Akademia Młodego Ekonomisty Podejmowanie decyzji konsumenckich przez dzieci Dr Ewa Tokajuk Uniwersytet w Białymstoku 26 listopada 2015 r.
konsumpcja każde zaspokojenie ludzkich potrzeb decyzja postanowienie, rozstrzygnięcie
Czego potrzebujemy by zrozumieć decyzje konsumenckie? teoria określona (wyznaczona, odkryta) ograniczona praktyka nieograniczona, zmieniająca się, rozwijająca się
Perspektywa decyzji konsumenckich Ekonomiczna (co, jak, kiedy, gdzie, za ile, za co) Psychologiczna (dlaczego, po co)
Teoria wyboru konsumenta podejmuje decyzje racjonalne w swoich decyzjach kieruje się własnym interesem spośród koszyków dóbr osiągalnych wybiera koszyk dający mu największą satysfakcję przy danym ograniczeniu budżetowym stara się osiągnąć maksymalny możliwy poziom użyteczności jest świadomy swoich postaw, motywów i potrzeb
Model EKB (Engel-Kollat-Blackwell, 1968) klasyczny model podejmowania decyzji konsumenckich Rozpoznanie problemu (w konsekwencji wzbudzenie potrzeby konsumenckiej); Poszukiwanie informacji na temat dostępnych możliwości, ich ocena pod względem ważności, redukcja opcji; Podejmowanie decyzji i wybór jednej, najlepszej opcji; Decyzja o zakupie; Ocena postdecyzyjna, ocena produktu podczas jego użytkowania.
Psychologiczny aspekt decyzji konsumenta Tylko nieliczne wybory konsumenckie są dokonywane świadomie i refleksyjnie, czyli po dokładnej analizie informacji o produkcie. Konsumenci w niewielkim stopniu mają świadomość swoich potrzeb konsumenckich i motywów wyborów oraz postaw i ich źródeł. Bodźce znajdujące się w polu percepcji mogą wzbudzać automatyczne zachowania, bez świadomości źródła tego zachowania i bez świadomości wpływu bodźca na zachowanie. Na decyzje konsumenckie wpływ mają procesy nieświadome, automatyczne. Konsumenci w swoich decyzjach konsumenckich kierują się często nieświadomymi, utajonymi postawami.
Typy decyzji konsumenckich 1. Rutynowe rozwiązywanie problemów duże doświadczenie z daną kategorią produktu, dobrze ustanowiony zbiór kryteriów wyboru, słabe lub całkowity brak poszukiwania zewnętrznych informacji oparcie się na posiadanej wiedzy; tendencja do automatycznego, nieprzemyślanego zakupu (lojalność wobec marki); najczęściej produkty ciągłego zakupu (chleb, guma do żucia, serek na śniadanie) 2. Proste rozwiązywanie problemów kupno nowej marki ze znanej kategorii produktu, średnie poszukiwanie informacji takie, które pozwoli zorientować się pomiędzy markami. Najczęściej produkty okresowego zakupu (jak ubranie) 3. Zaawansowane rozwiązywanie problemów kupno nieznanego wcześniej produktu, duży wysiłek włożony w poszukiwanie informacji, dłuższy czas wyboru; potrzeba sformułowania kryteriów wyboru; produkty epizodycznego zakupu (pianino cyfrowe; dom)
Decyzje konsumenckie dzieci Czyli czyje?
Młody konsument 5-11 lat: dzieci pozostają pod silnym wpływem rodziców (jednocześnie mając mocny wpływ na matki). 11-13 lat: pierwsze istotne kieszonkowe i pierwsze samodzielne decyzje. 14-17 lat: pierwsze świadome decyzje - silny wpływ mody i trendów. 18 lat i więcej to my, racjonalne decyzje
Postawy konsumpcyjne Jako efekt wychowania Wzorce w rodzinie Naśladowanie rówieśników Podziw celebrytów Dzieło reklamy Mass media
Czego powinny nauczyć się Czy wydawać pieniądze? wydawać czy oszczędzać? dzieci (i my) jaką część dochodu przeznaczyć na zakup produktów i usług? kiedy wydawać? Określać kategorie wydatków podział pieniędzy przeznaczonych na zakup między różne grupy produktów i usług określenie priorytetów wydatków (np. w pierwszej kolejności żywność) Wybór konkretnych produktów które marki wybrać?
Czego powinny nauczyć się Wzorzec zakupu gdzie dokonać zakupu? dzieci (i my) czy dokonywać porównań między sklepami? jakich informacji poszukiwać w sklepie? Sposób użytkowania kiedy i w jakich sytuacjach wykorzystywać produkt? kiedy odsprzedać, wyrzucić, pozbyć się używanego produktu?
Z Raportu Mały Konsument i finanse" przygotowanego dla Krajowego Rejestru Długów wynika: Tylko 2% Polaków uważa, że szkoły w wystarczającym stopniu uczą dzieci oszczędzania i racjonalnego wydawania pieniędzy. Aż 31% respondentów twierdzi, że instytucje odpowiedzialne za edukację najmłodszych uczą dzieci o finansach w sposób niedostateczny. Aż 75% rodziców twierdzi, że dzieciom najbardziej potrzebna jest wiedza o racjonalnym wydawaniu pieniędzy. Według prawie jednej trzeciej respondentów mali konsumenci powinni uczyć się także oszczędzania.
Dziecko Konsument chce uczyć się oszczędzania.