Determinanty kursu walutowego w krótkim i długim okresie Wykład 10 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, C UW Copyright 2006 Pearson Addison-Wesley & Gabriela Grotkowska
2 Wykład 10 Kurs walutowy w krótkim okresie - parytet stóp procentowych Dochodowość aktywów denominowanych w różnych walutach Warunek równowagi Czynniki determinujące bieżący kurs walutowy Krajowa stopa procentowa i czynniki ją determinujące Kurs walutowy w długim okresie - parytet siły nabywczej Prawo jednej ceny Parytet w wersji bezwzględnej i względnej Czynniki powodujące odchylanie się kursu walutowego od PPP Realny kurs walutowy
3 Od czego zależy popyt na waluty? Aby zrozumieć jakie czynniki wpływają na kształtowanie się kursu walutowego, należy najpierw rozważyć, od czego zależy popyt na aktywa denominowane w różnych walutach Popyt na aktywa walutowe kształtują te same czynniki, co popyt na inne aktywa: głównie jest to oczekiwanie, co do przyszłej wartości aktywów Chęć posiadania depozytu denominowanego w walucie obcej zależy od dwóch elementów: stopy procentowej jaką oferuje oraz oczekiwanej zmiany kursu walutowego
4 Stopa zwrotu z aktywów denominowanych w walucie krajowej i obcej Stopa zwrotu z obligacji denominowanej w PLN oprocentowanej 5% p. a. stopa zwrotu wyniosła 5% Stopa zwrotu z obrazu zakupionego za 10 tysięcy złotych, który rok później odsprzedano za 12 tysięcy zł stopa zwrotu wyniosła 20% Obraz kupiony w 2007 r. za 300 000 UR przy kursie 3,96 PLN/UR i sprzedany rok później za 350 000 UR przy kursie 3,55 PLN/UR stopa zwrotu z inwestycji liczona w UR wyniosła 16,7%, zaś w PLN jedynie 4,6%
5 Stopa zwrotu z aktywów denominowanych w walucie obcej Roczny depozyt bankowy denominowany w euro oferuje 3,2% w skali roku. Kurs bieżący wynosi 3,55 PLN/UR, zaś oczekiwany za rok to 3,65 PLN/UR. Oczekiwana stopa zwrotu z tego depozytu liczona w złotych wynosi 6,11% Popyt na różne depozyty walutowe zmienia się w zależności od stóp zwrotu z nich osiąganych przeliczonych na wspólną walutę w jaki sposób inwestor podejmuje decyzję?
6 Decyzja inwestora Załóżmy, że inwestor posiada 1 mln złotych, który chce zainwestować na 6 miesięcy. Ma następujące możliwości: Lokata w złotówkach oprocentowana na 8% p. a. Lokata w euro oprocentowana na 4% p. a. Obecny kurs wynosi UR/PLN 3,93 Inwestor oczekuje, że za 6 miesięcy kurs będzie wynosił UR/PLN 3,98 Aby podjąć racjonalną decyzję inwestor musi porównać faktyczne stopy zwrotu z obu inwestycji, wyrażone w tej samej walucie
7 Porównanie oczekiwanych stóp zwrotu x 1,04 1 mln PLN 1 040 000 PLN 1 032 977 PLN : 3,93 x 3,98 254 452, 93 UR x 1,02 259 541, 99 UR
8 Czy wyżej opisana sytuacja jest równowagą? Nie, każdy inwestor może przeprowadzić takie porównanie i stwierdzić, że inwestycja w euro przynosi wyższą stopę zwrotu fekt: rośnie popyt na euro i rośnie cena euro wyrażona w złotych Jeśli wielu inwestorów kupi euro, kurs wzrośnie i inwestycja w euro stanie się mniej opłacalna
9 Równowaga: parytet stóp procentowych (IRP) O równowadze możemy mówić wtedy, gdy stopa zwrotu z obu inwestycji będzie identyczna inwestorzy nie będą mieli motywacji do zmiany swoich zachowań inwestycyjnych Oznaczmy przez kurs bieżący, e kurs oczekiwany, i krajową stopę procentową, i* - zagraniczną stopę procentową Rynek będzie w równowadze, gdy: 1 e 1 i (1 i*) i i* e
10 IRP: interpretacja 1 e 1 i (1 i*) i i* W równowadze stopy zwrotu z obu inwestycji są równe: krajowa stopa procentowa jest równa zagranicznej stopie procentowej powiększonej o oczekiwaną stopę aprecjacji waluty zagranicznej e
