Analiza realizacji wymagań na podstawie danych ewaluacji zewnętrznej zebranych od rodziców. Iwona Starypan

2012 Analiza realizacji wymagań na podstawie danych ewaluacji zewnętrznej zebranych od rodziców Iwona Starypan

Wstęp Współpraca pomiędzy szkołą i rodziną jest niezbędnym warunkiem tworzenia optymalnych warunków do wszechstronnego rozwoju dziecka, ważnym czynnikiem zwiększania efektywności pracy szkół w zakresie m. in. wychowania dzieci i młodzieży, w tym w zakresie zapobiegania przez szkołę niepożądanym zachowaniom uczniów. Niniejszy przekrój pokazuje obraz szkoły w oczach rodziców. Czy można stwierdzić, że rodzice są zadowolenie z edukacji w Polsce w ogóle? Lub czy są po prostu zadowoleni (bądź nie) ze szkoły, do której uczęszczają ich dzieci? Jak wiele informacji posiadają na temat edukacji szkolnej? I do jakiego stopnia zastanawiają się krytycznie nad procesem edukacji swoich dzieci? Analizowany materiał badawczy pochodzi z ewaluacji zewnętrznych przeprowadzonych przez wizytatorów do spraw ewaluacji w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych. Został zebrany w okresie od 01.01.2010 do 14.03.2012 i znajduje się na stronie internetowej www.platforma.npseo.pl/stats.php. Analizie poddane zostały odpowiedzi rodziców na pytania otwarte i zamknięte jednokrotnego i wielokrotnego wyboru zawarte w ankietach oraz w wywiadach grupowych. Dla większej przejrzystości dokumentu, opinie rodziców przedstawiono według wybranych wymagań. 1

Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności Pytania do rodziców: Czy Pana(i) zdaniem nauczyciele w tej szkole wierzą w możliwości uczniów? W jaki sposób nauczyciele okazują swoją wiarę w uczniów? Czy zdarza się, że okazują swój brak wiary? Jeśli tak, to w jaki sposób? Oczekiwanym efektem procesu kształcenia jest nabywanie przez uczniów wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej dla poszczególnych poziomów kształcenia. Równocześnie stopień, w jakim uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności nie pozostaje bez związku z ich indywidualnymi możliwościami rozwojowymi. A zatem to wymaganie podkreśla znaczenie koncentrowania wysiłków nauczycieli na uczeniu się uczniów [Kołodziejczyk]. Czy, zdaniem rodziców biorących udział w badaniu, nauczycielom się to udaje? Niemal 90% (36,5 tys. wskazań) ankietowanych rodziców uważa, że nauczyciele w szkole, w której uczy się ich dziecko, wierzą w możliwości swoich uczniów. Co piąty rodzic jest o tym zdecydowanie przekonany. Czy Pana(i) zdaniem nauczyciele w tej szkole wierzą w możliwości uczniów? 24% 2% 10% 64% Wykres 1. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n=41307. W wywiadzie grupowym rodzice mogli uzasadnić swoje zdanie. Wymieniali szereg czynników i działań stosowanych przez nauczycieli odzwierciedlających ich wiarę w ucznia. Oto przykładowe wskazania i odpowiedzi: Jest indywidualizacja możliwy udział wielu uczniów niezależnie od predyspozycji, nauczyciele też korzystają z inicjatyw uczniowskich np. uczestnictwo w zajęciach, rywalizacja sportowa, propozycje oferty umożliwiają wszechstronny rozwój fizyczny, artystyczny, wszelkich zainteresowań, dodatkowe zajęcia po lekcjach w soboty, przygotowanie do konkursów, [ ] umożliwiają poprawę ocen, wyrównanie braków, system oceniania motywuje do poprawy wyników, informacje o sukcesach listy gratulacyjne dla rodziców, gabloty, strona internetowa, spotkania z rodzicami, przykładem wiary w uczniów może być to, że nauczyciele zachęcają uczniów którzy nie osiągają najwyższych wyników, [ ] dają 2

szansę każdemu chętnemu dzieci z problemami nie są zostawione same sobie szkoła, pedagog, skierowania na badania PPP, dodatkowe zajęcia Wiele zależy od rodziców i nauczycieli, ich współpracy, w szkole są dobrze przygotowane próbne sprawdziany, nauczyciele dla każdego ucznia opracowują dane i przedstawiają rodzicom na zebraniu, nauczyciel robi ewaluację dla każdego ucznia; -trener motywuje na treningach, [ ] wychowawczyni motywuje do pracy na lekcjach, dobra organizacja zajęć motywuje do pracy Czy brak wiary? nie zdarzyło się; nie spotkaliśmy się; (nauczyciele) nie okazują zniechęcenia, problemy są rozwiązywane z pomocą psychologa, pedagoga, poradni, rodziców; postawy wychowawców dają dzieciom siłę w dalszej edukacji, oparcie w osobie nauczyciela, pewność siebie, dziecko zna swoją wartość, wszyscy podkreślają, ze atmosfera małej szkoły, jest wspaniała dla dzieci Nauczyciele swoją wiarę w uczniów okazują poprzez ich akceptację takich, jakimi są, nie krytykują słabszych ; pracują zarówno ze zdolnym uczniem, jak i mniej zdolnymi. Rodzice nie żałują, że ich dzieci uczą się w tej szkole. Brak wiary bardziej występuje wśród rodziców niż nauczycieli. W szkole realizuje się liczne nowatorskie, ciekawe programy, projekty. We wszystkich bardzo chętnie uczestniczą uczniowie (współpraca z zagranicą w ramach Comeniusa, różne formy współpracy z zakładami pracy). Nauczyciele pracują dodatkowo z uczniem zdolnym, mobilizują ich do udziału w konkursach - szkoła ma wielu olimpijczyków. Nie zostawia się w tej szkole uczniów z trudnościami. Organizowane są zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze, systematycznie odbywają się konsultacje z poszczególnych przedmiotów, na których jest możliwość wyrównania zaległości, zrozumienia trudniejszych partii materiału. zawsze jest możliwość poprawy oceny. Dużo pracuje się nad formą wypowiedzi uczniów oraz ich kulturą osobistą. Ale pojawiły się też zdania nieco bardziej krytyczne więcej niż jeden rodzic na dziesięciu wątpi w to, że nauczyciele wierzą w możliwości jego dziecka/ dzieci (wykres 1.). Widać, jak wiele zależy od indywidualnego podejścia nauczyciela: Wszystko zależy od nauczyciela. Są tacy, którzy motywują i okazują swoją wiarę w uczniów, ale nie wszyscy. Wszystko zależy od klasy i nauczyciela. W młodszych klasach jest bardzo dobrze. Na przykład panie w świetlicy są cudowne, traktują dzieci jak swoje własne, dzieci je bardzo lubią, opowiadają im o swoich problemach i lękach. W starszych klasach jest gorzej. Na przykład pani od muzyki i pani od wychowania fizycznego. To dwie nauczycielki, które wybierają sobie tylko najlepszych uczniów i z nimi pracują. Reszty nie motywują, wręcz demotywują. Koncentrują się i pracują tylko z wybranymi, reszta się nie liczy. [ ] Właśnie takie postępowanie demotywuje uczniów. Kolejnym nauczycielem, który nie motywuje uczniów i w nich nie wierzy jest pani od matematyki, która faworyzuje niektórych uczniów, uważa siebie za autorytet [ ]. Poniża uczniów, nie chwali, odbiera im wiarę we własne możliwości. Wszystko zależy od nauczycieli. Są tacy, którzy motywują i tacy, którzy nie motywują, [ ] potrafią obrazić. [ ] Nie ma gradacji ocen tzn. ocena ocenie nie jest równa, niektóre osoby są lepiej oceniane, bo mają lepszą opinię [ ]. Nie opłaca się aktywność uczniowi, lepiej siedzieć cicho, nauczyciele nie respektują zasad oceniania, każdy inaczej, np. u jednych można poprawić ocenę, u innych nie można, u jednych można poprawić od oceny 2, u innych od oceny 3; nauczyciele lekceważą uczniów, np. nie mam dla ciebie czasu, gdy uczeń chce poprawić ocenę; kto się spóźni nie jest wpuszczany na lekcje. Są też dobrzy nauczyciele, którzy motywują i to dobrze działa na dzieci, np. wysyłają na olimpiady i konkursy, dają dodatkowe zadania ponad program; dają wiarę i mówią uczniowi, że sobie poradzi. 3

