KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Termin komunikacja wywodzi się z łaciny od słowa communicatio oznaczającego łączność, wymianę, rozmowę. Komunikacja interpersonalna to proces psychologiczny, dzięki któremu jednostka otrzymuje i przekazuje informacje w kontakcie z inną osobą. Jest to proces zachodzący bezustannie bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją oraz słowami przekazujemy określone informacje. Jednak, aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą być spełnione trzy ogniwa: 1. NADAWCA osoba przesyłająca określoną informację 2. ODBIORCA osoba do której daną informację kierujemy 3. KOD sposób przekazu informacji (obraz, gest, słowo itp.) Wiele nieporozumień w relacjach interpersonalnych jest wynikiem złej komunikacji. Niewłaściwie odczytywane intencje z jednej strony, zawoalowane oczekiwania z drugiej, oto trudności, których doświadcza niemal każdy z nas w codziennych rozmowach. O efektywnej komunikacji można mówić wówczas, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiała zgodnie z intencją nadawcy przekazu.
Trudno wyobrazić sobie życie w społeczeństwie, rodzinie czy organizacji bez komunikowania się z innymi. Komunikacja daje nam szansę na wymianę myśli, współdziałanie, podążanie w tym samym kierunku. Dzięki niej dowiadujemy się co czują i myślą inni, a także możemy wyrazić siebie. Czy potrafimy skutecznie się komunikować? DLACZEGO UMIEJĘTNOŚĆ KOMUNIKOWANIA SIĘ JEST WAŻNA? Jeden rysunek a minimum 3 odpowiedzi 3 INTERPRETACJE Każdy człowiek na swój sposób interpretuje symbol, słowo, wrażenie, obraz, dźwięk czy gest. Interpretuje poprzez pryzmat posiadanych informacji, wiedzy, swoich wartości i przekonań oraz własnych doświadczeń.
Ludzie znaczną część życia spędzają na komunikowaniu się, co więcej, jest to jedna z tych umiejętności, z którymi spotykamy się od dziecka. Czy to czyni nas mistrzami komunikacji? To, że rozmawiamy ze sobą zawsze znaczy że się rozumiemy? To co powiedziane, nie musi być wysłuchane To co wysłuchane, nie musi być zrozumiane To co zrozumiane, nie musi być przyjęte To co przyjęte, nie musi być zastosowane To co zastosowane, nie musi być zatrzymane Konrad Lorenz OD POWIEDZENIA DO ZATRZYMANIA JEST DŁUGA DROGA. SĄ TACY, KTÓRZY UMIEJĘTNOŚCI TE NAZYWAJĄ SZTUKĄ. A sztuka porozumiewania się jest podstawową umiejętnością życiową, która ma bezpośredni i niebagatelny wpływ na nasze życie rodzinne, zawodowe, towarzyskie.
WYRÓŻNIAMY 3 ZASADNICZE RODZAJE KOMUNIKACJI: 1. KOMUNIKACJA WERBALNA USTNA 2. KOMUNIKACJA PISEMNA 3. KOMUNIKACJA NIEWERBALNA 1. Komunikacja werbalna To mowa, która jest najbardziej złożonym, subtelnym i specyficznym ludzkim środkiem porozumiewania się. Mowa jest używana na wiele różnych sposobów, jest podtrzymywana i rozbudowana przez sygnały niewerbalne. Do podstawowych form komunikacji ustnej zaliczamy: - przemówienia - rozmowy indywidualne i grupowe - nieformalne sieci plotek i pogłosek Do zasadniczych zalet tego rodzaju komunikacji należą szybkość i łatwość zwrotnej reakcji i wymiana poglądów. Wadą tej formy jest podatność na zniekształcenia.
