Jak rozpoznać wczesne objawy? Jak sobie z nimi radzić?

Wypalenie zawodowe

Występuje, gdy pracownik przestaje odczuwać satysfakcję z wykonywanej pracy, jego rozwój zawodowy zostaje zahamowany, odczuwa przepracowanie i niezadowolenie z wykonywanego zajęcia, które wcześniej sprawiało mu przyjemność. Jest to wynik wypalania się, czyli stresu występującego na skutek przepracowania. Problem ten dotyczy najczęściej przedstawicieli zawodów wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi.

Czynniki ryzyka: 1. Zbyt liczny zespół współpracowników trudności w budowaniu i podtrzymywaniu wspierających relacji. 2. Zbyt mały zespół pracowników duże obciążenie pracą, zbyt mały dystans. Nieadekwatny skład zespołu brak wpływu na dobór ludzi do zespołu pod względem pożądanych cech osobowościowych i kompetencji zawodowych. 3. Brak kontaktu i wsparcia pomagając innym czerpiemy energię do pracy z szacunku, którym jesteśmy darzeni w zespole, z uznania dla naszej pracy, lojalności i życzliwości ze strony kolegów. 4. Brak informacji zwrotnej członkowie zespołu nie przekazują sobie informacji dotyczących pracy w zespole, trudności, z którymi się borykają, pomysłów na temat możliwości usprawnienia funkcjonowania zespołu w obszarze organizacji pracy i komunikacji. 5. Zarządzanie dyrektywne wszelkie niekorzystne zjawiska dotyczące kierowania zespołem przekładają się na poczucie jakości życia i sprawność zawodową.

Rozwój wypalenia zawodowego nie zależy tylko od charakteru stresu i aktualnej siły człowieka, lecz w głównej mierze od oparcia emocjonalnego i możliwości pomocy ze strony otoczenia.

Wypalenie zawodowe nie pojawia się z dnia na dzień. To złożony proces, w którym dochodzi do skumulowania się wielu symptomów, informujących o pogłębiających się problemach. Dlatego właściwa i szybka autodiagnoza umożliwia podjęcie działań zaradczych i dokonanie pożądanych zmian.

PODSTAWOWE WYMIARY SYNDROMU WYPALENIA ZAWODOWEGO WEDŁUG CH. MASLACH: I. stadium wyczerpania emocjonalnego: nadmierne zaangażowanie emocjonalne oznacza, że osoba identyfikuje się emocjonalnie z pracą, tak że sukces w pracy jest równoznaczny z sukcesem osobistym, a niepowodzenie w pracy - z osobistą porażką. W stadium tym, pojawiają się symptomy emocjonalnego wyczerpania, takie jak fizyczne zmęczenie, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, bóle głowy, zaburzenia snu, osłabienie układu immunologicznego. II. stadium depersonalizacji: przejawia się przez fizyczne lub psychiczne dystansowanie się w stosunku do osób, które są odbiorcami usług; przekonanie, że osoba potrzebująca pomocy zasługuje na los, jaki ją spotkał i nie jest warta godnego traktowania. III. stadium obniżonego poczucia dokonań osobistych: spadek poczucia własnej kompetencji i skuteczności, poczucie braku kontroli, zorientowanie na porażkę - syndrom wyuczonej bezradności.

Objawy: FIZYCZNE Dominujące poczucie zmęczenia Zaniedbywanie aktywności fizycznej Zakłócenia snu Zaburzenia łaknienia Zaburzenia seksualne (brak ochoty na seks) Nadużywanie alkoholu, leków, etc. Częste choroby bez rozpoznawalnych przyczyn

EMOCJONALNE I BEHAWIORALNE Trudności w relaksowaniu się Utrzymujące się poczucie znużenia Obniżony nastrój Stała obecność negatywnych postaw i myśli Długotrwałe resentymenty lub urazy wobec innych ludzi Regularnie występujące poczucie osamotnienia lub izolacji Nawracające lęki Poczucie pustki i braku sensu Rosnąca ilość zachowań impulsywnych bez względu na konsekwencje Niekontrolowane zachowania agresywne