Uczniowie są aktywni Pytania do rodziców: Na ile chętnie Pan(i) dziecko angażuje się w zajęcia szkolne? Czy Pan/Pani dziecko chętnie uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych? Czy uczniowie w tej szkole mają możliwość wpływania na to, w jaki sposób się rozwijają? Jeśli tak, to czy mogą Państwo podać przykłady takich działań lub sytuacji? Czy kompetencje społeczne i obywatelskie można zdobyć słuchając, gdy o nich mówi nauczyciel? Wątpliwe. Aby je w sobie wykształcić, trzeba działać samodzielnie, w małych zespołach, z całą klasą, z uczniami z innych klas. Wymaganie to podkreśla, że efektem pracy nauczycieli są też postawy uczących się wobec procesu uczenia się. Szkoła stanowiąc dla dzieci i młodzieży główną scenę życia publicznego uczy współdziałania, planowania zadań i odpowiedzialności za ich wykonanie. A zatem stworzenie warunków, w których uczniowie są aktywni w trakcie procesu edukacyjnego wspieranie ich w samodzielnych inicjatywach stanowi jedno z głównych wyzwań dla szkół [Kołodziejczyk]. Jak kwestię aktywności uczniów postrzegają sami rodzice? Z danych wynika, że większość rodziców pozytywnie ocenia szkolną aktywność swoich dzieci. (84%, 34,6 tys. wskazań). 16% ankietowanych rodziców (6689 osób) uważa, że ich dzieci nie przejawiają zainteresowania zajęciami szkolnymi. Na ile chętnie Pan(i) dziecko angażuje się w zajęcia szkolne? 2% 26% 14% 58% chętnie chętnie raczej chętnie zdecydowanie chętnie Wykres 2. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n=41288. Ponad połowa ankietowanych rodziców jest przekonana, że ich dzieci uczestniczą chętnie również w zajęciach pozalekcyjnych. Część rodziców uważa, że ich dzieci uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych niechętnie (chociaż z pewnych względów muszą w nich uczestniczyć). Tak twierdzi 11% ankietowanych (3552 osób) (wykres nr.3). Aż jedna czwarta uczniów, w opinii rodziców, nie uczestniczy w żadnych zajęciach pozalekcyjnych. 4

Czy Pan/Pani dziecko chętnie uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych? 25% 38% 26% 9% 2% nie chodzi na zajęcia pozalekcyjne w szkole chodzi, ale zdecydowanie niechętnie chodzi, ale chętnie chodzi raczej chętnie chodzi zdecydowanie chętnie Wykres 3. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n=30393. O możliwości wpływania uczniów na swój rozwój jakie daje szkoła pytano rodziców uczniów w trakcie wywiadów grupowych. Jako możliwość wpływu na swój rozwój, uczniowie najczęściej wymieniają inicjowanie organizacji i udział w zajęciach pozalekcyjnych rozwijających ich zainteresowania. Umożliwia to później podejmowanie świadomych decyzji dotyczącej własnej ścieżki edukacyjnej (np. wyboru szkoły o profilu zgodnym z zainteresowaniami). Poza tym, według rodziców, uczniowie mogą zgłaszać propozycje wycieczek i innych zajęć poza szkołą, np.: wyjść do teatru, inicjować i brać udział w akcjach charytatywnych oraz konkursach. Możliwość wpływania uczniów na swój rozwój uczestnictwo w zaj. pozalekcyjnych, kołach propozycje wycieczek, wyjazdów propozycje organizacji imprez szkolnych inicjowanie i udział w konkursach przedmiotowych i inicjowanie i udział w akcjach charytatywnych, wpływ na tematykę i sposób prowadzenia zajęć Inicjowanie i udział w uroczystościach i uczestnictwo w dodatkowych zajęciach działalność w samorządzie uczniowskim prowadzenie szkolnego radiowęzła, gazetki 24% 22% 18% 16% 13% 14% 8% 7% 35% 75% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Wykres 4. Rozkład odpowiedzi na pytanie otwarte w wywiadzie grupowym z rodzicami: Czy uczniowie w tej szkole mają możliwość wpływania na to, w jaki sposób się rozwijają? Jeśli tak, to czy mogą Państwo podać przykłady takich działań lub sytuacji? Wykres przedstawia odpowiedzi, które wskazano w więcej niż 5% wywiadów. N=300. 5

Respektowane są normy społeczne Pytania do rodziców: Czy otrzymuje Pan(i) informacje na temat zagrożeń występujących w szkole, do której uczęszcza Pana/Pani dziecko? Co mogą Państwo powiedzieć o bezpieczeństwie uczniów w szkole? Czy Państwa zdaniem uczniowie czują się w szkole bezpiecznie? Jeśli nie, to dlaczego? Czy Pana(i) zdaniem nauczyciele szybko reagują na niewłaściwe zachowania uczniów? Czy Pana(i) zdaniem nauczyciele szybko reagują na ryzykowne zachowania uczniów (np. sięganie po używki)? Czy Pana(i) zdaniem pozytywne zachowania Pana(i) dziecka są dostrzegane przez nauczycieli? Czy pozytywne, pożądane zachowania Państwa dzieci są chwalone przez nauczycieli? Jeśli tak, to w jaki sposób? Czy Państwa dzieci uczące się w tej szkole, były narażone na niewłaściwe zachowania ze strony innych uczniów? Jeśli tak, jaka była reakcja nauczycieli i innych pracowników szkoły? Wymaganie to na poziomie podstawowym odnosi się do poczucia bezpieczeństwa uczniów i ich znajomości norm respektowanych przez szkołę lub placówkę oraz do diagnozy zachowań uczniów/wychowanków i podejmowania działań korygujących dewiację i wzmacniających zachowania konformistyczne. Na poziomie B Ustawodawca oczekuje już nie tylko znajomości, ale i internalizacji norm. Uczniowie mają się zachowywać w sposób zgodny z oczekiwaniami, a jednocześnie szkoła przygląda się własnym działaniom wychowawczym, analizując je i modyfikując stosownie do potrzeb. Co ważne, modyfikacje te powinny uwzględniać inicjatywy uczniowskie [Kołodziejczyk]. Rodziców proszono o odpowiedzi na wiele pytań różnego typu. Przyjrzyjmy się zatem niektórym z nich. Większość rodziców (3/4 ankietowanych) stwierdza, że są informowani o kwestiach ważnych z perspektywy bezpieczeństwa, wiedzą jakie problemy wychowawcze pojawiają się w szkole. Czy otrzymuje Pan(i) informacje na temat zagrożeń występujących w szkole, do której uczęszcza Pana/Pani dziecko? 24% 76% tak nie Wykres 5. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 40910. Nieco więcej światła na kwestię bezpieczeństwa w szkole rzucają odpowiedzi uzyskane w wywiadzie grupowym. Rodzice opowiadali o szkole w odniesieniu do następującego pytania: Co 6

