Depresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień

Transkrypt

1 Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień

2 Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki Psychiatrycznej IPiN (1991) 46,2% 13,5% 21% 20% uzależnienie 10% nadużywanie 10% populacja ogólna choroby afektywne choroba afektywna dwubiegunowa choroby afektywne Im nowsze dane tym wyższe odsetki! *NIMH - National Institute of Mental Health

3 Depresje w alkoholizmie Badanie NIMH * (1990) Depresja 7,5% 13,5% populacja ogólna rozpoznanie alkoholowe * NIMH - National Institute of Mental Health

4 Alkoholizm a zaburzenia afektywne Współwystępowanie depresji i alkoholizmu Przypadkowe i niezależne Depresja jako czynnik sprawczy zwiększonego spożycia alkoholu Zwiększone spożycie alkoholu jako czynnik sprawczy depresji Wspólny czynnik etiologiczny lub patogenetyczny Wymiarowa a nie kategoryczna interpretacja współwystępowania obu zaburzeń

5 Przypadkowe i niezależne współwystępowanie zaburzeń afektywnych i alkoholizmu Prawdopodobnie istnieje, ale przypadki kliniczne są relatywnie rzadkie wynik iloczynu ryzyka zapadalności na choroby afektywne (5-10%) i zapadalności na alkoholizm (10-15%) Związki małżeńskie depresyjnych kobiet z alkoholikami - częstsze niż przypadkowe

6 Wpływ chorób afektywnych na nadużywanie alkoholu (1) Wzrost spożycia alkoholu: poprawiacz nastroju wzrost aktywności układów Na, DA i 5HTOH po stosowaniu małych, jednorazowych dawek podatność osób z pierwotnie obniżoną aktywnością ww. układów na samoleczenie alkoholem (większa u kobiet)

7 Wpływ chorób afektywnych (2) Większą predyspozycję do uzależnienia od alkoholu mają osoby o obniżonej tolerancji na przykre stany psychiczne i na stres. Poczucie braku sensu życia, samotności. Skłonność do przygnębienia, nadmiernie krytyczna ocena sytuacji własnej i przyszłości. Niskie poczucie własnej wartości.

8 Wpływ chorób afektywnych na nadużywanie alkoholu (3) Obniżenie nastroju podawane jako przyczyna picia przez 50% chorych Podwójne rozpoznanie: - 10% pierwotna depresja - 90% pierwotny alkoholizm Depresja: - u 40% chorych rozwijają się problemy alkoholowe (w tym 3x częściej u kobiet) Przypadki uzależnienia w nadużywaniu alkoholu wtórnym do depresji są rzadkie

9 Alkohol jako czynnik sprawczy chorób afektywnych Dwufazowe działanie alkoholu na O.U.N. Hipowitaminozy prowadzące do zaburzeń metabolizmu neuroprzekaźników Depresjogenne produkty kondensacji aldehydu octowego z aminami biogennymi Uszkodzenia struktur poznawczych Zjawisko rozniecania (ang.: kindling) Indukcja wtórnych czynników psychicznych i społecznych

10 Alkohol jako czynnik sprawczy cz. II W chorobie alkoholowej działa szczególnie dużo potencjalnie depresjogennych czynników: - psychologicznych (głód alkoholowy, trudności zawodowe, osobiste, materialne, zdrowotne, osamotnienie, próba trzeźwego życia jako stresująca zmiana życiowa) - biologicznych - społecznych (presja środowiska, dezadaptacja społeczna).

11 Praktyczne aspekty znajomości teorii podwójnej diagnozy Właściwe rozpoznanie warunkuje właściwe leczenie (możliwość nacelowania leczenia na zaburzenie pierwotne) Wskazania do leczenia kompleksowego W przypadku farmakoterapii wskazany dobór leku wpływającego zarówno na depresję jak i na redukcję spożycia alkoholu

12 Leczenie osób z chorobami afektywnymi i alkoholizmem Terapia w oparciu o: leczenie równoległe obu zaburzeń nacisk terapeutyczny w kierunku schorzenia pierwotnego tworzenie programów obejmujących oba zaburzenia stosowanie leków wpływających na oba schorzenia

13 Trudności diagnostyczne i terapeutyczne Odmienność kwalifikacji zawodowych i preferowanego postępowania leczniczego przez lekarzy i psychoterapeutów (tu:obronna postawa pacjenta wobec swojego problemu alkoholowego). Lekarze koncentrują się na farmakologicznym leczeniu objawów depresji. Psychoterapeuci koncentrują się na terapii uzależnienia. Skłonni są do wyjaśniania problemów pacjenta poprzez samą tylko diagnozę problemową z pominięciem diagnozy nozologicznej.

14 Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) Zalety: - dobra tolerancja - mała toksyczność przy przedawkowaniu i w interakcji z alkoholem - wpływ na redukcję spożycia alkoholu Wątpliwości: - równoczesna terapia depresji i alkoholizmu brak jednoznacznego potwierdzenia - niska skuteczność w zapobieganiu nawrotom picia Konieczny właściwy dobór pacjentów (kobiety, alkoholizm typu 1)

15 Przypadek kliniczny 1 Kobieta, lat 52, zawsze była znerwicowana, wycofująca się, miała trudności w nawiązywaniu kontaktów Od 25 r.ż. kilkutygodniowe okresy obniżonego nastroju - nieleczone Ok 32 r.ż. zauważyła, że alkohol poprawia jej nastrój, ułatwia kontakty międzyludzkie, wyluzowuje Od ok. 35 r.ż. głębsze depresje wymagające leczenia, obwiniała się, że jest skończoną alkoholiczką, w okresie depresji dużo piła, w okresie poprawy prawie w ogóle, 2 próby samobójcze TLPD + alkohol Obecnie w niezbyt głębokiej depresji od 3 tygodni, niepokój, trudności z zaśnięciem - próbuje je leczyć alkoholem

16 Przypadek kliniczny 2 Mężczyzna, lat 44 Sprawiał różne kłopoty wychowawcze, od ok. 16 r.ż. związane z piciem alkoholu Karany dwukrotnie za spowodowanie wypadków po pijanemu, trzykrotnie żonaty, powodem rozwodów były zachowania po alkoholu, ostatnia żona wniosła o rozwód, gdy pacjent dokonał poważnych samouszkodzeń Powodem było zagrożenie zwolnieniem z pracy, obawy o zasądzenie dużego odszkodowania za spowodowanie wypadku, mniejsza sprawność seksualna, niepokój, zaburzenia snu, negatywna ocena przyszłości Teraz bez myśli s. Nie pije, ale myśli o alkoholu Leczenie jednym z SSRI spowodowało nasilenie zaburzeń seksualnych i niepokoju