obniżenie ich nośności lub utratę stateczności. Stan techniczny ścian pod względem konstrukcyjnym jest zadowalający. Ściany, wewnętrzne i zewnętrzne są jednak silnie zawilgocone, lokalnie do 20,0% wilgotności masowej(np. ściana zewnętrzna zachodnia), co może świadczyć o nieskuteczności pionowej izolacji przeciwwodnej jeżeli występuje oraz nieszczelności lub braku izolacji przeciwwilgociowych poziomych zarówno ścian jak i posadzek. W celu określenia rodzaju i stanu ścian i tynku wewnętrznego w pomieszczeniach piwnicznych pobrano i zbadano w sposób makroskopowy tynk w trzech miejscach: - próbka nr 1 (fot.12) ściana podłużna wschodnia zapach stęchlizny tynku i cegły, tynk bardzo zwięzły cementowo-wapienny, - próbka nr 2 (fot.13) - ściana wewnętrzna poprzeczna - zapach stęchlizny tynku i cegły, tynk bardzo zwięzły cementowo-wapienny, - próbka nr 3 (fot.14) - ściana podłużna wschodnia zapach stęchlizny tynku i cegły, tynk bardzo zwięzły cementowo-wapienny, widoczna izolacja podposadzkowa wywinięta na ścianę. We wszystkich przypadkach stwierdzono obecność bardzo zwięzłego tynku cementowego z niewielkim dodatkiem wapna. Ściany lokalnie są również silnie zasolone do wysokości około 1,0-2,0 m. Widoczne są srebrzyste wysolenia szkodliwych soli budowlanych Lokalnie na ścianach w różnych miejscach stwierdzono rozwój grzybów pleśniowych. Z uwagi na stwierdzony charakterystyczny aerozol w pomieszczeniach i w próbkach (pobrano próbki w trzech miejscach do badań makroskopowych), stwierdza się, że przyczyną rozkładu wywołującego nieprzyjemny zapach stęchlizny mogą być mikroorganizmy (bakterie gnilne a także grzyby pleśniowe). Nie stwierdzono korozji tynków i uszkodzeń ścian parteru, ich stan techniczny jest zadowalający. Ślady plam i zawilgoceń na ścianie w części południowo zachodniej były spowodowane uszkodzeniem rury spustowej należącej do klasztoru o.o. Karmelitów. Rura spustowa została naprawiona i obecnie w

9 miejscu skorodowanego tynku wilgotność wilgotności w stanie powietrzno-suchym tj. dopuszczalnym. masowa ściany wynosi maks. 0.7% co odpowiada 4.2.2. Ławy fundamentowe Nie stwierdzono uszkodzeń ścian fundamentowych tj. zarysowań, które mogłyby świadczyć o obniżeniu nośności, względnie o nierównomiernym osiadaniu fundamentów. Stan techniczny fundamentów ocenia się jako dobry. 4.2.3. Strop nad piwnicami Nie stwierdzono oznak uszkodzeń stropów tj. zarysowań, które mogłyby świadczyć o obniżeniu nośności lub nie spełnieniu warunku użytkowalności. Stan techniczny stropu nad piwnicami jest zadowalający. Nie stwierdzono korozji stalowych belek stropu - sklepienia odcinkowego. 4.2.4. Kominy Nie stwierdzono uszkodzeń kominów w obrębie parteru i piwnic. Stan techniczny kominów w obszarze parteru i piwnic jest zadowalający. Kominy w obszarze nad dachem są uszkodzone. Widoczne są ubytki cegieł i kształtek ceramicznych oraz ubytki spoin pomiędzy poszczególnymi elementami kominów. Stan techniczny kominów w przestrzeni nad dachem jest mierny. 