mogą Państwo powiedzieć o bezpieczeństwie uczniów w szkole? Czy Państwa zdaniem uczniowie czują się w szkole bezpiecznie? Jeśli nie, to dlaczego? Oto kilka przykładowych opinii: W szkole nie ma wymuszania, zastraszania, nie ma zachowań agresywnych, nie mamy wiedzy na temat narkotyków, nie słyszeliśmy od dzieci, aby na terenie szkoły były rozprowadzane narkotyki, w szkole jest monitoring wizyjny wewnętrzny i zewnętrzny, portier kontroluje wejścia osób z zewnątrz, woźny czuwa nad bezpieczeństwem, co najmniej raz w roku organizowane są spotkania rodziców z terapeutą z Poradni Leczenia Uzależnień. Szkoła jest bezpieczna. Zerówki są w innej części budynku, oddzielone od starszych dzieci. Szkoła jest zamykana, obowiązują wpisy do zeszytu przy wejściu i identyfikatory dla gości. działa monitoring, przez ulicę przeprowadza dzieci pracownik tzw. Pani Stopka. Nauczyciele zwracają uwagę na przestrzeganie reguł dzieciom uświadamiane są konsekwencje zachowań niebezpiecznych. W potrzebie można zgłosić się do pedagoga szkoły, wychowawców. Nie było sygnałów od dzieci na temat braku u nich poczucia bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo w szkole jest na wysokim poziomie, najbardziej bezpieczna szkoła w mieście, widać tolerancję wśród uczniów. Wszyscy sądzą, że uczniowie czują się w szkole bezpiecznie. To jest komfort dla rodziców. Dzieci otoczone są opieką. Absolwenci chętnie odwiedzają szkołę. Uczniowie czują się bezpiecznie w szkole, świadczy o tym fakt, iż chcą chodzić do tej szkoły. Nie ma żadnych sygnałów o występowaniu jakiegokolwiek zagrożenia czy niebezpieczeństwa, nauczyciele sprawują należyty nadzór nad dziećmi na przerwach, także w szatni, dzieci klas I- III są po zajęciach odbierane przez swoich rodziców (opiekunów), na początku roku szkolnego rodzice określają sposób odbierania swoich dzieci ze szkoły po zajęciach. W odpowiedziach zebranych podczas wywiadów przeważają pozytywne głosy. A co się dzieje, gdy pojawiają się sytuacje niewłaściwe lub ryzykowne wśród uczniów? Jak widać na wykresie poniżej, rodzice ufają nauczycielom, są przekonani (lub raczej przekonani) o szybkich reakcjach nauczycieli na niewłaściwe bądź ryzykowne zachowanie ich dzieci w szkole. nie ma takich zachowań 4% 13% Czy Pana(i) zdaniem nauczyciele szybko reagują 31% 34% 40% 48% na ryzykowne zachowania uczniów (np. sięganie po używki)? 3% 12% 11% 4% Czy Pana(i) zdaniem nauczyciele szybko reagują na niewłaściwe zachowania uczniów? 0% 20% 40% 60% Wykres 6. Odpowiedzi rodziców na pytania wskazane na wykresie, pyt. 1 n= 41069, pyt. 2 n= 40753. Pogłębiając ten temat możemy się jeszcze przyjrzeć kwestii nieodpowiedniego zachowania uczniów względem siebie nawzajem oraz reakcji nauczycieli na takie zachowanie. Rodzice podczas wywiadu grupowego na pytania: Czy Państwa dzieci uczące się w tej szkole, były narażone na 7

niewłaściwe zachowania ze strony innych uczniów? Jeśli tak, jaka była reakcja nauczycieli i innych pracowników szkoły? opowiadali następująco: Zdarzają się przypadki niewłaściwego zachowania wobec młodszych czy starszych kolegów, ale są to pojedyncze sytuacje, na które od razu reagują nauczyciele. W szkole zdarzają się trudne sytuacje, są agresywni uczniowie, którzy prezentują niepożądane zachowania, zdarzają się kradzieże, zaczepki, jest agresja słowna. W takich sytuacjach dyrekcja szkoły oraz nauczyciele bardzo szybko reagują, wymierzają kary sprawcy, kontaktują się z rodzicami, także z policją, gdy sytuacja tego wymaga. Sprawy wyjaśniane są do końca, z dużą starannością i dokładnością. Szkoła stara się aktywizować do współpracy rodziców. Największe zaangażowanie w życie szkoły widać wśród rodziców dzieci młodszych. [ ] Zdaniem rodziców dyrektor szkoły ma duży autorytet u dzieci, bliski kontakt z uczniami, bardzo dobre relacje. Uczniowie to doceniają. Rodzice wskazywali, że trudno jest im oceniać takie zachowania, ponieważ do tej pory ich dzieci nie były narażone na niewłaściwe zachowania ze strony innych uczniów. Z pojedynczych przypadków wiedzą, że nauczyciele reagują właściwie i od razu. Rodzice są natychmiast informowani o potencjalnych niebezpieczeństwach. Powyższe wyniki sugerują, iż w badanych szkołach prowadzone są działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa, a negatywne zachowania są niwelowane. Co natomiast z pozytywnymi reakcjami uczniów? Czy są dostrzegane i wzmacniane przez nauczycieli? 25% Czy Pana(i) zdaniem 28% pozytywne zachowania Pana(i) dziecka są 58% chwalone przez 58% nauczycieli 14% 12% 3% 3% 0% 20% 40% 60% Czy Pana(i) zdaniem pozytywne zachowania Pana(i) dziecka są dostrzegane przez nauczycieli? Wykres 7. Odpowiedzi rodziców na pytania wskazane na wykresie, pyt. 1 n= 41067, pyt. 2 n= 30345. Jak wynika z wykresu, co czwarty rodzic jest całkowicie przekonany o tym (a co drugi - niemal całkowicie), iż nauczyciele dostrzegają pozytywne zachowania uczniów, a następnie je wzmacniają. W jaki sposób? Spójrzmy na niektóre odpowiedzi z wywiadu grupowego: W szkole położony jest nacisk przede wszystkim na działania wzmacniające aniżeli na stosowanie kar. Wszelkie pozytywne działania, reakcje czy aktywność uczniów jest doceniana przez wszystkich nauczycieli. Bardzo często organizowane są apele porządkowe, na których dyrektor szkoły w otoczeniu całej społeczności szkolnej wyróżnia i nagradza uczniów za właściwe postawy i zachowania. Dzieci po powrocie ze szkoły do domu potwierdzają, że pan/i pochwaliła je, doceniła czy wyróżniła. Na uwagę zasługuje fakt, że w szkole doceniany jest najmniejszy wysiłek czy staranie się każdego ucznia we wzorowym wypełnianiu swoich obowiązków i pożądanemu zachowaniu. Mój syn nie potrafi żyć bez szkoły, lubi do niej chodzić. Nauczyciele motywują uczniów, np. mój syn jak poprawił oceny z języka polskiego wówczas mógł brać udział w zajęciach kółka 8

