Program autorski zajęć dla jednostki 322[17].O1.02 słuchaczy studium w zawodzie protetyk słuchu (tryb zaoczny) osoba odpowiedzialna za przedmiot: mgr biol. Krzysztof P. Krasucki k.krasucki@wum.edu.pl liczba zajęć: 35 godzin lekcyjnych miejsce zajęć: MCSM forma zaliczenia przedmiotu: frekwencja, pozytywnie zaliczenie prac badawczo-kontrolnych i egzaminu Szczegółowe cele kształcenia: a/ z zakresu wiadomości słuchacz: potrafi scharakteryzować rozwój, budowę i czynność układów i narządów organizmu człowieka w warunkach prawidłowych; zna szczegółowo budowę i funkcjonowanie narządu przedsionkowo-ślimakowego; potrafi scharakteryzować budowę i funkcję układu nerwowego i wewnątrzwydzielniczego; zna rolę i budowę narządów zmysłów; wie jaki wpływ na organizm mają poszczególne czynniki chorobotwórcze i potrafi je scharakteryzować i rozpoznać; zna mechanizmy odporności. umie rozpoznać i scharakteryzować czynniki chorobotwórcze, umie wskazać czynniki środowiskowe wpływające na organizm człowieka, może określić wartość zdrowia dla jednostki, rodziny i społeczeństwa, może określić podstawowe funkcje zdrowia publicznego w Polsce, potrafi scharakteryzować czynniki warunkujące utrzymanie zdrowia, umie określić czynniki powodujące zagrożenie zdrowia, potrafi zaprezentować wiedzę na temat zdrowego stylu życia, potrafi zapobiec zagrożeniom zdrowia, jest w stanie określić poziomy działań profilaktycznych, umie dobrać metody profilaktyki i upowszechniania wiedzy o zdrowiu, potrafi zastosować obowiązujące na miejscu pracy przepisy sanitarnoepidemiologiczne. b/ w zakresie kształtowanych umiejętności: wyjaśnia anatomiczne uwarunkowania sprzyjające powstawaniu chorób prowadzących do upośledzenia słuchu; rozumie nadrzędną rolę układu nerwowego i hormonalnego w regulacji procesów życiowych; rozumie biologiczne podłoże komunikacji; potrafi posługiwać się w sposób prawidłowy podstawową terminologią z zakresu nauk biologicznych w tym podstawowymi pojęciami z zakresu epidemiologii, mikrobiologii i immunologii; potrafi scharakteryzować zachowania sprzyjające i sprzyjające zdrowiu, potrafi wyjaśnić znaczenie aseptyki i antyseptyki oraz zastosować ich zasady w czasie wykonywania zadań zawodowych, potrafi dostrzec powiązania między środowiskiem a stanem zdrowia jednostki i społeczeństwa, 1
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: organizacji i planowania zajęć, pracy w zespole, oceny pracy swojej, zespołu, poszukiwania, opracowania, przedstawienia informacji. c/ w zakresie przekonań i postaw: kształtowanie przekonania o odpowiedzialności za zdrowie i życie, własne i otoczenia; kształtowanie postawy szacunku dla osób z zaburzeniami komunikacji oraz dla zdrowia i życia; Formy i metody nauczania: lekcja o wielu momentach nauczania, pokaz, pogadanka, elementy wykładu, ćwiczenia, obserwacja, eksperymentatorium, burza mózgów praca indywidualna, praca w grupach Środki dydaktyczne: preparaty, prezentacje, zdjęcia RTG, plansze i tablice anatomiczne, modele, schematy, filmy dydaktyczne, atlasy anatomiczne, środki multimedialne, tekst NPZP. Program zajęć Termin zajęć i liczba godzin / liczba godzin łącznie Temat zajęć Treści nauczania Uwagi 10 godzin Wybrane zagadnienia z anatomii i fizjologii człowieka. Wprowadzenie do anatomii i fizjologii. Skład chemiczny organizmu. Elementy cytofizjologii. Tkanki ich budowa, występowanie i znaczenie w organizmie nabłonkowe, łączne, nerwowa i mięśniowe. Metabolizm. Układ sercowo-naczyniowy człowieka krążenie płucne i systemowe. Ogólna budowa i topografia serca. Naczynia krwionośne tętnice, żyły i naczynia włosowate. Automatyzm serca, elektrokardiografia, cykliczność pracy serca, regulacja pracy serca, ciśnienie krwi w naczyniach, tętno. Płyn tkankowy i limfa. Budowa i rola układu chłonnego. Krew budowa i funkcje, transport gazów oddechowych. Istota procesu