4.2.5. Tynki wewnętrzne i elewacje, malowanie Tynki wewnętrzne w miejscach zawilgoceń są skorodowane i wykazują ubytki oraz ślady wysoleń. Lokalnie na tynkach występują ślady rozwoju grzybów pleśniowych. Stan techniczny tynków wewnętrznych w sanitariatach jest zadowalający a na pozostałych ścianach i stropach pomieszczeń piwnicznych jest z reguły mierny a na stropach i ścianach iw pomieszczeniach parteru zadowalający(za wyjątkiem około 0,5 m 2 w pomieszczeniu nr 16, w którym jest mierny). Stan techniczny malowania w pomieszczeniach piwnicznych w sanitariatach jest zadowalający a poza nimi jest zły. Stan techniczny malowania w pomieszczeniach parteru jest średni. Elewacje z cegły licówki lokalnie, szczególnie od strony zachodniej tj. od strony ul. Krętej są uszkodzone przypuszczalnie w wyniku działań wojennych. Lokalnie występuje korozja licówki na styku z gruntem i lokalnie do wysokości około 1,0m. Widoczne są również ubytki ozdobnych elementów obramowań okiennych i drzwiowych a także gzymsów międzykondygnacyjnych i dachowych. Stan techniczny licówki na elewacji zachodniej i południowej do wysokości około 2,5 3,5 m jest mierny a poza tymi strefami średni. Na pozostałych elewacjach stan techniczny licówki jest średni. Studzienki okienne wykazują efekty korozyjne a ich stan techniczny jest średni. 4.2.6. Posadzka Posadzka w pomieszczeniach piwnicznych z płytek ceramicznych jest w zadowalającym stanie technicznym. Posadzka wyłożona płytkami nie wykazuje istotnych uszkodzeń. Poza drobnymi

10 uszkodzeniami wynikającymi z eksploatacji pomieszczeń. Warstwy podposadzkowe są jednak silnie zawilgocone do 18,6 % wilgotności masowej w sanitariatach i 16,7% w jednym z pomieszczeń(stan wilgotnościowy mokry), świadczy to o nieskuteczności izolacji przeciwwilgociowej z papy izolacyjnej. Posadzka z deszczułek podłogowych na parterze jest w zadowalającym stanie technicznym, podłogi pokryte wykładziną podłogową są w średnim stanie technicznym. 4.2.7. Stolarka (ślusarka): W pomieszczeniach piwnicznych: - okienna PCW jest w dobrym stanie technicznym a stalowa w stanie miernym, - drzwiowa jest w zadowalającym stanie technicznym. Oszklenie znacznej części stalowych okien jest spękane. Spowodowane to jest korozją stalowych elementów okiennych, które korodując, zwiększają swoją objętość nawet 10x krotnie i wywierają nacisk na szyby okienne stąd z powodu dużych naprężeń następuje spękanie. W pomieszczeniach parteru: - okienna PCW jest w dobrym stanie technicznym, - drzwiowa jest w zadowalającym stanie technicznym. 4.2.8. Klatka schodowa z konstrukcyjnego punktu widzenia jest w zadowalającym stanie technicznym. Nie wykazują uszkodzeń, które mogłyby świadczyć o obniżeniu nośności. Ściany klatki schodowej w piwnicy są jednak zawilgocone do 10,4% wilgotności masowej a tynki lokalnie są skorodowane. 4.2.9. Izolacje, opaska ochronna Izolacja przeciwwodna pozioma nie stwierdzono obecności izolacji poziomej ścian a izolacja podposadzkowa jest nieskuteczna jest w stanie technicznym złym. Izolacja przeciwwodna pionowa jest nieszczelna o czym świadczą zawilgocenia ceglanych ścian zewnętrznych i korozja ściany oraz wysolenia na niej występujące. Opaska ochronna szczególnie od strony wschodniej nosi ślady uszczelniania. Stopień zawilgocenia ściany północnej wynosi maks. 20,0 % co odpowiada stanowi wilgotnościowemu przegrody mokremu Aerozol w pomieszczeniach jest typowy dla rozkładu mikroorganizmów w tym grzybów pleśniowych. Zapach pobranych próbek w pomieszczeniu od strony północnej jest zapachem stęchlizny. Stan techniczny przeciwwilgociowej izolacji pionowej jest zły. 4.2.10. Odwodnienie budynku Nie stwierdzono nieszczelności rur spustowych. Nie stwierdzono uszkodzeń instalacji kanalizacji deszczowej w dostępnych miejscach. Nie można jednak wykluczyć, że ciągi kanalizacji deszczowej mogą być lokalnie niedrożne. System odwodnienia budynku jest w stanie zadowalającym.

