Instrumenty pochodne Instrumenty wbudowane

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Instrumenty pochodne Instrumenty wbudowane"

Seweryna Madej
10 lat temu
Przeglądów:

1 Instrumenty pochodne Instrumenty wbudowane Jan Domanik

2 Instrumenty pochodne ogólne zasady ujmowania i wyceny 2

3 Instrument pochodny definicja. to instrument finansowy: którego wartość zmienia się wraz ze zmianą określonej stopy procentowej, ceny papieru wartościowego, ceny towaru, kursu wymiany waluty obcej, indeksu ceny lub stóp, wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego, czy też innej zmiennej (niekiedy zwanej elementem podstawowym); który nie wymaga żadnej płatności początkowej lub wymaga tylko niewielkiej, w stosunku do kwoty kontraktu, początkowej płatności; którego rozliczenie nastąpi w przyszłości. 3

ceny towaru, kursu wymiany waluty obcej, indeksu ceny lub stóp, wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego, czy też innej

4 Podstawowe instrumenty pochodne Do podstawowych instrumentów pochodnych należą: 1) Forward / Futures. 2) FRA (Forward Rate Agreement). 3) Interest Rate Swap. 4) Opcje. 4

5 Podstawowe instrumenty pochodne Forward / Futures Umowa forward dotyczy transakcji zawieranej w przyszłości, która zostanie dokonana po cenach ustalonych w momencie jej zawierania. Przykład: zakup 1 mln $ za 3 miesiące za złotówki po kursie 3 zł / 1 $. Rozróżniamy kontrakty z dostawą oraz bez dostawy w przypadku tych ostatnich w dacie transakcji, jedna ze stron (ta dla której wartość godziwa jest ujemna) przekazuje drugiej jedynie wartość godziwą kontraktu (nie następuje wymiana wartości nominalnych). Kontrakty forward są zazwyczaj zawierane z pośrednikami finansowymi i są dostosowane do potrzeb kontrahentów. Kontrakty futures są zestandaryzowane i zazwyczaj dostępne do zakupu i sprzedaży na rynkach zorganizowanych (giełdach). 5

Rozróżniamy kontrakty z dostawą oraz bez dostawy w przypadku tych ostatnich w dacie transakcji, jedna ze stron (ta dla której wartość godziwa jest ujemna) przekazuje drugiej jedynie

6 Podstawowe instrumenty pochodne FRA (Forward Rate Agreement) Umowa dotyczy stopy procentowej po której jedna ze stron mogłaby złożyć depozyt lub wziąć kredyt od drugiej w przyszłości. Kontrakty zawierane są na określoną datę w przyszłości, na określony czas depozytu / lokaty oraz na określoną wartość nominalną. W określonej w kontrakcie dacie następuje rozliczenie kontraktu poprzez wypłatę kwoty wynikającej z różnicy między stopą procentową określoną w kontrakcie oraz aktualnie obowiązującą na rynku. Przykładowy kontrakt FRA: Spółka chce ulokować 5 mln zł za 6 miesięcy na 12 miesięcy i zawiera kontrakt typu FRA z bankiem blokując stopę procentową na określonym poziomie. 6

W określonej w kontrakcie dacie następuje rozliczenie kontraktu poprzez wypłatę kwoty wynikającej z różnicy między stopą procentową określoną w kontrakcie oraz aktualnie

7 Podstawowe instrumenty pochodne Interest Rate Swap (IRS) Kontrakt polega na wymianie strumieni finansowych wynikających z obciążenia odmiennymi stawkami oprocentowania. Przykład: Kontrakt IRS floating-for-fixed, o wartości nominalnej 1 mln zł, z 12 miesięcznym okresem rozliczania odsetek, firma otrzymuje kurs zmienny LIBOR + 2 % oraz płaci 8 %. Firma co 12 miesięcy płaci zł oraz otrzymuje kwotę wynikającą ze stawki oprocentowania LIBOR (+ 2 %). Inne przykłady IRS: fixed-for-floating, floating-for-floating (dotyczące różnych zmiennych stawek). 7

Przykład: Kontrakt IRS floating-for-fixed, o wartości nominalnej 1 mln zł, z 12 miesięcznym okresem rozliczania odsetek, firma otrzymuje

8 Podstawowe instrumenty pochodne Opcje Opcja daje nabywcy prawo do zakupu (opcja call) lub sprzedaży (opcja put) przedmiotu umowy po z góry określonej cenie w jakimś momencie w przyszłości. Nabywca opcji płaci wystawcy za jej wystawienie. Przykład: Opcja FX dająca prawo do zakupu 1 mln $ za 3 miesiące po kursie 4 zł / 1 $. Rozróżniamy opcje europejskie i amerykańskie. Opcje europejskie można zrealizować tylko w dacie jej zapadalności, opcje amerykańskie można zrealizować w dowolnym terminie aż do daty zapadalności. 8

Przykład: Opcja FX dająca prawo do zakupu 1 mln $ za 3 miesiące po kursie 4 zł / 1 $. Rozróżniamy opcje europejskie i amerykańskie.

