Postępowanie administracyjne

Podręczniki Prawnicze Postępowanie administracyjne ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed sądami administracyjnymi Marek Wierzbowski (red.) Marek Szubiakowski Aleksandra Wiktorowska 14. wydanie C. H. Beck

PODRÊCZNIKI PRAWNICZE Marek Wierzbowski Postêpowanie administracyjne

W sprzeda y: Z. Cieœlak (red.) POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE Wyk³ady Becka M. Rojewski POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE OGÓLNE, PRZED S DAMI ADMINISTRACYJNYMI I EGZEKUCYJNE Kazusy Becka P. Go³aszewski POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE I S DOWOADMINISTRACYJNE, wyd. 2 Plansze Becka R. Kêdziora OGÓLNE POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE, wyd. 2 Akademia Prawa A. Su³awko-Karetko, M. Rojewski KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO. ORZECZNICTWO, wyd. 2 Zbiory Orzecznictwa Becka KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, wyd. 29 Teksty Ustaw Becka KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 24 Twoje Prawo www.sklep.beck.pl

Postêpowanie administracyjne ogólne, podatkowe, egzekucyjne i przed s¹dami administracyjnymi Redaktor prof. zw. dr hab. Marek Wierzbowski Autorzy dr Marek Szubiakowski prof. zw. dr hab. Marek Wierzbowski prof. dr hab. Aleksandra Wiktorowska pracownicy naukowi Uniwersytetu Warszawskiego 14. wydanie zmienione i uaktualnione

Poszczególne czêœci opracowali: Marek Szubiakowski: IV, VI 14, X, XII, XIV, XV Marek Wierzbowski, Aleksandra Wiktorowska: I 1, 2, II, III, V 11, 12, XI, XIII Aleksandra Wiktorowska: I 3, V 13, VI 15 18, VII, VIII, IX, XVI Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN 978-83-255-3040-2 ISBN e-book 978-83-255-3041-9

Przedmowa do czternastego wydania Postêpowanie administracyjne zosta³o przygotowane przez zespó³ autorów, pracowników Katedry Prawa Administracyjnego i Postêpowania Administracyjnego Uniwersytetu Warszawskiego, maj¹cych wieloletnie doœwiadczenie w nauczaniu postêpowania administracyjnego. Praca ta zosta³a przygotowana jako podrêcznik kierowany do dwóch grup Czytelników. Pierwsz¹ z nich s¹ studenci wydzia³ów prawa, drug¹ zaœ praktycy zajmuj¹cy siê postêpowaniem administracyjnym albo jako pracownicy administracji publicznej (pañstwowej i samorz¹dowej), albo wystêpuj¹cy w konkretnych sprawach administracyjnych czy podatkowych jako strony lub pe³nomocnicy stron. Kieruj¹c ten podrêcznik do tak szeroko zakreœlonego grona, autorzy d¹ yli do wskazania z jednej strony teoretycznych podstaw okreœlonych instytucji procesowych, z drugiej zaœ do zamieszczenia informacji praktycznych, a tak e odnotowania co istotniejszych orzeczeñ s¹dów administracyjnych i S¹du Najwy szego dotycz¹cych zagadnieñ proceduralnych ujêtych w podrêczniku. Postêpowanie administracyjne odgrywa dziœ bardzo du ¹ rolê w praktyce prawniczej. Iloœæ spraw administracyjnych jest o wiele wiêksza od iloœci spraw rozstrzyganych przez s¹dy. W sprawach administracyjnych strona czêsto wystêpuje bez pomocy adwokata, a pracownik administracji rozstrzygaj¹cy sprawê, równie czêsto legitymuje siê wykszta³ceniem nieprawniczym. Przestrzeganie ustawowo okreœlonych zasad postêpowania ma zasadnicze znaczenie dla przebiegu sprawy administracyjnej i oceny prawid³owoœci wydanej decyzji. Znaczny odsetek decyzji uznawanych przez s¹dy administracyjne za nieprawid³owe to w³aœnie decyzje, w których dosz³o do naruszenia przepisów postêpowania administracyjnego. Ten fakt najpe³niej wskazuje, e znajomoœæ procedury czêsto przes¹dza o wyniku sprawy. Podrêcznik obejmuje trzy podstawowe procedury administracyjne postêpowanie ogólne, podatkowe i egzekucyjne. Podrêcznik zawiera tak e czêœæ dotycz¹c¹ s¹downictwa administracyjnego, gdzie zaprezentowano zagadnienia ogólne zwi¹zane z pozycj¹ ustrojow¹ s¹dów administracyjnych oraz podstawowe zasady i instytucje postêpowania przed s¹dami administracyjnymi.