11 4.2.11. Wentylacja Wentylacja grawitacyjna pomieszczeń piwnicznych jest nie w pełni skuteczna o czym świadczy zbyt mała ilość pionów wentylacji grawitacyjnej. Stan techniczny wentylacji pomieszczeń piwnicznych jest średni. W pomieszczeniu piwnicznym jest wentylatornia wentylacji mechanicznej. 4.3. Podsumowanie W budynku w części podlegającej ocenie stan techniczny przedstawia się następująco: Lp Element budynku Stan techniczny elementu budynku 1 2 3 1 Fundamenty dobry 2 Ściany Stan techniczny ścian pod względem konstrukcyjnym jest zadowalający 3 Stropy zadowalający 4 Klatka schodowa zadowalający 5 Kominy W przestrzeni piwnic i parteru zadowalający a w przestrzeni nad dachem - mierny 6 Studzienki okienne średni 7 Tynki wewnętrzne Stan techniczny tynków wewnętrznych w sanitariatach jest 8 Elewacje (do wysokości około 4,0m) zadowalający a na pozostałych ścianach i stropach pomieszczeń piwnicznych jest z reguły mierny a na stropach i ścianach iw pomieszczeniach parteru zadowalający(za wyjątkiem około 0,5 m 2 w pomieszczeniu nr 16, w którym jest mierny). Stan techniczny licówki na elewacji zachodniej i południowej do wysokości około 2,5 3,5 m jest mierny a poza tymi strefami średni. Na pozostałych elewacjach stan techniczny licówki jest średni. 9 Posadzka Piwnice - zadowalający. 10 Stolarka/ślusarka okienna i drzwiowa Parter - parkiet zadowalający, Piwnice: - PCW średni. - okienna PCW zadowalający - okienna stalowa mierny

12 - oszklenie stalowych okien zły, - drzwiowa zadowalający. Parter: - okienna PCW dobry, - drzwiowa zadowalający. 11 Malowanie Stan techniczny malowania w pomieszczeniach piwnicznych w sanitariatach jest zadowalający a poza nimi jest zły. Stan techniczny malowania w pomieszczeniach parteru jest średni. 11 Izolacja pozioma Nie stwierdzono izolacji przeciwwilgociowej poziomej ścian a izolacja przeciwwilgociowa podposadzkowa jest w złym stanie technicznym 12 Izolacja pionowa zły 13 Odwodnienie budynku zadowalający 14 Wentylacja średni Pod względem konstrukcyjnym stan techniczny fundamentów, ścian, stropów i klatek schodowych jest zadowalający. Oznacza to, że budynek może być bezpiecznie eksploatowany. Jednak z uwagi na ingerencję wilgoci część elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych jest w stanie wilgotnościowym mokrym a na części rozwinęły się czynniki biokorozji. Z uwagi na zawilgocenie, zagrzybienie i zasolenie oraz brak właściwie działającej wentylacji w pomieszczeniach piwnicznych postępuje degradacja niektórych elementów. Do tego stanu przyczynia się również nieszczelność izolacji pionowych przeciwwilgociowych zewnętrznych ścian fundamentowych oraz brak izolacji przeciwwilgociowej poziomej ścian zewnętrznych i posadzek w piwnicach. Nie stwierdzono uszkodzeń ścian, które mogłyby wskazywać na obniżenie ich nośności lub utratę stateczności. Ściany wewnętrzne i zewnętrzne są jednak silnie zawilgocone, lokalnie do 20,0% wilgotności masowej(ściana zewnętrzna zachodnia), co może świadczyć o nieszczelnościach pionowej izolacji przeciwwodnej oraz nieszczelności lub braku izolacji przeciwwilgociowych poziomych. Lokalnie na ścianach w różnych miejscach stwierdzono rozwój grzybów pleśniowych i wysolenia szkodliwych soli budowlanych. Z uwagi na stwierdzony charakterystyczny aerozol w pomieszczeniach i w próbkach, stwierdza się, że przyczyną rozkładu wywołującego nieprzyjemny zapach stęchlizny mogą być mikroorganizmy (bakterie gnilne a także grzyby pleśniowe). Wentylacja pomieszczeń piwnicznych jest nie w pełni skuteczna z uwagi na to, że nie wszystkie pomieszczenia są wentylowane. Wentylowane są sanitariaty usytuowane w pomieszczeniach piwnicznych.