IRP w wersji niezabezpieczonej i zabezpieczonej 11 i i i i e e * *) (1 1 1 i i i i F F * *) (1 1 1
Wpływ bieżącego kursu walutowego na oczekiwaną stopę zwrotu Załóżmy, że oczekiwany kurs dolara za rok wynosi 3,10 PLN/USD Amerykańska roczna stopa procentowa wynosi 3% a krajowa stopa procentowa 6% Jak będzie się zmieniać oczekiwana stopa zwrotu z depozytów dolarowych w zależności od bieżącego kursu dolara? i i* ( e -)/ i* + ( e -)/ 2.86 6% 3% 8.40% 11.40% 2.91 6% 3% 6.54% 9.54% 2.96 6% 3% 4.74% 7.74% 3.01 6% 3% 3.00% 6.00% 3.06 6% 3% 1.32% 4.32% 3.11 6% 3% -0.31% 2.69% 3.16 6% 3% -1.89% 1.11% 3.21 6% 3% -3.42% -0.42% 13
14 IRP jako teoria wyjaśniająca kształtowanie się bieżącego kursu walutowego Bieżący kurs walutowy osiąga wartość równowagi, gdy stopa zwrotu z aktywów krajowych (i) jest równa stopie zwrotu z aktywów zagranicznych (i + (( e -)/)), a ta przy danym kursie oczekiwanym i zagranicznej stopie procentowej zależy ujemnie od bieżącego kursu walutowego
15 Ujęcie graficzne IRP: wzrost krajowej stopy procentowej RT d (i) 1 2 RT f (i*, e ) i 1 i 2 Stopa zwrotu z aktywów wyrażona w walucie krajowej
16 Ujęcie graficzne IRP: wzrost zagranicznej stopy procentowej i kursu oczekiwanego RT d (i) i 2 * > i 1 * 2 1 RT f (i 2 *, e ) RT f (i 1 *, e ) i Stopa zwrotu z aktywów wyrażona w walucie krajowej
17 IRP jako teoria kształtowania się kursu walutowego w krótkim okresie: podsumowanie Kurs walutowy w równowadze kształtuje się tak, by był spełniony warunek parytetu stóp procentowych Wzrost krajowej stopy procentowej prowadzi ceteris paribus do aprecjacji waluty krajowej Wzrost zagranicznej stopy procentowej prowadzi ceteris paribus do deprecjacji waluty krajowej Oczekiwania aprecjacji waluty zagranicznej, powodują ceteris paribus jej bieżącą aprecjację
18 Rozszerzenie modelu kursu walutowego opartego o IRP Model kursu walutowego opartego o IRP można łatwo rozszerzyć stawiając pytanie: skąd bierze się stopa procentowa? Stopa procentowa determinowana jest na rynku pieniężnym Uwzględniając ten fakt możemy lepiej zrozumieć czynniki determinujące kurs walutowy w krótkim okresie
Definicja a funkcje pieniądza Definicja pieniądza Pieniądzem jest to, co spełnia funkcje pieniądza Funkcje pieniądza Wymiany (transakcyjna) Miernika wartości Środka płatności Tezauryzacji Funkcje jw. w ujęciu międzynarodowym (z udziałem innego pieniądza/ innej waluty)
Płynność pieniądza Płynność pieniądza = powszechne używanie pieniądza w jego funkcjach (zwłaszcza transakcyjnej) bez ponoszenia kosztów tego użycia Pieniądz płynny taki który powszechnie jest przyjmowany w transakcjach (można nim zapłacić za transakcje bez zastrzeżeń po stronie sprzedających tj. przyjmują go jako ekwiwalent transakcji) Np. każdy punkt sprzedaży przyjmuje gotówkę, ale już nie każdy karty kredytowe, a tym bardziej czeki podróżne, choć to wszystko jest pieniądzem Jego użycie do zapłaty lub przyjęcie jako zapłaty nie wywołuje dodatkowych kosztów Np. przyjęcie gotówki nie wiąże się z kosztami, ale punkty sprzedaży płacą określone kwoty za obsługę transakcji kartami kredytowymi, a użycie do zapłaty środków z konta oszczędnościowego może wywołać utratę odsetek, czyli powoduje pewien koszt
Podaż pieniądza Kto kontroluje ilość pieniądza, która krąży w gospodarce, czyli kto określa podaż pieniądza? Podaż pieniądza ustalana jest przez bank centralny Bezpośrednio reguluje on ilość gotówki w obiegu W sposób pośredni kontroluje emisję pieniądza kredytowego dokonywaną przez system banków komercyjnych