VI Przedmowa do czternastego wydania Postêpowanie administracyjne ogólne jest uregulowane uchwalonym piêædziesi¹t lat temu Kodeksem postêpowania administracyjnego KPA. Kodeks by³ wielokrotnie nowelizowany, co jednak nie naruszy³o jego podstawowych instytucji, w szczególnoœci zasad ogólnych i pozycji strony. Kodeks postêpowania administracyjnego mo emy zaliczyæ do pomników prawodawstwa polskiego tak jak Niemcy traktuj¹ swój BGB, czy Francuzi Code civil. Mo na zak³adaæ, e w pewnych granicach bêdzie on u ywany jako wzorzec do wypracowania rozwi¹zañ unijnych, na wzór amerykañskich restatemets czyli wzorców ustawodawstwa krajowego, wykorzystywanych przy przygotowaniu przepisów w poszczególnych krajach czy stanach. Prace w tym kierunku ju siê rozpoczê³y w miêdzynarodowym œrodowisku prawników administratywistów. Polska jest jednym z nielicznych krajów maj¹cych skodyfikowane postêpowanie administracyjne. Jest ono rozumiane przy tym doœæ w¹sko, podobnie jak w nauce austriackiej czy niemieckiej, czy innych krajów tego prawniczego obszaru kulturowego. Postêpowanie administracyjne dotyczy bowiem tylko rozstrzygania indywidualnych spraw administracyjnych w drodze decyzji administracyjnych przez organy administracji. Na skutek tego podejœcia, poza zakresem KPA pozostaj¹ procedury dokonywania innego rodzaju czynnoœci przez organy administracji a w szczególnoœci procedury wydawania przepisów, zawierania umów i udostêpniania informacji. W Polsce procedury te zawarte s¹ w postaci cz¹stkowej w odrêbnych ustawach. Przez pewien czas KPA regulowa³ równie postêpowanie podatkowe. W 1997 r. ustawodawca wy³¹czy³ postêpowanie podatkowe z KPA i podda³ go odrêbnej regulacji prawnej zawartej w ustawie Ordynacji podatkowej. Postêpowanie podatkowe uwa a siê nadal za wyodrêbniony rodzaj postêpowania administracyjnego, dlatego te odrêbny fragment podrêcznika poœwiêcony jest Ordynacji podatkowej, a w³aœciwie przepisom proceduralnym w niej zawartym. Ani KPA, ani Ordynacja podatkowa nie reguluj¹ kwestii wykonania rozstrzygniêæ podjêtych wed³ug przepisów tych obu aktów. Tej problematyce poœwiêcona jest odrêbna ustawa o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji. Tê czêœæ procedury administracyjnej okreœla siê mianem egzekucji administracyjnej. Instytucjom postêpowania egzekucyjnego poœwiêcona jest odrêbna czêœæ podrêcznika. Z wydawaniem decyzji przez organy administracji i ich wykonaniem jest œciœle zwi¹zana weryfikacja tych rozstrzygniêæ przez s¹dy administracyjne. Dlatego te osobna czêœæ podrêcznika poœwiêcona jest tzw. postêpowaniu s¹dowoadministracyjnemu, czyli postêpowaniu przed wojewódzkimi s¹dami administracyjnymi i Naczelnym S¹dem Administracyjnym.

Przedmowa do czternastego wydania VII W ten sposób Czytelnik otrzymuje podrêcznik pokrywaj¹cy ca³y, podstawowy obszar postêpowania administracyjnego i s¹dowoadministracyjnego. Winniœmy jednak zwróciæ uwagê Czytelnika na pewne istotne cechy postêpowania administracyjnego, których znaczenie wzros³o w ostatnich latach. Przede wszystkim ustawy materialnego prawa administracyjnego zawieraj¹ czêsto pewne przepisy proceduralne, niejednokrotnie uzupe³niaj¹ce lub modyfikuj¹ce KPA. Dotycz¹ one w szczególnoœci treœci wniosków czy podañ o przyznanie okreœlonego uprawnienia. Czêsto dotycz¹ te postêpowania dowodowego, czasu trwania postêpowania, elementów decyzji. Przepisy takie, ustanawiaj¹ce wyj¹tki od KPA powinny byæ interpretowane œciœle, zgodnie z ogólnie przyjêtymi zasadami wyk³adni prawa. Ze wzglêdu na rozmiar takich szczególnych uregulowañ, tylko w pewnym zakresie tego typu odstêpstwa od KPA mog¹ byæ sygnalizowane w podrêczniku. W postêpowaniach przed prezesem Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, prezesem Urzêdu Regulacji Energetyki, prezesem Urzêdu Komunikacji Elektronicznej, prezesem Urzêdu Transportu Kolejowego przyjêto, e odwo- ³ania od decyzji tych organów okreœlone w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, prawie energetycznym, prawie telekomunikacyjnym oraz ustawie o transporcie kolejowym rozpatruje S¹d Okrêgowy w Warszawie S¹d Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Postêpowanie przed tym s¹dem reguluj¹ przepisy Kodeksu postêpowania cywilnego. W ograniczonym zakresie w³aœciwe s¹ tu jednak nadal s¹dy administracyjne. Odrêbnym zagadnieniem jest postêpowanie przed Prezesem Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tu przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przewiduj¹ w ograniczonym zakresie stosowanie obok KPA równie KPC i nawet KPK, nie mówi¹c o tym, e sama ta ustawa zawiera liczne przepisy proceduralne. To szczególne potraktowanie postêpowania przed prezesem UOKiK w czêœci uzasadnione jest specyfik¹ spraw rozstrzyganych przez ten organ. Jego zakres kompetencji obejmuje np. udzielanie zgody na koncentracjê, czyli przejêcie kontroli przez jednego przedsiêbiorcê nad innym przedsiêbiorc¹, sprawy nadu ycia pozycji dominuj¹cej. W takich sprawach przedsiêbiorca przejmowany, czy przedsiêbiorca skar ¹cy siê na nadu ycie pozycji dominuj¹cej pozbawiony jest obecnie praw strony. Pojawiaj¹ siê te tendencje do ograniczenia uprawnieñ jakie KPA daje stronom postêpowania. Przyk³adem mo e tu byæ tzw. postêpowanie wyjaœniaj¹ce regulowane przez ustawê o nadzorze nad rynkiem finansowym i ustawê o ochronie konkurencji i konsumentów. Celem postêpowania wyjaœniaj¹cego jest ustalenie czy zachodz¹ przes³anki do wszczêcia postêpowania karnego lub administracyjnego (w przypadku UOKiK zwanego antymonopolowym). Wprowadzenie