teatralnego. Nauczyciel go zmobilizował do większego wysiłku i motywował do pracy. Uczniowie są nagradzani na apelach otrzymują listy gratulacyjne, dyplomy z podziękowaniami, o ich sukcesach możemy dowiedzieć się ze strony domowej szkoły. Nauczyciele doceniają wysiłki uczniów. Często rodzice są proszenia na uroczystości. W szkole docenia się wkład pracy rodziców. Pozytywne, pożądane zachowania uczniów są dostrzegane i chwalone przez nauczycieli. Oceny z zachowania, zaufanie do uczniów, pozytywne wzmacnianie, pochwały przed rodzicami, nauczycielami, dyrektorem są tego potwierdzeniem. Na temat zachowania uczniów rozmawia się w rożnych sytuacjach (np. wyjście do teatru, wycieczki). Chwali się za przestrzeganie kontraktów, każdy wysiłek ucznia jest dostrzegany. Podczas zebrań indywidualnych, kontaktu telefonicznego z rodzicami przekazywane są informacje o osiągnięciach uczniów, ich sukcesach. 9

Oferta edukacyjna umożliwia realizację podstawy programowej Pytania do rodziców: Czy szkoła zaspokaja potrzeby edukacyjne Pana(i) dziecka? Czy szkoła pomaga rozwijać zainteresowania i aspiracje Pana(i) dziecka? Nie ulega wątpliwości, że wytyczną do tworzenia oferty edukacyjnej szkoły stanowi podstawa programowa. Lecz równie ważną rolę odgrywa tu dostosowanie oferty do aktualnych potrzeb i możliwości uczniów, a jednocześnie, by przygotowywała do pełnienia w dorosłym życiu wielu ważnych ról społecznych (na przykład rodzinnych, zawodowych). Wymaganie pokazujące rolę przemyślanej oferty edukacyjnej w podnoszeniu jakości pracy szkoły jest ważne ze względu na konieczność uwzględnienia wszystkich aspektów pracy decydujących o ostatecznych rezultatach (przedmioty, treści, metody, relacje, zajęcia dodatkowe i tym podobne) [Kołodziejczyk]. Co o ofercie edukacyjnej danej szkoły sądzą rodzice? Jeszcze raz obserwujemy pozytywny stosunek większości rodziców do kolejnej kwestii związanej ze szkołą, w której uczą się ich dzieci. Co 5 rodzic jest zdecydowanie przekonany o tym, iż szkoła zaspokaja potrzeby edukacyjne jego dziecka. 2/3 (38,7 tys.) ankietowanych się do tego zdania przychyla. Tym niemniej co dziesiąty rodzic jest przeciwnego zdania. Czy szkoła zaspokaja potrzeby edukacyjne Pana(i) dziecka? 23% 2% 9% 66% Wykres 8. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 59024. W kolejnej ankiecie poproszono rodziców o wskazanie konkretnych potrzeb edukacyjnych ich dzieci. Wśród odpowiedzi najczęściej powtarzały się następujące kwestie: nauka języków (5459 wskazań) przygotowanie do matury (3975 wskazań) oraz przygotowanie do studiów wyższych (1314 wskazań) dodatkowe zajęcia bądź poszerzanie wiadomości z zakresu matematyki (2382 wskazań) nauka/uzyskanie zawodu (1500 wskazań) poszerzenie wiedzy informatycznej/obsługa komputera (1164 wskazań) różne inne dodatkowe zajęcia (1038 wskazań) 10

Interesującym wynikiem okazuje się być częstość wskazań rodziców na potrzebę poszerzania wiedzy z zakresu matematyki (i w ogóle przedmiotów ścisłych, gdyż nie brakowało też wskazań na naukę fizyki czy chemii). Mniej pozytywne nastawienie deklarują rodzice w kwestii zaspokajania przez szkołę aspiracji i zainteresowań ich dzieci. Co piąty rodzic wątpi lub jest wręcz przekonany, że szkoła jego dziecka nie sprawdza się w tej materii, podczas gdy tylko co dziesiąty rodzic (wykres nr. 8) uważa, że ta sama szkoła nie zaspokaja (lub zaspokaja) potrzeb edukacyjnych jego dziecka. Czy szkoła pomaga rozwijać zainteresowania i aspiracje Pana(i) dziecka? 18% 7% 4% 17% 54% brak opowiedzi Wykres 9. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 57856. 11

Procesy edukacyjne mają charakter zorganizowany Pytania do rodziców: Czy Pana(i) zdaniem plan lekcji jest ułożony tak, że sprzyja uczeniu się? Czy ocenianie zachęca dziecko do dalszego uczenia się? Czy uważa Pan(i), że nauczyciele uwzględniają opinie uczniów dotyczące tematyki zajęć czy sposobu prowadzania zajęć? Czy Pana(i) zdaniem informacja o wynikach dziecka, uzyskana od nauczycieli pomaga mu się uczyć? Dla powodzenia procesów edukacyjnych w szkole (placówce) znaczenie ma nie tylko ich treść, ale również sposób, w jaki są one realizowane. Wskazówką są tu zalecane warunki i sposoby realizacji podstawy programowej, których monitorowanie i doskonalenie wpływa na podnoszenie na wyższy poziom toczące się w szkole procesy. Wymaganie to podkreśla znaczenie czynności nauki dla doskonalenia procesów edukacyjnych. Zachęca do odnoszenia się do najnowszych wniosków z badań (na przykład nad tym, jak ludzie się uczą, jak funkcjonuje mózg), do planowania i organizowania procesów edukacyjnych [Kołodziejczyk]. Co drugi rodzic wątpi w to, iż jego dziecko ma wpływ na proces uczenia się przejawiający się w dostosowywaniu tematyki i sposobu prowadzenia zajęć przez nauczycieli. To informacja szczególnie niepokojąca, gdyż aktywny udział uczniów w procesie uczenia się jest warunkiem sukcesu edukacyjnego. Czy uważa Pan(i), że nauczyciele uwzględniają opinie uczniów dotyczące tematyki zajęć czy sposobu prowadzania zajęć? 5% 8% 49% 38% bardzo często często rzadko nigdy Wykres 10. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 57933. Większość ankietowanych rodziców twierdzi, że ułożenie planu lekcji (77%, 44,3 tys. wskazań) oraz informacja zwrotna o wynikach (84%, 48,3 tys. wskazań) pomaga jego dziecku uczyć się, jednak niemal co piąty badany rodzic ucznia szkoły podstawowej i gimnazjum i więcej niż co piąty rodzic ucznia liceum udzielił negatywnej odpowiedzi na to pytanie. 12

