Literka.pl Agresja u dzieci Data dodania: 2012-11-06 00:36:35 Autor: Aleksandra Boryń Referat jest poświecony agresji u dzieci. Porusza tematy związane ze źródłami agresji, rodzajami agresji, roli rodziców i szkoły w utrwalaniu lub wygaszaniu zachowań agresywnych. AGRESJA U DZIECI Opracowała: Aleksandra Boryń Jedna z definicji agresji brzmi: jest to każde zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie komuś szkody, straty lub bólu. Najważniejszym kryterium w ocenie agresji jest zamierzenie. Rozróżniamy kilka rodzajów agresji: agresja instrumentalna ten rodzaj agresji pozwala zrealizować swoje cele, plany, zamiary, agresja afektywna- agresja nie jest związana z celem ale z pobudką wewnętrzną, agresja społeczna niszcząca, występuje przeciw społeczności, agresja prospołeczna służy interesom jednostki i społeczności; Agresja człowieka nie jest instynktowna, jest funkcją odruchów na zespół bodźców zewnętrznych. W jej powstawaniu szczególnie ważną rolę spełniają nasze doświadczenia z przeszłości. Bezpośrednią przyczyną zachowania agresywnego jest uczucie gniewu. Dennis pisze, że agresja powstaje w sposób naturalny i wrodzony, gdy dziecko napotyka przeszkody w osiągnięciu swego celu. Według Dollarda frustracja nieuchronnie prowadzi do tendencji agresywnej, a gniew pojawia się, gdy nie ma możliwości otwartej agresji. U siedmiomiesięcznego dziecka pojawia się frustracja, która objawia się w reakcji złości bez celu ani kierunku. Dziecko uczy się, że taka reakcja na ogół przynosi rezultaty i w ten sposób bezcelowe wybuchy gniewu zmieniają się w celowe. Z wiekiem nie rozładowany gniew trwa coraz dłużej, a bodźce starające się odwrócić od niego uwagę są coraz mniej skuteczne. Zadaniem wychowania jest skierowanie przejawów agresji na drogę prospołeczną. W wieku przedszkolnym zaczyna się uczenie pożądanych zachowań czyli proces socjalizacji. Szczególną rolę w powstawaniu agresji u dzieci odgrywa lęk, poczucie porzucenia przeżywane w niestałych relacjach z rodzicami. Poczucie emocjonalnego odrzucenia niweczy poczucie bezpieczeństwa dziecka, wzbudzając w nim lęk. Chcąc go zmniejszyć, dziecko zaczyna zachowywać się tak, aby skoncentrować na sobie uwagę uwaga jest bowiem synonimem miłości. Dziecko może być agresywne w
stosunku do ludzi okazujących mu uczucie, gdy bardzo pragnie ich miłości, ale przeżywa lęk niepewności. K. Honey wyróżnia 3 typy zaburzonych postaw kształtujących się w dzieciństwie, które powstają w wyniku zaburzeń w realizacji bardzo ważnych potrzeb dzieci (miłości, życzliwości, uznania): postawa «ku ludziom» powstaje, gdy wymagania stawiane dziecku są zbyt małe, nadmierna opiekuńczość, usuwanie przeszkód na drodze dziecka takie dzieci skarżą się, narzekają na krzywdy, postawa «przeciw ludziom» powstaje, gdy wzmacnia się u dziecka zachowania zmierzające do dominacji nad rówieśnikami, uzyskiwania ich podziwu lub uznania przez stosowanie przemocy i zmuszania do uległości (zachowanie agresywne), postawa «od ludzi» osoby izolujące się, unikające kontaktów, starające się być samowystarczalnymi, niezależnymi; Zachowania rodziców przybierające formę surowych i nadmiernych kar, kontroli lub odrzucenia prowadzą do agresywnych zachowań dziecka, zaburzeń rozwoju emocjonalnego, obniżenia samooceny. Jeśli dziecko jest w domu bite, to powstająca złość jest wyładowywana poprzez: wyśmiewanie słabszych, bicie kolegów, upokarzanie dziewczynek, denerwowanie nauczycieli, przeżywanie rzeczy zakazanych (horrory); Można wyróżnić 4 czynniki środowiska rodzinnego wpływające na rozwój tendencji agresywnych: emocjonalnie chłodne nastawienie rodziców, - brak reguł postępowania i jasno wyznaczonych granic, apodyktyczność rodziców, bicie, brutalne traktowanie, cechy temperamentu dziecka; Dzieci agresywne należy uczyć stosowania innych rodzajów zachowań zamiast agresji. Karanie zwiększa zagrożenie, pogłębia poczucie niezaspokojenia potrzeby, podnosi napięcie emocjonalne i w rezultacie je utrwala. W procesie wychowania należy usunąć źródło agresji przez zaspokajanie potrzeb, a dopiero później przystąpić do dalszych
działań. Kształtowanie właściwych postaw powinno się odbywać poprzez: ułatwianie kontaktów z obcymi osobami, dopuszczenie dzieci do współpracy i pomocy w domu, zachęcanie do robienia zakupów; AGRESJA W SZKOLE W szkołach podstawowych do najczęściej zauważanych przejawów agresji fizycznej zalicza się: pobicia i bójki, zastraszanie, odbieranie siłą, niszczenie cudzych rzeczy, niszczenie sprzętu szkolnego, zachęcanie do bicia, wymuszenia, bicie młodszych kolegów; Agresja słowna uczniów wyraża się w: grożeniu pobiciem, napastliwych wypowiedziach, straszeniu, przekleństwach, wyśmiewaniu się, kłótniach; Spotykamy się z agresją grupową, gdy grupa szykanuje jedną osobę (ofiarę).