RODZINNE I SPOŁECZNE Obniżenie zainteresowania życiem rodziny Łatwiejsze wpadanie w irytację lub złość na członków rodziny Spędzanie większej ilości czasu poza domem bez wyraźnego powodu Opór przed wspólnym wypoczynkiem lub niemożność cieszenia się nim Zwiększająca się ilość czasu spędzanego samotnie. Nadmierne oglądanie telewizji jako sposób ucieczki od problemów Nasilony stres towarzyszący dużym zmianom życiowym Obniżenie poczucia wsparcia

ZWIĄZANE Z PRACĄ Utrata zapału Poczucie, iż stale brakuje na coś czasu Obawy i opór przed pójściem do pracy Rosnące poczucie niekompetencji Poczucie "marnowania" czasu Trudności w kończeniu rozpoczętych zadań Narastające niezadowolenie z pracy, brak pomysłu na dokonanie zmiany Trudności w wyrażaniu własnych opinii Utrzymująca się złość i pielęgnowanie urazy do przełożonych i współpracowników Potrzeba częstego patrzenia na zegarek Schematyczne traktowanie podwładnych Niezdolność do podejmowanie decyzji

PAMIĘTAJ! Jeśli poczucie wypalenia zawodowego jest już bardzo nasilone - odczuwasz brak motywacji, wycofałeś się z życia towarzyskiego, twoja efektywność w pracy zawodowej spadła do minimum, zgłoś się na konsultację do specjalisty.

Przeciwdziałając syndromowi wypalenia zawodowego: Poddaj weryfikacji swoje cele i priorytety; Postaraj się, aby Twoje cele były realistyczne tzn. aby ich realizacja zależała od Ciebie. Oceń czy wymagania, które stoją przed tobą, korespondują z twoimi celami; Przeanalizuj swoje możliwości w zakresie sprostania tym wymaganiom; Jeżeli odczuwasz nadmiar obowiązków, dokonaj ich redukcji poprzez wycofanie się z pewnych zadań; Staraj się być elastycznym, patrz na problem z różnych perspektyw. Bądź świadomy swoich braków i akceptuj własne ograniczenia. Podejmuj nowe wyzwania. Zwracaj uwagę na drobne radości codziennego życia. Twórz satysfakcjonujące relacje z innymi.

Sprawdź, które obszary twoje życia - praca, rodzina, etc. generują stres i postaraj się to zmienić, rozwiązać istniejące problemy, zredukować stres; Skorzystaj z pomocy rodziny lub przyjaciół w uporaniu się ze stresem; Upewnij się czy prowadzisz zdrowy styl życia: - czy dostarczasz sobie odpowiednią ilość snu i wypoczynku; - czy twoja dieta jest właściwa, zrównoważona, dostarcza ci niezbędnych składników; - czy dostarczasz sobie wystarczająco dużo aktywności fizycznej; - czy nie nadużywasz kawy lub alkoholu; - Poszukaj odpowiedniego dla siebie hobby, bądź zmień obszar dotychczasowych zainteresowań. Pamiętaj, że istniejesz również poza pracą. Przyznaj sobie prawo do wypoczynku, relaksu, przyjemności. Jeżeli kontakty z otaczającymi ludźm kosztują cię zbyt wiele energii, postaraj się zwiększyć dystans wobec otoczenia. Masz prawo bronić się przed nadmierną eksploatacją emocjonalną czy psychiczną; Usprawnij swoje umiejętności w zakresie radzenia sobie ze stresem;