23% Czy Pana(i) zdaniem 22% informacja o wynikach dziecka, uzyskana od 61% nauczycieli pomaga mu 55% się uczyć? 14% 16% 2% 7% Czy Pana(i) zdaniem plan lekcji jest ułożony tak, że sprzyja uczeniu się? 0% 20% 40% 60% 80% Wykres 11. Odpowiedzi rodziców na pytania wskazane na wykresie, pyt1. n= 57910, pyt 2. n= 57757. Rodziców zapytano też w ankiecie o to, czy ocenianie dziecka zachęca je do dalszego uczenia się. Twierdząco w tej kwestii, w odniesieniu do wszystkich przedmiotów, wypowiedziało się 16 % rodziców. Jest to wynik wyższy niż w gimnazjach i liceach ogólnokształcących. Dominują wypowiedzi pozytywne, ale nie odnoszące się do wszystkich, lecz do większości przedmiotów. Zaznaczyła się także spora grupa badanych rodziców, która uważa, że ocenianie dziecka zachęca je do dalszego uczenia się, ale tylko na nielicznych lekcjach. Takiego zdania jest 1/3 rodziców uczniów szkół gimnazjalnych, tyle samo rodziców uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz prawie co czwarty rodzic uczniów szkół podstawowych. Poniżej zaprezentowany został ogólny trend. Czy ocenianie zachęca dziecko do dalszego uczenia się? 3% 29% 16% tak, na wszystkich lekcjach tak, na większości lekcji 52% tak, ale tylko na nielicznych lekcjach nie, w ogóle Wykres 12. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 19669. Kształtuje się postawy uczniów 13

Pytania do rodziców: Czy to, w jaki sposób szkoła wychowuje uczniów odpowiada potrzebom Pana(i) dziecka? Czy nauczyciele traktują uczniów w równy sposób? Jakich zachowań oczekuje się od Państwa dzieci w szkole? Czy uważają Państwo, że one są dla nich ważne? Prowadzenie w szkole działań wychowawczych wymaga współdziałania nauczycieli, aby były one spójne i konsekwentnie realizowane. Ich planowanie i wdrażanie, a zwłaszcza poszukiwanie rozwiązań w problemowych sytuacjach wymaga korzystania z wiedzy zawodowej posiadanej przez różnych nauczycieli (pedagogów i psychologów szkolnych). Wymaganie to wiąże się z przestrzeganiem norm i procesami edukacyjnymi, ale bezpośrednio dotyczy zwiększania udział u uczniów w procesie decyzyjnym związanym z procesem kształcenia tylko w ten sposób można wykształcić postawę odpowiedzialności [Kołodziejczyk]. Szkoła obok rodziny, jest głównym miejscem kształtowania osobowości dziecka. Jest następną, po środowisku domowym, społecznością, z którą ono się styka i pierwszą, która zapoznaje je z pracą, odpowiedzialnością, wprowadzając w rzeczowe stosunki między ludźmi. To niezwykle ważne zadanie. Jak więc jego realizację oceniają rodzice uczniów? Otóż, jak wynika z poniższego wykresu, 83% (47,9 tys.) ankietowanych rodziców twierdzi, że sposób, w jaki szkoła wychowuje uczniów odpowiada potrzebom jej dziecka. 17 % rodziców biorących udział w badaniu temu zaprzecza. Czy to, w jaki sposób szkoła wychowuje uczniów odpowiada potrzebom Pana(i) dziecka? 4% 22% 13% 61% Wykres 13. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 57334. Wiemy już, że zdaniem większości rodziców, szkoła dobrze wychowuje ich dzieci. Niestety nie zbadano podczas ewaluacji, o jakich dokładnie zachowaniach myślą rodzice, kiedy pyta się ich o wychowawczą rolę szkoły. Zapytano jednak o zachowania, jakich szkoła oczekuje od uczniów, co daje pewne możliwości pogłębienia przedstawionego wyżej wniosku. Oto krótki przegląd odpowiedzi na pytanie Jakich zachowań oczekuje się od Państwa dzieci w szkole? Czy uważają Państwo, że one są dla nich ważne? 14

Postawy i zachowania, których oczekuje się od ucznia w szkole to głównie kultura zachowań osobistych, patriotyzmu, aktywności w życiu kulturalnym i artystycznym, wrażliwości i postaw prospołecznych, szacunku i poszanowania godności innych w tym dorosłych i starszych. W szkole oczekuje się od dzieci: podstawowych zasad dobrego wychowania, koleżeńskości, uczciwości - np. odpisywanie jest kradzieżą cudzej własności i wykorzystywania bez zezwolenia praw autorskich, wytrwałości na przykładzie postaw patrona szkoły, braku obojętności na niepożądane zachowania, poczucia wspólnoty szkolnej społeczności, kontroli społecznej. W Szkole oczekuje się od dzieci właściwych postaw i kultury osobistej, oraz prawidłowych zachowań poza szkołą. Ponadto od uczniów oczekuje się aktywności, odpowiedzialności, poprawnych relacji interpersonalnych między uczniami. Zachowania, jakich oczekuje się od dzieci w szkole są dla nich ważne. Ze względu na środowisko zewnętrzne, będą umieli podejmować decyzje. Znajdują się wśród tych zachowań: systematyczność, obowiązkowość, przestrzeganie regulaminów i przyjętych na zajęciach kontraktów, kultury osobistej, sumienności, okazywania szacunku, tolerancji, bezpiecznych zachowań, zachowań bez agresji, asertywności, komunikacji w zespole, nie przyjmowania używek (świadomość co dobre, a co złe). W szkole istnieją dobre relacje między uczniami, mają oni swoje zdanie i potrafią je uzasadnić. Od dzieci w szkole oczekuje się postawy solidarności, pomocy koleżeńskiej, współpracy, wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka, empatii. [ ] Szkoła oczekuje od uczniów akceptowania indywidualności, inności, postawy tolerancji. Szkoła prowadzi wychowanie patriotyczne np. poprzez akademie. Wartości przekazywane w szkole są zgodne z wartościami uznawanymi w rodzinie, szkoła respektuje wartości wychowawcze środowiska. Znacznie gorzej wypada obraz równego traktowania uczniów przez nauczycieli w danej szkole. Jeden rodzic na dziesięciu dostrzega rażące nierówności, a jeden na czterech uważa, że w szkole traktuje się uczniów w równy sposób. Czy nauczyciele traktują uczniów w równy sposób? 15% 12% 48% 25% Wykres 14. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 57213. 15

Prowadzone są działania służące wyrównywaniu szans edukacyjnych Pytania do rodziców: W szkole podejmuje się starania by moje dziecko miało poczucie sukcesu w nauce na miarę jego możliwości. Czy szkoła podejmuje starania, aby umożliwić wszystkim uczniom odniesienie sukcesu szkolnego na miarę ich możliwości? Proszę podać przykład takiej działalności. Jaki jest efekt tych działań? Czy ma Pan(i) poczucie, że w szkole dziecko traktowane jest indywidualnie? Jednym z ważnych wyzwań współczesnej edukacji jest podejmowanie działań służących wyrównywaniu szans edukacyjnych, w szczególności w sytuacjach, kiedy ich źródłem są czynniki środowiskowe lub deficyty rozwojowe. To wymaganie podkreśla, że tylko wyrównując szanse edukacyjne, dajemy wszystkim członkom polskiego społeczeństwa możliwości na udział w procesie rozwoju społecznego i korzystania z jego efektów [Kołodziejczyk]. Przyjrzyjmy się działaniom służącym wyrównywaniu szans edukacyjnych podejmowanym przez szkołę z punktu widzenia rodziców 1. W szkole podejmuje się starania, by moje dziecko miało poczucie sukcesu w nauce na miarę jego możliwości 55% 16% 4% 25% Wykres 15. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 58444. Zestawiając wskazania i widzimy że 80% (41 tys.) rodziców uważa, że szkoła jest miejscem oferującym wsparcie ich dzieciom (precyzyjnie mówiąc rodzice wyrażają przekonanie, że kadra szkoły podejmuje działania, by ich dzieci miały poczucie sukcesu adekwatnie do własnych możliwości). Pozostałe prawie 30% rodziców nie ma takiego poczucia (z czego 4% ). A jak ta kwestia wygląda w rozbiciu na poszczególne typy szkół? 1 W analizowanych pierwszych 48 ewaluacji analizowane tu pytanie brzmiało: Czy szkoła podejmuje wystarczające starania, aby umożliwić Pana/Pani dziecku odniesienia sukcesu szkolnego na miarę jego/jej możliwości? wówczas spośród 2465 badanych rodziców, 78 proc. przyznało że tak, jednocześnie 22 proc. rodziców uważa, że szkoła nie podejmuje wystarczających starań, aby umożliwić takiego sukcesu. 16

