"Styl życia i odżywiania dzieci w powiecie bialskim. Podsumowanie ankiet oraz badań w kierunku otyłości, realizowanych w ramach projektu". mgr inż. Justyna Siwiela-Tomaszczyk www.vitanutrica.pl tel. 883 92 10 52 e-mail: info@vitanutrica.pl
Tytułem wstępu Nasz codzienny sposób żywienia to jeden z najistotniejszych czynników wpływających na dobre samopoczucie, wygląd i stan naszego zdrowia. Szczególną role odgrywa w przypadku dzieci i młodzieży, których organizmy podlegają dynamicznym zmianom i szybkiemu wzrostowi. Zaniedbania w zakresie ilości, jakości i częstotliwości przyjmowanego pokarmu mogą skutkować trudnościami w nauce, utrudniać prawidłowy wzrost i rozwój i wpływać na całe dorosłe życie. Warto wiedzieć! Nasze zwyczaje żywieniowe i upodobania kształtują się w młodości. Im lepsze zwyczaje żywieniowe wyrobimy za młodu, tym lepszym zdrowiem będziemy cieszyć się w dorosłości!
Co zrobiliśmy? W ramach działań edukacyjnych dotyczących profilaktyki żywieniowej oraz zagadnień dotyczących aktywności ruchowej w zapobieganiu chorób układu krążenia, będących częścią projektu zrealizowano 150 spotkań edukacyjnych, w których czynnie uczestniczyło 3 386 uczniów. Harmonogram obejmował różne kategorie wiekowe, począwszy od przedszkolaków, poprzez uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych aż po młodzież ponadgimnazjalną. Podczas tego przeszło dwumiesięcznego cyklu spotkań odwiedziliśmy łącznie 24 placówki, w tym szkoły i przedszkola w 13 miejscowościach, a mianowicie w Konstantynowie, Rossoszu, Drelowie, Janowie Podlaskim, Leśnej Podlaskiej, Wisznicach, Terespolu, Szóstce, Dołdze, Międzyrzecu Podlaskim, Małaszewiczach, Woskrzenicach Dużych i Sworach.
Co zrobiliśmy? Przeprowadzono także profilaktyczne badania (masa ciała, wzrost, wskaźnik BMI, poziom tkanki tłuszczowej, ciśnienie tętnicze oraz poziom cukru we krwi) w kierunku otyłości wśród 1 500 dzieci z klas pierwszych, drugich i trzecich szkół podstawowych z terenu powiatu bialskiego. Wykonano 899 badań w 16 szkołach podstawowych na terenie Powiatu Bialskiego.
Co zrobiliśmy?
Co zrobiliśmy?
Czy uważasz, że odżywiasz się prawidłowo? * prawie 85% rodziców dzieci w wieku przedszkolnym * ok. 77% uczniów szkół podstawowych i gimnazjów * niespełna 65% młodzieży ponadgimnazjalnej Malejący odsetek przekonanych o zaletach realizowanego przez siebie stylu żywienia może wynikać z rosnącej wraz z wiekiem wiedzy o właściwym żywieniu a także większego samokrytycyzmu nastolatków.
