PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 28 IM. ALOJZEGO SZEWCZYKA W RYBNIKU Program Profilaktyki Szkoły Podstawowej nr 28 w Rybniku został znowelizowany i zatwierdzony do realizacji na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu 12 lutego 2016 roku.
SPIS TREŚCI I. ZAŁOŻENIA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI II. DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE SZKOŁY III. EWALUACJA 2
I. ZAŁOŻENIA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Szkolny program profilaktyki jest projektem systemowych rozwiązań w środowisku szkolnym, który uzupełnia wychowanie. Jest ukierunkowany na: - wspomaganie ucznia w radzeniu sobie z trudnościami, jakie zagrażają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu; - ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka (jednostkowych, rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które zaburzają prawidłowy rozwój ucznia i dezorganizują jego zdrowy styl życia; - inicjowanie i wspomaganie czynników chroniących (jednostkowych, rodzinnych, rówieśniczych, szkolnych, środowiskowych), które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi ucznia i jego zdrowemu życiu (Gaś, 2003, 2006). Czynniki ryzyka stanowią indywidualne cechy i zachowania uczniów, cechy środowiska społecznego i efekty ich wzajemnego oddziaływania, które wiążą się z wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia zachowań ryzykownych stanowiących zagrożenie dla ich prawidłowego rozwoju, zdrowia, bezpieczeństwa lub funkcjonowania społecznego. Działania profilaktyczne szkoły mają na celu eliminowanie następujących czynników ryzyka: - niska samoocena ucznia; - brak poczucia docenienia i odnoszenia sukcesu; - niska odporność na stres; - brak umiejętności radzenia sobie z uczuciami trudnymi w sposób akceptowany społecznie; - brak motywacji do pracy na rzecz własnego rozwoju; 3
- brak akceptacji w grupie rówieśniczej; - poczucie odrzucenia; - brak prawidłowych wzorców do naśladowania; - brak zainteresowań; - brak możliwości uczestniczenia w zajęciach pozalekcyjnych; - brak umiejętności nawiązywania prawidłowych relacji z rówieśnikami i osobami dorosłymi; - brak umiejętności rozwiązywania konfliktów bez użycia agresji i przemocy; - niezaspokajanie podstawowych potrzeb biopsychospołecznych; - wychowywanie się w rodzinie dysfunkcyjnej; - trudności w uczeniu się, niepowodzenia szkolne; - brak przyjaznego klimatu w środowisku szkolnym; - nieprawidłowe oddziaływania środowiska szkolnego; - brak pomocy i wsparcia w sytuacjach trudnych. Natomiast przez czynniki chroniące należy rozumieć indywidualne cechy i zachowania uczniów, cechy środowiska społecznego i efekty ich wzajemnego oddziaływania, których występowanie wzmacnia ogólny potencjał zdrowotny ucznia i zwiększa jego odporność na działanie czynników ryzyka. 4
Wśród czynników chroniących, które wspierane są przez działania profilaktyczne szkoły, wymieniamy: - prawidłową samoocenę ucznia; - świadomość swoich mocnych i słabych stron; - odnoszenie sukcesu w wybranej dziedzinie; - poczucie docenienia; - umiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych; - umiejętność radzenia sobie ze stresem; - motywację do pracy na rzecz własnego rozwoju; - podejmowanie działań prozdrowotnych i prospołecznych; - aktywne uczestnictwo w życiu klasy i szkoły; - akceptacja w grupie rówieśniczej; - umiejętność podejmowania satysfakcjonujących relacji z rówieśnikami i osobami dorosłymi; - prawidłowo funkcjonujący dom rodzinny; - przyjazny klimat w szkole, - prawidłowe oddziaływania środowiska szkolnego; - pomoc i wsparcie mądrych osób dorosłych; - pomoc psychologiczno-pedagogiczna. 5
II. DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE SZKOŁY Działania profilaktyczne szkoły są realizowane podczas całego roku szkolnego. Wynikają z diagnozy potrzeb i problemów szkoły, są dostosowane do wieku i możliwości psychofizycznych odbiorców. Działania skierowane na Grono Pedagogiczne i innych pracowników szkoły: Podnoszenie wiedzy i umiejętności nauczycieli w zakresie pełnienia funkcji wychowawczej i profilaktycznej wśród uczniów, Wspieranie nauczycieli w realizowaniu codziennych obowiązków zgodnie z pełnioną funkcją w szkole; Umożliwienie nauczycielom pozaszkolnego doskonalenia zawodowego, zgodnie z zainteresowaniami i potrzebami szkoły; Organizowanie spotkań i szkoleń Rady Pedagogicznej w celu rozwiązywania aktualnych potrzeb i problemów zaobserwowanych w szkole; Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu nauczycieli; Motywowanie nauczycieli do pracy twórczej i innowacyjnej; Doskonalenie umiejętności nauczycieli i wychowawców w zakresie budowania podmiotowych relacji z uczniami oraz ich rodzicami lub opiekunami oraz warsztatowej pracy z grupą uczniów; Wzmacnianie kompetencji wychowawczych nauczycieli; Poszerzanie i ugruntowanie wiedzy nauczycieli z zakresu promocji zdrowia i zdrowego trybu życia; Poszerzanie wiedzy nauczycieli na temat prawidłowości rozwoju i zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży; Podnoszenie kompetencji nauczycieli w zakresie rozpoznawania wczesnych objawów używania środków i substancji uzależniających oraz podejmowania szkolnej interwencji profilaktycznej; 6
Doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie profilaktyki używania środków i substancji uzależniających, norm rozwojowych i zaburzeń zdrowia psychicznego wieku rozwojowego; Dostarczanie wszystkim pracownikom szkoły rzetelnych i aktualnych informacji na temat zagrożeń i rozwiązywania problemów związanych z używaniem środków i substancji uzależniających; Dostarczanie nauczycielom aktualnych informacji na temat skutecznych sposobów prowadzenia działań wychowawczych i profilaktycznych związanych z przeciwdziałaniem środków i substancji uzależniających; Przekazanie informacji na temat konsekwencji prawnych związanych z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii; Doskonalenie zawodowe nauczycieli w zakresie realizacji szkolnej interwencji profilaktycznej w przypadku podejmowania przez uczniów zachowań ryzykownych; Osoba odpowiedzialna: dyrektor szkoły, Formy realizacji: - konferencje RP, - szkolenia RP prowadzone przez specjalistów w danej dziedzinie, - rozmowy indywidualne, - umożliwienie korzystania z fachowej literatury na terenie szkoły, - umieszczanie informacji na stronie internetowej szkoły. Termin realizacji: cały rok szkolny, według potrzeb 7
Działania skierowane na rodziców: Współpraca z rodzicami w zakresie realizowania działań wychowawczych i profilaktycznych, wymiana informacji i doświadczeń; Diagnozowanie potrzeb i problemów środowiska rodzinnego uczniów; Reagowanie na niepokojące i dysfunkcyjne przejawy życia rodzinnego uczniów; Udzielanie pomocy dostosowanej do potrzeb danej rodziny; Współpraca z instytucjami świadczącymi pomoc dziecku i rodzinie w celu objęcia rodziny stosowną opieką i pomocą; Wspieranie rodziców w pełnieniu roli rodzica; Umożliwianie rodzicom podnoszenia swych kompetencji wychowawczych; Dostarczanie wiedzy z zakresu wychowania, potrzeb i praw rozwojowych dzieci i młodzieży; Motywowanie rodziców do wspomagania dziecka w radzeniu sobie z trudnościami, jakie zagrażają jego prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu; Motywowanie rodziców do inicjowania i wspierania czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi dziecka i jego zdrowemu życiu; Motywowanie rodziców do ograniczania i likwidowania czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój dziecka i dezorganizują jego zdrowy styl życia; Poszerzanie i ugruntowanie wiedzy rodziców z zakresu promocji zdrowia i zdrowego trybu życia; Poszerzanie wiedzy rodziców na temat prawidłowości rozwoju i zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, rozpoznawania wczesnych objawów używania środków i substancji uzależniających, także suplementów diet i leków w celach innych niż medyczne oraz postępowania w tego typu przypadkach; 8
