Rachunkowość finansowa

Transkrypt

1 WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA KATEDRA RACHUNKOWOŚCI Rachunkowość finansowa 1. Koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym 2. Ewidencja materiałów i towarów dr Beata Zyznarska-Dworczak

2 Program zajęć Zakres tematyczny zajęć I. Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów II. Materiały 1) Pojęcie materiałów 2) Klasyfikacja materiałów 3) Dokumenty związane z obrotem materiałami 4) Ewidencja i wycena materiałów III. Towary 1) Pojęcie towarów 2) Dowody księgowe związane z obrotem towarowym 3) Ewidencja i wycena towarów

3 Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym (zespół 5")

4 Układy kosztów Zgodnie z UoR prezentowanie kosztów może odbywać się w dwóch alternatywnych wersjach: - w wersji porównawczej i wówczas koszt własny przychodów operacyjnych jest prezentowany w układzie rodzajowym, a jego ewidencja odbywa się w zespole 4 Koszty w układzie rodzajowym, - w wersji kalkulacyjnej i wówczas koszt własny przychodów operacyjnych jest prezentowany na bazie układu funkcjonalnokalkulacyjnym kosztów, a jego ewidencja odbywa się w zespole 5 Koszty według typów działalności i ich rozliczenie. Wybór jednostki =>

5 Układy kosztów Jednostka może stosować: 1. układ rodzajowy kosztów, lub 2. układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów, lub 3. oba te układy równocześnie - (konto dodatkowe 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych)

6 Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów to układ kosztów według miejsc powstawania oraz nośników kosztów. Kryterium klasyfikacyjne kosztów to: 1) związek z określonymi produktami lub innymi przedmiotami kalkulacyjnymi, pozwalający wyróżnić koszty: koszty bezpośrednie, czyli koszty, które na podstawie pomiaru lub dokumentów źródłowych można przypisać do produktu, koszty pośrednie. 2) związek z rodzajami zwykłej działalności operacyjnej, wyróżniający: koszty działalności podstawowej, koszty działalności pomocniczej, koszty ogólnego zarządu, koszty sprzedaży.

7 Układy kosztów UKŁAD RODZAJOWY UKŁAD FUNKCJONALNY 1. Amortyzacja Koszty działalności podstawowej (bezpośrednie i pośrednie) 2. Zużycie materiałów i energii 3. Usługi obce 4. Wynagrodzenia Koszty działalności pomocniczej (pośrednie) 5. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 6. Podatki i opłaty Koszty ogólnego zarządu (pośrednie) 7. Pozostałe koszty rodzajowe Koszty sprzedaży (gł. pośrednie)

8 Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Koszty działalności podstawowej: 1) koszty bezpośrednie produkcji, ewidencjonowane na koncie Koszty działalności podstawowej, np.: wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych, zużycie materiałów bezpośrednich (do produkcji wyrobów), koszty zakupu (np. transport) materiałów bezpośrednich inne koszty bezpośrednie, które mogą być odniesione na jednostkę produktu 2) koszty pośrednie produkcyjne, ewidencjonowane na koncie Koszty wydziałowe, a na koniec okresu przeksięgowywane na konto Koszty działalności podstawowej w celu ustalenia kosztu wytworzenia produkcji, np.: wynagrodzenia pracowników pośrednio produkcyjnych (np. brygadzisty), amortyzację hali produkcyjnej i maszyn produkcyjnych, usługi obce (np. najem lub dzierżawa hali produkcyjnej), zużycie materiałów pośrednich (np. palety), zużycie energii w hali produkcyjnej.

9 Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Koszty działalności pomocniczej: - ponoszone w związku z działalnością, niebędącą podstawowym celem jednostki, ale służącą: prowadzeniu działalności podstawowej realizacji zadań działów administracji realizacji zadań działów sprzedaży - nie występują w rachunku zysków i strat i na koniec okresu sprawozdawczego rozliczane są na: koszty działalności podstawowej koszty ogólnego zarządu koszty sprzedaży

10 Układy funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Koszty ogólnego zarządu (ogólnozakładowe), np.: Wynagrodzenia pracowników administracyjnych (zarząd, księgowość, logistyka, itd.), Amortyzacja środków trwałych i WNiP niezwiązanych z produkcją (np. biura, magazyny, samochody, komputery, oprogramowania), Zużycie materiałów i energii poza produkcją (np. materiały biurowe), Usługi obce niezwiązane z produkcją (usługi transportowe, bankowe), Podatki i opłaty (np. podatek od nieruchomości), Podróże służbowe (np. koszty przejazdu, noclegi, wyżywienie), Świadczenia dla pracowników (np. basen, siłownia, szkolenia itp.). Koszty sprzedaży, np.: Wynagrodzenia przedstawicieli handlowych, Koszty transportu, ubezpieczenia, załadunku i rozładunku sprzedanych wyrobów, towarów, materiałów, Koszty reklamy (usługi agencji reklamowych, ulotki i foldery, itp.)