Popyt na pieniądz Popyt na pieniądz to chęć ludzi do trzymania swojego majątku w formie płynnej (w przeciwieństwie do zamrożonych aktywów) Co wpływa na chęć do trzymania majątku w postaci płynnej? 14-22
Co wpływa na zagregowany popyt na pieniądz w gospodarce? 1. Stopa procentowa: trzymanie majątku w postaci pieniądza nie przynosi żadnego (lub mały) dochód; stopa procentowa jest kosztem alternatywnym trzymania majątku w postaci płynnej, a nie zamrożonej (np. w postaci lokaty terminowej czy obligacji, które charakteryzują się wyższą stopą zwrotu) Im wyższa stopa procentowa, tym wyższy koszt alternatywny trzymania pieniądza niższy popyt na pieniądz 2. Ceny: ceny dóbr i usług będących przedmiotem wymiany wpływają na chęć posiadania pieniądza potrzebnego do przeprowadzenia transakcji Im wyższy poziom cen, tym większe zapotrzebowanie na płynność większy popyt na pieniądz 14-23
Co wpływa na zagregowany popyt na pieniądz w gospodarce? 3. Dochód: większy dochód (produkt) oznacza więcej dóbr i usług do kupienia, a zatem więcej pieniędzy potrzeba do przeprowadzenia transakcji Wyższy PKB oznacza większe zapotrzebowanie na pieniądz wyższy popyt na pieniądz 14-24
Model popytu na pieniądz Zagregowany popyt na pieniądz można wyrazić jako: M d = P x L(R,Y) gdzie: P to poziom cen Y realny PKB R to stopa procentowa L(R,Y) to zagregowany realny popyt na pieniądz Lub: M d /P = L(R,Y) Popyt na pieniądz w ujęciu realnym jest funkcją realnego dochodu i stopy procentowej 14-25
Zagregowany popyt na pieniądz Dla danego poziomu dochodu, popyt na pieniądz spada wraz ze wzrostem stóp procentowych Stopa procentowa Popyt na pieniądz
Zagregowany popyt na pieniądz Kiedy rośnie dochód, popyt na pieniądz rośnie przy każdym poziomie stopy procentowej Stopa procentowa Wzrost dochodu Popyt na pieniądz
Rynek pieniężny Warunek równowagi na rynku pieniężnym: M s = M d Alternatywnie możemy go określić poprzez zrównanie realnego popytu z realną podażą (dzieląc obie strony przez poziom cen) : M s /P = L(R,Y) Warunek ten wyznacza stopę procentową równowagi 14-28
Równowaga na rynku pieniężnym Stopa procentowa Realna podaż pieniądza Zagregowany popyt na pieniądz w ujęciu realnym, L(Y) Realne zasoby pieniądza
Zmiany podaży pieniądza Wzrost podaży pieniądza obniża stopę procentową, ceteris paribus Stopa procentowa Realna podaż pieniądza Wzrost realnej podaży pieniądza L(Y) Realne zasoby pieniądza
Zmiany PKB Wzrost dochodu podnosi stopę procentową, ceteris paribus Stopa procentowa Realna podaż pieniądza Wzrost PKB Realne zasoby pieniądza
Powiązanie rynku pieniężnego i rynku walutowego Amerykański bank centralny CB Amerykański rynek pieniężny uropejski rynek pieniężny Rynek walutowy
Powiązanie rynku pieniężnego i rynku walutowego
Powiązanie rynku pieniężnego i rynku walutowego Rynek walutowy Kurs walutowy Stopa zwrotu z depozytu w $ Oczekiwana stopa zwrotu z depozytów w euro Stopy zwrotu w $ Rynek pieniężny Realna podaż pieniądza Realne zasoby pieniądza
Powiązanie rynku pieniężnego i rynku walutowego: wzrost podaży pieniądza a kurs walutowy Kurs walutowy Stopa zwrotu z depozytu w $ Oczekiwana stopa zwrotu z depozytów w euro Stopy zwrotu w $ Realna podaż pieniądza Realne zasoby pieniądza
36 Kurs walutowy w długim okresie Parytet siły nabywczej (PPP) wywodzi się z prawa jednej ceny Prawo jednej ceny przy założeniu braku kosztów transportu i barier handlowych, homogeniczny produkt w każdym kraju sprzedawany po tej cenie: P PLN i P USD i Czemu? Jeśli by tak nie było zadziałałby arbitraż cenowy