13 Na zdjęciach fotograficznych nr 12-58 przedstawia się stan techniczny elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych w obrębie pomieszczeń piwnicznych parteru i elewacji. 5. BADANIA WILGOTNOŚCIOWE PRZEGRÓD I ICH OPRACOWANIE Badania wilgotnościowe przegród w pomieszczeniach budynku wykonano w dniach 06.03.2015 r. w następujących warunkach: - temperatura zewnętrzna około +5 0 C, wewnętrzna + 20 0 C (w pomieszczeniach piwnicznych +20 0 C), - wilgotność względna powietrza wewnętrznego około 30% (w pomieszczeniach piwnicznych około 40%). Badania wykonano przy użyciu miernika wilgotności Hygrometer BD 2 Nr 028089 firmy DOSER MESSGERATE, który pozwala na przybliżone określenie stopnia zawilgocenia na głębokość 3-4 cm. Usytuowanie punktów pomiarowych pokazano na załączonych do ekspertyzy rzutach piwnicy i parteru. W poniższej tabeli przedstawia się wyniki badań wilgotnościowych przegród. Nr punktu Lokalizacja punktu pomiarowego Wilgotność masowa w % w odległości [cm] od posadzki 10 50 100 150 200 1 2 3 4 5 6 7 Piwnica 1 Ściana zewnętrzna 12,0 3,6 3,6 2,6 2,1 2 Ściana zewnętrzna 6,9 3,9 3,6 3,5 2,1 3 Ściana zewnętrzna 20,0 20,0 16,7 14,0 2,0 4 Ściana zewnętrzna 20,0 19,0 14,9 13,3 2,9 5 Ściana wewnętrzna klatka schodowa 3,5 2,4 1,9 1,6 1,5 6 Ściana wewnętrzna klatka schodowa 4,9 4,5 3,6 3,0 2,7 7 Ściana wewnętrzna 7,2 6,8 5,2 5,0 4,1 8 Ściana 8ewnętrzna 16,9 15,4 13,0 12,9 3,3 9 Ściana zewnętrzna 12,4 10,6 10,4 4,6 3,1 10 Ściana zewnętrzna 18,6 17,8 11,9 4,1 3,0 11 Ściana wewnętrzna 9,0 8,2 6,0 5,5 1,9 12 Ściana wewnętrzna 9,0 8,9 8,9 8,6 5,7 13 Ściana wewnętrzna 5,5 4,7 4,2 4,0 3,0 14 Ściana zewnętrzna 11,6 9,6 9,6 4,6 2.1 15 Ściana zewnętrzna 13,2 10,2 11,2 8,0 2,0 16 Ściana zewnętrzna 20,0 20,0 16,9 15,4-17 Ściana zewnętrzna 20,0 20,0 16,9 - -

14 18 Ściana zewnętrzna 20,0 20,0 15,7 - - 19 Ściana zewnętrzna 20,0 20,0 14,0 134,5 10,1 20 Ściana zewnętrzna 11,2 9,3 5,6 2,2 2,0 21 Ściana zewnętrzna 15,8 12,9 5,8 2,2 2,0 22 Ściana zewnętrzna 9,0 7,0 6,3 5,7 2,0 23 Ściana zewnętrzna 7,9 7,0 5,9 6,0 2,1 24 Ściana zewnętrzna 9,8 6,5 5,7 3,5 2,0 25 Ściana zewnętrzna 13,5 12,8 10,1 1,8 1,8 26 Ściana zewnętrzna 13,8 10,9 10,2 2,5 2,0 27 Ściana zewnętrzna 5,1 4,1 2,3 2,0 2,0 28 Ściana wewnętrzna 12.0 8,0 6,0 3,2 2,0 29 Ściana wewnętrzna 13.0 8,1 5,6 3,4 2,1 30 Ściana wewnętrzna 10.3 7,0 5,5 3,4 2,4 31 Ściana wewnętrzna 11,9 10,0 9,9 5,4 3,0 32 Ściana wewnętrzna 10,8 10,1 8,9 6,2 2,8 33 Ściana wewnętrzna 20,0 15,9 10,1 7,8 1,8 34 Ściana wewnętrzna 20,0 15,4 9,1 4,5 1,9 35 Ściana wewnętrzna 8,0 8,0 6,9 2,4 1,9 36 Ściana wewnętrzna 8,9 7,9 5,2 3,0 