11 Układ funkcjonalno - kalkulacyjny kosztów Przykład Naliczono wynagrodzenia pracowników (lista płac): bezpośrednio produkcyjnych zł pośrednio produkcyjne zł działu księgowości zł działu obsługi klienta 720 zł zł Zaksięgować operację gospodarczą, wiedząc, że jednostka stosuje: 1) tylko rodzajowy układ kosztów 2) tylko funkcjonalno-kalkulacyjny 3) oba układy równocześnie.

12 Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Rozwiązanie 1) tylko układ rodzajowy

13 Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Rozwiązanie 2) tylko układ funkcjonalno-kalkulacyjny

14 Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Rozwiązanie 3) oba układy równocześnie

15 Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Zadania

16 Materiały Materiały

17 Materiały podstawowa definicja Rzeczowe aktywa obrotowe to : - materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, - wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, - półprodukty, - towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym. (art. 3 ust.1 pkt19 UoR)

18 Materiały - klasyfikacja Klasyfikacja materiałów na podstawie roli w procesie produkcyjnym: I. materiały pełnowartościowe: - materiały podstawowe, - materiały pomocnicze, - paliwo, - części zapasowe maszyn i urządzeń, - opakowania (jednorazowego użytku), - materiały wielokrotnego użytkowania, - odpadki, - inwentarz żywy przeznaczony do uboju. II. odpadki wartościowe sprzedawane; III. materiały bezwartościowe nie objęte ewidencją.

19 Materiały - dowody księgowe Podstawę ewidencji materiałów stanowią dowody księgowe: - Pz przyjęcie z zewnątrz materiałów, - Pw przyjęcie wewnętrzne materiałów np. z likwidowanych środków trwałych, - Zw zwrot wewnętrzny materiałów, - Rw pobranie materiałów (rozchód wewnętrzny), - Wz wydanie na zewnątrz (rozchód zewnętrzny), - Mm przesunięcie międzymagazynowe, - protokoły różnic inwentaryzacyjnych, protokoły szkód.

20 Rozliczenie zakupu materiałów Ujęcie zakupu materiałów zapis prosty Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu materiałów Materiały faktura Pz

21 Rozliczenie zakupu materiałów Zasady funkcjonowania konta Rozliczenie zakupu materiałów: 1) rejestrowanie faktur dotyczących zakupu materiałów (Dt), 2) rejestrowanie przyjęcia materiałów wycenionych według cen rzeczywistych albo według stałych cen ewidencyjnych do magazynu (Ct), 3) zamknięcie konta i ustalenie salda (sald) końcowych*: - materiały w drodze (saldo debetowe), - dostawy niefakturowane (saldo kredytowe). 4) rejestrowanie odchyleń od cen ewidencyjnych,

22 Rozliczenie zakupu materiałów *Salda końcowe konta Rozliczenie zakupu materiałów: 1) Dt - materiały w drodze - gdy do końca okresu sprawozdawczego nie nadejdą zakupione materiały, a jednostka zaakceptowała fakturę zakupu. W bilansie wartość ta powiększa wartość materiałów. 2) Ct - dostawy niefakturowane gdy jednostka nie otrzyma na przyjętą już do magazynu dostawę faktury od dostawców. W bilansie wartość ta powiększa wartość zobowiązań z tytułu dostaw i usług.

23 Ewidencja i wycena materiałów Zadanie

24 Materiały - wycena materiałów Wycena materiałów: - Bieżąca: 1) wg cen rzeczywistych (zmiennych) ustalonych na poziomie: * cen zakupu, * cen nabycia (cena zakupu + koszty zakupu), lub 2) wg cen ewidencyjnych (stałych) ustalonych na poziomie: * cen zakupu, * cen nabycia (cena zakupu + koszty zakupu), - Bilansowa: 1) wg rzeczywistych cen nabycia, 2) wg cen ewidencyjnych skorygowanych o pozostałe na dzień bilansowy odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (OCE), nie wyższych od ich cen sprzedaży netto. 24

25 Materiały ewidencja i wycena (1) Wycena: wg cen rzeczywistych wynikających z faktur zakupu Nabycie materiałów Ceny rzeczywiste Wycena: wg cen rzeczywistych ustalonych przy zastosowaniu jednej z czterech metod: 1) szczegółowej identyfikacji wydanych materiałów, 2) ceny przeciętnej, 3) FIFO lub 4) LIFO* Wydanie do zużycia Wycena: wg rzeczywistych cen nabycia wynikających z zapisów na koncie Materiały, nie wyższych od ich cen sprzedaży netto. Dzień bilansowy Ewidencja: Dt Materiały Ct Rozliczenie zakupu Ewidencja: Dt odpowiednie konto kosztów Ct Materiały Ewidencja: Brak szczególnych zapisów księgowych. Ewentualne obniżenie wartości materiałów odnoszone jest w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych * W UoR art. 34. ust. 4. MSR 2 25 odrzuca stosowanie metody LIFO do wyceny rozchodu zapasów.