37 Parytet siły nabywczej (PPP) Skoro dla poszczególnych dóbr zachodzi prawo jednej ceny, to i dla poziomów cen (cen przeciętnych koszyków konsumpcyjnych) w poszczególnych krajach powinna zachodzić podobna zależność P PLN P USD Innymi słowy poziom cen we wszystkich krajach jest taki sam w przeliczeniu na wspólną walutę
38 Co z PPP wynika dla naszej wiedzy o kursach walutowych? Zgodnie z PPP kurs walutowy powinien być równy relacji cen takich samych koszyków konsumpcyjnych wyrażonych w dwóch różnych walutach Np. jeśli pewien koszyk konsumpcyjny kosztuje w uropie 100 euro oraz ten sam koszyk kosztuje w USA 127 dolarów, to cena euro wyrażona w dolarach, powinna wynieść 127/100 = 1,27 USD/UR P P kraj zagr
39 Parytet siły nabywczej w wersji względnej Parytet siły nabywczej można zinterpretować także następująco: wszystkie waluty mają taką samą siłę nabywczą co to znaczy? Czy tak jest w rzeczywistości? Jak możemy weryfikować PPP? Burgernomics
Burgernomics 40
41 5 stycznia 2010 r.
42 Parytet siły nabywczej w wersji względnej Mniej wymagająca wersja PPP: parytet siły nabywczej w wersji względnej: zmiana poziomów cen mierzonych w jednej walucie we wszystkich krajach powinna być taka sama waluty mają różną siłę nabywczą, ale relacja tych sił pozostaje stała w czasie P P PLN PLN PLN P P USD USD USD
43 PPP w wersji względnej a zamiany kursu walutowego PLN USD Zmiana kursu walutowego powinna być równa różnicy w zmianach poziomów cen wyrażonych w dwóch różnych jednostkach pieniężnych. Np. jeśli ceny w strefie euro wzrosły przeciętnie o 3,2%, zaś w USA o 2,8%, to zgodnie z zasadą PPP w wersji względnej euro ulegnie deprecjacji w stosunku do dolara o około 0,4%
44 PPP w wersji względnej: czy działa? Źródło: L. Wincenciak 2008, mimeo
45 Przyczyny zawodności PPP Bariery handlowe Koszty transakcyjne Niedoskonała konkurencja dyskryminacja cenowa Różnice w koszykach konsumpcyjnych (różne udziały poszczególnych dóbr) Występowanie dóbr niehandlowych efekt Balassy-Samuelsona
46 Przyczyny zawodności PPP Teoria PPP sugeruje, że przyczyną występowania zmian kursowych są wyłącznie zmiany cen W krótkim okresie, istnieją odstępstwa od prawa jednej ceny na rynku dóbr (arbitraż przy istotnych kosztach transakcyjnych nie zrównuje cen natychmiast, bariery informacji itd.) Ponadto czynniki inne niż związane z arbitrażem mogą wpływać na kształtowanie się kursu walutowego (np. popyt spekulacyjny)
47 Realny kurs walutowy Realny kurs walutowy to relacja ceny typowego koszyka konsumpcyjnego za granicą wyrażonej w walucie krajowej do ceny typowego krajowego koszyka konsumpcyjnego Q P P zagr Wzrost Q nazywamy realną deprecjacją waluty krajowej oznacza to, że potrzeba więcej krajowych koszyków konsumpcyjnych aby nabyć jeden koszyk zagraniczny (lub, że względna cena krajowego koszyka spadła) Q Q P P zagr zagr P P kraj kraj kraj Q Q zagr kraj
48 Co mierzy realny kurs walutowy? Realny kurs walutowy (i jego zmiany) używany jest do syntetycznego przedstawienia zmian konkurencyjności krajowych towarów: Im wyższe Q, tym bardziej konkurencyjne są towary krajowych producentów Q P P zagr kraj Wzrost Q może bowiem wynikać z: Wzrostu cen dóbr zagranicznych Spadku cen dóbr krajowych Deprecjacji waluty krajowej
49 Realny kurs walutowy a PPP Jeśli spełniony jest parytet siły nabywczej w wersji absolutnej, to Q = 1 Jeśli spełniony jest parytet siły nabywczej w wersji względnej, to Q Q 0 Q const
Koniec wykładu 10 Dziękuję i zapraszam za tydzień!