Dostarczanie rodzicom aktualnych informacji na temat skutecznych sposobów prowadzenia działań wychowawczych i profilaktycznych związanych z przeciwdziałaniem używania środków i substancji uzależniających; Przekazanie informacji na temat konsekwencji prawnych związanych z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii; Informowanie rodziców o obowiązujących procedurach postępowania nauczycieli oraz o metodach współpracy szkoły z Policją w sytuacjach zagrożenia narkomanią. Osoby odpowiedzialne: dyrektor szkoły, pedagog szkolny, nauczyciele, wychowawcy klas, pielęgniarka szkolna. Formy realizacji: - zebrania dla rodziców, - konsultacje, - prelekcje prowadzone przez specjalistów w danej dziedzinie, - rozmowy indywidualne z dyrekcją, nauczycielami, wychowawcami, - pomoc pedagoga szkolnego, - opieka pielęgniarki szkolnej, - umożliwienie korzystania z fachowej literatury na terenie szkoły, - umieszczanie informacji na stronie internetowej szkoły, - dostęp do dokumentacji szkoły. Termin realizacji: cały rok szkolny, według potrzeb. 9
Działania skierowane na uczniów naszej szkoły: Wspieranie wszystkich uczniów w prawidłowym rozwoju i zdrowym stylu życia oraz podejmowanie działań, których celem jest ograniczanie zachowań ryzykownych, niezależnie od poziomu ryzyka używania przez nich środków i substancji uzależniających a także innych zachowań zagrażających ich zdrowi fizycznemu i psychicznemu oraz prawidłowemu pełnieniu ról społecznych; Wspieranie uczniów, którzy ze względu na swoją sytuację rodzinną, środowiskową lub uwarunkowania biologiczne, są w wyższym stopniu narażeni na rozwój zachowań ryzykownych; Wspieranie uczniów, u których rozpoznano destrukcyjne i ryzykowne zachowania, w tym wczesne objawy używania środków i substancji uzależniających; Osoby odpowiedzialne: dyrektor szkoły, pedagog szkolny, nauczyciele, wychowawcy klas, wychowawcy świetlicy, bibliotekarz. Formy realizacji: - Informowanie uczniów o prawach i obowiązkach, regulaminach szkolnych oraz konsekwencjach ich nieprzestrzegania; - Informowanie uczniów o sposobach szukania pomocy w sytuacjach trudnych, zagrażających zdrowiu i bezpieczeństwu; - Prowadzenie zajęć integracyjnych w klasach: gry i zabawy, zajęcia warsztatowe, pogadanki, mini wykłady; - Tworzenie norm i zasad współpracy w zespole klasowym, tzw.: kontrakty grupowe, - Podejmowanie działań integrujących zespół klasowy: wycieczki i uroczystości klasowe; - Podejmowanie działań kształtujących przyjazny klimat w szkole oraz integrujących społeczność szkolną/ lokalną: uroczystości i akcje ogólnoszkolne, min.: Biesiada śląska, 10
- Promowanie postaw prozdrowotnych i prospołecznych poprzez organizowanie akcji ogólnoszkolnych, min.: Dzień Zdrowia, Dzień sportu, Tydzień życzliwości, Tuż za rogiem mieszka ktoś, komu pomogę ; - Utworzenie w szkole Uczniowskiej Grupy Profilaktyki pod nazwą Szkolne Pogotowie Uśmiechu, która promuje wśród uczniów zdrowie i bezpieczeństwo poprzez min.: inscenizacje, gazetki, akcje i konkursy; - Realizowanie programów profilaktycznych i promocji zdrowia fizycznego i psychicznego, min.: Spójrz Inaczej, Bajkowe spotkania, Saper czyli jak rozminować agresję, Po pierwsze nie szkodzić, Żyjemy zdrowo i bezpiecznie, - Kształtowanie i wzmacnianie norm, przeciwnych używaniu środków i substancji uzależniających poprzez rozwijanie talentów; - Realizowanie zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia, jako alternatywnej pozytywnej formy działalności zaspokajającej ważne potrzeby, w szczególności potrzebę podniesienia samooceny, sukcesu, przynależności i satysfakcji życiowej; - Organizowanie na terenie szkoły konkursów z różnych dziedzin, w celu umożliwienia uczniom zaprezentowania swych mocnych stron i odniesienia sukcesu; - Tworzenie na terenie szkoły wystaw prac plastycznych uczniów, w celu docenienia i podniesienia ich samooceny; - Umożliwienie uczniom prezentowania swych uzdolnień i talentów poprzez udział w pozaszkolnych konkursach, olimpiadach i zawodach sportowych; - Zajęcia w sali doświadczania świata, mające na celu wskazanie uczniom form i metod radzenia sobie ze stresem; - Prelekcje i warsztaty z psychologiem z zakresu profilaktyki uzależnień i zachowań agresywnych; - Doradztwo zawodowe; 11
- Pomoc psychologiczno-pedagogiczna; - Pomoc w nauce; - Wsparcie, pomoc i opieka pedagoga szkolnego. Termin realizacji: cały rok szkolny, według potrzeb. HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Lp. Cel Zadania Odbiorcy Termin 1. Wspieranie wszystkich Realizowanie programu wychowawczego szkoły. Klasy I-VI Cały rok szkolny uczniów w prawidłowym Realizowanie programu adaptacyjnego. Klasy I rozwoju i zdrowym stylu życia oraz podejmowanie działań, Zapoznanie uczniów z regulaminami szkoły, których celem jest wypracowanie tzw. "kontraktów klasowych", ograniczanie zachowań omówienie praw i obowiązków ucznia oraz Klasy I-VI Wrzesień ryzykownych, niezależnie od konsekwencjach łamania norm i zasad obowiązujących poziomu ryzyka używania w szkole. przez nich środków Informowanie uczniów o sposobach szukania pomocy i substancji uzależniających a w sytuacjach trudnych, zagrażających zdrowiu Klasy I-VI I semestr także innych zachowań i bezpieczeństwu. zagrażających ich zdrowi Prowadzenie zajęć integracyjnych w klasach: gry fizycznemu i psychicznemu i zabawy, zajęcia warsztatowe, pogadanki, mini Klasy I-VI Wrzesień, oraz prawidłowemu pełnieniu październik wykłady. ról społecznych. Podejmowanie działań integrujących zespół klasowy: Klasy I-VI Cały rok szkolny wycieczki i uroczystości klasowe. 12
Lp. Cel Zadania Odbiorcy Termin Podejmowanie działań kształtujących przyjazny klimat w szkole oraz integrujących społeczność szkolną/ lokalną: uroczystości i akcje ogólnoszkolne, min.: Biesiada śląska. Promowanie postaw prozdrowotnych i prospołecznych poprzez organizowanie akcji ogólnoszkolnych, min.: Dzień Zdrowia, Dzień sportu, Tydzień życzliwości, Tuż za rogiem mieszka ktoś, komu pomogę. Realizowanie programów profilaktycznych i promocji zdrowia fizycznego i psychicznego, min.: Spójrz Inaczej, Bajkowe spotkania, Saper czyli jak rozminować agresję, Po pierwsze nie szkodzić ; Żyjemy zdrowo i bezpiecznie. Profilaktyka uzależnień - zajęcia z pedagogiem szkolnym. Profilaktyka uzależnień i zachowań ryzykownych - warsztaty z psychologiem PPP w Rybniku. Profilaktyka zachowań agresywnych - warsztaty z psychologiem PPP w Rybniku. Kształtowanie i wzmacnianie norm, przeciwnych używaniu środków i substancji uzależniających poprzez rozwijanie talentów (oferta zajęć pozalekcyjnych, konkursy, zawody sportowe, wystawy prac uczniów itp.). Klasy I-VI, społeczność szkolna i lokalna Klasy I-VI, społeczność szkolna i lokalna Klasy I-VI Klasy VI Klasy IV-VI Klasy V Klasy I-VI Cały rok szkolny, zgodnie z harmonogramem szkolnych imprez i uroczystości Zgodnie z harmonogramem szkolnych imprez i uroczystości Cały rok szkolny I semestr II semestr II semestr Cały rok szkolny 13