VIII Przedmowa do czternastego wydania postêpowania wyjaœniaj¹cego, tak rozumianego, mia³o na celu umo liwienie sprawdzenia okreœlonych faktów bez wszczynania postêpowania administracyjnego. W praktyce jednak doprowadzi³o do zastêpowania znacznej czêœci postêpowania administracyjnego szczególnie postêpowania dowodowego nowo wprowadzonym postêpowaniem wyjaœniaj¹cym. Po zebraniu ca³oœci lub znacznej czêœci materia³u dowodowego wszczyna siê postêpowanie administracyjne, do³¹czaj¹c do niego akta postêpowania wyjaœniaj¹cego. Z przepisów nie wynika, aby istnia³a mo liwoœæ zastêpowania postêpowania administracyjnego postêpowaniem wyjaœniaj¹cym. Wszczêcie postêpowania administracyjnego nie jest zale ne od woli organu i nastêpuje z chwil¹ pierwszej czynnoœci dokonanej wobec strony. Od tej chwili stronie przys³uguj¹ uprawnienia proceduralne przyznane przez KPA. Powy ej przedstawiliœmy kilka przyk³adów prób dekodyfikacji postêpowania administracyjnego, czyli wprowadzania przepisów, które mog¹ ograniczaæ gwarancje procesowe przyznane przez KPA. Autorzy bêd¹ wdziêczni Czytelnikom za wszelkie uwagi dotycz¹ce treœci podrêcznika, zostan¹ one wykorzystane w kolejnych wydaniach. Warszawa, czerwiec 2011 r. Prof. zw. dr hab. Marek Wierzbowski Kierownik Katedry Prawa Administracyjnego i Postêpowania Administracyjnego Uniwersytetu Warszawskiego

Spis treœci Przedmowa do czternastego wydania... Wykaz skrótów... Wykaz literatury... Str. V XIX XXV Nb. Rozdzia³ I. Istota i rozwój postêpowania administracyjnego... 1 1 1. Postêpowanie administracyjne na tle innych dziedzin prawa... 1 1 2. Rozwój postêpowania administracyjnego... 4 5 3. Standardy europejskie w polskim prawie o postêpowaniu administracyjnym... 8 8 Rozdzia³ II. Zagadnienia ogólne... 12 15 4. Zakres obowi¹zywania KPA... 12 15 I. Postêpowania regulowane przez KPA... 12 15 II. Ogólne postêpowanie administracyjne... 12 16 III. Inne postêpowania regulowane przez KPA... 17 21 1. Wydawanie zaœwiadczeñ... 17 21 2. Sprawy skarg i wniosków... 17 22 5. Zasady ogólne... 18 23 I. Za³o enia postêpowania ogólnego... 18 23 II. Pojêcie zasad ogólnych... 20 24 III. Omówienie zasad ogólnych... 21 25 1. Zasada praworz¹dnoœci... 21 25 2. Zasada prawdy obiektywnej... 23 27 3. Zasada oficjalnoœci... 23 28 4. Zasada czuwania przez organ administracji nad interesem strony i innych osób bior¹cych udzia³ w postêpowaniu... 24 29 5. Zasada czynnego udzia³u stron w postêpowaniu... 25 30 6. Zasada pisemnoœci... 26 31 7. Zasada dwuinstancyjnoœci... 26 32 8. Zasada s¹dowej kontroli legalnoœci decyzji administracyjnych... 27 33 9. Zasada trwa³oœci decyzji administracyjnej... 27 34 10. Zasada szybkoœci postêpowania... 29 35 11. Zasada nak³aniania do ugody... 29 36 12. Zasada przekonywania... 30 37 13. Zasada pog³êbiania zaufania obywateli... 30 38 14. Zasada uwzglêdniania interesu spo³ecznego i s³usznego interesu obywateli... 31 39