W szkole podejmuje się starania, by moje dziecko miało poczucie sukcesu w nauce na miarę jego możliwości. Szkoła Podstawowa (n=15199) 19% 4% 20% 58% Gimnzajum (n=19910) LO (n=14728) Technikum (n=6322) 15% 5% 13% 5% 17% 5% 25% 31% 24% 55% 51% 54% ZSZ (n=1927) 2% 23% 16% 59% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Wykres 16. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie - opinie rodziców uczniów z podziałem na szczeble kształcenia i typy szkół, n= 58086. Przyglądając się wynikom przez pryzmat poziomu kształcenia oraz typów szkół widać, że rodzice uczniów uczęszczających do szkół podstawowych i zasadniczych szkół zawodowych oceniają działania szkoły zmierzające do indywidualnego sukcesu ich dzieci najwyżej w opinii ok 80% rodziców uczniów z ZSZ i szkół podstawowych placówki podejmują takie działania. Najkrytyczniejsi wobec działań szkoły są natomiast rodzice uczniów z liceów ogólnokształcących 36% rodziców nie dostrzega działań szkoły wspierających uczniów w tym zakresie. Jako przykłady działań dających uczniom poczucie sukcesu, podają organizowanie zajęć pozalekcyjnych, organizację konkursów i przygotowanie do nich uczniów, udział uczniów w projektach edukacyjnych czy w kołach zainteresowań. W rzeczywistości polskiej szkoły takie zajęcia mogą być nie zawsze dostępne dla wszystkich uczniów (na przykład dojeżdżających), czasem są to zajęcia częściowo odpłatne, ograniczone czasowo i przestrzennie (szczególnie uczniowie dojeżdżający mogą mieć kłopot z uczestnictwem) oraz dodatkowe, czyli ekskluzywne, nie dla wszystkich. Rodzice wskazują również na indywidualny kontakt uczniów z nauczycielem i zainteresowanie ich problemami, wpływ uczniów na zakres prowadzonych zajęć oraz pomoc nauczycieli w rozwijaniu przez uczniów ich własnych pomysłów jako czynniki wzmacniające osiąganie sukcesu. Odnosząc się do indywidualnego kontaktu uczniów z nauczycielem, zauważamy pewną sprzeczność. Zdaniem rodziców indywidualne podejście jest jednym ze sposobów dających dzieciom poczucie sukcesu na miarę ich możliwości. Jednak aż 2/3 ankietowanych rodziców nie uważa, iż jego dziecko jest traktowane w szkole indywidualnie. Skąd bierze się ta rozbieżność? Ta kwestia wymagałaby głębszego zbadania. 17

Czy ma Pan(i) poczucie, że w szkole dziecko traktowane jest indywidualnie? 9% 12% 34% 45% Wykres 17. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 56507. W miarę pozytywny wynik realizacji tego wymagania zaskakuje w kontekście innych badań dotyczących tego obszaru (m.in z danymi zawartymi Raporcie o Stanie Edukacji), które wskazują na niezmienność nierówności edukacyjnych. A zatem, jeśli jak pokazują inne badania poziom nierówności edukacyjnych w Polsce nie ulega zmianie i jednocześnie rodzice (a także dyrektorzy i nauczyciele) dobrze oceniają działania szkół prowadzące do wyrównywania szans edukacyjnych, to w takim razie być może akceptują oni te nierówności (lub ich nie zauważają). 18

Wykorzystywane są informacje o losach absolwentów Pytania do rodziców: Czy, aby zapewnić sobie możliwość dalszej nauki w szkole/ uczelni, do której chce się dostać Pana(i) dziecko, będzie ono potrzebować korepetycji lub innych zajęć poza szkołą? Czy mają Państwo poczucie, że uczniowie tej szkoły są dobrze przygotowani do funkcjonowania w dalszym życiu? Gromadzenie i analizowanie informacji o losach absolwentów jest ważnym źródłem danych, które mogą być wykorzystywane przez szkołę (placówkę) do planowania, realizowania i udoskonalania aktualnie prowadzonych procesów edukacyjnych. W ten sposób szkoła (placówka) może dokonywać analizy stopnia osiągania celów, które sobie stawia. Wymaganie to jest ważne z dwóch powodów. Zbierane dane, po pierwsze dają szansę na modyfikację oferty edukacyjnej (w zależności od zauważalnych tendencji),a po drugie pokazują aktualnym uczniom możliwe kierunki rozwoju [Kołodziejczyk]. Jak wskazuje poniższy wykres, o potrzebie korepetycji lub zajęć pozaszkolnych mówi co drugi badany rodzic, a tylko co dziesiąty zdecydowanie zaprzecza. Czy, aby zapewnić sobie możliwość dalszej nauki w szkole/ uczelni, do której chce się dostać Pana(i) dziecko, będzie ono potrzebować korepetycji lub innych zajęć poza szkołą? 19% 10% 35% 36% Wykres 18. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 20939. Patrząc głębiej, okazuje się, że rodzice są w tej kwestii podzieleni. O potrzebie korepetycji mówi co drugi badany rodzic dziecka ze szkoły podstawowej, ponad połowa (53%) rodziców, którzy mają swoje dzieci w gimnazjach. A więc tutaj różnice między poszczególnymi poziomami nauczania nie wydają się duże. Jeśli jednak dokładnie przyjrzymy się odpowiedziom rodziców uczniów szkół ponadgimnazjalnych dostrzeżemy spore różnice w zależności o typu szkoły, do jakiej uczęszcza dziecko. Okazuje się bowiem, iż potrzebę korepetycji lub innych zajęć poza szkołą dostrzega 67% rodziców dzieci chodzących do liceów ogólnokształcących i 59% rodziców dzieci z liceów profilowanych. Potrzebę dodatkowych zajęć widzi też ponad połowa badanych rodziców uczniów uczęszczających do techników (51%). Najrzadziej zaś mówią o niej rodzice uczniów zasadniczych szkół zawodowych wymienia je ponad 1/3 ankietowanych (37%). 19

A jak rodzice oceniają przygotowanie uczniów do dalszego życia? W większości generalnie dobrze oceniają przygotowanie uczniów do dalszego życia. Co piąty badany ma odmienne zdanie na ten temat, niezależnie od typu szkoły. Czy mają Państwo poczucie, że uczniowie tej szkoły są dobrze przygotowani do funkcjonowania w dalszym życiu? 15% 4% 17% 64% Wykres 19. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 19369. 20