2,0 37 Ściana wewnętrzna 8,0 6,2 5,9 1,8 1,3 38 Ściana wewnętrzna 19,7 12,0 9,3 6,7 2,2 39 Ściana zewnętrzna 19,8 15,6 14,9 14,1 10,0 40 Ściana wewnętrzna 9,1 5,0 4,6 4,6 3,0 41 Ściana wewnętrzna działowa w sanitariatach 6,6 6,1 5,9 5,0 3,2 42 Ściana wewnętrzna działowa w sanitariatach 5,8 5,1 5,0 4,9 4,0 43 Posadzka 18,5 - - - - - 44 Posadzka 11,4 - - - - - 45 Posadzka 16,8 - - - - - 46 Posadzka 9,5 - - - - - 47 Posadzka 16,7 - - - - - 48 Posadzka 7,3 - - - - - 49 Posadzka 10,9 - - - - - Parter 50 Ściana zewnętrzna 1,0 1,2 0,9 0,9 1,2 51 Ściana zewnętrzna 1,0 0,9 0,7 0,8 1,0 52 Ściana zewnętrzna 1,0 0,9 1,4 1,2 0,5 53 Ściana zewnętrzna 1,0 1,0 0,7 0,6 1,0 54 Ściana zewnętrzna 1,8 1,7 1,5 1,4 1,2 55 Ściana zewnętrzna 1,2 1,5 1,5 1,0 1,0

15 56 Ściana zewnętrzna 0,7 0,6 0,3 0,3 0,4 57 Ściana zewnętrzna 0,7 0,9 1,0 1,0 1,0 58 Ściana zewnętrzna 1,0 0,5 0,5 0,3 0,3 59 Ściana zewnętrzna 0,7 0,9 0,7 0,7 0,7 60 Ściana zewnętrzna 0,5 0,5 0,7 0,8 1,0 61 Ściana zewnętrzna 0,9 0,9 0,7 1,2 1,0 62 Ściana zewnętrzna 0,8 0,8 0,4 0,5 0,4 63 Ściana zewnętrzna 0,7 0,9 0,9 1,1 1,0 64 Ściana zewnętrzna 0,8 0,9 1,0 0,9 1,0 65 Ściana wewnętrzna 1,0 1,5 1,1 1,0 1,0 66 Ściana wewnętrzna 1,2 1,2 1,5 1,3 1,0 67 Ściana wewnętrzna 0,9 0,9 1,0 1,0 1,0 68 Ściana wewnętrzna 1,4 1,2 0,7 0,7 0,7 Z przedstawionych rezultatów badań wilgotnościowych wynika, że: - zawilgocenie ścian w piwnicach wykonanych z cegły spowodowane jest głównie przez następujące czynniki: - kapilarne podciąganie wilgoci w wyniku nieszczelności przeciwwilgociowych izolacji pionowych ścian piwnicznych lub ich brak, - brak izolacji przeciwwilgociowej poziomej ścian, - proces absorpcji wilgoci z silnie zawilgoconego powietrza w piwnicach, przez higroskopijny materiał ceramiczny cegieł i tynku, - nie w pełni skuteczna wentylacja pomieszczeń piwnicznych, - nieszczelne i źle wyprofilowane okna piwniczne co ułatwia infiltrację wód opadowych i co w konsekwencji powoduje zamakanie ścian pod oknami piwnicznymi i zamakanie posadzki. - zawilgocenie posadzek w piwnicach spowodowane jest głównie przez następujące czynniki: - nieszczelna izolacja przeciwwilgociowa pozioma podposadzkowa, - zamakanie posadzek przez wody opadowe, które przedostają się do piwnicy przez nieszczelności okien - para wodna, która wykrapla się na stalowych oknach piwnicznych i ścieka po parapetach i ścianach nawilgacając posadzkę i ściany. Z przedstawionych rezultatów badań wilgotnościowych wynika, że wartości wilgotności masowej przegród w pomieszczeniach piwnicznych są wysokie i świadczą o tym, że przegrody są w stanie wilgotnościowym mokrym.