X Spis treœci Str. Nb. Rozdzia³ III. Podmioty orzekaj¹ce... 34 41 6. Organy administracji... 34 41 I. Pojêcie organu administracji w KPA... 34 41 II. Organy wy szego stopnia i organy naczelne... 36 42 7. W³aœciwoœæ organów administracji... 38 44 I. Pojêcie w³aœciwoœci... 38 44 1. W³aœciwoœæ rzeczowa... 39 45 2. W³aœciwoœæ instancyjna... 40 46 3. W³aœciwoœæ miejscowa... 42 47 II. Powierzanie wykonywania kompetencji... 42 48 III. Skutki naruszenia przepisów o w³aœciwoœci... 43 49 IV. Spory o w³aœciwoœæ... 44 50 1. Spory miêdzy organami administracji (w tym miêdzy organami samorz¹du terytorialnego)... 45 51 2. Spory miêdzy organami administracji rz¹dowej a organami jednostek samorz¹du terytorialnego... 47 52 8. Wy³¹czenie pracownika oraz organu od udzia³u w postêpowaniu... 47 53 I. Wy³¹czenie pracownika i cz³onka organu kolegialnego... 48 54 II. Wy³¹czenie organu administracji... 49 57 Rozdzia³ IV. Strona i podmioty na prawach strony... 51 58 9. Strona w postêpowaniu administracyjnym... 51 58 10. Podmioty na prawach strony... 59 67 I. Organizacja spo³eczna... 59 67 II. Prokurator... 62 69 III. Rzecznik Praw Obywatelskich... 64 72 IV. Rzecznik Praw Dziecka... 65 73 V. Inne podmioty dzia³aj¹ce na prawach strony... 66 74 Rozdzia³ V. Dorêczenia, wezwania i terminy... 67 75 11. Dorêczenia... 67 75 12. Wezwania... 70 77 13. Terminy... 72 78 I. Uwagi wprowadzaj¹ce... 72 78 II. Rodzaje terminów... 73 79 III. Przywrócenie terminu... 75 81 IV. Obliczanie terminów... 76 82 V. Zachowanie terminu... 78 83 VI. Terminy za³atwiania spraw administracyjnych... 78 84 VII. Legalne wyd³u enie terminów za³atwiania spraw... 80 87 VIII. Milczenie administracji (bezczynnoœæ administracji)... 80 88 Rozdzia³ VI. Wszczêcie postêpowania... 85 93 14. Wszczêcie postêpowania... 85 93 15. Protoko³y i adnotacje... 92 99

Spis treœci XI Str. Nb. I. Uwagi wprowadzaj¹ce... 92 99 II. Protoko³y... 93 100 III. Adnotacje... 94 102 16. Udostêpnianie akt... 95 103 I. Jawnoœæ... 95 103 1. Jawnoœæ zewnêtrzna... 95 104 2. Jawnoœæ wewnêtrzna... 96 105 II. Uprawnienia strony wynikaj¹ce z zasady jawnoœci postêpowania.. 96 106 III. Ograniczenia jawnoœci... 97 107 1. Ograniczenia podmiotowe... 97 108 2. Ograniczenia przedmiotowe... 98 109 IV. Prawne zabezpieczenia udostêpniania akt... 99 110 17. Formy postêpowania wyjaœniaj¹cego... 99 111 I. Postêpowanie gabinetowe... 99 111 II. Rozprawa... 100 112 1. Obligatoryjnoœæ i fakultatywnoœæ rozprawy... 100 112 2. Czynnoœci poprzedzaj¹ce rozprawê... 103 114 3. Czêœæ wstêpna rozprawy... 104 115 4. Czêœæ w³aœciwa rozprawy... 104 116 18. Postêpowanie dowodowe... 106 117 I. Dowody... 106 117 II. Uprawdopodobnienie... 108 118 III. Domniemanie w postêpowaniu dowodowym... 108 119 IV. Rodzaje œrodków dowodowych... 110 120 V. Dowód z dokumentów... 112 122 VI. Dowód z zeznañ œwiadków... 115 125 VII. Dowód z opinii bieg³ego... 116 127 VIII. Oglêdziny... 118 128 IX. Przes³uchanie stron... 119 129 X. Zasady postêpowania dowodowego... 120 130 1. Zasada swobodnej oceny dowodów... 120 131 2. Ciê ar dowodu... 122 132 3. Jawnoœæ wobec strony... 125 134 4. Bezpoœrednioœæ... 126 135 5. Koncentracja materia³u dowodowego... 127 139 XI. Udzia³ strony w postêpowaniu dowodowym... 128 140 XII. Skutki uchybieñ w postêpowaniu dowodowym... 130 142 Rozdzia³ VII. Przerwanie toku postêpowania... 132 143 19. Zawieszenie postêpowania... 132 143 I. Obligatoryjne zawieszenie postêpowania... 132 143 II. Fakultatywne zawieszenie postêpowania... 136 147 III. Forma zawieszenia postêpowania... 136 148 IV. Skutki prawne zawieszenia postêpowania... 137 149 V. Podjêcie zawieszonego postêpowania... 137 150 20. Umorzenie postêpowania... 138 151 I. Obligatoryjne umorzenie postêpowania... 138 151 II. Fakultatywne umorzenie postêpowania... 139 152