2. Komunikacja pisemna To słowa lub symbole przekazywane na piśmie. Do komunikatów pisemnych zaliczamy notatki, listy, telefaksy, maile, zawiadomienia. Komunikaty pisemne są materialne i mogą być przekazywane przez długi okres czasu. Wadą tej komunikacji jest to, że nie sprzyja zwrotnej reakcji, wymianie poglądów. Jest bardziej czasochłonna. 3. Komunikacja niewerbalna - gestykulacja ruchy rąk, dłoni, głowy, korpusu ciała - wyraz mimiki twarzy wyrażający stany emocjonalne (700 mięśni twarzy, dzięki czemu możemy wykonać kilka tysięcy min, wg. Ekmana samą miną można wyrazić sześć głównych emocji: gniew, szczęście, smutek, zaskoczenie, strach, zniesmaczenie ) - kanał wokalny intonacja, akcentowanie, barwa głosu, rytm mówienia, szybkość mówienia, wysokość głosu - dźwięki para lingwistyczne westchnienia, pomruki, przydźwięki ( eee, yyy ) - wygląd fizyczny sposób ubierania - spojrzenia kontakt wzrokowy - pozycja ciała poziom napięcia bądź rozluźnienia, otwartość bądź zamknięcie
Według psychologów komponent słowny w konwersacjach bezpośrednich wynosi : mniej niż 35% a ponad 65% informacji ludzie przekazują w sposób niewerbalny
BARIERY SKUTECZNEJ KOMUNIKACJI Każdy czynnik, który utrudnia wymianę informacji jest przeszkodą w komunikowaniu się. OSĄDZANIE Krytykowanie Obrażanie Orzekanie Obwinianie Sprzeciwianie się DECYDOWANIE ZA INNYCH Rozkazywanie Grożenie Moralizowanie Nadmierne, natarczywe wypytywanie UCIEKANIE OD CUDZYCH PROBLEMÓW Doradzanie Zmiana tematu Kierowanie rozmowy na inne tory Bagatelizowanie Ignorowanie Obojętność
PORÓWNYWANIE Używanie stereotypów Nadawanie etykiet Wypominanie Wyśmiewanie Złośliwe żarty, uwagi Nieżyczliwe aluzje NIEWŁAŚCIWE ZACHOWANIA NIEWERBALNE Brak kontaktu wzrokowego Naruszenie terytorium Nieodpowiednie gesty i mimika twarzy Nieodpowiedni ton Tempo i barwa głosu Postawa zamknięta PROBLEM Z WYRAŻANIEM O ODBIERANIEM UCZYUĆ Brak decentracji Brak empatii Ukrywanie uczuć Niepanowanie nad emocjami RÓŻNICE WYNIKAJĄCE Z ASPEKTÓW SPOŁECZNYCH Różnice kulturowe, subkulturowe Różnice płci Różnice w statusie społecznym
ZASADY DOBREGO KOMUNIKOWANIA SIĘ 1. Poznaj samego siebie musimy mieć świadomość własnych celów, zamierzeń, cech i preferencji, temperamentu, motywów. Trudno oczekiwać zrozumienia ze strony innych, kiedy sami nie potrafimy zrozumieć siebie. 2. Uwzględniaj chwiejność uwagi rozmówcy nikt nie jest w stanie odebrać wszystkich naszych przekazów bez względu na to co mówimy, w jaki sposób. Trzeba liczyć się ze zmiennością uwagi słuchaczy, ich selektywnością 3. Licz się z uczuciami drugiej strony powinniśmy zwracać uwagę na stan psychiczny, kondycję emocjonalną słuchacza 4. Zwracaj uwagę na sens a nie formę wypowiedzi mówimy w sposób jasny i rzeczowy 5. Spróbuj przyjąć punkt widzenia swoich oponentów spojrzenie na sprawę z pozycji partnera, chwilowa zmiana ról, są szczególnie przydatne w sytuacjach narastającego niezadowolenia partnerów i narastającego konfliktu 6. Wspieraj słowa komunikacją niewerbalną spójność komunikacji 7. Skuteczne słuchanie a/ SKONCENTRUJ SIĘ NA MÓWIĄCYM na jego słowach, mowie niewerbalnej, okaż zainteresowanie, daj mu do zrozumienia, że to co mówi jest dla ciebie ważne, nie rozpraszaj mówiącego innymi czynnościami. b/ NAWIĄŻ KONTAKT WZROKOWY jest to jeden z ważniejszych elementów komunikacji pozwalający wyrażać nasze uczucia i emocje oraz nastawienie do innych. c/ PAMIETAJ O POSTAWIE OTWARTEJ zwrócenie się całym ciałem do rozmówcy bez krzyżowania rąk i stóp jest postawą wyrażającą otwartość na kontakt i wymianę informacji.
d/ PANUJ NAD EMPATIĄ I POZYTYWNYM NASTAWIENIEM - pozwól rozmówcy czuć się swobodnie - pomóż mu w wypowiedzeniu wszystkiego co chce - staraj się zrozumieć jego punkt widzenia - staraj się dociec dlaczego tak myśli - bądź otwarty i wrażliwy na odczucia rozmówcy - okazuj empatię - pamiętaj, że nie musisz zgadzać się z opinią drugiej osoby aby ją zrozumieć e/ UPEWNIJ SIĘ, ŻE DOBRZE ZROZUMIAŁEŚ - PARAFRAZA to powtarzanie co pewien czas własnymi słowami tych sformułowań partnera rozmowy, które są najważniejsze, kluczowe dla danej kwestii lub interesują nas najbardziej. Zaczyna się od słów : Czy dobrze zrozumiałem, że Z tego co mówisz, zrozumiałem że.. - ODZWIERCIEDLANIE to dostosowanie się do partnera rozmowy np. postawą ciała, tempem i siłą m mówienia. Dyskretne dopasowanie się ułatwia przekroczenie nieświadomych barier w relacji. f/ BĄDŹ CIERPLIWY, OPANOWANY, UWAŻNY - nie przerywaj - opanuj emocje - nie oceniaj - nie krytykuj
g/ SZANUJ TERYTORIUM SWOJE I INNYCH Wyróżniamy 4 strefy używane przez nas nieświadomie podczas kontaktów i interakcji zachodzących pomiędzy nami a innymi osobami w kontaktach społecznych. h/ STWÓRZ ODPOWIEDNIĄ CZASOPRZESTRZEŃ - czas - miejsce rozmowy Opracowała Anna Bandura - pedagog