oddychania komórkowego, przebieg oddychania, wymiana gazowa, drogi oddechowe i ich podział, mechanizm wentylacji płuc, pojemność płuc, budowa ogólna i topografia płuc. Istota odżywiania, potrzeby pokarmowe człowieka, składniki pokarmowe, witaminy, enzymy trawienne, etapy trawienia: wchłanianie, transport i magazynowanie, zasady żywienia człowieka, związek budowy z funkcją elementów przewodu pokarmowego. Budowa układu trawiennego. Istota procesu wydalania, drogi wydalania produktów z organizmu, fizjologia wydalania, tworzenie moczu, skład moczu, bilans wodny człowieka. Budowa układu moczowo-płciowego człowieka. Istota termoregulacji. Wiadomości ogólne o układzie ruchu, ogólny plan budowy szkieletu, ogólna budowa i podział podział połączeń kości, skład kości, funkcje i typy kości, budowa tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej, fizjologia mięśni - skurcz, budowa zewnętrzna mięśni szkieletowych, mechanika mięśni, higiena w układzie ruchu. Ważniejsze mięśnie i połączenia kości. Budowa i zasady działania układu dokrewnego człowieka, hormony człowieka, hormony tkankowe, budowa komórki i tkanki nerwowej, glej, pobudliwość komórki nerwowej, przewodzenie impulsów we włóknach i pomiędzy nerwami, nerwy, budowa ośrodka i zwoju nerwowego, łuk odruchowy, receptory. Budowa ośrodkowego układu nerwowego. Podział układu nerwowego. Nerwy czaszkowe i rdzeniowe. Sploty. 2
5 godziny Anatomia szczegółowa okolic głowy i szyi, układów narządów zmysłów. Skóra - naskórek, skóra właściwa, warstwa podskórna, gruczoły skórne, owłosienie skóry, receptory czucia skórnego, higiena skóry. Szkielet głowy i szyi. Ogólna topografia szyi, trzewia szyi. Główne pęczki naczyniowo-nerwowe. Tętnica szyjna wspólna i jej podział. Żyła szyjna wewnętrzna. Jama ustna, gardło. Jama nosowa, zatoki przynosowe. Krtań. Głowa rzeźba, unaczynienie, unerwienie. Mięśnie głowy i szyi. Mięśniowe objawy porażeń nerwów na głowie. Oko - budowa oka: rogówka, twardówka, naczyniówka, siatkówka. Oczodół, mięśnie gałkoworuchowe. Narząd powonienia i smaku. Język. Narząd słuchu i równowagi: ucho zewnętrzne, ucho środkowe - jama bębenkowa, ucho wewnętrzne - błędnik kostny i błoniasty. Droga słuchowa. 6 godzin ĆWICZENIA I PREZENTACJE PROSEKTORYJNE NA PREPARATACH: KOŚC SKRONIOWA, MÓZGOWIE, GARDŁO, KRTAŃ, JĘZYK. (W GRUPACH 10 OSOBOWYCH) Wprowadzenie do epidemiologii. Zdrowie i choroba. 3 godziny Elementy mikrobiologii i immunologii. Pojęcie epidemiologii jako nauki i jej miejsce w systemie nauk o zdrowiu. Charakterystyka i podział czynników chorobotwórczych. Pojęcie zdrowia i choroby. Podział chorób wg ICD10. Choroby cywilizacyjne. Pojęcia: epidemii, choroby zakaźnej, rezerwuaru zakażenia, czynnika etiologicznego, drogi szerzenia się zakażeń. Pojęcia nosicielstwa i kwarantanny. Łańcuch epidemiczny charakterystyka na podstawie przykładów. Charakterystyka działań profilaktycznych, szczepienia ochronne, kalendarz szczepień. Mierniki występowalności chorób: zapadalność, chorobowość, umieralność, śmiertelność. Aseptyka i antyseptyka. Miejsce mikrobiologii i immunologii wśród nauk biologicznych. Systemy obronne organizmu, antygeny zgodności tkankowej, przeciwciała, układy grupowe krwi, AIDS, kancerogenność. Biologia i cechy charakterystyczne patogenów z grup: bakterii, wirusów, grzybów, pierwotniaków, robaków, stawonogów i innych., główne zespoły chorobowe wywoływane przez wybrane grupy patogenów. Antybiotyki. 