16 W Polsce przyjęto następujące kryterium wilgotnościowe dla murów z cegły pełnej: W m = 0 3% - ściany o dopuszczalnej wilgotności, W m = 3 5% - ściany o podwyższonej wilgotności, W m = 5 8% - ściany średnio zawilgocone, W m = 8 12% - ściany mocno zawilgocone W m > 12% ściany mokre Zawilgocenie przegród występujące przez stosunkowo długi okres czasu, spowodowało powstanie wysoleń i rozwój grzybów pleśniowych. Zawilgocenie może spowodować i w niniejszym przypadku spowodowało szereg niekorzystnych zmian w przegrodach budowlanych pomieszczeń piwnicznych: niezdrowy klimat wywołujący nieprzyjemne uczucie, procesy gnilne, wykwity (grzyby pleśniowe). korozję tynku, malowania, osypywanie się tynku, pogorszenie estetyki. Wilgotność masowa np. 10% powoduje obniżenie izolacyjności termicznej do 23% w stosunku do stanu suchego. Powoduje to znaczny spadek temperatury, wykraplanie się pary wodnej i może spowodować rozwój grzybów pleśniowych, a także domowych. Materiały budowlane mają budowę kapilarno porowatą, umożliwiającą pochłanianie wody, która wnikając w głąb materiału wypełnia jego pory częściowo lub całkowicie. Wraz ze wzrostem zawartości wilgoci maleje trwałość. W materiałach pochodzenia mineralnego wzrost objętości przy przechodzeniu wody w lód powoduje uszkodzenie struktury wilgotnych materiałów porowatych takich jak np. cegła, a zwłaszcza przy wielokrotnym powtarzaniu cykli zamarzania i odtajania. 6.MAKROSKOPOWA OCENA STANU PORAŻENIA PRZEZ GRZYBY PLEŚNIOWE W budynku w pomieszczeniach piwnicznych zidentyfikowano w sposób makroskopowy grzyby pleśniowe w formie szarych i czarnych nalotów mikroflory. Miejsca występowania grzybów pleśniowych pokazano na zdjęciach fotograficznych i oznaczono na rysunku. Zagrzybienie spowodowane przez grzyby pleśniowe występuje w szczególności na zawilgoconych ścianach pomieszczeń piwnicznych(fot. 19-23, 26-29, 31-47). Poniżej przedstawia się charakterystykę zidentyfikowanych grzybów pleśniowych. Grzyby pleśniowe

17 Ogólnie należy stwierdzić, że sprawcami rozkładu pleśniowego na zawilgoconych powierzchniach są grzyby pleśniowe należące do klas workowców ( Ascomycetes ) i grzybów niedoskonałych (Deuteromycetes ) będącymi w większości workowcami o niepełnym cyklu rozwoju. Grzyby pleśniowe należące do tych klas obejmują około 60% wszystkich znanych gatunków grzybów pleśniowych stanowiąc ogromną grupę taksonomiczną. Niektóre z nich potrzebują dla swojego rozwoju niewielkie ilości organicznych substancji pokarmowych i mogą się rozwijać na tynkach, ścianach, murach, materiałach konstrukcyjnych w miejscach o zwiększonej wilgotności. Można założyć, że nie ma materiału zawilgoconego pochodzenia organicznego i nieorganicznego, który byłby odporny na niszczące działanie mikroorganizmów. Pożywkę dla pleśni mogą stanowić nawet zanieczyszczenia w postaci pyłów ( kurzu ) pochodzenia organicznego, osiadające na przegrodach, materiałach, murach i tynkach. Często w miejscach silnego zawilgocenia razem z grzybami pleśniowymi występują bakterie szczególnie na powłokach malarskich. Grzyby pleśniowe, wywołujące biodegradację materiałów budowlanych, obniżają estetykę wnętrz, niszczą przechowywane produkty oraz wpływają niekorzystnie na samopoczucie i zdrowie ludzi. 7. PRZYCZYNY ZAWILGOCENIA PORAŻENIA PRZEZ GRZYBY PLEŚNIOWE 7.1. Przyczyny zawilgocenia 1) Nieszczelna pionowa izolacja przeciwwilgociowa zewnętrzna lub jej brak. 2) Nieszczelność okien piwnicznych sta infiltracja wód opadowych, roszenie na stalowych oknach piwnicznych woda z okien ścieka po parapetach i ścianach powodując zamakanie ścian i posadzek. 3). Brak przeciwwilgociowej izolacji poziomej ścian budynku. 4). Nieszczelna przeciwwilgociowa izolacji pozioma posadzek w piwnicy. 5). Nie w pełni skuteczna wentylacja pomieszczeń piwnicznych. 7.2. Przyczyny porażenia przez grzyby pleśniowe 1). Długotrwałe zawilgocenie ścian. 2). Nie w pełni skuteczna wentylacja pomieszczeń piwnicznych. 8.SPOSOBY NAPRAWCZE. ŚRODKI DO ODGRZYBIANIA I DEZYNFEKCJI 8.1. Sposoby naprawcze 8.1.1.Izolacje przeciwwilgociowe, osuszenie ścian piwnic, ocieplenie ścian piwnic Izolacja przeciwwilgociowa pozioma

