Ewidencja i rozliczanie kosztów działalności pomocniczej
Działalność pomocnicza działalność, której celem jest świadczenie usług na rzecz innych wydziałów/jednostek w przedsiębiorstwie usługi/świadczenia wewnętrzne mogą być sprzedawane na zewnątrz jeśli wytwarzane są w ilościach przekraczających potrzeby jednostek wewnętrznych usługi te świadczone są przez wydziały produkcji pomocniczej/podmioty pomocnicze
Kryteria wyodrębniania wydziałów pomocniczych działalności danego wydziału jest mierzalna koszty świadczeń można wycenić usługi są świadczone dla większej liczby wydziałów koszty danego wydziału są wysokie lub podlegają silnym wahaniom okresowym jeśli nie, to: wydziały takie łączy się w większe jednostki, lub traktuje się je jako wydziały ogólnoprodukcyjne z kosztami rejestrowanymi na koncie koszty zarządu J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Finans-Servis, Warszawa 2009, s. 55
Typowe wydziały pomocnicze wydziały energetyczne wydziały transportowe wydziały remontowe wydziały świadczące usługi bytowe wydziały wytwórcze laboratoria badawcze magazyny surowców i materiałów itd.
Rozliczanie kosztów działalności pomocniczej odbiorcą świadczeń wewnętrznych nie jest produkt, a konkretne jednostki w przedsiębiorstwie koszty działalności pomocniczej/świadczenia wewnętrzne odnosi się najpierw na wydziały podstawowe, dla których świadczą one usługi działalność podstawową, a następnie koszty działalności podstawowej rozlicza się na produkty/usługi
Alokacja kosztów działalności pomocniczej świadczenia na własne potrzeby wydz. pomocniczego nie są wyodrębniane i są kosztami funkcjonowania wydziału świadczenia wzajemne między wydz. pomocniczymi podlegają rozliczeniu lub takie rozliczenie nie jest przeprowadzane w zależności od metody świadczenia na rzecz wydz. podstawowych wspomagają proces podstawowy i są uwzględniane w koszcie wytworzenia świadczenia na rzecz ogólnego zarządu i sprzedaży obciążają koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu świadczenia sprzedane odbiorcom zewnętrznym obciążają koszt wytworzenia sprzedanych produktów i uwzględnia się przychody z ich sprzedaży świadczenia działalności socjalnej i świadczenia nieodpłatne pozostałe koszty operacyjne świadczenia związane ze zdarzeniami nadzwyczajnymi straty nadzwyczajne świadczenia wykonane na rzecz budowy lub instalacji środków trwałych powiększają wartość początkową środków trwałych G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin, Warszawa 2003, t. 1, s. 2-184
Świadczenia wewnętrzne wszystkie dobra wytworzone przez podmioty pomocnicze, poza środkami trwałymi, są zużywane w okresie sprawozdawczym i nie są aktywowane środki trwałe wytworzone przez wydziały pomocnicze na koniec okresu mogą być aktywowane (środki trwałe w budowie) i są wyceniane w koszcie wytworzenia zgodnie z metodą stosowaną do skalkulowania kosztów wytworzenia produktów świadczenia wewnętrzne zużywane w ciągu okresu są wyceniane w celu prawidłowej kalkulacji kosztów wytworzenia produktów i ustalenia wyniku operacyjnego okresu I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 340-341
Ewidencja kosztów działalności pomocniczej konto 530 produkcja pomocnicza koszty bezpośrednie i pośrednie konto 530 na koniec okresu nie może wykazywać salda wszystkie koszty muszą być rozliczone ewidencja analityczna do konta produkcja pomocnicza koszty poszczególnych wydziałów w ramach wydzielonych kont kosztów wydziałów pozycje analityczne wskazujące cel poniesienia kosztów oraz dodatkowo przedmioty kalkulacji lub ich grupy J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Finans-Servis, Warszawa 2009, s. 59
Rozliczenie kosztów rodzajowych Koszty działalności pomocniczej Koszty działalności podstawowej Koszty zakupu Koszty wydziałowe Rozliczenia międzyokresowe kosztów Koszty sprzedaży Koszty zarządu
Etapy rozliczania kosztów działalności pomocniczej I. ustalenie kosztów wydziału pomocniczego II. rozliczenie świadczeń wzajemnych pomiędzy wydziałami pomocniczymi (w zależności od metody) III. rozliczenie odpowiedniej sumy kosztów wydziałów pomocniczych na wydziały produkcji podstawowej oraz na działalność pozaprodukcyjną (np. koszty zarządu)