Promowana jest wartość edukacji Pytania do rodziców: Czy szkoła informowała rodziców o osiągnięciach swoich uczniów i nauczycieli odniesionych w tym lub poprzednim roku szkolnym? Proszę wskazać te, o których Pan(i) słyszał(a). Jak ocenia Pan(i) informacje na temat osiągnięć szkoły? Prosimy o zaznaczenie, czy są Państwo informowani o Jakie działania edukacyjne dla rodziców lub innych dorosłych prowadziła szkoła w tym lub poprzednim roku szkolnym? Czy Pana(i) zdaniem szkoła dba o jakość uczenia się? Czy Pana(i) zdaniem nauczycielom i innym pracownikom szkoły zależy na współpracy z rodzicami? Interpretacja tego wymagania może prowadzić w dwóch przynajmniej kierunkach. Myśląc o promowaniu edukacji, możemy zwrócić się w stronę refleksji zmierzającej do osadzenia tego wymagania w koncepcji budowania społeczeństwa wiedzy lub odczytać jego treść jako wymóg o charakterze raczej marketingowym, do czego skłaniać mogą zapisy w charakterystykach wymagania. Abstrahując od możliwości interpretacji analizowanego wymagania, pozostańmy przy stwierdzeniu, iż szkoła przede wszystkim musi przekonywać tym, co na co dzień się w niej dzieje, że edukacja jest wartością. Szkoła może to czynić przez pokazywanie, że warto się rozwijać i wspólnie z innymi pracować, uczyć się, tworzyć. Również przez uświadamianie, że takie jest signum temporis: nauka, wiedza, informacja są dziś cenniejsze niż złoto [Kołodziejczyk, Starypan]. Czy szkoła informowała rodziców o osiągnięciach swoich uczniów i nauczycieli odniesionych w tym lub poprzednim roku szkolnym? Proszę wskazać te, o których Pan(i) słyszał(a). 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% sukcesy uczniów na olimpiadach przedmiotowych sukcesy uczniów w konkursach 10808 14130 10588 7266 sukcesy uczniów w zawodach/imprezach sportowych 12553 8843 udział przedstawicieli szkoły w ważnych wydarzeniach i uroczystościach nagrody i wyróżnienia przyznawane nauczycielom i innym pracownikom szkoły 3443 6484 17953 14912 tak nie otrzymanie przez szkołę dotacji/grantu 3807 17589 przyznanie uczniom szkoły stypendiów naukowych 5678 15718 zrealizowanie przez szkołę projektu lub udział w akcji społecznej 7005 14391 inne - jakie? 807 20589 Wykres 20. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 21396. 21

Kiedy badamy przepływ informacji między szkołą a otoczeniem bliższym (w tym przypadku reprezentowanym przez rodziców) widzimy, iż proces ten jest raczej wybiórczy. Rodzice raczej wiedzą o sukcesach swoich dzieci, ale o sukcesach szkoły, jako instytucji (czy to w postaci grantów, czy realizacji projektów lub nawet wyróżnień dla nauczycieli) mają wiedzę niewielką. Rodzice generalnie wiedzą o celach szkoły i nauczycieli (edukacyjnych i wychowawczych). Natomiast tylko 1/3 ankietowanych rodziców potrafiło wskazać konkretne (i efektywne) działania, przez które te plany są realizowane. Prosimy o zaznaczenie, czy są Państwo informowani o: 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100% celach edukacyjnych działań, które realizują nauczyciele 10714 7987 celach wychowawczych działań, które realizują nauczyciele 9496 9205 tak celach, które chce realizować szkoła 12594 6107 nie działaniach szkoły, które sprawdzają się ze względu na ich wartość edukacyjną 6511 12190 działaniach szkoły, które sprawdzają się ze względu na ich wartość wychowawczą 5717 12984 Wykres 21. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 18701. Szkoła XXI wieku powinna być miejscem uczenia się nie tylko dla uczniów (choć to oni są jej głównymi beneficjentami), jeśli chce rzeczywiście zwiększać świadomość edukacyjną otoczenia. Szkoła, jako instytucja promująca wartość edukacji powinna służyć także rodzicom, nauczycielom, środowisku lokalnemu, czyli szerokiemu gronu interesantów. Ale czy tak się rzeczywiście dzieje? Spójrzmy czy rodzice uczestniczą w oferowanych przez szkoły działaniach edukacyjnych. Z poniższego zestawienia wynika, że najczęstszym sposobem edukowania rodziców są działania informacyjne (choć tutaj też potwierdza się wniosek, iż proces przepływu informacji nie jest idealny tylko 30% ankietowanych rodziców doświadczyło tego działania ze strony szkół). Rodzice wymieniają także akcje społeczne, konkursy oraz szkolenia/kursy/warsztaty jako jedne z najczęściej stosowanych form zajęć edukacyjnych skierowanych do nich i innych dorosłych. Nie zmienia to jednak faktu, iż średnio tylko co piąty rodzic uczestniczy w działalności edukacyjnej szkoły. 22

Jakie działania edukacyjne dla rodziców lub innych dorosłych prowadziła szkoła w tym lub poprzednim roku szkolnym? 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% szkolenia, kursy, warsztaty 3548 17026 projekty edukacyjne 3186 17388 konkursy 4143 16431 spotkania z ciekawymi ludźmi konsultacje, debaty angażujące członków lokalnej społeczności 3405 2018 17169 18556 tak nie akcje społeczne 4789 15785 działania informacyjne 6009 14565 inne - jakie? 1448 19126 Wykres 22. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 20574. Warto dodać, że niemal 90% ankietowanych rodziców uważa, że szkoła, w której uczą się ich dzieci dba o jakość uczenia się. Tak samo liczna grupa stwierdza, iż nauczycielom i innym pracownikom szkoły zależy na współpracy z rodzicami. Czy Pana(i) zdaniem szkoła dba o jakość uczenia się? 3% 23% 11% 63% Wykres 23. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 20895. 23

Czy Pana(i) zdaniem nauczycielom i innym pracownikom szkoły zależy na współpracy z rodzicami? 34% 3% 9% 54% Wykres 24. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 20930. Analiza danych wskazuje na ważny, kapitałotwórczy charakter szkół w środowisku lokalnym oraz na próby trudno ocenić, w jakim stopniu pomyślne promowania wartości edukacji poza murami szkół i środowiskiem uczniów. 24

Rodzice są partnerami szkoły Pytania do rodziców: Czy w szkole tworzone są możliwości do dzielenia się przez rodziców opiniami na temat funkcjonowania szkoły? Czy Pana(i) zdaniem nauczyciele poświęcają odpowiednią ilość czasu na kontakty z rodzicami? Czy opinie rodziców są brane pod uwagę przy planowaniu działań szkoły? Jakie formy wsparcia wychowawczego oferuje szkoła? Czy szkoła umożliwia dostęp do następujących form wsparcia rodziców w wychowaniu? Które z form wsparcia prowadzonych przez szkołę uważa Pan(i) za rzeczywiście pomocne rodzicom? Czy jest Pan(i) wystarczająco poinformowany(a) przez szkołę na temat sukcesów swojego dziecka/ swoich dzieci? Czy jest Pan(i) wystarczająco poinformowany(a) przez szkołę na temat trudności, jakie ma w szkole Pana(i) dziecko? Czy w tym lub poprzednim roku szkolnym współuczestniczył Pan(i) w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły? Proszę podać przykłady decyzji dotyczących życia szkoły, w których podejmowaniu brali udział rodzice. Prowadzenie skutecznych działań edukacyjnych i wychowawczych wymaga współdziałania szkoły (nauczycieli) i rodziców. Ważną rolę mogą w tym względzie odegrać partnerskie relacje, których budowanie wymaga ze strony szkoły tworzenia możliwości do kontaktowania się (komunikowania się) rodziców z nauczycielami i osobami odpowiedzialnymi za kierowanie szkołą (lub placówką). Istotnym wymiarem partnerstwa jest przekazywanie rodzicom informacji o rozwoju ich dzieci oraz wspieranie nieprofesjonalnych wychowawców w ich działaniach. Wszystkie badania dowodzą, że o sukcesie edukacyjnym uczniów w dużym stopniu decyduje wsparcie otrzymywane w domu rodzinnym. Wymaganie to zachęca do uczynienia z rodziców partnerów w procesie kształcenia [Kołodziejczyk]. Włączanie rodziców w życie szkoły to w znacznym stopniu odpowiednio zaplanowany i realizowany proces komunikacji między szkołą a domem. Prowadzony dialog z rodzicami, umożliwianie im i zachęcanie do przekazywania opinii na temat pracy szkoły oraz informacji dotyczących ich dzieci to jeden z warunków partnerstwa, o którym mowa w wymaganiu. Zdania rodziców na temat tego, czy szkoła stwarza im możliwości do dzielenia się opiniami na temat jej funkcjonowania są podzielone. Najczęściej wskazywaną formą dzielenia się opiniami są tradycyjne zebrania z rodzicami. W dalszej kolejności - rozmowy z nauczycielem oraz uroczystości szkolne i klasowe. 25