18 Proponuje się wykonać izolację poziomą ścian piwnic nad poziomem posadzek w piwnicach metodą hydrofobową metodą niskociśnieniowych iniekcji krzemianowych. Należy stosować płyny iniekcyjne znanych i renomowanych firm lub proponuje się zastosować metodę podcinki stosując sposób Printz, metodą H-W, tj. wprowadzania blach falistych chromostalowych itp. W przypadku stosowania metody podcinki należy zdemontować ścianki działowe. Izolacja przeciwwilgociowa pionowa Izolacje przeciwwilgociowe pionowe bitumiczne proponuje się wykonać od zewnątrz od poziomu dolnych krawędzi ław fundamentowych do wysokości około 10-15 cm powyżej poziomu terenu, wykorzystując również wyroby renomowanych i znanych firm. Osuszenie ścian piwnic Po wykonaniu izolacji przeciwwilgociowych ściany należy osuszyć. Ściany o grubości około 100 cm mogą samoczynnie wysychać nawet przez okres 10 lat i to przy dobrze działającej wentylacji pomieszczeń piwnicznych lub w ogóle mogą nie wyschnąć, dlatego proponuje się zastosować do osuszenia ścian osuszacze adsorpcyjne. Zadaniem osuszaczy jest obniżanie wilgotności powietrza i utrzymywanie jej na określonym poziomie. Niekontrolowana wilgotność może doprowadzić do wielu negatywnych zjawisk takich jak: korozja, rozwój grzybów domowych i pleśniowych, zbrylanie substancji higroskopijnych, niszczenie materiałów wrażliwych na wilgoć. Osuszacze znajdują więc zastosowanie do osuszania wielu pomieszczeń np. piwnicznych do osuszania elementów konstrukcyjnych tj. ścian, stropów, posadzek itp. Osuszacze obniżają wilgotność poprze kondensację lub adsorpcję pary wodnej. W osuszaczach wykorzystuje się zjawisko fizycznej adsorpcji wilgoci. Głównym urządzeniem osuszacza adsorpcyjnego jest rotor część obrotowa pokryta silnie higroskopijnym żelem krzemionkowym, co daje bardzo dużą zdolność do adsorbowania dużej ilości wilgoci. Praca tych osuszaczy oparta jest na obróbce dwóch strumieni powietrza większego strumienia procesowego i mniejszego strumienia regeneracyjnego (3:1). Powietrze procesowe przepływając przez rotor zostaje osuszone. Mniejszy strumień ciepła jest ogrzewany do 140 0 C i kierowany do sekcji regeneracji osuszacza (rotora), gdzie powoduje szybkie odparowanie i usunięcie wilgoci z jego powierzchni. W ten sposób rotor ulega samoregeneracji, co pozwala na ciągłą pracę osuszacza. Ocieplenie ścian piwnic Ściany pomieszczeń piwnicznych proponuje się ocieplić. Grubość ocieplenia powinna wynikać z audytu energetycznego (około 12 cm styroduru a na nim folia dystansowa oddzielająca styrodur od gruntu, dla zabezpieczenia styroduru przed uszkodzeniami). Sposób ocieplenia ścian piwnicznych

19 należy uzgodnić z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków we Wrocławiu (budynek znajduje się rejestrze zabytków miasta Wrocławia). 8.1.2. Posadzki, izolacje posadzek Istniejące posadzki piwnic są zawilgocone o czym świadczą wyniki pomiarów wilgotnościowych. Posadzki, proponuje się usunąć i wykonać nowe wraz z nową izolacją przeciwwilgociową poziomą podposadzkową. Izolację tę w sposób szczelny należy połączyć z izolacją poziomą ścian piwnic. 