Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
PEDAGOGIKA SPECJALNA WPROWADZENIE
RYS HISTORYCZNY Arystoteles, podejście negatywnej selekcji, 1620 rok - Juan Pablo Bonet - praca poświęcona nauczaniu głuchych, Jan Amos Komeński, wielki dydaktyk, kształcenie dzieci upośledzonych umysłowo, 1872 rok pod kierownictwem Jana Popłońskiego przy Instytucie Głuchych i Ociemniałych roczne seminarium dla nauczycieli dzieci niedosłyszących i głuchych, 1922 rok - dzięki staraniom M. Grzegorzewskiej powołany w Warszawie Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, którego celem było kształcenie nauczycieli-wychowawców dla wszystkich dzieci, które nie mogły być objęte edukacją szkolnictwa powszechnego, 1970 rok - przekształcenie PIPS w placówkę naukowo-badawczą, studia zawodowe (trzyletnie) i magisterskie uzupełniające (dwuletnie), kształcenie integracyjne,
RYS HISTORYCZNY 1973 rok - wprowadzenie czteroletnich studiów magisterskich, dynamiczny rozwój, 1991 rok - rozporządzenie Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, odebranie pedagogice specjalnej status kierunku studiów, 1994 rok - decyzja uchylona, przywrócenie pedagogiki specjalnej jako kierunku studiów, przełom XX i XXI wieku - Jan Pańczyk proponuje dokonanie nowelizacji kierunków kształcenia na kierunku pedagogika specjalna.
ZMIANY W ZAKRESIE PROWADZONYCH KURSÓW I SPECJALIZACJI W OBRĘBIE PEDAGOGKI SPECJALNEJ NA PRZESTRZENI LAT
PEDAGOGIKA SPECJALNA WG K. KIREJCZYKA Pedagogika specjalna wyodrębniona z pedagogiki ogólnej jest nauką o wychowaniu i nauczaniu osób ujemnie lub dodatnio odchylonych od normy w tym stopniu, iż wymagają one specjalnego postępowania, w celu zapewnienia im optymalnego, dostępnego dla nich fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju.
PEDAGOGIKA SPECJALNA WG O. LIPKOWSKIEGO Pedagogika specjalna jako dział pedagogiki w jej najszerszym znaczeniu, ogranicza się do wychowania jednostek odbiegających od normy i z zaburzeniami, które bez specjalnej pomocy nie mogłyby osiągnąć poziomu rozwoju i przystosowania do zadań społecznych i zawodowych leżących w zakresie ich możliwości. Pedagogika specjalna to więc teoria i praktyka wychowania jednostek upośledzonych.
PEDAGOGIKA SPECJALNA WG W. DYKCIKA Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki, jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednak mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.
PEDAGOGIKA SPECJALNA Jest nauką szczegółową, której podmiotem jest człowiek wymagający wsparcia i pomocy w przekraczaniu różnorakich trudności, utrudniających mu rozwój i funkcjonowanie społeczne. Zajmuje się osobami w każdym wieku, starając się odpowiadać na ich szczególne potrzeby: rozwojowe w wieku niemowlęcym, edukacyjne i wychowawcze w wieku przedszkolnym, szkolnym oraz dorastania, a także socjalizacyjne i zawodowe w wieku dojrzałym.
PODMIOT PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Ludzie, których rozwój jest lub może być utrudniony w stopniu, w którym ani jednostka za pomocą własnych mechanizmów psychicznej regulacji, ani rutynowe metody postępowania pedagogicznego nie są w stanie tych utrudnień wyeliminować (I. Obuchowska).
PODMIOT PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Osoby ze wszystkimi rodzajami niepełnosprawności, w każdej sferze (somatycznej, fizycznej, psychicznej i społecznej), z różnych przyczyn (dziedziczne, wrodzone, nabyte), oraz wybitnie zdolne i uzdolnione, we wszystkich przedziałach wieku, od urodzenia aż do późnej starości, oraz z różnych środowisk i sytuacji życiowych, od osób przebywających w domach rodzinnych, instytucjach ogólnodostępnych, w placówkach o zróżnicowanych formach integracji po formy segregujące (A. Hulek)
PRZEDMIOT PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn i skutków zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.