26 Ewidencja i wycena materiałów Zadanie

27 Materiały ewidencja i wycena (2) Ceny ewidencyjne Wycena: wg stałych cen ewidencyjnych ustalonych przez jednostkę Wycena: - wg przyjętych stałych cen ewidencyjnych materiałów, - określenie odchyleń od cen ewidencyjnych (OCE) przypadających proporcjonalnie na wydane materiały Wycena: wg cen ewidencyjnych skorygowanych o pozostałe na dzień bilansowy OCE materiałów, nie wyższych od ich cen sprzedaży netto. Nabycie materiałów Wydanie do zużycia Dzień bilansowy Ewidencja: Dt Materiały Ct Rozliczenie zakupu Rozliczenie dostawy i ustalenie odchyleń od cen ewidencyjnych na koncie Rozliczenie zakupu i odniesienie ich na konto korygujące Odchylenia od cen ewidencyjnych mat. (OCE) (Dt lub Ct) Ewidencja: Dt odpowiednie konta kosztów Ct Materiały + korekta kosztów zużycia materiałów o przypadające na nie OCE (Dt lub Ct) Ewidencja: Wartość bilansowa ustalona na podstawie zestawienia Sk kont materiałów i odchyleń. Ewentualne obniżenie wartości materiałów odnoszone jest w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych

28 Ewidencja i wycena materiałów - OCE Wycena materiałów według cen ewidencyjnych (OCE) Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu Materiały ceny rzeczywiste ceny ewidencyjne

29 Ewidencja i wycena materiałów - OCE Wycena materiałów według cen ewidencyjnych (OCE) Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu Materiały ceny rzeczywiste ceny ewidencyjne Różnica między cenami stanowi odchylenie od cen ewidencyjnych, odnoszone na konto korygujące wartość materiałów Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (OCE)

30 Ewidencja i wycena materiałów - OCE Ewidencja debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu Ceny rzeczywiste Ceny ewidencyjne Materiały Odchylenia debetowe Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów 3

31 Ewidencja i wycena materiałów - OCE Ewidencja kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych Rozrachunki z dostawcami Rozliczenie zakupu Materiały Ceny rzeczywiste Ceny ewidencyjne Odchylenia kredytowe Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów 4

32 Ewidencja i wycena materiałów - OCE OCE materiałów podlegają rozliczeniu proporcjonalnie do wartości zapasu i rozchodu. Rozliczenie to polega na: a) obliczeniu wskaźnika narzutu OCE według wzoru: W No O Z p p O Z b b 100 gdzie: W No - wskaźnik narzutu odchyleń od stałych cen ewidencyjnych O p - odchylenia przypadające na zapas początkowy materiałów O b - odchylenia powstałe w bieżącym okresie Z p - wartość zapasu początkowego materiałów Z b - wartość przychodów materiałów w bieżącym okresie pomniejszona o zwroty

33 Ewidencja i wycena materiałów - OCE Rozliczenie OCE materiałów polega na: (cd) b) obliczeniu kwoty narzutu odchyleń przypadającej na: - rozchód materiałów według wzoru N O 100% gdzie: N O - kwota narzutu odchyleń R b - wartość rozchodu materiałów w bieżącym okresie R b W No

34 Aktualizacja wyceny materiałów Aktualizacja wyceny materiałów: odpisy aktualizujące wartość materiałów (oraz innych rzeczowych aktywów obrotowych) dokonane w związku z utratą ich wartości oraz wynikające z wyceny wg cen sprzedaży netto zamiast według cen nabycia odnosi się do pozostałych kosztów operacyjnych

35 Ewidencja i wycena materiałów Zadania

36 Ewidencja i wycena towarów Ewidencja i wycena towarów

37 Towary podstawowa definicja Rzeczowe aktywa obrotowe to : - materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, - wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, - półprodukty, - towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym. (art. 3 ust.1 pkt 19 UoR)

38 Towary dowody księgowe Podstawę ewidencji towarów stanowią dowody księgowe: - Przychodowe: faktura zakupu, dowód przyjęcia towarów (Dp), protokół komisyjnego odbioru towarów, dowód zwrotu towarów. - Rozchodowe: faktura sprzedaży, dowód wydania towarów na zewnątrz (Wz), protokół ustalenia zepsucia/zniszczenia towarów, paragony sprzedaży.