9 Wycena ujęcie początkowe Większość instrumentów finansowych nie jest wyceniana w momencie zawarcia transakcji (wartość godziwa = 0) Wyjątek stanowią opcje, które w momencie zawarcia transakcji ma wartość premii, którą zapłacono za zawarcie umowy. Wszystkie kontrakty powinny natomiast być ewidencjonowane pozabilansowo. 9

w momencie zawarcia transakcji ma wartość premii, którą zapłacono za zawarcie

10 Wycena bilansowa i ujęcie zmian wartości Instrumenty pochodne: Instrumenty pochodne ujmowane są w bilansie; Z definicji zaliczane do kategorii przeznaczone do obrotu i wyceniane według wartości godziwej poprzez rachunek zysków i strat; Wyjątek: w przypadku zabezpieczenia przepływów pieniężnych wycena instrumentu pochodnego w części efektywnej zabezpieczenia jest odnoszona na kapitał z aktualizacji wyceny; Wynik na instrumencie pochodnym określa się poprzez różnicę pomiędzy wyceną na koniec bieżącego okresu a wyceną dokonaną w poprzednim okresie. 10

przepływów pieniężnych wycena instrumentu pochodnego w części efektywnej zabezpieczenia jest odnoszona na kapitał z aktualizacji wyceny;

11 Wycena bilansowa i ujęcie zmian wartości Instrumenty pochodne: Wycena na dzień bilansowy ujmowana jako: koszt finansowy (Wynik na działalności handlowej) (Dt) oraz zobowiązanie finansowe (Pochodne instrumenty finansowe) (Ct) w przypadku ujemnej wartości przychód finansowy (Wynik na działalności handlowej) (Ct) oraz inne aktywa finansowe (Pochodne instrumenty finansowe) (Dt) w przypadku dodatniej wartości W dniu rozliczenia ujęcie wyniku z rozliczenia, skorygowanego o ostatnią wycenę oraz wyksięgowanie wyceny z bilansu 11

przychód finansowy (Wynik na działalności handlowej) (Ct) oraz inne aktywa finansowe (Pochodne instrumenty finansowe) (Dt) w

12 Zasady wyceny Podstawowe formuły wyceny: 1) FX Forward = N * (X Ft) * DF 2) FRA = N * (X(r) F(r)) * DF 3) IRS = N * (R(fix)-R(fix))*Y(f)* DF 4) Opcje 12

13 Przykłady wyceny i ewidencji pochodnych FX Forward kontrakt zakupu/sprzedaży waluty w przyszłości 13

14 Wycena FX Forward Formuła wyceny: FX Forward = N * (X Ft) * DF, gdzie N nominał transakcji w walucie X kurs terminowy transakcji (tzw. strike ) Ft aktualny kurs terminowy na date wygaśnięcia (t) DF czynnik dyskontowy dla okresu t 14

15 Wycena FX Forward Kurs terminowy wyznaczanie: Ft = S * (1 + r) ^T / (1 + rf ) ^T, gdzie S kurs walutowy natychmiastowy (spot) r stopa procentowa wolna od ryzyka waluta lokalna rf stopa procentowa wolna od ryzyka waluta zagraniczna T czas do wygaśnięcia 15

r stopa procentowa wolna od ryzyka waluta lokalna rf stopa

16 Ewidencja instrumentów pochodnych FX Forward Przykład 1. Kontrakt FX Forward - z fizyczną dostawą: 28 marzec 2010 r. Kupno 1 mln USD po kursie 4.4 PLN/USD z datą wykonania 28 maj 2010 r. 30 kwiecień 2010 r. (dzień bilansowy) Kurs przyszły (Ft) = 4.5 PLN/USD Wycena kontraktu forward - zdyskontowany potencjalny zysk na kontrakcie 100 tys. PLN 16

Kupno 1 mln USD po kursie 4.4 PLN/USD z datą wykonania 28 maj 2010 r.