NORMA powszechność, masowość, pospolitość, częstość występowania, zgodność z przyjętymi wzorcami, nastawieniami, konwencjami, oczekiwaniami czy przepisami. W tym ujęciu jednostki będące podmiotem pedagogiki specjalnej to te, które nie spełniają kryteriów tzw. normalności.
PODMIOT PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Z UWZGLĘDNIENIEM KRYTERIUM NORMY
ZADANIA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Przywracanie osobom uszkodzonym lub niedostosowanym społecznie, normy możliwej do osiągnięcia przez wielokierunkowe oddziaływanie na ich zaburzone warunki biopsychospołeczne dla umożliwienia im znalezienia należnego im miejsca w społeczeństwie i w życiu osobistym. Zadanie to obejmujemy terminami: rewalidacja, resocjalizacja, rehabilitacja, readaptacja, a również niekiedy ortopedagogika.
CELE PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Poznanie prawidłowości i mechanizmu funkcjonowania osób niepełnosprawnych, zmierzające do ich usprawnienia psychicznego i fizycznego oraz pełnego włączenia w życie społeczne.
CELE PEDAGOGIKI SPECJALNEJ wg M. GRZEGORZEWSKIEJ Humanitarny osobie niepełnosprawnej i słabszej należy zapewnić szczególne prawo do pomocy w uzyskaniu pełni rozwoju i uznania w środowisku społecznym. Ekonomiczny, utylitarny osobę niepełnosprawną należy przygotować jak najlepiej do przyszłych sytuacji w pracy zawodowej i w miarę możliwości uniezależnić ją od pomocy społecznej.
CELE PEDAGOGIKI SPECJALNEJ wg M. GRZEGORZEWSKIEJ Wychowawczy - osobę niepełnosprawną należy wszechstronnie kształcić i umożliwić jej optymalny rozwój, aby jak najlepiej mogła spełniać swoje zadania społeczne. Profilaktyczny - zapobieganie zaburzeniom rozwoju społecznego u dzieci niepełnosprawnych, m.in. poprzez odpowiednią opiekę zdrowotną, terapię i edukację, pomoc w możliwej do osiągnięcia niezależności i nawiązywania prawidłowych interakcji z otoczeniem stanowi szansę na lepsze życie w każdym okresie jego trwania.
PEDAGOGIKA SPECJALNA NA TLE PEDAGOGIKI OGÓLNEJ nie jest ani antynomiczna (sprzeczna) ani autonomiczna w stosunku do pedagogiki ogólnej, dostosowuje do pedagogiki ogólnej cele, zasady i metody, zarówno w teorii badawczej, jak i praktyce edukacyjnej, korzenie pedagogiki specjalnej to pedagogika ogólna, społeczna i opiekuńcza, tworzące przedzałożeniowość charakterystyczną dla działań naprawczych i kompensacyjnych.
ZWIĄZKI PEDAGOGIKI SPECJALNEJ Z NAUKAMI PEDAGOGICZNYMI Pedagogika ogólna Teoria wychowania Teoria nauczania Pedagogika porównawcza Pedagogika opiekuńcza Pedagogika społeczna Pedagogika specjalna
PEDAGOGIKA OGÓLNA I SPECJALNA nauka teoretyczna i praktyczna, nauka empiryczna i społeczna, na jej system naukowy składają się zarówno założenia teoriopoznawcze, jak i praktyczno-edukacyjne.