XII Spis treœci Str. Nb. III. Forma umorzenia postêpowania... 140 153 IV. Stadia, w których postêpowanie mo na umorzyæ... 140 154 Rozdzia³ VIII. Rozstrzygniêcia w postêpowaniu administracyjnym... 142 155 21. Decyzja... 142 155 I. Pojêcie i istota decyzji... 142 155 II. Klasyfikacja decyzji... 146 158 l. Decyzje deklaratoryjne i konstytutywne... 146 158 2. Decyzje stanowcze (definitywne) i tymczasowe (prowizoryczne)... 147 159 3. Decyzje pozytywne i negatywne... 147 160 4. Decyzje dochodz¹ce do skutku niezale nie od woli adresata lub wskutek wniosku strony... 148 161 5. Decyzje swobodne i tzw. zwi¹zane... 148 162 6. Decyzje ostateczne i nieostateczne... 148 163 III. Treœæ decyzji... 149 164 1. Oznaczenie organu administracji publicznej... 149 165 2. Data wydania... 150 166 3. Oznaczenie strony (lub stron) adresatów decyzji... 150 167 4. Osnowa treœæ rozstrzygniêcia sprawy bêd¹cej przedmiotem postêpowania administracyjnego... 150 168 5. Powo³anie podstawy prawnej... 151 169 6. Uzasadnienie faktyczne i prawne... 153 170 7. Pouczenie o przys³uguj¹cych œrodkach prawnych... 156 173 8. Podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska s³u bowego osoby uprawnionej do wydania decyzji... 157 174 9. Inne sk³adniki... 159 176 IV. Konstrukcje decyzji w orzecznictwie NSA i SN... 160 177 V. Zajêcie stanowiska przez inny organ przy wydawaniu decyzji przez organ w³aœciwy... 161 178 VI. Rygor natychmiastowej wykonalnoœci... 162 179 VII. Pisemna (ustna) forma decyzji... 164 180 VIII. Zwi¹zanie organu wydan¹ decyzj¹... 164 181 IX. Wadliwoœæ decyzji... 165 182 22. Postanowienie... 167 185 I. Istota i pojêcie postanowienia... 167 185 II. Klasyfikacja postanowieñ... 168 186 III. Treœæ postanowienia... 169 187 IV. Ró nice miêdzy postanowieniem a decyzj¹... 170 189 23. Ugoda administracyjna... 171 190 I. Uwagi wprowadzaj¹ce... 171 190 II. Przes³anki dopuszczalnoœci zawarcia ugody... 172 191 III. Podmioty ugody, inicjatywa zawarcia ugody, fazy postêpowania i termin zawarcia ugody... 173 192 IV. Forma i treœæ ugody... 174 194 V. Zatwierdzenie ugody i odmowa zatwierdzenia ugody... 175 195