8.1.3.Tynki wewnętrzne Wszystkie tynki wewnętrzne w piwnicach należy usunąć. Oczyścić dolne półki stalowych belek stropowych i zabezpieczyć antykorozyjnie. Następnie ściany oraz stropy należy odgrzybić oraz zdezynfekować preparatem chemicznym biobójczym dla grzybów pleśniowych na całej powierzchni przegród w piwnicy. Po zabiegu odgrzybiania i wyschnięciu powierzchni, które były odgrzybiane i dezynfekowane na powierzchnie ścian pozbawione tynków w pomieszczeniach piwnicznych należy położyć preparat neutralizujący szkodliwe sole budowlane a następnie tynki renowacyjne znanych i renomowanych firm w pełnym systemie. Tynki te i neutralizację soli proponuje się zastosować w następujący sposób: - w pomieszczeniach piwnicznych na wszystkich powierzchniach ścian grubości około 3cm; Stropy otynkować tynkiem zwykłym cementowo wapiennym, przed tynkowaniem dolne półki dźwigarów stalowych owinąć siatką stalową. Ściany i stropy należy pomalować. Na tynki renowacyjne należy położyć farbę krzemianową firmy, której tynki renowacyjne zastosowano a na stropy zwykłą farbę np. emulsyjną. Tynk na parterze w pomieszczeniu nr 16, w miejscu jego korozji i około 20 cm poza obszar korozji należy usunąć. Następnie należy zdezynfekować odsłoniętą powierzchnię ściany przy użyciu preparatu chemicznego biobójczego dla grzybów pleśniowych. Po wyschnięciu ściany należy zastosować środek gruntujący i ścianę otynkować przy użyciu tynku zwykłego cementowo-wapiennego. Następnie po wyschnięciu tynku należy go zagruntować i pomalować zwykłą farbą np. emulsyjną kolorystycznie dobraną do koloru pomieszczenia. 8.1.4. Stolarka i ślusarka okienna Należy dokonać wymiany okien piwnicznych. Parametry okien powinny wynikać z przeprowadzonego audytu energetycznego budynku. Na powierzchni okien nie może wykraplać się para wodna. 8.1.5.Elewacje, opaski ochronne Należy usunąć skorodowane elementy cegły licówki i ozdobne elementy obramowań okiennych, drzwiowych a także gzymsów dachowych i międzykondygnacyjnych. W miejsce usuniętych cegieł i

20 kształtek wykonać uzupełnienie nowymi licówkami i kształtkami pod względem kolorystycznym takimi jak istniejące. Należy przebudować studzienki okienne okien piwnicznych w taki sposób, żeby uniemożliwić przedostawanie się wód opadowych do wnętrza pomieszczeń piwnicznych. Opaski ochronne, po zasypaniu wykopów i zagęszczeniu gruntu należy ponownie wykonać. 8.1.6.Owodnienie budynku Sprawdzić stan podejść i w zależności od stanu podejść kanalizacji deszczowej (przykanalików) dokonać ich wymiany. Dokonać przeczyszczenia przykanalików, rur kanalizacji deszczowej i studzienek kanalizacji deszczowej. 8.1.7. Wentylacja pomieszczeń piwnicznych Należy wykonać wentylację wszystkich pomieszczeń piwnicznych (grawitacyjną lub mechaniczną). Pomieszczenia piwniczne niezależnie od zastosowanej wentylacji, należy często przewietrzać. Wentylacja pomieszczeń piwnicznych powinna odpowiadać warunkom, jakie powinny być spełnione dla pomieszczeń o konkretnej funkcji, zgodnie z przepisami. 8.2.Środki do odgrzybiania i dezynfekcji Do odgrzybiania i dezynfekcji ścian i stropów zastosować skuteczny środek chemiczny biobójczy przeciw grzybom pleśniowym. UWAGA: Wszystkie wyroby budowlane użyte w czasie robót remontowych muszą posiadać stosowne dopuszczenia do stosowania w budownictwie (atesty higieniczne Państwowego Zakładu Higieny, aprobaty techniczne, certyfikaty, deklaracje zgodności itp.), natomiast środki chemiczne zabezpieczające i biobójcze odpowiednie pozwolenia (wpis do rejestru leków i środków biobójczych). 9. ŚRODKI OSTROŻNOŚCI PRZY ODGRZYBIANIU I DEZYNFEKCJI W trakcie wykonywania zabiegów odgrzybieniowych (zabezpieczających) należy przestrzegać przepisów BHP i p. poż. zawartych w: - Ustawie z dnia 7. VII 1994 r. Prawo budowlane ( Dz. U. Nr 89 poz. 414 z późniejszymi zmianami ), - Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 06.02.2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych ( Dz. U. z dnia 19.03.2003 r. Nr 47 poz. 401),