Grupy Balinta

Czym jest Grupa Balinta? GB przeznaczona jest dla osób profesjonalnie zajmujących się różnego rodzaju pomaganiem. Są to przede wszystkim: lekarze, pielęgniarki, psychoterapeuci, pracownicy socjalni, nauczyciele, doradcy zawodowi, terapeuci. Praca Grupy koncentruje się na emocjonalnej części relacji. Grupa odzwierciedla emocje obecne w kontakcie z podopiecznym, pozwala lepiej zrozumieć pozawerbalną treść kontaktu. Przy okazji uczestnicy GB sami poznają swoją emocjonalność, mogą powiązać z emocjami świat myśli i zachowań. GB zawiera w sobie elementy superwizji relacji i rozwoju własnego. W wielu krajach GB stanowi fakultatywny lub obligatoryjny element kształcenia lekarzy i terapeutów. W Polsce praca w GB jest obowiązkowa w szkoleniu terapeutów środowiskowych i w niektórych szkołach terapeutycznych. Systematyczna praca w GB pozwala lepiej wykorzystywać posiadane kompetencje i zmniejsza obciążenie związane z wykonywanym zawodem, przez co jest istotnym elementem profilaktyki wypalenia zawodowego.

Historia Grup Balinta W roku 1950, w londyńskiej Tavistock Clinic, Michael Balint z żoną Enid, rozpoczęli seminaria dla lekarzy rodzinnych, określane jako Trainingcum-research group, czyli grupy badawczorozwojowe. Od tego czasu metoda ta rozwija się w wielu krajach. Powstały liczne krajowe towarzystwa, np Polskie Stowarzyszenie Balintowskie, zrzeszone w International Balint Federation (IBF). PSB nadzoruje szkolenie i pracę GB w Polsce, certyfikując liderów, organizując programy szkoleniowe i treningowe.

Przebieg Grupy Balinta Sesja Grupy Balinta trwa około 90 min. Prowadzi ją lider, który może mieć do pomocy kolidera. Grupa składa się z 8-12 uczestników. Na początku jeden z uczestników prezenter, przedstawia krótko relację ze swoim podopiecznym (pacjentem, klientem). Po tym opowiadaniu prezenter przysłuchuje się pracy grupy, która stara się odzwierciedlić opowiedzianą relację. Lider czuwa nad bezpieczeństwem pracy i nadaje strukturę pracy grupy. Jest to zasadnicza i najdłuższa część sesji. Na koniec prezenter dzieli się z grupą swoimi refleksjami związanymi z przebiegiem grupy: Główne zasady pracy GB: 1. Grupę prowadzi przygotowany lider, którego kompetencje poświadcza certyfikat PSB. Grupa może być również prowadzona przez kandydata na lidera, w ramach szkolenia PSB. Lider powinien poinformować uczestników o swoim statusie. 2. Poufność praca grupy zostaje zamknięta na sesji. Po jej zakończeniu nie dyskutujemy na omawiany temat, ani nie opowiadamy o sesji osobom postronnym. 3. Nieocenianie nie formułujemy ocen na temat prezentera, jego pracy, nie dajemy rad. Krótkie opowiadanie o relacji nie daje do tego podstaw, często zaś jest to sposób odreagowania emocji. 4. Staramy się skupić na emocjach odczuwanych tu i teraz to jest bogactwo Grupy.

Formy Pojedyncza sesja efektywna i wystarczająca do poznania metody, aczkolwiek doświadczenie uczy, że możliwe są wszystkie warianty: zakochanie, znienawidzenie i obojętność. Seminarium od kilku sesji w ciągu jednego dnia, po kilkudniowe maratony. Pozwala realnie poznać metodę, silnie buduje relacje między uczestnikami. Pozwala również wyrobić sobie opinię o metodzie. Stała grupa, pracująca regularnie. Najbardziej pożądana i jednocześnie najrzadziej spotykana forma pracy. Pozwala na efektywną pracę w bezpiecznej atmosferze. Badania potwierdzają skuteczność takiej formy pracy lepsze efekty i mniejsze koszty w życiu zawodowym uczestników. Od jakiegoś czasu stworzenie takiej grupy jest moim marzeniem.

Powodzenia! E-seminarium powstało w ramach projektu Akademia Rodzica współfinansowanego ze środków m.st. Warszawy.