Spis treœci XIII Str. Nb. VI. Skutki prawne odmowy zatwierdzenia ugody oraz zatwierdzenia ugody... 177 197 Rozdzia³ IX. Kontrola prawid³owoœci decyzji i postanowieñ w administracyjnym toku instancji... 179 198 24. Za³o enia kontroli instancyjnej... 179 198 I. Œrodki prawne w postêpowaniu administracyjnym. Uwagi wprowadzaj¹ce... 179 198 II. Administracyjny tok instancji... 181 199 25. Œrodki prawne... 182 201 I. Odwo³anie od decyzji... 182 201 II. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ... 185 205 III. Za alenie na postanowienie... 187 206 26. Postêpowanie odwo³awcze... 188 208 I. Postêpowanie odwo³awcze przed organem I instancji... 188 208 II. Postêpowanie odwo³awcze przed organem II instancji... 191 210 III. Cofniêcie odwo³ania... 197 213 IV. Rozstrzygniêcia organu II instancji... 198 214 l. Decyzja o utrzymaniu w mocy zaskar onej decyzji (art. 138 1 pkt 1 KPA)... 198 215 2. Decyzja reformatoryjna... 200 216 3. Decyzja o uchyleniu zaskar onej decyzji i umorzeniu postêpowania przed organem I instancji (art. 138 1 pkt 2 KPA).. 202 217 4. Decyzja o uchyleniu zaskar onej decyzji bez adnych dalszych rozstrzygniêæ (art. 138 1 pkt 2 KPA)... 203 218 5. Decyzja o umorzeniu postêpowania odwo³awczego (art. 138 1 pkt 3 KPA)... 204 219 6. Decyzja kasacyjna (art. 138 2KPA)... 205 220 V. Reformatio in peius w postêpowaniu odwo³awczym... 208 221 Rozdzia³ X. Weryfikacja decyzji ostatecznych... 213 224 27. Zagadnienia wstêpne... 213 224 28. Wznowienie postêpowania... 215 227 I. Przes³anka pierwsza... 216 228 II. Przes³anka druga... 217 229 III. Przes³anka trzecia... 217 230 IV. Przes³anka czwarta... 218 231 V. Przes³anka pi¹ta... 219 232 VI. Przes³anka szósta... 220 233 VII. Przes³anka siódma... 220 234 VIII. Przes³anka ósma... 220 235 29. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej na podstawie art. 154 i 155 KPA... 225 239 30. Stwierdzenie niewa noœci decyzji... 227 240 I. Przes³anka pierwsza... 227 241 II. Przes³anka druga... 228 242 III. Przes³anka trzecia... 231 244

XIV Spis treœci Str. Nb. IV. Przes³anka czwarta... 231 245 V. Przes³anka pi¹ta... 232 246 VI. Przes³anka szósta... 232 247 VII. Przes³anka siódma... 233 248 31. Inne przypadki uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznych... 236 254 I. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której strona naby³a prawo bez zgody strony... 236 254 II. Zmiana, uchylenie i stwierdzenie wygaœniêcia decyzji na podstawie przepisów pozakodeksowych... 238 255 Rozdzia³ XI. Uprawnienia prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich w postêpowaniu administracyjnym... 241 256 32. Uprawnienia prokuratora... 241 256 33. Uprawnienia Rzecznika Praw Obywatelskich... 244 260 Rozdzia³ XII. Op³aty i koszty postêpowania... 245 261 34. Zasady wnoszenia nale noœci przez stronê... 245 261 I. Op³aty... 245 262 II. Koszty postêpowania... 247 263 III. Inne nale noœci... 249 264 Rozdzia³ XIII. Postêpowania uproszczone... 251 266 35. Wydawanie zaœwiadczeñ... 251 266 I. Pojêcie zaœwiadczenia... 251 266 II. Zakres podmiotowy... 252 267 III. Tryb wydawania... 253 268 36. Skargi i wnioski... 256 269 I. Zagadnienia ogólne... 256 269 II. Skargi... 260 272 III. Wnioski... 262 273 Rozdzia³ XIV. Postêpowanie podatkowe... 264 274 37. Regulacja postêpowania podatkowego... 264 274 38. Organy orzekaj¹ce... 269 282 39. Zasady ogólne... 273 292 40. Wy³¹czenie pracownika organu podatkowego oraz organu... 280 305 41. Strona w postêpowaniu podatkowym... 283 316 42. Podmioty na prawach strony w postêpowaniu podatkowym... 288 324 43. Za³atwianie spraw... 289 328 44. Dorêczenia... 291 332 45. Wezwania... 294 336 46. Przywrócenie terminu... 295 339 47. Wszczêcie postêpowania... 296 340 48. Protoko³y i adnotacje... 301 345 49. Udostêpnienie akt... 301 346