2 godziny Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna. 4 godziny Zaliczenia Narodowy Program Zdrowia Publicznego. Profilaktyka. Styl życia i jego wpływ na zachowanie zdrowia. Pojęcie zdrowego stylu życia. Dekalog zdrowego stylu życia. Zachowania prozdrowotne i antyzdrowotne. Pojęcie środowiska człowieka. Budowanie środowisk sprzyjających zdrowiu. Środowiskowe zagrożenia zdrowia człowieka. Model ekosystemu człowieka. Obszar działania edukacji zdrowotnej. Modele edukacji zdrowotnej. Cele edukacji zdrowotnej i metody osiągania celów. Kult zdrowia. Definicje zdrowia publicznego. Narodowy Program Zdrowia Publicznego założenia, cel strategiczny i cele operacyjne. Metody działań profilaktycznych. Podstawowe przepisy sanitarne obowiązujące w Polsce. Organizacja służb sanitarnych. Przepisy sanitarne w miejscu pracy. Zaliczenia Anatomia 4 grudnia 2011, Zaliczenia Zdrowie publiczne 17 grudnia 2011 i Zaliczenie przedmiotu EGZAMIN 14 stycznia 2012 Literatura dla ucznia do anatomii : 1. Aleksandrowicz R.: Mały atlas anatomiczny. PZWL, Warszawa 2005 2. Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL, Warszawa 2003 3. materiały dostępne na platformie internetowej IFPS Literatura dla ucznia do zdrowia publicznego : 4. materiały dostępne na platformie internetowej IFPS 3
INFORMACJE DODATKOWE dla UCZNIÓW Prace kontrolne: Praca pisemna powinna być wykonana jednoosobowo w postaci wydruku tekstu pisanego komputerowo. Maksymalna objętość pracy 5 stron A4. Powinna na podstawie literatury i obserwacji własnych zawierać odpowiedz na jedno z postawionych poniżej problemów : 1. Zmienność małżowiny usznej człowieka. 2. Organizacja kory słuchowej. 3. Nadrzędna rola układu nerwowego w koordynacji procesów wegetatywnych. 4. Regulacja neurohormonalna. 5. Najczęstsze choroby wzroku. 6. Anatomiczne podłoże chorób uszu. 7. Błędnik błoniasty i kostny - budowa. 8. Czynniki chorobotwórcze w miejscu pracy protetyka. 9. Zdrowie publiczne w Polsce. 10. Różnorodność leukocytów i ich rola. 11. Choroby cywilizacyjne. 12. Szczepionki. 13. Wirusowe zapalenie wątroby. 14. HIV i AIDS 15. Układ żylny głowy i szyi. 16. Układ tętniczy głowy i szyi. 17. Układ chłonny głowy i szyi. 18. Główne trzewia głowy i szyi. 19. Układy grupowe krwi. 20. Mięśnie wyrazowe. 21. Staw górny i dolny głowy. 22. Staw skroniowo-żuchwowy i jego związek ze słyszeniem. Treść powinna w sposób przejrzysty omawiać wybrane zagadnienie, cenna jest zawartość własnych ilustracji, własna interpretacje i przemyślenia. Autor pracy może być poproszony o autoreferat pracy oraz odpowiedzi na pytania dotyczące jej treści. Praca powinna zawierać szczegółowy spis użytej literatury i źródeł internetowych. Praca nie może opierać się o jedynie o informacje pochodzące z Internetu, ważne jest zgromadzenie stosownych i wiarygodnych informacji z aktualnych danych literaturowych. Nie dopuszczalne są plagiaty z treści internetowych afiliowanych osobą lub instytucją oraz przepisywanie fragmentów książek. Dopuszczalne są niezbędne cytaty z podaniem źródła internetowego bądź literaturowego. 4
Pytania pochodzą z dostępnych Pakietów edukacyjnych dla ucznia (pytania nie stanowią zagadnień egzaminacyjnych służą jedynie samokontroli)!!!! Wybrane pytania do samokontroli: 1. Co to jest mikrobiologia, epidemiologia, immunologia? 2. Jakie znasz podstawowe pojęcia epidemiologiczne, podaj ich znaczenie? 3. Jaka jest różnica pomiędzy bezpośrednią a pośrednią drogą kontaktową przenoszenia zakażenia? 4. Z jakich ogniw składa się łańcuch epidemiczny? Podaj przykłady dla każdego ogniwa. 5. Jakie działania zaliczane są do profilaktyki chorób zakaźnych? 6. Co różnicuje odporność bierną i czynną? 7. Jakie mierniki określają występowanie choroby? Jaka jest istota każdego z nich? 8. Co to jest aseptyka i antyseptyka? 9. Czemu służy sterylizacja? 10. Czy dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja mają wpływ na występowanie chorób zakaźnych? Uzasadnij odpowiedź. 11. Gdzie można uzyskać dostęp do wszelkich aktów prawnych, w tym przepisów sanitarno-epidemiologicznych? 12. Jaki akt prawny jest nadrzędny i regulujący działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej każdego szczebla? 1. Co to jest zdrowie publiczne? 