Polskie sądownictwo administracyjne

Transkrypt

1 Podręczniki Prawnicze Polskie sądownictwo administracyjne zarys systemu Zbigniew Kmieciak (red.) C.H.Beck

2 PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Zbigniew Kmieciak Polskie sądownictwo administracyjne zarys systemu

3 W sprzedaży: M. Wierzbowski (red.) POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE OGÓLNE, PODATKOWE, EGZEKUCYJNE I PRZED SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI, wyd. 16 Podręczniki Prawnicze R. Kędziora OGÓLNE POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE, wyd. 4 Akademia Prawa R. Kędziora KODEKS POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO. KOMENTARZ, wyd. 4 Komentarze Becka KPA, EgzAdmU, PostAdmU, wyd. 19 Edycja Sądowa KODEKS POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 29 Twoje Prawo

4 Polskie sądownictwo administracyjne zarys systemu Redaktor Prof. zw. dr hab. Zbigniew Kmieciak Autorzy prof. dr hab. Jacek Chlebny prof. zw. dr hab. Wojciech Chróścielewski dr Paweł Dańczak prof. zw. dr hab. Zbigniew Kmieciak prof. dr hab. Agnieszka Krawczyk dr Joanna Wegner-Kowalska WYDAWNICTWO C. H.BECK WARSZAWA 2015

5 Poszczególne części opracowali: Jacek Chlebny: Rozdział VIII Wojciech Chróścielewski: Rozdział III, IV Paweł Dańczak: Rozdział X Zbigniew Kmieciak: Rozdział I, V, IX, XII Agnieszka Krawczyk: Rozdział II, VI, VII Joanna Wegner-Kowalska: Rozdział XI Recenzent wydawniczy: Prof. zw. dr hab. Andrzej Skoczylas Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H.Beck 2015 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Przedmowa... IX Wykaz skrótów... XI Rozdział I. Idea sądowej kontroli administracji publicznej przegląd rozwiązań europejskich Sądowa kontrola administracji publicznej a koncepcja demokratycznego państwa prawnego (rządów prawa) Europejskie systemy sądowej kontroli administracji publicznej jedność w różnorodności? Współczesne tendencje w rozwoju instytucji sądowej kontroli administracji publicznej Rozdział II. Ewolucja, ustrój i podstawowe założenia funkcjonowania sądownictwa administracyjnego w Polsce Geneza sądownictwa administracyjnego na ziemiach polskich Sądownictwo administracyjne w okresie międzywojennym Sądownictwo administracyjne po II wojnie światowej Konstytucyjne podstawy sądownictwa administracyjnego a prawo jednostki do sądu w sprawach administracyjnych Organizacja sądownictwa administracyjnego Zasady ogólne postępowania sądowoadministracyjnego Formuła kasacyjnego orzekania przez sądy administracyjne Rozdział III. Zakres jurysdykcji sądów administracyjnych Właściwość Najwyższego Trybunału Administracyjnego Właściwość reaktywowanego w 1980 r. sądownictwa administracyjnego Rozszerzanie zakresu właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego po 1990 r Kognicja dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego Rozdział IV. Strony i uczestnicy postępowania sądowoadministracyjnego Ewolucja regulacji prawnej dotyczącej stron i uczestników postępowania sądowoadministracyjnego I. Ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym II. Rozporządzenie Prezydenta o Najwyższym Trybunale Administracyjnym III. Przepisy działu VI Kodeksu postępowania administracyjnego IV. Ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym

7 VI Spis treści 16. Strony postępowania sądowoadministracyjnego I. Skarżący II. Organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi Uczestnicy postępowania sądowoadministracyjnego Zdolność sądowa i zdolność procesowa oraz pełnomocnictwo procesowe Strony i uczestnicy postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym Rozdział V. Wszczęcie postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym Przesłanki dopuszczalności skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego I. Pojęcie przesłanek dopuszczalności skargi sądowoadministracyjnej II. Zasada wyczerpania administracyjnych środków zaskarżenia III. Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa IV. Zbieg dróg postępowania sądowoadministracyjnego i nadzwyczajnego postępowania administracyjnego Termin, tryb i skutki wniesienia skargi Wymagania formalne skargi Uprawnienia autokontrolne organu, którego działanie lub bezczynność (przewlekłe prowadzenie postępowania) stały się przedmiotem skargi Rozdział VI. Rozpoznanie sprawy i wydanie orzeczenia przez wojewódzki sąd administracyjny Ochrona tymczasowa Posiedzenia sądowe i skład sądu Zasady rozpoznania sprawy przez sąd Orzeczenia sądowe Postępowanie mediacyjne Postępowanie uproszczone Zawieszenie i podjęcie postępowania Umorzenie postępowania Rozdział VII. Postępowanie uruchamiane w wyniku wniesienia środka odwoławczego Rodzaje środków odwoławczych Postępowanie ze skargi kasacyjnej Postępowanie zażaleniowe Rozdział VIII. Koszty postępowania i prawo pomocy Pojęcie i funkcje kosztów sądowych Zasady ponoszenia kosztów postępowania Przyznanie prawa pomocy Rozdział IX. Wykonanie wyroku sądu administracyjnego Problem wykonania wyroku sądu administracyjnego w świetle założeń kasacyjnej formuły jurysdykcji