SZCZEGÓŁOWE DZIEDZINY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ WG DYKCIKA: 1. Pedagogika osób z upośledzeniem umysłowym (oligofrenopedagogika) 2. Pedagogika osób niesłyszących i słabo słyszących (surdopedagogika) 3. Pedagogika osób niewidomych i słabo widzących (tyflopedagogika) 4. Pedagogika osób głuchoniewidomych (surdotyflopedagogika) 5. Pedagogika osób ze sprzężonymi upośledzeniami 6. Pedagogika osób niesprawnych ruchowo 7. Pedagogika osób przewlekle chorych 8. Pedagogika osób odmiennych somatycznie 9. Pedagogika osób z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi 10. Pedagogika osób w starszym wieku 11. Pedagogika osób z trudnościami w uczeniu się 12. Pedagogika osób z zaburzeniami mowy 13. Pedagogika osób niedostosowanych społecznie 14. Pedagogika osób zdolnych i uzdolnionych
SZCZEGÓŁOWE DZIEDZINY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ WG O. LIPKOWSKIEGO Pedagogika ogólna Oligofrenopedagogika (gr. oligos - mały, phren -umysł) pedagogika dotycząca upośledzeń umysłowych Surdopedagogika (łac. surdus - głuchy) - pedagogika dotycząca upośledzeń słuchu i mowy Pedagogika resocjalizacyjna - pedagogika traktująca o zaburzonym zachowaniu na tle czynników organicznych i środowiskowych Tyflopedagogika (gr. typhlós - ślepy) - pedagogika dotycząca upośledzeń wzroku Pedagogika terapeutyczna - pedagogika dotycząca kalectw i schorzeń przewlekłych Pedagogika specjalna - teoria i praktyka wychowania jednostek upośledzonych Logopedia - dział pedagogiki specjalnej uwzględniający wady wymowy
INTERDYSCYPLINARNOŚĆ I ROLA NAUK POMOCNICZYCH W PEDAGOGICE SPECJALNEJ: szerokie i wielostronne spojrzenie oraz ogląd złożonych zagadnień i zjawisk pedagogicznych, podjęcie skuteczniejszych i lepszych działań w praktyce edukacyjnej, nie ograniczanie samodzielności pedagogiki specjalnej, ale pojęciowe, metodologiczne i merytoryczne wspieranie.
Związki pedagogiki specjalnej z naukami innymi niż pedagogiczne Aspekt biologiczny genetyka fizjologia anatomia Aspekt socjologiczny socjologia ogólna socjologia wychowania Aspekt psychologiczny psychologia ogólna psychologia rozw.-wych. Aspekt prawny ustawodawstwo legislacja prawo cywilne karne ASPEKT PEDAGOGICZNY Aspekt ekonomiczny ekonomia kształcenia technika architektura Aspekt polityczny polityka oświatowa polityka rodzinna Aspekt fizjologiczny antropologia aksjologia (etyka)
PARADYGMATY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ WG I. OBUCHOWSKIEJ biograficznego ujmowania niepełnosprawności w podejściu integracyjnospołecznym i dynamicznym, pozytywnego myślenia i życiowego ukierunkowania osoby niepełnosprawnej poprzez skupienie się na posiadanych i nie ujawnionych możliwościach, a nie deficytach, autorewalidacji, indywidualnych działań adaptacyjnych, i samorealizacyjnych, współwystępujących z metodami i strategiami zewnętrznymi, pomocy pomagającemu, poprzez zastosowanie twórczych i poszukujących metod pracy nauczycieli, przezwyciężanie schematyzmu i rutyny,
PARADYGMATY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ WG I. OBUCHOWSKIEJ podmiotowości w metodach oddziaływania, poprzez uwzględnienie metod i zasad hermeneutyki, profilaktyki i integracji w rodzinie, antystygmatyzacyjny, oparcie zasad pedagogicznego oddziaływania na normie funkcjonalnej, wynikającej z jednostkowych możliwości człowieka, pojęciowy, dostrzeganie względności i zmienności pojęć oraz wielości rozwiązań teoretycznych dotychczasowych modeli praktyki edukacyjnej, zignorowany, rzadko brany pod uwagę, gdyż związany z życiem seksualnym niepełnosprawnych, bytowy, egzystencjalny, związany z prawem aktywnego udziału w życiu społeczeństwa.