Wycena świadczeń wewnętrznych/kalkulacja kosztów działalności pomocniczej przeprowadzona według identycznych zasad przyjętych w przedsiębiorstwie i określona w polityce rachunkowości zapewnia porównywalność danych o kosztach i wiarygodność informacji wymaga zastosowania określonej metody w zależności od złożoności procesu wymiany wewnętrznej I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 341
Metody kalkulacji i rozliczania świadczeń wewnętrznych metody stosowane do wyceny produktów finalnych - jednorodne dobro metoda podziałowa prosta * koszty podmiotu pomocniczego/ilość dobra = koszt jednostkowy * ilość zużytych dóbr przez odbiorcę x koszt jednostkowy dobra = koszty obciążające odbiorcę - różnorodne świadczenia na zlecenia odbiorców metoda doliczeniowa zleceniowa; koszty zleceń w podmiocie pomocniczym obciążają podmiot-odbiorcę - wszystkie dobra wytworzone na rzecz jednego odbiorcy całość kosztów wydziału pomocniczego obciąża odbiorcę I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 341-342
Metody kalkulacji i rozliczania świadczeń wewnętrznych metoda bezpośrednia - pomijane są koszty świadczeń wzajemnych pomiędzy wydziałami pomocniczymi - koszty działalności pomocniczej odnosi się bezpośrednio na odbiorców świadczeń: wydziały działalności podstawowej i ogólny zarząd - liczy się stawkę kosztów na jednostkę świadczenia (koszty bezpośrednie oraz rozliczone koszty pośrednie według klucza jeśli występuje podział)
Metody kalkulacji i rozliczania świadczeń wewnętrznych metoda stopniowa zakłada stałą i jednokierunkową kolejność rozliczania świadczeń wzajemnych w pierwszej kolejności rozlicza się wydział, który (w założeniu) nie otrzymuje świadczeń z innych wydziałów pomocniczych; wydział ten tylko świadczy usługi na rzecz innych wydziałów rozliczone koszty podmiotu pierwszego obciążają wszystkich odbiorców jego świadczeń wydział pomocniczy, którego koszty rozlicza się na końcu jest uznawany, za wydział, który jest tylko odbiorcą świadczeń i nie świadczy usług dla podmiotów pomocniczych G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin, Warszawa 2003, t. 1, s. 2-196
Schemat rozliczania świadczeń w metodzie stopniowej Wydział pomocniczy I Wydział pomocniczy II Wydział podstawowy I Wydział podstawowy II Ogólny zarząd G. Świderska (red.)m Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza, SK w Polsce, Warszawa 2008, s. 63
Metody kalkulacji i rozliczania świadczeń wewnętrznych metoda układu równań uwzględnia wszystkie świadczenia wzajemne w kosztach wydziałów pomocniczych za pomocą układu n równań z n niewiadomymi, gdzie n jest liczbą wydziałów pomocniczych, dla których kalkulowane są koszty metoda wiarygodna ale przy wielu wydziałach pomocniczych skomplikowana G. Świderska (red.)m Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza, SK w Polsce, Warszawa 2008, s. 64
Metody kalkulacji i rozliczania świadczeń wewnętrznych metoda kolejnych przybliżeń (iteracyjna) wielokrotne rozliczanie kosztów świadczeń wzajemnych na podstawie procentowej struktury rozchodu wszystkich świadczeń; rozliczenie przeprowadza się do momentu, w którym nierozliczona na wydziały podstawowe część świadczeń jest nieistotna kolejność rozliczania komórek pomocniczych nie ma znaczenia czasochłonna alternatywa dla metody układu równań daje identyczne wyniki G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin,
Metody kalkulacji i rozliczania świadczeń wewnętrznych metoda stawek częściowo planowanych, częściowo rzeczywistych wzajemne świadczenia (wszystkie lub niektóre) między wydziałami pomocniczymi jest rozliczane za pomocą stawek planowanych pozostałe świadczenia są rozliczane za pomocą stawek częściowo rzeczywistych uwzględniających świadczenia wzajemne w kwocie do rozliczenia G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin, Warszawa 2003, t. 1, s. 2-201
Metody kalkulacji i rozliczania świadczeń wewnętrznych metoda stawek planowanych rozliczenie świadczeń działalności pomocniczej (wzajemne też) po stawkach planowanych rozliczenie odchyleń między kosztami rzeczywistymi na planowanymi działalności pomocniczej proporcjonalnie do świadczeń bez uwzględnienia świadczeń wzajemnych pomiędzy wydziałami pomocniczymi pozwala ocenić efekty działalności wydziałów przyjęte jest, że odbiorca świadczeń nie ponosi odpowiedzialności z ich koszty a tylko za pobraną ilość odbiorca obciążany jest kosztami według stawek planowanych, za odchylenia od kosztu planowanego odpowiedzialny jest dostawca świadczeń G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin, Warszawa 2003, t. 1, s. 2-202-2-203