17 Ewidencja instrumentów pochodnych FX Forward Przykład 1. (cd.) Kontrakt FX Forward - z fizyczną dostawą: 28 maj 2010 r. (dzień rozliczenia) Bieżący kurs PLN/USD wynosi 4.6 PLN/USD - firma dokonuje zakupu waluty po ustalonym kursie wynoszącym 4.4 PLN/USD Łączny zysk na kontrakcie to 200 tys. PLN (tyle firma zyskała na zakupie po korzystniejszym dla niej kursie) 17

(dzień rozliczenia) Bieżący kurs PLN/USD wynosi 4.

18 Pytania? 18

19 Wbudowane instrumenty pochodne 19

20 Wbudowane instrumenty pochodne Instrument pochodny może być jednym z komponentów złożonego instrumentu finansowego zawierającego instrument pochodny oraz instrument zasadniczy (podstawowy). Taki instrument pochodny nazywamy instrumentem wbudowanym. Wbudowany instrument pochodny: Instrument pochodny powodujący, że część lub całość przepływów pieniężnych uzyskiwanych z danej umowy zmienia się w sposób podobny do tego, jaki powodowałby samodzielnie instrument pochodny. 20

Taki instrument pochodny nazywamy instrumentem wbudowanym.

21 Obszary występowania Wbudowane instrumenty finansowe możemy odnaleźć nie tylko w instrumentach finansowych, ale również w umowach niefinansowych np.: sprzedaży/ zakupu, wynajmu pomieszczeń, leasingu, umowach ubezpieczeniowych, transakcji kapitałowych. Slide 21

22 Jak je odnaleźć? Typowe sformułowania: prawo do odwołania/przedłużenia/zwrotu wymienny/-nie na indeksowany / korygowany limit cenowy cena oparta na formule Slide 22

23 Wbudowane instrumenty pochodne Przykłady: obligacje zamienne na akcje, kredyty o stałym oprocentowaniu z opcją skrócenia, przedłużenia okresu kredytowania, papiery wartościowe/lokaty gdy płatności odsetek/kapitału są uzależnione od indeksu giełdowego, kursów walutowych, cen towarów itp., transakcje kupna sprzedaży towarów w walucie nie będącej walutą żadnej strony ani walutą powszechną w danym obrocie i regionie, umowy leasingowe indeksowane wskaźnikami 23

24 Wbudowane instrumenty pochodne Czy kontrakt wykazywany w wartości godziwej przez RZiS? TAK NIE Czy TAK Czy jest wydzielony ściśle NIE byłby instrumentem pochodnym? powiązany z umową zasadniczą? NIE TAK Wykazuj oddzielnie Nie wydzielaj instrumentu wbudowanego 24

25 Ściśle powiązane? Ściśle powiązane Warunkowa opłata leasingową zależną od powiązanej sprzedaży lub warunkowa opłata leasingową zależną od zmiennych stóp procentowych Instrument na dolny lub górny pułap stóp procentowych, wbudowany w kontrakt dłużny lub ubezpieczeniowy, o ile górny pułap jest na poziomie lub powyżej rynkowej stopy procentowej, a kontrakt na dolny pułap stopy procentowej jest na poziomie lub poniżej poziomu stopy rynkowej w momencie zawarcia kontraktu. Nie powiązane ściśle Opcja konwersji na kapitał lub opcja put (sprzedaży) w instrumencie dłużnym Opcja przedłużenia okresu spłaty zadłużenia bez aktualizacji stopy procentowej PwC Slide 25

26 Wbudowane instrumenty pochodne Przykłady ścisłego powiązania (c.d.) Wbudowany instrument pochodny powoduje, że strumień przepływów pieniężnych z tytułu płatności części lub całości nominału lub odsetek jest wyrażany w walucie obcej, a powstałe na dzień wyceny różnice kursowe zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych Walutowy instrument pochodny powodujący, że strumienie płatności kapitałowych lub odsetkowych są wyrażone w walucie obcej, wbudowany w dłużny instrument zasadniczy (np. obligacje dwuwalutowe) Wartość według jakiej nastąpi realizacja opcji wcześniejszej spłaty np. kredytu jest zbliżona do kosztu zamortyzowanego tego kredytu na moment realizacji tej opcji Inne 26

27 Pytania? 27

28 Dziękuję za uwagę! 28

Podobne dokumenty

Forward Rate Agreement

Forward Rate Agreement Nowoczesne rynki finansowe oferują wiele instrumentów pochodnych. Należą do nich: opcje i warranty, kontrakty futures i forward, kontrakty FRA (Forward Rate Agreement) oraz swapy.