zdecydowanie nie 6% 5% Czy opinie rodziców są brane pod uwagę przy planowaniu działań szkoły? 25% 30% zdecydowanie tak 13% 13% 51% 57% Czy w szkole tworzone są możliwości do dzielenia się przez rodziców opiniami na temat funkcjonowania szkoły? 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Wykres 25. Odpowiedzi rodziców na pytania wskazane na wykresie, pyt 1. n= 20642, pyt 2. n= 20263 70% ankietowanych rodziców ma poczucie, iż ich opinie są brane pod uwagę przy planowaniu działań szkoły. Wyniki te zderzają się jednak z kolejną kwestią, o którą zapytano rodziców. Według ankiety, rodzice w bieżącym lub poprzednim roku współuczestniczyli w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły. Jest to zdanie 72% badanych (14,7 tys. osób). Ponadto z badań wynika, że jeśli rodzice mogą zadecydować o jakiejś kwestii związanej ze szkołą, w przeważającej większości dotyczy to decyzji odnoszących się do organizacji imprez i uroczystości szkolnych. Oznacza to, że rodzice pełnią w szkole raczej funkcję pomocniczą, a współpraca rodziców i szkoły przejawia się w dość wąskim zakresie 2. Czy w tym lub poprzednim roku szkolnym współuczestniczył Pan(i) w podejmowaniu decyzji dotyczących życia szkoły? 20% 8% 27% 45% Wykres 26. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 20323. 2 Patrz: S. Bobula Rodzice są partnerami szkoły. Partnerstwo, czyli co? w: Jakość edukacji. Różnorodne perspektywy, pod red. G. Mazurkiewicza, WUJ, Kraków 2012, s. 297-310. 26

Kolejna sprawa dyspozycyjność nauczycieli została oceniona przez większość rodziców pozytywnie. Ponad połowa rodziców jest zadowolona z ilości poświęcanego im przez nauczycieli czasu. 14% ankietowanych rodziców (3063 osób) uważa, że nauczyciele poświęcają im za mało czasu. Czy Pana(i) zdaniem nauczyciele poświęcają odpowiednią ilość czasu na kontakty z rodzicami? 28% 11% 3% 58% Wykres 26. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, n= 20973. Analizując dalej omawiane wymaganie możemy przekonać się, w jaki sposób szkoły realizują oczekiwania rodziców dotyczące wspierania ich w wychowaniu dzieci. Zdaniem badanych rodziców szkoły w największym stopniu oferują (n= 21205): indywidualną współpracę wychowawcy z rodzicem (79%) pomoc specjalisty pedagoga (71%) oraz znacznie rzadziej - psychologa (34%) współpracę nauczycieli z rodzicami (53%). Najrzadziej wskazywane są takie formy, jak: poradnictwo wychowawcze (13%) prowadzenie warsztatów psychologicznych doskonalących umiejętności wychowawcze (7%) grupy wsparcia (3%) Rodziców zapytano następnie w ankiecie, czy oferowane formy pomocy są dla nich dostępne i czy są pomocne - adekwatne do ich potrzeb. Kolejność dostępnych (n= 21385), a także pomocnych (n= 19768), oferowanych form wsparcia wynikająca ze wskazań rodziców przedstawia się następująco: pomoc pedagoga i psychologa szkolnego (dostępne 72%, pomocne 69%), udzielanie rad i wsparcia przez nauczycieli (wychowawców) w sytuacjach problemowych (dostępne 53%, pomocne 49%), doradztwo w ramach indywidualnych lub grupowych spotkań z nauczycielem/wychowawcą (dostępne 36%, pomocne 36%), pomoc poradni psychologiczno-pedagogicznej (dostępne 29%, pomocne 25%), opieka socjalna (dostępne 18%, pomocne 16%), 27

prowadzenie warsztatów psychologicznych doskonalących umiejętności wychowawcze (dostępne 8%, pomocne 16%), prewencyjna grupa wsparcia (dostępne 2%, pomocne 3%), inne odpowiedzi (dostępne 1%, pomocne 2%). Analiza odpowiedzi rodziców dotyczących tego, czy dostępne w szkołach formy wsparcia są rodzicom rzeczywiście pomocne, pokazała, że hierarchia wskazywanych w kafeterii odpowiedzi jest taka sama. Natomiast według rodziców, nie wszystkie oferowane formy wsparcia są tak pomocne, jak wskazywałaby frekwencja wynikająca z ich dostępności poza, co ciekawe w kontekście powyżej referowanych wyników prowadzeniem warsztatów psychologicznych, doskonalących umiejętności wychowawcze i prewencyjną grupą wsparcia. W tych przypadkach rodzice wskazują na większą ich przydatność niż dostępność. Rodzice zostali również poproszeni o wyrażenie swojego zdania na temat tego, czy uzyskują informacje na temat sukcesów i trudności ich dzieci w szkole. 35% 33% 52% 53% Czy jest Pan(i) wystarczająco poinformowany(a) przez szkołę na temat trudności, jakie ma w szkole Pana(i) dziecko? 10% 10% 3% 3% 0% 20% 40% 60% Czy jest Pan(i) wystarczająco poinformowany(a) przez szkołę na temat sukcesów swojego dziecka/ swoich dzieci? Wykres 27. Odpowiedzi rodziców na pytanie wskazane na wykresie, pyt 1. n= 20817, pyt 2. n= 20651. Odsetek rodziców pozytywnie odpowiadających na te pytania jest wysoki (od 83% rodziców gimnazjalistów po ponad 89% rodziców uczniów szkół podstawowych), a liczba rodziców wybierających skrajną wartość jest relatywnie mała. Mimo to warto zauważyć, że dominantą w wypowiedziach rodziców jest wartość. Co więcej, rozkład odpowiedzi rodziców na to pytanie wzmacnia tezę o większym nacisku na informowanie rodziców, czyli komunikację jednokierunkową niż nastawienie na wymianę informacji, dialog (w porównaniu do wyników dotyczących dzielenia się opiniami występują tu kilkunastoprocentowe różnice w wyborze wskazań pozytywnych). 28