Odżywiać się prawidłowo Ilość pożywienia Ilość posiłków Jakość żywności Proporcje i różnorodność Częstotliwość posiłków
Czy ćwiczysz na zajęciach w-f? S.P. P. S.P. Gimnazjum G. S. Gimnazjum
Jak spędzasz czas wolny od zajęć szkolnych? S.P. P. S.P. Niezależnie od wieku, najczęściej wybieraną formą spędzania wolnego czasu były spotkania z kolegami i koleżankami poza domem decyduje się na nią ok. 43% ankietowanych. W dalszej kolejności przedszkolaki i młodzież gimnazjalna deklarowała udział w pozalekcyjnych zajęciach sportowych. W przypadku uczniów szkół podstawowych Gimnazjum i młodzieży G. ponadgimnazjalnej, drugą S. najczęściej deklarowaną formą spędzania wolnego czasu był komputer i telewizja. Stosunkowo liczna ok. 14% grupa młodzieży najstarszej spędza wolny czas czytając książki lub ucząc się. Zajęcia te nie cieszą się natomiast dużą popularnością pośród grup młodszych. Gimnazjum
Czy uczęszczasz na dodatkowe zajęcia ruchowe? S.P. P. S.P. Taniec Gimnazjum G. Gry zespołowe S. pływanie Gimnazjum
Ile posiłków zjadasz w ciągu dnia? Dzieci powinny zjadać przynajmniej 4 posiłki dziennie, licząc z mniejszymi posiłkami (II śniadanie, podwieczorek). S.P. Gimnazjum
Ile posiłków zjadasz w ciągu dnia? Wraz z wiekiem spada odsetek młodzieży zjadającej zalecaną ilość posiłków, wzrasta tendencja do ograniczania ich liczby poniżej 3 na dobę. Może mieć to związek z malejącym wpływem rodziców na żywienie młodego człowieka, w tym koniecznością samodzielnego przygotowywania mniejszych posiłków.
Czy przed wyjściem do szkoły zjadasz pierwsze śniadanie? * 85% dzieci w wieku przedszkolnym * 77% uczniów szkół podstawowych * 74% gimnazjalistów * niespełna 70% młodzieży starszej Podobnie jak w przypadku ilości posiłków, malejący odsetek zjadających śniadanie przed wyjściem do przedszkola lub szkoły może być związany z rosnącą samodzielnością młodych ludzi i malejącym udziałem rodziców w przygotowywaniu śniadania.
Czy zabierasz ze sobą z domu drugie śniadanie do szkoły? Według rekomendacji młodzi ludzie powinni zjadać posiłki w odstępach nie dłuższych niż 4 godziny. II śniadanie powinno być nieodzownym elementem pobytu w szkole.
Czy zabierasz ze sobą z domu drugie śniadanie do szkoły? Jego pominięcie lub zastąpienie go mało wartościowym substytutem (słone, słodkie przekąski) wpływa ujemnie na możliwości fizyczne i intelektualne uczniów. * największy odsetek dzieci zabierających do szkoły II śniadanie odnotowano w populacji uczniów szkoły podstawowej * wartość ta spadła w przypadku młodzieży gimnazjalnej * ponownie wzrosła w grupie młodzieży najstarszej. Tendencja ta może wynikać ze wzrostu samodzielności i decyzyjności w kwestii żywienia, być może jest także objawem buntu wobec poleceń dorosłych. Najstarsza a co za tym idzie posiadająca największą świadomość żywieniową młodzież ponadgimnazjalna wydaje się doceniać rolę tego posiłku.
We wszystkich rozpatrywanych grupach wiekowych ok. 90% młodych ludzi zabierających z domu drugie śniadanie zjada je. To ważna informacja, potwierdzająca konieczność planowania, przygotowywania i zabierania posiłku szkolnego. Analogicznie można wnioskować, że jeśli posiłek szkolny nie zostanie zabrany z domu, szanse na jego spożycie maleją.
Co najczęściej kupujesz w sklepiku szkolnym? Zgodnie z deklaracją, zakupów w szkolnym sklepiku dokonuje ok. 81% dzieci ze szkół podstawowych, 73% gimnazjalistów i 79% starszych uczniów. Dzieci z przedszkoli rzadko korzystają z tego rodzaju usług w tym wypadku korzystającymi są dzieci z przedszkoli mieszczących się w budynku szkół posiadających takie sklepiki.
Co najczęściej kupujesz w sklepiku szkolnym? S.P. Gimnazjum
Jak często zjadasz ciepły obiad? Większość ankietowanych uczniów twierdzi, że codziennie zjada ciepły obiad. Zdecydowanie nieliczni korzystają z ciepłego posiłku tylko w weekendy lub raz w tygodniu łącznie stanowiąc mniej niż 10% każdej z populacji.