Spis treœci XV Str. Nb. 50. Dowody... 302 348 I. Dowody... 302 348 II. Dowody o szczególnym charakterze... 305 351 III. Pozosta³e dowody... 308 355 51. Rozprawa... 310 359 52. Zawieszenie postêpowania... 312 369 53. Decyzje... 315 374 54. Postanowienia... 317 381 55. Odwo³anie... 318 382 56. Za alenia... 324 394 57. Wznowienie postêpowania... 324 396 58. Stwierdzenie niewa noœci... 326 398 59. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznych... 327 400 60. Wygaœniêcie decyzji... 328 404 61. Odpowiedzialnoœæ odszkodowawcza... 329 406 62. Kary porz¹dkowe... 330 409 63. Koszty postêpowania... 331 413 Rozdzia³ XV. Postêpowanie egzekucyjne w administracji... 333 415 64. Regulacja egzekucji administracyjnej... 333 415 I. Zarys rozwoju regulacji prawnej... 333 415 II. Zakres regulacji... 338 416 III. Podmioty postêpowania egzekucyjnego... 342 418 1. Organ egzekucyjny... 342 418 2. Wierzyciel... 345 423 3. Zobowi¹zany... 346 424 4. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja spo³eczna... 347 425 5. Uczestnicy postêpowania... 348 426 65. Œrodki egzekucyjne... 349 427 I. Za³o enia ogólne... 349 427 II. Œrodki egzekucyjne obowi¹zków o charakterze pieniê nym... 350 428 1. Egzekucja z pieniêdzy... 350 429 2. Egzekucja z wynagrodzenia za pracê... 351 430 3. Egzekucja ze œwiadczeñ z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia spo³ecznego oraz renty socjalnej... 352 431 4. Egzekucja z rachunków bankowych... 353 432 5. Egzekucja z innych wierzytelnoœci pieniê nych... 354 433 6. Egzekucja z praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartoœciowych lub innych rachunkach oraz z wierzytelnoœci z rachunków pieniê nych... 355 434 7. Egzekucja z papierów wartoœciowych niezapisanych na rachunkach papierów wartoœciowych... 356 435 8. Egzekucja z weksla... 356 436 9. Egzekucja z autorskich praw maj¹tkowych i praw pokrewnych oraz z praw w³asnoœci przemys³owej... 357 437

XVI Spis treœci Str. Nb. 10. Egzekucja z udzia³u w spó³ce z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹... 358 438 11. Egzekucja z pozosta³ych praw maj¹tkowych... 359 439 12. Egzekucja z ruchomoœci... 360 440 13. Egzekucja z nieruchomoœci... 360 441 14. Szczególne zasady egzekucji nale noœci pieniê nych... 362 442 III. Egzekucja obowi¹zków o charakterze niepieniê nym... 364 443 1. Grzywna w celu przymuszenia... 364 444 2. Wykonanie zastêpcze... 365 445 3. Odebranie rzeczy ruchomej... 367 446 4. Odebranie nieruchomoœci, opró nienie lokali i innych pomieszczeñ... 367 447 5. Przymus bezpoœredni... 369 448 66. Postêpowanie zabezpieczaj¹ce... 370 449 67. Tok postêpowania egzekucyjnego... 373 450 I. Zasady postêpowania egzekucyjnego... 373 450 1. Zasada obligatoryjnego podejmowania egzekucji... 373 451 2. Zasada legalnoœci... 374 452 3. Zasada stosowania naj³agodniejszego œrodka egzekucyjnego... 374 453 4. Zasada niedopuszczalnoœci stosowania œrodków egzekucyjnych, gdy odpad³a podstawa prowadzenia egzekucji... 375 454 5. Zasada poszanowania minimum egzystencji... 375 455 6. Zasada zagro enia... 375 456 7. Zasada niezale noœci postêpowania egzekucyjnego... 376 457 8. Zasada prawdy obiektywnej... 376 458 II. Wszczêcie postêpowania egzekucyjnego... 377 459 III. Zbieg egzekucji... 380 461 IV. Zawieszenie i umorzenie postêpowania egzekucyjnego... 382 462 V. Postêpowania uproszczone... 385 463 VI. Œrodki prawne w postêpowaniu egzekucyjnym... 386 464 1. Zarzuty... 387 465 2. Za alenie... 389 469 3. Skarga na czynnoœci egzekucyjne... 390 470 4. Wniosek o wy³¹czenie spod egzekucji... 390 471 5. ¹danie zmiany lub uchylenia postanowienia w trybie przepisów KPA... 391 472 VII. Œrodki nadzoru w postêpowaniu egzekucyjnym... 393 473 VIII. Koszty postêpowania egzekucyjnego... 393 474 IX. Udzielanie pomocy obcemu pañstwu oraz korzystanie z jego pomocy przy dochodzeniu nale noœci pieniê nych... 395 475 Rozdzia³ XVI. Pozycja prawna s¹dów administracyjnych i postêpowanie przed s¹dami administracyjnymi... 398 476 68. Pozycja prawna s¹dów administracyjnych... 399 476 I. Podstawy prawne dzia³ania s¹dów administracyjnych... 399 476 II. Organizacja s¹downictwa administracyjnego uwagi ogólne... 402 477 III. Organizacja wojewódzkich s¹dów administracyjnych... 404 483

