Wykład 4. CYKL ŻYCIA FIRMY RODZINNEJ 1
1. Istota cyklu życia firmy: Cykl życia organizacji obejmuje naturalną sekwencję faz, przez którą przechodzi większość organizacji: narodziny kieruje założyciel, który stara się wykorzystać pojawiające się okazje i przetrwać, przy ograniczonym polu działania i bez specjalizacji, młodość (wzrost) zwiększenie rozmiarów firmy, a także dalsza innowacyjność i kreatywność wraz próbami procesów formalizacji i specjalizacji, dojrzałość, wraz z którą następuje utrwalenie pro- cesów specjalizacji pracy, formalizacji i standary- zacji i wykrystalizowania struktury organizacyjnej, schyłek powolne pojawianie się kryzysu, prowa- dzące do upadku firmy jako następstwo jej biuro- kratyzowania i niedopasowania do otoczenia. Schyłek firmy można przezwyciężyć poprzez odnowę, tj. rekonstrukcję, restrukturyzację i zmiany prowa- dzące do wejścia w nowy cykl życia. 2
2. Charakterystyka faz cyklu życia firmy rodzinnej: Cykl życia firmy rodzinnej jest wypadkową różnych cykli, a przede wszystkim: cyklu życia i wsparcia rodziny, cyklu potencjału wytwórczego firmy, cyklu innowacji, cyklu koniunkturalnego, siły konkurencji. Szczególne znaczenie w cyklu życia firmy rodzinnej ma cykl życia właścicieli, a zwłaszcza zarządzających. 3
Model cyklu życia firmy rodzinnej wg C. Rosenbauera: potencjał Cykl życia właściciela zmiana generacji zmiana generacji Cykl życia rodziny Cykl życia firmy faza pionierska I generacja faza wzrostu faza dojrzałości II generacja faza schyłku III generacja 4
Trójwymiarowy model rozwoju firmy rodzinnej, składający się z: 1. Wymiaru rodziny zawierającego kolejno: młodą rodzinę przedsiębiorczą, wejście do biznesu, współdziałanie, przekazanie własności; 2. Wymiaru firmy zawierającego kolejno: założenie firmy, rozwój i formalizacja, dojrzałość; 3. Wymiaru własności zawierającego kolejno: własność jednego właściciela, spółka bliskiej rodziny, konsorcjum rodzinne. 5
3. Rola rodziny w poszczególnych fazach cyklu życia firmy rodzinnej: Narodziny faza założycielska (pionierska) firmy: na bazie istniejącego podmiotu, w wyniku fuzji, przekształceń organizacyjno-prawnych itp., utworzenie zakładu/oddziału w firmie, usamodzielnienie się przez przejęcie części firmy, założenie od podstaw nowej firmy. Rodzina w fazie założycielskiej firmy: dostarcza pomysły, dostarcza kapitał, dostarcza zasoby pracy, jest zwykle wsparciem rozwoju, ale może też utrudniać założenie i prowadzenie biznesu. 6
Młodość rozbudowa, wzrost itp. w wyniku: wytyczenia kierunków i celów działania firmy, wzrostu wskaźników: zatrudnienia, produkcji, obrotów itp., budowania relacji z klientami, zaangażowania właściciela i rodziny, którzy odgrywają podstawową rolę w firmie, Rodzina w fazie młodości firmy: także dostarcza kapitał i pracę, angażuje się w prace firmy, w tym w działania przedsiębiorcze, jest gwarantem należytego jej funkcjonowania. 7
Dojrzałość ugruntowana pozycja rynkowa, ukształto- wany kierunek i poziom rozwoju charakteryzuje się: wzrostem i spadkami, ale w ramach trendu, stagnacją wielkości sprzedaży i udziału w rynku, zmianami w strategii działania, np. wejścia na nowe rynki, w sposobie dotarcia do klientów itp., brakiem jasnych priorytetów rozwojowych, poszukiwaniem kadry kierowniczej z zewnątrz. Rodzina w fazie dojrzałości firmy: różne zachowania w zależności od sposobu suk- cesji (np. planowanie sukcesji lub jej odwlekanie), przygotowanie do sukcesji i zmian, powstawanie napięć i konfliktów rodzinnych zwią- zanych z firmą. 8