Dziewczęta stosują zakamuflowaną formę agresji w postaci oszczerstw, intryg, wykluczenia z grupy, izolowania. Brak reakcji ze strony nauczycieli na występujące w ich obecności akty agresji, ignorowanie skarg dzieci ofiar agresji, wywołują poczucie bezkarności i sprzyjają szerzeniu się agresywności wśród dzieci oraz zaburzeń osobowościowych agresora i jego ofiary. Do najtrudniejszych sytuacji należą zwykle te, w których dziecko staje się ofiarą agresji. Wsparcie psychiczne rodziny oraz interwencja w postaci rozmowy z nauczycielami są wówczas niezbędne. Ofiary agresji: są przezywane, upokarzane, wyśmiewane, wyszydzane, są zaczepiane, popychane, szturchane, są wciągane w kłótnie i bójki nie bronią się, tylko próbują uciekać, mają siniaki, strupy, zadrapania; Niemniejsze wsparcie należy się dziecku, które samo zachowuje się agresywnie wobec innych. Spokojna rozmowa, w której okażemy ciepło i zrozumienie dla jego trudności w radzeniu sobie z przykrymi stanami emocjonalnymi oraz stanowczość w domaganiu się zaprzestania takich zachowań zapewnią lepszy wpływ wychowawczy niż jakakolwiek kara. Agresorzy charakteryzują się co najmniej jedną z następujących cech: mogą być silniejsi od swoich ofiar, mają potrzebę dominowania i tyranizowania innych, są porywczy i impulsywni, z trudem przystosowują się do norm i zasad, są zbuntowani, nieposłuszni i agresywni, zazwyczaj mają dość wysokie mniemanie o sobie; U ofiary po pewnym czasie obniży się poczucie własnej wartości, dojdzie do izolowania się, do tendencji autodestruktywnych. Utrwali się syndrom ofiary. U agresora po okresie bezkarnego stosowania przemocy utrwali się niewłaściwy wzorzec zachowania. Zacznie on czerpać poczucie mocy z poniżania innych i zadawania im bólu. ROLA SZKOŁY I NAUCZYCIELI Rolą szkoły jest natychmiastowe reagowanie na wszelkie przejawy agresji. Ważna jest wymiana spostrzeżeń między nauczycielami, doskonalenie relacji koleżeńskich, poprawa
atmosfery w klasie. Trwała gotowość nauczycieli do porozumienia oraz do porozumiewania się wydają się bardzo ważne przy zapobieganiu powstawaniu niepożądanych postaw u dzieci. Niezwykle ważnym zadaniem wychowawców klas jest ustalenie z uczniami reguł postępowania oraz ustalenia sankcji za naruszanie zasad oraz nagród za pożądane zachowanie. Jedyne co możemy zrobić to ułatwić komuś podjęcie decyzji o zmianie zachowania. Ułatwianie zmian polega na tworzeniu szczególnej atmosfery psychologicznej. Zaczyna się ona kształtować, gdy w postawach nauczyciela dominują: osobista autentyczność umożliwia osobiste spotkanie z uczniami poprzez wyrażanie swoich uczuć, wrażliwe rozumienie uczuć ucznia i ich znaczenia uczeń ma wrażenie, że nareszcie go ktoś rozumie bez analizowania i osądzania, ciepła bezwarunkowa akceptacja, docenianie wartości jego osoby stanowi o podstawowym zaufaniu; Agresję należy natychmiast powstrzymać w najbardziej zrównoważony sposób. Zanim zaczniemy rozmawiać o wydarzeniu, należy poczekać, aż emocje opadną. Można powiedzieć «Porozmawiamy o tym później». Chodzi przede wszystkim o to, by dzieci odczuły atmosferę ciepła, życzliwości i zainteresowania. Należy uczyć dzieci rozumienia innych poprzez: zabieg zwany indukcją, czyli wskazywanie dziecku pozytywnych i negatywnych konsekwencji jego zachowania dla innych osób, partnerski kontakt z rodzicami, niestosowanie ostrych kar, brak napięcia, odrzucenia i nadopiekuńczości, trening polegający na przyjmowaniu różnych perspektyw osób uczestniczących w danej sytuacji poprzez inscenizacje, pracę zespołową, przydzielanie różnych ról, gry i zabawy integracyjne; Nauczyciel musi przeprowadzać te czynności w atmosferze porozumienia. Musi również umieć aktywnie słuchać. Umiejętność ta polega na: koncentracji uwagi na tym, co uczeń ma do powiedzenia, nieprzerywaniu wypowiedzi, kontakcie wzrokowym, używaniu zachęcających zwrotów: «hmm», «tak»,
powściągliwości w wyrażaniu własnego zdania, empatii, zadawaniu pytań, okazywaniu szacunku, ciepła i akceptacji, powstrzymywaniu się od moralizowania, osądzania, doradzania; Kierunkiem działań współczesnej szkoły jest współpraca na jej terenie nauczyciela z pedagogiem szkolnym, psychologiem, innymi nauczycielami, dyrekcją. Szkoły powinny liczyć na wsparcie kuratorium oświaty, policji, prokuratury, organu prowadzącego oraz innych instytucji, które zajmują się przeciwdziałaniem przemocy i agresji. Literatura: Danilewska J., «Agresja u dzieci Szkoła Porozumienia»; WSiP, Warszawa 2002. Rauschburg J., «Lęk, gniew, agresja»; WSiP, Warszawa 1993. Borecka-Biernat D., Węgłowska- Rzepa K. «Zachowanie młodzieży w sytuacji kontaktu społecznego»; Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; Wrocław 2000. Red. Rajzner A., «Agresja w szkole»; Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2004. Literka.pl Literka.pl