8 Spis treści VII 39. Postępowanie prowadzone po uprawomocnieniu się wyroku sądu administracyjnego i sankcje uruchamiane w razie niedopełnienia obowiązku wykonania tego wyroku Rozdział X. Weryfikacja prawomocnych orzeczeń sądów administracyjnych Pojęcie prawomocności orzeczeń sądów administracyjnych Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Unieważnienie prawomocnego orzeczenia Rozdział XI. Niezawisłość sędziowska a postulat jednolitości orzekania przez sądy administracyjne Niezawisłość sędziowska jako atrybut rzetelnego procesu sądowego Pojęcie i formy realizacji standardu jednolitości wewnętrznej orzecznictwa sądu administracyjnego Udział sądów administracyjnych w dialogu międzysądowym Rozdział XII. Efektywność ochrony udzielanej przez sądy administracyjne Pojęcie efektywności ochrony sądowoadministracyjnej i jej gwarancji Konstytucyjna zasada podziału władz a merytoryczne orzekanie przez sądy administracyjne Granice merytorycznego orzekania przez sądy administracyjne Indeks rzeczowy

9

10 Przedmowa Dokonane w 2002 r. zmiany ustawodawstwa pozwalają uznać system sądownictwa administracyjnego w Polsce za w pełni rozwinięty i dostosowany, w znaczeniu ustrojowym, do wymagań konstytucyjnych. Przeprowadzona w 2015 r. nowelizacja ustawy Prawo o postępowaniu administracyjnym wskazywałaby natomiast, że podlega on stałej ewolucji w sensie funkcjonalnym. Poszukiwanie metod i środków, które zwiększałyby efektywność sądowej kontroli administracji publicznej i sprawność procedur służących realizacji tego celu, jest zresztą zadaniem podejmowanym z różnym skutkiem w wielu systemach prawnych. W opracowaniu zwrócono szczególną uwagę na ten problem, eksponując kwestie budzące najwięcej wątpliwości praktycznych i kontrowersji natury teoretycznej. Przedstawione rozważania wykraczają w pewnym stopniu poza tradycyjnie ujmowany przedmiot wykładu akademickiego, odwołując się nie tylko do dorobku rodzimej doktryny i orzecznictwa sądowego, lecz również do ustaleń nauki obcej. W przekonaniu autorów, pomijanie ich z pewnością obniża wartość wszelkich dyskusji o prawie, rodząc ryzyko powielania utartych już i nie zawsze wiernie odzwierciedlających rzeczywistość, stereotypów i schematów myślenia. Wyzwania, przed którymi stoimy, narzucone przede wszystkim przez daleko zaawansowany proces integracji europejskiej i zjawisko kształtowania rozwiązań właściwych dla idei good governance, skłaniają do nowego spojrzenia na zagadnienia sądownictwa administracyjnego, w tym uwzględnienia obok kryteriów legalności zachowań administracji i ochrony praw jednostki także elementu pragmatyzmu działania, w tym społecznych kosztów uruchamiania mechanizmów kontroli i wywołanych tym uciążliwości dla stron postępowania. Zamieszczone w poszczególnych rozdziałach książki wywody oddają osobiste zapatrywania i poglądy, nie we wszystkich przypadkach podzielane całkowicie przez pozostałych autorów. Konieczność respektowania punktu widzenia każdego z nich nie podważa faktu, że odpowiedzialność za wszelkie usterki i niedociągnięcia tej pracy ponosi wyłącznie jej redaktor naukowy. Łódź, lipiec 2015 r. prof. zw. dr hab. Zbigniew Kmieciak