Schyłek charakteryzuje się: zmniejszeniem wielkości produkcji i udziału w rynku, sytuacją kryzysową firmy itp. Rodzina w fazie schyłku firmy: brak uzgodnionego następcy i wspólnoty rodziny, wewnętrzne spory wspólników (rodziny jako udziałowców) itp. Odnowa charakteryzuje się: nowymi strategiami działania, opartymi na przekształceniach i restrukturyzacji firmy, zmianami sposobu kierowania firmy, w tym obejmu- jące profesjonalizację zarządzania itp. Rodzina w fazie odnowy firmy: ponowna konsolidacja rodziny, współpraca i wspomagania działań rozwojowych. 9
Kryzysy w rozwoju firmy rodzinnej wielkość organizacji małe duże Faza 1 Faza 2 Faza 3 Faza 4 Faza 5 kryzys zarządu rodzin- nego kryzys selekcji famili- stycznej kryzys kontroli rodziny kolektywność przedsiębiorczość delegacja kryzys własności rodzinnej kryzys rozwoju firmy rodzinnej nierodzinna profesjonalizacja młode wiek organizacji dojrzałe 10
4. Uwarunkowania dynamiki zmian cyklu życia firmy: Analizując cykl życia firmy należy zadawać pytania o jego istotę i przyczyny, np.: 1. Jakie są najbardziej charakterystyczne cechy skutecznej organizacji w poszczególnych fazach cyklu?; 2. Czy przechodzenie od jednej do drugiej fazy musi być związane z kryzysami i rewolucjami w firmie, czy też można ewolucją organizacji skutecznie zarządzać; 3. Jak tworzyć w istniejącej firmie szansę do odnowy, ponownych narodzin, czyli jak zapewnić organizacji nieśmiertelność? 4. Jakie są najważniejsze czynniki przebiegu cyklu życia firmy i czy można nimi sterować? 11
Podstawą odpowiedzi powinno być poznanie uwarunkowań cyklu i ich analizowanie. Dynamika zmian w cyklu życia firmy wynika z różnych uwarunkowań: 1. Zewnętrznych: oczekiwania klientów dostosowanie lub brak, rozwoju innych firm i ich siły, współpracy z innymi firmami, kryzysu lub rozkwitu otoczenia itp. 2. Wewnętrznych: decyzji zarządzających i rodziny, efektu podjętych działań, inwestycji itp., kondycji firmy, kryzysu organizacji itp. 12
Analizując cykl życia firmy należy uwzględnić, że: nie ma określonych reguł, jak długo firma może znajdować się na danym etapie; kolejności faz, czy form rozwojowych firmy, nie można dokładnie zaprogramować; firmy mają cechy systemów uczących się, co pozwala im aktywnie oddziaływać na otoczenie; firmy jako systemy otwarte cechuje negatywna entropia, czyli zdolność do przeciwdziałania kryzysom; niektóre firmy przez cały czas znajdują się w etapie narodzin i ciągle muszą walczyć o przetrwanie; firmy mogą odradzać się i odżywać wielokrotnie i w większości bez ograniczeń. 13
Wpływ kadry kierowniczej i rodziny na przebieg cyklu życia firmy: wytyczanie celów działania i elastyczność w ich dostosowaniu do warunków działania, przygotowanie i realizacja planów działania, zwłaszcza strategicznych, zbieranie informacji i stała analiza o charakterze strategicznym, stałe poszukiwanie dróg rozwoju i wprowadzanie innowacji, kreatywność i przedsiębiorczość, przyjmowanie coraz to nowych wyzwań rozwojowych. 14
5. Zaprzestanie działalności firmy rodzinnej: Zaprzestanie działalności, jako brak prowadzenia działalności gospodarczej w następstwie: woli rodziny jako właścicieli z przyczyn ekonomi- cznych, konfliktu, zaplanowania itp., na mocy orzeczenia sądu (przymusowo) niespeł- nienie wymagań formalno prawnych lub upadłość z likwidacją majątku. Konsekwencją zaprzestania działalności jest likwida- cja poprzez: sprzedaż majątku i spłatę wierzycieli, upadłość firmy, powstanie innych przedsiębiorstw rodzinnych lub nierodzinnych. 15
Dziękuję za uwagę... 16