Lp. Cel Zadania Odbiorcy Termin Zajęcia w sali doświadczania świata, mające na celu wskazanie uczniom form i metod radzenia sobie Klasy I-VI Cały rok szkolny ze stresem. Preorientacja zawodowa - zajęcia z doradcą zawodowym z PPP. Klasy VI II semestr Działalność Uczniowskiej Grupy Profilaktyki pod Cała nazwą Szkolne Pogotowie Uśmiechu, która promuje społeczność Cały rok szkolny wśród uczniów zdrowie i bezpieczeństwo poprzez min.: szkolna inscenizacje, gazetki, akcje i konkursy. Realizowanie działań wychowawczych i profilaktycznych poprzez postawę nauczyciela, wychowawcy, pedagoga. Każdy gest i słowo skierowane wobec ucznia ma wymiar wychowawczy i profilaktyczny. Wsparcie i towarzyszenie uczniom Klasy I-VI Cały rok szkolny 2. Wspieranie uczniów, którzy ze względu na swoją sytuację rodzinną, środowiskową lub uwarunkowania biologiczne, są w wyższym stopniu narażeni na rozwój zachowań ryzykownych. w toku ich rozwoju bio-psycho-społecznego. Diagnozowanie sytuacji rodzinnej uczniów, problemów rozwojowych, trudności w nauce. Udzielanie pomocy uczniowi i jego rodzinie, dostosowanej do zdiagnozowanych problemów. Współpraca nauczycieli, wychowawców, pedagoga szkolnego i rodziców w celu eliminowania czynników ryzyka. Współpraca pedagoga szkolnego z PPP w Rybniku i innymi placówkami świadczącymi pomoc dziecku i rodzinie w zakresie eliminowania czynników ryzyka. Objecie ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Pomoc i wsparcie. Klasy I-VI Cały rok szkolny 14
Lp. Cel Zadania Odbiorcy Termin 3. Podnoszenie kompetencji wychowawczych i profilaktycznych nauczycieli. Organizowanie zebrań i szkoleń RP poszerzających wiedzę i umiejętności nauczycieli z zakresu wychowania i profilaktyki zgodnie z obowiązującymi przepisami. Cały rok Wspieranie nauczycieli w realizowaniu codziennych Wszyscy szkolny, obowiązków zgodnie z pełnioną funkcją w szkole. nauczyciele Wg potrzeb Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu nauczycieli. Motywowanie nauczycieli do pracy twórczej i innowacyjnej. 4. Współpraca z rodzicami oraz wspieranie ich w prawidłowym pełnieniu roli rodzica Współpraca z rodzicami w zakresie realizowania działań wychowawczych i profilaktycznych, wymiana informacji i doświadczeń. Diagnozowanie potrzeb i problemów środowiska rodzinnego uczniów. Reagowanie na niepokojące i dysfunkcyjne przejawy życia rodzinnego uczniów. Udzielanie pomocy dostosowanej do potrzeb danej rodziny. Współpraca z instytucjami świadczącymi pomoc dziecku i rodzinie w celu objęcia rodziny stosowną opieką i pomocą. Umożliwianie rodzicom podnoszenia swych kompetencji wychowawczych. Dostarczanie wiedzy z zakresu wychowania, potrzeb i praw rozwojowych dzieci i młodzieży. Wszyscy rodzice Cały rok szkolny, Wg potrzeb 15
Lp. Cel Zadania Odbiorcy Termin Motywowanie rodziców do wspomagania dziecka w radzeniu sobie z trudnościami, jakie zagrażają jego prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu. Motywowanie rodziców do inicjowania i wspierania czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi dziecka i jego zdrowemu życiu. Motywowanie rodziców do ograniczania i likwidowania czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój dziecka i dezorganizują jego zdrowy styl życia. Przekazywanie rodzicom informacji z zakresu wychowania i profilaktyki zgodnie z obowiązującymi przepisami. III. EWALUACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Program profilaktyki realizowany jest przy współpracy z organizacjami i instytucjami wspomagającymi dzieci i rodzinę. Szczegółową strategię działań profilaktycznych zawiera Harmonogram działań profilaktycznych. Ocena planowanych przedsięwzięć profilaktycznych dokonana będzie raz do roku na posiedzeniu Rady Pedagogicznej. Program profilaktyki poddany będzie monitorowaniu i ewaluacji wraz z programem wychowawczym w zależności od zaistniałych potrzeb. Wyniki będą wskazówkami do pracy w kolejnych latach. Opracowanie programu: pedagog szkolny: Sabina Wilim-Mierzwa 16