Czy jadasz kolację? * przeszło 80% uczniów w każdym wieku zjada codziennie kolację * nieco mniejszy jest odsetek zjadających kolację pośród młodzieży gimnazjalnej i starszej. Prawdopodobnie kolejny raz mamy do czynienia z wpływem rodziców opiekunów na zwyczaje żywieniowe młodych ludzi; kiedy zaczynają dokonywać samodzielnych wyborów i zmuszeni są samodzielnie przygotować sobie posiłek, część z nich z niego rezygnuje. Znając tę tendencję należy podkreślać rolę kolacji dla zachowania zdrowia w edukacji żywieniowej młodzieży.
Jak często jadasz poniższe różne produkty? Badanych uczniów zapytano o częstotliwość spożycia wszystkich rekomendowanych w codziennej diecie grup produktów spożywczych; nabiału, mięs i ryb, tłuszczów, produktów zbożowych, owoców i warzyw oraz wody. Dodatkowo zapytano o spożycie żywności typu fast food oraz słodyczy i słodzonych napojów.
Nabiał Uzyskane wyniki - ankiety Zgodnie z rekomendacjami dzieci i młodzież powinny codziennie zjadać 2-3 porcje nabiału o umiarkowanej zawartości tłuszczu; sera białego, mleka w tym fermentowanych napojów mlecznych. Większość ankietowanych, niezależnie od wieku stroni od tychże, częściej wybierając tłustsze odmiany; ser żółty i sery topione.
Nabiał S.P
Nabiał Gimnazjum
Mięso i ryby Uzyskane wyniki - ankiety S.P.
Mięso i ryby Uzyskane wyniki - ankiety Gimnazjum
Tłuszcze S.P. Gimnazjum Gimnazjum
Owoce i warzywa W prawidłowym żywieniu dzieci i młodzieży każdego dnia powinny znaleźć się 3 porcje warzyw i 2 porcje owoców. W świetle uzyskanych odpowiedzi należy wyciągnąć wniosek, że większą popularnością cieszą się owoce. Dodatkowo wysoki odsetek ankietowanych nie realizuje codziennego spożycia owoców ani warzyw. Wiele z badanych dzieci zjada warzywa raz w tygodniu lub rzadziej.
Owoce i warzywa S.P. Gimnazjum Gimnazjum
Produkty zbożowe Racjonalne żywienie powinno uwzględniać codzienne spożycie ok. 4 porcji przetworów zbożowych. Przeważać powinny przetwory pełnoziarniste; pieczywo razowe, grube kasze, makarony z pełnego ziarna. Produkty z mąk oczyszczonych, biały ryż i drobne kasze powinny być stosowane z umiarem. Jak wynika z udzielonych przez respondentów odpowiedzi zalecane produkty cieszą się mniejszą popularnością od produktów z mąk białych. Na uwagę zasługuje fakt znacznej liczebności dzieci, które przetwory pełnoziarniste i kasze jadają rzadziej niż raz w tygodniu.
Produkty zbożowe S.P. Gimnazjum Gimnazjum S.P.
Produkty zbożowe S.P. Gimnazjum Gimnazjum
Fast food i słodycze S.P. Żywność typu Fast food oraz słodycze nie znalazły miejsca w Piramidzie Zdrowego Żywienia. Powinny być używane bardzo oszczędnie. Jednak znaczna ilość uczniów zjada je codziennie lub prawie codziennie. Gimnazjum Gimnazjum
Fast food i słodycze S.P. P. S.P. Gimnazjum G. S. Gimnazjum
Woda i napoje słodkie S.P. P. S.P. Nieodzownym elementem właściwego żywienia jest prawidłowe nawodnienie. Większość ankietowanych uczniów stosuje wodę codziennie. Warto jednak zwrócić uwagę na znaczny odsetek uczniów, którzy po wodę sięgają raz w tygodniu lub rzadziej Gimnazjum oraz dużą G. liczbę sięgających codziennie S. po napoje słodzone. Gimnazjum
Woda i napoje słodkie S.P. P. P. S.P. Gimnazjum G. G. S. Gimnazjum
Możliwe konsekwencje zdrowotne wadliwego żywienia Zaburzenia metaboliczne: otyłość, cukrzyca, wczesne odmiany nadciśnienia tętniczego Wychudzenie ciała a wraz z nim zaburzenia termoregulacji (ciągle jest nam zimno), obniżenie odporności i podatność na infekcje, zaburzenia wzrostu i rozwoju Obniżenie wydolności układu krążenia i oddechowego; nieprawidłowa praca serca, problemy z oddychaniem Zaburzenia mineralizacji kośćca; łamliwość i bóle kości Zaburzenia skórne; na tle niedoborów, oraz nadkonsumpcji; wypryski, trudne gojenie się ran, łuszczenie się) Zaburzenia koncentracji, drażliwość, obniżenie wydolności fizycznej i intelektualnej, problem z zapamiętywaniem Próchnica zębów Wzrost ryzyka powstania chorób nowotworowych w życiu dorosłym.