Spis treœci XVII Str. Nb. IV. Organizacja Naczelnego S¹du Administracyjnego... 406 487 V. Zakres w³aœciwoœci s¹dów administracyjnych... 408 489 VI. Zakres w³aœciwoœci Naczelnego S¹du Administracyjnego... 411 491 69. Postêpowanie przed s¹dami administracyjnymi... 412 492 I. Podstawowe zasady postêpowania przed s¹dami administracyjnymi... 412 492 1. Zasada prawa do s¹du... 412 492 2. Zasada dwuinstancyjnoœci... 412 493 3. Zasada legalnoœci... 413 494 4. Zasada informowania (zasada udzielania pomocy prawnej stronom)... 414 495 5. Zasada jawnoœci... 415 496 6. Zasada ekonomii procesowej... 415 497 II. S¹d administracyjny arbiter postêpowania... 416 498 1. W³aœciwoœæ s¹du administracyjnego... 416 498 2. Wy³¹czenie s¹dziego... 416 499 3. Sk³ad s¹du... 418 500 III. Strony i inni uczestnicy postêpowania przed s¹dami administracyjnymi... 418 501 1. Strony postêpowania... 418 501 2. Uczestnicy postêpowania... 420 502 3. Zdolnoœæ s¹dowa i procesowa... 421 503 4. Pe³nomocnictwo... 422 504 IV. Pisma w postêpowaniu s¹dowym... 423 505 V. Wniosek o wszczêcie postêpowania... 424 506 VI. Skarga do s¹du administracyjnego... 425 507 1. Legitymacja skargowa... 425 507 2. Wyczerpanie œrodków zaskar enia... 426 508 3. Terminy i tryb wniesienia skargi... 428 509 4. Uiszczenie wpisu... 429 510 5. Inne wymogi formalne forma i treœæ skargi jako pisma procesowego... 430 511 VII. Skutki prawne skargi... 430 512 1. Wzglêdna suspensywnoœæ skargi... 430 512 2. Cofniêcie skargi... 431 513 3. Odrzucenie skargi, oddalenie lub uwzglêdnienie skargi... 431 514 VIII. Dorêczenia... 433 515 IX. Terminy... 435 516 1. Uwagi ogólne... 435 516 2. Przywrócenie terminu... 435 517 X. Posiedzenia s¹dowe... 436 518 XI. Postêpowanie mediacyjne... 437 519 XII. Postêpowanie uproszczone... 438 520 XIII. Zawieszenie postêpowania... 439 521 XIV. Umorzenie postêpowania... 441 522 XV. Orzeczenia s¹dowe... 441 523 1. Wyroki... 441 523

XVIII Spis treœci Str. Nb. 2. Postanowienia... 443 524 3. Zakaz reformationis in peius... 444 525 4. Prawomocnoœæ orzeczeñ... 444 526 5. Sankcje za niewykonywanie orzeczeñ s¹dowych... 445 527 5.1. Wymierzenie organowi grzywny... 445 528 5.2. Wyst¹pienie prezesa s¹du lub sk³adu orzekaj¹cego... 446 529 5.3. Roszczenie o odszkodowanie... 447 530 XVI. Weryfikacja orzeczeñ s¹dów administracyjnych... 447 531 1. Skarga kasacyjna... 447 532 2. Za alenie... 451 533 3. Wznowienie postêpowania... 452 534 4. Skarga o stwierdzenie niezgodnoœci z prawem prawomocnego orzeczenia... 455 535 XVII. Wykonywanie orzeczeñ s¹dowych... 457 548 XVIII. Postêpowanie w razie zaginiêcia lub zniszczenia akt... 457 549 XIX. Przepisy z zakresu postêpowania w obrocie zagranicznym... 459 550 XX. Koszty postêpowania... 459 551 1. Zwrot kosztów postêpowania miêdzy stronami... 459 551 2. Koszty s¹dowe... 460 552 2.1. Wpis... 461 553 2.2. Op³ata kancelaryjna... 462 554 2.3. Wydatki... 462 555 3. Zwolnienie od kosztów s¹dowych... 463 556 3.1. Prawo pomocy... 463 557 Indeks rzeczowy... 467

Wykaz skrótów 1. Akty normatywne EgzAdmU... ustawa z 17.6.1966 r. o postêpowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.) EKDA... Europejski Kodeks Dobrej Administracji EKPC... Konwencja o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) FinPublU... ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) KCel... Kodeks celny KK... Kodeks karny KKS... Kodeks karny skarbowy KP... Kodeks pracy KPA... Kodeks postêpowania administracyjnego KPC... Kodeks postêpowania cywilnego KRO... Kodeks rodzinny i opiekuñczy KSH... Kodeks spó³ek handlowych MPPOiP... Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych Op³SkarbU... ustawa z 16.11.2006 r. o op³acie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz. 1635 ze zm.) OrdPU... ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) PAdmR... rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 22.3.1928 r. o postêpowaniu administracyjnem (Dz.U. Nr 36, poz. 341 ze zm.) PrCel... ustawa z 19.3.2004 r. Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622 ze zm.) ProkU... ustawa z 20.6.1985 r. o prokuraturze (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze zm.) PrPostSAdm... ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postêpowaniu przed s¹dami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) PrUSAdm... ustawa z 25.7.2002 r. Prawo o ustroju s¹dów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) PrWod... ustawa z 18.7.2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm.)