2. Na czym polega interdyscyplinarność zdrowia publicznego? 3. Od jakich czynników uzależniona jest realizacja programów zdrowia publicznego? 4. Narodowy Program Zdrowia jaki jest jego cel strategiczny, jak jest realizowany? 5. Co to jest profilaktyka? 6. Jaka jest istota podziału profilaktyki? 7. Od czego uzależniony jest wybór metody działania profilaktycznego? 8. Co to są negatywne zjawiska zdrowotne, które z nich są obecnie pierwszoplanowymi? 9. Jaki jest związek między zdrowiem publicznym a metodami działań profilaktycznych? 10. Czy rozwój może być przyczyną wystąpienia negatywnego zjawiska? Uzasadnij odpowiedź. 1. Co to jest zdrowy styl życia? 2. Jakie czynniki oddziaływają na zachowania, tworzenie stylu życia? 3. Jakie zasady tworzą Dekalog zdrowego stylu życia? Jaka jest istota każdej z nich? 4. Co różni zachowania zdrowotne od zachowań związanych ze zdrowiem? 5. Jakie są rodzaje zachowań zdrowotnych i podaj ich przykłady? 6. Co to jest środowisko globalne, przedstaw jego podział? 7. Jaka jest istota środowiska wspierającego zdrowie? 8. Wymień elementy wspólne i konieczne w budowaniu środowisk wspierających zdrowie? 9. W jakich wymiarach należy rozpatrywać środowisko wspierające zdrowie? 10. Jaki jest cel główny budowania środowisk wspierających zdrowie? 11. Co charakteryzuje model ekosystemu człowieka zwany mandalą zdrowia? 12. Jakie znasz środowiskowe czynniki zagrażające zdrowiu człowieka? 1. Co to jest zdrowie? przytocz jedną z definicji. 2. Jakie czynniki warunkują zdrowie człowieka? 3. Co jest istotą promocji zdrowia? 4. Jakie są obszary działania promocji zdrowia? 5. Jakie są modele edukacji zdrowotnej, który jest modelem promującym zdrowie? 6. Jak brzmią cele edukacji zdrowotnej? 7. Od jakich czynników może być uzależnione prowadzenie edukacji zdrowotnej? 8. Co to jest zdrowizm? 1. Co tworzy układ narządów ruchu? 2. Jaka jest budowa i funkcja szkieletu osiowego? 3. Jak dzieli się kości i ich połączenia, podaj przykłady? 4. Jaka jest budowa i funkcja kości? 5. Określ funkcję poszczególnych tkanek. 6. Jaki jest podział tkanek mięśniowych? 5
7. Co to są miofibryle? 8. Co charakteryzuje ścięgna a co więzadła? 9. Jakie są zadania układu krwionośnego? 10. Co to jest krążenie duże i krążenie małe. Podaj związek układów z pracą serca? 11. Co to jest ciśnienie tętnicze krwi? Jaka jest jego prawidłowa wartość u osoby dorosłej? 12. Co to jest tętno krwi? Jaka jest jego prawidłowa wartość u osoby dorosłej? 13. Jaki jest skład i funkcja krwi? 14. Dlaczego znajomość grup krwi jest ważna? 15. Dzięki jakiemu zjawisku po skaleczeniu krwawienie ustaje? Podaj istotę tego zjawiska? 16. Jaki jest dokładny podział dróg oddechowych? 17. Co charakteryzuje pracę płuc? 18. Co określają terminy: pojemność życiowa płuc i pojemność całkowita? 19. Ile wynosi (osoba dorosła) liczba oddechów na minutę i od czego ona zależy? 20. Jakie są zadania układu moczowego? 21. Z jakich narządów składa się układ moczowy? Jakie pełnią funkcje? 22. Czym jest mocz i jakie są prawidłowe jego cechy? 23. Co to jest chłonka? 24. Jakie są funkcje i budowa układu limfatycznego? 25. Jak jest zbudowany i jakie zadanie spełnia układ trawienny? 26. Jakie procesy zachodzą podczas trawienia? 27. Co oznacza termin dieta urozmaicona? 28. Z jakich narządów składa się układ oddechowy? Jakie pełnią funkcje? 29. Jaka jest istota pojęć: gruczoł dokrewny i hormon? 30. Co charakteryzuje pracę poszczególnych gruczołów układu hormonalnego? 31. Co to są hormony lokalne? 32. Jakie zadania ma do spełnienia układ nerwowy? 33. Jak dzieli się układ nerwowy? Jaka jest budowa każdej jego części? 34. Co to jest neuron i tkanka nerwowa? 35. Jaka jest funkcja i budowa poszczególnych narządów zmysłów? 36. Z czym wiąże się położenie poszczególnych narządów zmysłów? 37. Jakie funkcje pełni skóra? 38. Jaka jest budowa błędnika kostnego i błoniastego? 6