Uzyskane wyniki pomiary Wśród zbadanych 899 dzieci rozpoznano: * 112 przypadków otyłości. 13 z nich zakwalifikowano do dalszej diagnostyki * u 142 przebadanych dzieci stwierdzono nadwagę * niedowagę u 84 dzieci 2 dzieciom zalecono dalszą diagnostykę z powodu podwyższonego poziomu glukozy we krwi * jedno dziecko zakwalifikowano do dalszej diagnostyki z powodu znacznych zaburzeń wagi i wzrostu w porównaniu z rówieśnikami
Uzyskane wyniki pomiary 19,7% 12,5% 9,3% 15,8% otyłość nadwaga prawidłowa m.c. niedowaga dzieci szczupłe 42,7%
Podsumowanie W świetle uzyskanych wyników należy podkreślić wagę dalszej edukacji dla poprawy nawyków żywieniowych dzieci i młodzieży prowadzących do redukcji ryzyka powstawania chorób układu krążenia w życiu dorosłym. Najistotniejsze kwestie: * konieczność podtrzymywania właściwych przyzwyczajeń wykreowanych w domach rodzinnych w okresie usamodzielniania się młodzieży w zakresie żywienia, tj. w wieku gimnazjalnym * reedukacja w zakresie właściwego doboru grup żywności, dla zwiększenia spożycia przetworów mlecznych o umiarkowanej zawartości tłuszczu, ryb, zbożowych produktów pełnoziarnistych i warzyw oraz zminimalizowania konsumpcji słodyczy, słodzonych napojów i żywności typu Fast food. * dalsze propagowanie aktywnych form spędzania wolnego czasu i śledzenie trendu w zakresie czynnego udziału dzieci i młodzieży w szkolnych zajęciach wychowania fizycznego.
Podsumowanie Z całą pewnością na terenie powiatu bialskiego występuje problem nadwagi i otyłości wśród dzieci stąd zasadność zaleceń dotyczących zmiany sposobu odżywiania i zwiększenia aktywności ruchowej. Problem nadwagi i otyłości dotyka coraz większego odsetka społeczeństwa i jest przyczyną powstawania wielu chorób, w tym dotyczących układu krążenia. Dlatego niezwykle istotne jest kształtowanie u dzieci zdrowych nawyków w zakresu właściwego odżywiania oraz aktywnego stylu życia. Należy pamiętać, że występowanie nadmiernej masy ciała powoduje znaczące obniżenie jakości życia dziecka oraz wyrastającego z niego dorosłego człowieka; zmniejsza jego sprawność ruchową, często powoduje dysfunkcje w obrębie przewodu pokarmowego, ma jednoznaczny wpływ na powstawanie nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i wielu powikłań krążeniowych. Dlatego tak ważne jest aby dbać o zdrowie już od najmłodszych lat, zapobiegając tym samym dolegliwościom również w życiu dorosłym.
Dziękuje za uwagę! mgr inż. Justyna Siwiela-Tomaszczyk www.vitanutrica.pl tel. 883 92 10 52 e-mail: info@vitanutrica.pl