39 Towary ewidencja Ewidencja towarów podobieństwa do ewidencji materiałów: - stosowanie konta Rozliczenie zakupu towarów, które może na koniec okresu wykazywać: * saldo Dt - wartość towarów w drodze, i/lub * saldo Ct - wartość dostaw niefakturowanych. - możliwość stosowania cen ewidencyjnych, podobna zasada - ustalanie wskaźnika i narzutu odchyleń. - powstawanie odchyleń od cen ewidencyjnych ale w przypadku towarów powstają tylko odchylenia kredytowe ze względu na ustalenie cen ewidencyjnych towarów na poziomie cen sprzedaży, czyli w powiększonych o marżę handlową* i/lub VAT cenach nabycia.

40 Towary ewidencja Ewidencja obrotu towarowego - prowadzona przy zastosowaniu: - ceny nabycia, - ceny sprzedaży, czyli nabycia powiększonej o marżę handlową, którą wyznacza się za pomocą: 1) rachunku na sto (od sta) 2) rachunku w stu.

41 Towary ewidencja Marża handlowa ad 1) Rachunek na sto (od sta): Cena sprzedaży = cena zakupu + cena zakupu X stawka marży Cena sprzedaż Cena _ zakupu Marża 100 Cena zakupu ad 2) Rachunek w stu: Cena sprzedaży = cena zakupu x 100 % / (100 % - stawka marży) Cena sprzedaż Cena _ zakupu Marża 100 Cena sprzedaż

42 Wycena towarów Wycena bieżąca towarów: - wg rzeczywistych cen zakupu lub nabycia i wówczas ewidencja rozchodu sprzedanych towarów wg cen rzeczywistych (FIFO, LIFO, etc.: art. 34 ust. 4 UoR) - analogicznie jak przy ewidencji materiałów. - wg cen ewidencyjnych ustalonych na poziomie: * cen sprzedaży netto (zawierających marżę handlową) albo brutto (zawierających marżę handlową i VAT głównie detal), * planowanych cen zakupu (nabycia) analogicznie jak przy ewidencji materiałów. Wycena bilansowa towarów: - wg rzeczywistych cen nabycia (po korekcie o odchylenia w przypadku stosowania cen ewidencyjnych), nie wyższych od cen sprzedaży netto.

43 Ewidencja i wycena towarów Ceny ewidencyjne (ceny sprzedaży) Wycena: wg stałych cen ewidencyjnych ustalonych na poziomie cen sprzedaży Nabycie towarów Wycena: - wg przyjętych stałych cen ewidencyjnych towarów, - określenie odchyleń od cen ewidencyjnych (zrealizowanej marży) przypadających proporcjonalnie na sprzedane towary, Wydanie do zużycia Wycena: wg cen ewidencyjnych skorygowanych o pozostałe na dzień bilansowy OCE towarów (niezrealizowaną marżę), nie wyższych od ich cen sprzedaży netto. Dzień bilansowy Ewidencja: Dt Towary Ct Rozliczenie zakupu Rozliczenie dostawy i ustalenie odchyleń od cen ewidencyjnych (niezrealizowanej marży) na koncie Rozliczenie zakupu i odniesienie ich na konto Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów (OCE) (Dt lub Ct) Ewidencja: Przychody ze sprzedaży towarów i Wartość sprzedanych towarów i materiałów wg cen nabycia. Korekta wartości sprzedanych towarów o przypadające na nie OCE (zrealizowaną marżę) Ewidencja: Wartość bilansowa ustalona na podstawie zestawienia Sk kont towarów i OCE towarów. Ewentualne obniżenie wartości towarów odnoszone jest w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych

44 Wycena towarów Przykład Przedsiębiorstwo Alfa, podatnik VAT, zajmuje się handlem parasoli. Uzyskiwana przez przedsiębiorstwo przeciętnie marża handlowa na sprzedaży wynosi 20%, ustalana rachunkiem w stu. Towary są ewidencjonowane według cen sprzedaży netto. Na początku okresu nie było zapasu towarów. W okresie sprawozdawczym miały miejsce następujące operacje gospodarcze: 1. Otrzymano fakturę VAT od dostawcy za zakupione parasole - wartość netto faktury 300 szt. po 25 zł/szt. = zł, podatek VAT 23%. 2. Przyjęto do magazynu 300 szt. parasoli po cenie ewidencyjnej na poziomie ceny sprzedaży netto. Rozliczono dostawę i zaksięgowano OCE towarów (PK). 3. Sprzedano 200 szt. parasoli, wydano je z magazynu (Wz). Wystawiono fakturę VAT za sprzedane parasole (VAT 23%). Ustalić wartość bilansową towarów na koniec okresu oraz wynik ze sprzedaży.

45 Ewidencja i wycena towarów Zadania

46 WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA KATEDRA RACHUNKOWOŚCI Rachunkowość dr Beata Zyznarska-Dworczak